Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 5 września 2016 r., wydanym w sprawie z wniosku A. K. (1) z udziałem J. K., F. D., K. B., W. K., A. S., M. B. i D. B. o odłączenie działki z księgi wieczystej Nr (...) i dokonanie wpisu jej prawa własności w dziale II księgi wieczystej Nr (...) na skutek skargi uczestniczki postępowania D. B. na wpis referendarza sądowego z dnia 8 kwietnia 2016 r., Sąd Rejonowy w Zgierzu uchylił zaskarżony wpis, oddalił wniosek i ustalił, że każdy z uczestników postępowania poniesie jego koszty związane ze swym udziałem w sprawie.

Sąd I instancji stwierdził, że księga wieczysta Nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości położonej w Z. i oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki Nr (...), a w jej dziale II przy jej założeniu wpisano jako właścicielkę F. B., a następnie – na podstawie umowy sprzedaży z dnia 10 maja 1985 r, i umowy przeniesienia własności z dnia 11 czerwca 1985 r. – jako właścicieli ujawniono M. i D. B.. Postanowieniem z dnia 4 grudnia 2012 r., wydanym w sprawie I Ns 101/09 Sądu Rejonowego w Zgierzu, stwierdzono, że E. K., T. B. i A. K. (1) do wspólności majątkowej z W. K. nabyli z dniem 1 stycznia 1985 r. przez zasiedzenie udziały wynoszące po 1/3 części w prawie własności działki Nr (...) położonej w Z. przy ul. (...), oddalając jednocześnie wniosek D. i M. B. o zasiedzenie tej działki. E. K. zmarła w dniu 22 kwietnia 2007 r., a spadek po niej nabyli jej synowie A. K. (2) i F. D. po ½ części każdy z nich, zaś spadek po zmarłym A. K. (2) nabyła jego siostra J. K. i jego brat F. D. w częściach równych. Spadek po T. B. zmarłej w dniu 1 lipca 1992 r. nabyli J. B., K. B. i A. S. w równych częściach.

Sąd meriti powołał art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 790), z którego wynika, że wpis potrzebny do usunięcia niezgodności pomiędzy treścią księgi i rzeczywistym stanem prawnym może nastąpić, gdy niegodność ta będzie wykazana orzeczeniem sądu oraz wskazał na art. 365 § 1 k.p.c., w myśl którego prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko sąd, który je wydał, ale także inne sądy. Podniósł także, że art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 790) stanowi, że w razie niezgodności pomiędzy treścią księgi i rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną dokonaną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe. Sąd zaznaczył, że w sprawie niniejszej wnioskodawca wywodził swoje prawa do uwzględnienia wniosku o dokonanie wpisu prawa własności z treści postanowienia z dnia 4 grudnia 2012 r. wydanego w sprawie I Ns 101/09 Sądu Rejonowego w Zgierzu, jednak w tej samej sprawie Sąd przesłankowo badał też i to, czy małżonkom B. przysługuje prawo własności tej nieruchomości, uznając, że nabyli je oni wskutek działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, ponieważ dokonywali czynności prawnej z osobą w rzeczywistości nieuprawnioną, lecz wpisaną do księgi wieczystej jako właściciel. Nie ulega wątpliwości, że wnioskodawca i inne osoby wskazane we wniosku nabyły prawa do nieruchomości przed dokonaniem tej czynności prawnej, wobec czego przyjąć trzeba, że pomiędzy uczestnikami postępowania istnieje spór o własność, który nie może zostać rozstrzygnięty w postępowaniu wieczystoksięgowym z uwagi na jego ograniczoną kognicję i niemożność badania kwestii działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Sąd doszedł jednak do wniosku, że mimo to nie może zignorować ustaleń dokonanych w sprawie I Ns 101/09 Sądu Rejonowego w Zgierzu i uznał, że opisany spór musi znaleźć rozstrzygnięcie na drodze powództwa o ustalenie zgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, gdzie nie będą obowiązywać ograniczenia dowodowe właściwe w postępowaniu wieczystoksięgowym. Z tych przyczyn zaskarżony wpis uchylono, a wniosek został oddalony; o kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 k.p.c.

Apelację od tego postanowienia złożył wnioskodawca, zaskarżając je w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez utrzymanie w mocy zaskarżonego wpisu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie:

⚫

art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 790) poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, że uczestników postępowania D. i M. małżonków B. chroni rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych w sytuacji, gdy przepis ten nie może mieć zastosowania w postępowaniu wieczystoksięgowym;

⚫

art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie kognicji sądu wieczystoksięgowego w zakresie badania treści i formy wniosku o wpis, dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej, co skutkowało bezzasadnym oddaleniem wniosku.

W odpowiedzi na apelację uczestniczka postępowania D. B. stwierdziła, ze w jej przekonaniu orzeczenie Sądu I instancji jest zgodne z prawem, wobec czego uznać trzeba, że jej stanowisko w sprawie zmierza w kierunku oddaleniu apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna, a orzeczenie Sądu meriti – mimo nie w pełni klarownych wywodów uzasadnienia – odpowiada jednak prawu.

Sąd I instancji odwołał się do treści motywów rozstrzygnięcia wydanego w sprawie I Ns 101/09 Sądu Rejonowego w Zgierzu i wskazał, że wynika z nich, iż właścicielami przedmiotowej nieruchomości są małżonkowie B. – jako że stali się beneficjentami instytucji rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, nabywając prawa do niej od osoby wpisanej jako właściciel do księgi wieczystej – co Sąd, jak się wydaje, uznał za przeszkodę do dokonania wpisu, wywodząc, że sporu co do prawa własności nie może rozstrzygnąć w postępowaniu wieczystoksięgowym. Przyjęcie jako przesłanki rozstrzygnięcia ustaleń dokonanych w innej sprawie odnoszących się do działania rękojmi stworzyło wrażenie, że Sąd wieczystoksięgowy – choć zastrzegł, że w niniejszej sprawie nie jest władny badać tej kwestii – jednak oddalił złożony wniosek właśnie dlatego, że dostrzegł możliwość zaistnienia takiego stanu rzeczy, w którym instytucja rękojmi chroni osoby wpisane do księgi. Taki wywód wskazuje na to, że na rozstrzygnięcie Sądu miały wpływ inne okoliczności niż tylko te, które wynikały z dołączonych do wniosku dokumentów oraz z treści księgi wieczystej, w szczególności te, które decydują o zaistnieniu przesłanek udzielenia ochrony nabywcy prawa działającego w zaufaniu do zapisu w księdze, a zatem – że było ono uzależnione od zagadnienia, które leży poza kognicją Sądu wieczystoksięgowego; stąd postawiony w apelacji zarzut naruszenia art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 790) i art. 626 ⁸ § 2 k.p.c.

W rzeczywistości uzasadnienie trafnej ostatecznie decyzji Sądu meriti powinno być nieco inne. Z art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. wynika jasno, że rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Badanie to na gruncie sprawy niniejszej pozwala ustalić, że z mocy prawomocnego orzeczenia sądowego E. K., T. B. i A. K. (1) nabyli własność m.in. działki Nr (...) położonej w Z. przy ul. (...) z dniem 1 stycznia 1985 r. – co wynika z dokumentu załączonego do wniosku – a równocześnie treść księgi wieczystej wskazuje bezsprzecznie, że po tej dacie właścicielami nieruchomości stali się M. i D. małżonkowie B., nabywając ją w drodze czynności prawnych od osoby wpisanej do księgi wieczystej jako właściciel. Wpisanie osób wskazanych we wniosku do działu II księgi wymagałoby wcześniejszego ustalenia przez Sąd, że nabycie własności nieruchomości przez małżonków B. w dniu 11 czerwca 1985 r. nie nastąpiło ze skutkiem prawnym, a to właśnie łączyłoby się z wyłączonym na gruncie art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. ustalaniem skuteczności czynności prawnej będącej podstawą wpisu ich praw, w szczególności w kontekście działania bądź niedziałania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych z uwagi na zaistnienie bądź też niezaistnienie przesłanek przewidzianych w art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 790), w szczególności dobrej wiary nabywców. W postępowaniu wieczystoksięgowym – jak trafnie zaważył skarżący – Sąd nie jest do tego uprawniony, natomiast badanie dołączonego do wniosku dokumentu w zestawieniu z treścią księgi prowadzi do jednoznacznego wniosku, że choć osoby ubiegające się o wpis rzeczywiście nabyły prawa do nieruchomości z dniem 1 stycznia 1985 r., to jednak od dnia 11 czerwca 1985 r. własność rzeczy przysługuje już innym osobom, a zatem brak podstaw do przyjęcia w ramach postępowania wieczystoksięgowego, że uwzględnienie wniosku prowadziłoby do ujawnienia w księdze rzeczywistego stanu prawnego. Konstatacja taka jest przeszkodą do dokonania wpisu w rozumieniu art. 626 ⁹ k.p.c. i uzasadnia oddalenie wniosku. Rozstrzygnięcie takie nie przesądza oczywiście o tym, czy w postępowaniu, gdzie kognicja Sądu będzie poszerzona – jak np. w sprawie o uzgodnienie księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, na gruncie którego kwestia ochrony uczestników przez instytucję rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych lub jej braku będzie mogła zostać z powodzeniem zbadana – nie zostanie stwierdzone, że osobom wymienionym w postanowieniu stwierdzającym zasiedzenie nadal przysługuje prawo własności nieruchomości, niemniej jednak w ramach zawężonej przez art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. kognicji Sądu wieczystoksięgowego tego rodzaju ustalenie wykraczałoby poza jego kompetencje przewidziane w ustawie.

W konsekwencji powyższego przyjąć należy, że zarzuty apelacji i argumentacja przytoczona na ich poparcie nie mogły skutkować uwzględnieniem wniosków zawartych w przedmiotowym środku odwoławczym, zaś treść orzeczenia Sądu I instancji w pełni odpowiada prawu. Uzasadnia to oddalenie apelacji na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.