Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - SSO Gabriela Sobczyk (spr.)

Sędziowie SSO Marcin Rak

SSR(del.) Maryla Majewska-Lewandowska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 kwietnia 2017 r.

sprawy z wniosku R. B. (1)

przy udziale E. B.

o wpis własności

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Raciborzu

z dnia 16 stycznia 2017r., sygn. akt Dz. Kw 6348/16

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Raciborzu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSR (del. ) Maryla Majewska-Lewandowska SSO Gabriela Sobczyk SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 391/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Raciborzu oddalił wniosek R. B. (1) o wpis prawa własności w księdze wieczystej (...) na jej rzecz oraz uczestnika postępowania E. B. w oparciu o poświadczenie spadkowe z 8 sierpnia 2016r. sporządzone przez notariusza w M. (Niemcy) działającego jako Sąd spadku, zaopatrzonego w apostille i przedłożonego wraz z tłumaczeniem na język polski. Wniosek ten był postanowieniem z 29.11.2016r. oddalony przez referendarza sądowego, który wskazał, że dokument ten nie może S. podstawy wpisu w związku z brzmieniem art. 1110 ²kpc statuującym wyłączną jurysdykcję krajową w zakresie dotyczącym rozstrzygnięcia dotyczącego praw rzeczowych na nieruchomości położonych w Polsce. Referendarz wskazał, że wpis prawa własności może nastąpić w oparciu o orzeczenie polskiego sądu lub dokument europejskiego poświadczenia dziedziczenia. Na to rozstrzygniecie skargę wniosła wnioskodawczyni, w uzasadnieniu skargi powołała się na to, że notariusza w niniejszej sprawie zgodnie z przepisami prawa niemieckiego działał jako Sąd, zatem w oparciu o przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 650/2012 z 4 lipca 2012r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia winien on stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej.

Sąd Rejonowy w Raciborzu ustalił, że prowadzi księgę wieczystą nr (...) , w której jako właściciele w dziale II figurują S. B., R. B. (1) i E. B.. Z dokumentu sporządzonego w dniu 8.08.2016 roku przez notariusza w M. (Niemcy) działającego jako Sąd Spadku wynika ,iż spadkobiercami po S. B. zmarłym w dniu 25.05.2016 roku w M. są R. B. (2) i E. B. po ½ części.

Na gruncie poczynionych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy wskazał na treść art. 626 ⁸ kpc, sąd rozpoznając wniosek bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że wniosek nie zasługuje na uwzględnienie:

Wskazał, że słusznie zauważa skarżący do dziedziczenia w warunkach transgranicznych pomiędzy państwami - członkami Unii Europejskiej zastosowanie znajdują przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego. .Przepisy te weszły w życie w dniu 17.08.2015 roku i stanowią źródło prawa co najmniej na równi z przepisami prawa krajowego. Dla rozpoznania niniejszej sprawy istotne znaczenie mają definicje zawarte w art. 3 ust 1 g ,i oraz ust 2 rozporządzenia.

Zgodnie z brzmieniem powyższych przepisów "orzeczenie" oznacza każdą decyzję w sprawach dotyczących dziedziczenia wydaną przez sąd państwa członkowskiego, niezależnie od nazwy takiej decyzji, w tym postanowienie w przedmiocie ustalenia kosztów postępowania wydane przez urzędnika sądowego , zaś "dokument urzędowy" oznacza dokument dotyczący dziedziczenia, który został oficjalnie sporządzony lub zarejestrowany jako dokument urzędowy w państwie członkowskim i którego autentyczność:

- dotyczy podpisu i treści dokumentu urzędowego;

oraz została stwierdzona przez organ publiczny lub inny organ uprawniony do tego przez państwo członkowskie pochodzenia.

Nadto Sąd Rejonowy wskazał, że do celów rozporządzenia termin "sąd" oznacza każdy organ sądowy i wszystkie inne organy oraz przedstawicieli zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych, którzy wykonują funkcje sądowe lub działają na podstawie przekazania uprawnień przez organ sądowy lub działają pod kontrolą organu sądowego, pod warunkiem że takie inne organy i przedstawiciele zawodów prawniczych zapewniają gwarancje bezstronności i prawa wszystkich stron do bycia wysłuchanymi oraz pod warunkiem, że ich orzeczenia na mocy prawa państwa członkowskiego, w którym działają:

a) mogą być przedmiotem zaskarżenia do organu sądowego lub ponownego rozpoznania przez organ sądowy; oraz

b) mają moc i skutek podobne do orzeczenia organu sądowego w takiej samej sprawie.

Sąd Rejonowy wskazał, że przyjmując zatem za prawdziwe twierdzenia skarżącego ,iż w oparciu o prawo niemieckie - do którego źródeł Sąd nie sięgał uznając iż na obecnym etapie postępowania byłoby to przedwczesne - przedłożony dokument z dnia 8.08.2016 roku jest orzeczeniem , stwierdzającym prawa do spadku wnioskodawczyni na równi z orzeczeniem Sądu , gdyż jest wydany przez notariusza działającego jako sąd spadku, w ocenie Sądu rejonowego należy uznać ,iż orzeczenie to podlega uznaniu na polskim obszarze prawnym bez konieczności przeprowadzenia odrębnego postępowania , a to po myśli art. 39 ust 1 rozporządzenia.

Sąd Rejonowy rozważał, jaki zakres skutków ma owo orzeczenia na terenie RP, w szczególności czy orzeczenie takie jest wystarczające do dokonania wpisu w księdze wieczystej bez odrębnego postępowania w zakresie uznania orzeczenia .

W ocenie Sądu Rejonowego tak nie jest, bowiem jak wynika z definicji określenia „sąd” przywołanej w art. 3 rozporządzenia, jednym z przymiotów działania jako Sąd jest możliwość zaskarżenia orzeczenia. W niniejszej sprawie wnioskodawczyni nie wykazała , aby orzeczenia w oparciu, o które domaga się wpisu do księgi wieczystej było orzeczeniem prawomocnym. Sąd Rejonowy wskazał, iż w odniesieniu do analogicznego orzeczenia na gruncie prawa polskiego – postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku , podstawą wpisu w księdze wieczystej jest orzeczenie prawomocne. Niezrozumiałe w zakresie skutków uznania orzeczenia byłoby przyjęcie ,iż orzeczenie wydane w innym kraju Unii wywołuje dalej idące skutki prawne , aniżeli analogiczne orzeczenie wydane w oparciu o przepisy prawa krajowego. Stanowiłoby to nadmierne i w ocenie Sądu niedopuszczalne na gruncie celów i istoty rozporządzenia nr 650/2012 uprzywilejowanie orzeczeń wydanych w innym systemie prawnym.

Z tych powodów Sąd Rejonowy uznał ,iż orzeczenie Sadu z dnia 8.08.2016 roku nie może być podstawą wpisu w księdze wieczystej, albowiem nie wynika z niego, czy jest ono orzeczeniem prawomocnym i może funkcjonować w obrocie prawnym zarówno Niemiec jak i całej Unii.

O ile zaś dokument ten nie funkcjonowałby jako orzeczenie Sądu, a jedynie jako dokument urzędowy ( vide art. 59 i następne rozporządzenia ), o czym z resztą mowa w treści apostilli , nie korzysta z automatyzmu uznania określonego w art. 39 rozporządzenia. Jako podstawę oddalenia wniosku Sąd Rejonowy wskazał art. 626 ⁹ kpc.

Apelację od tego postanowienia złożyła wnioskodawczyni. Zarzuciła mu naruszenie przy jego wydaniu prawa procesowego, a to art. 39 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego( Dz U. UE.L 2012.201.107 poprzez jego niezastosowanie i odmowę uznania orzeczenia Kancelarii Notarialnej M. – Sądu Spadkowego sygn. akt NG nr 338/2016 I z dnia 8. 08.2016r. o stwierdzeniu nabycia spadku po S. B., co doprowadziło do oddalenia wniosku. Zarzuciła naruszenia prawa procesowego, a to art. 3 ust.1 pkt g oraz 3 ust.2 w zw. z art. 40 rozporządzenia 650/2012 poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że wnioskodawczyni nie wykazała, czy powyżej opisane orzeczenie jest prawomocne i może funkcjonować w obrocie prawnym Niemiec jak i całej Unii w sytuacji gdy prawomocność orzeczenia nie jest warunkiem jego uznania przez organy państwa przyjmującego wymaganym w rozporządzeniu nr 650/20-12. Wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i dokonanie wpisu w księdze wieczystej zgodnie z wnioskiem. Ponadto wniósł o dopuszczenie dowodu z zaświadczenia dotyczącego orzeczenia w sprawie spadkowej wydanego przez Kancelarie Notarialną w M.- Sąd Spadkowy z 24 stycznia 2017r. na okoliczność jego treści, że zgodnie z tym zaświadczeniem orzeczenia spadkowe złożone w sprawie nie podlega zwyczajnemu środkowi zaskarżenia, ani żadnemu odwołaniu do sądu ostatniej instancji.

W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że niezasadnie Sąd Rejonowy omówił uznania orzeczenia Kancelarii Notarialnej w M. działającej jako Sąd Spadkowy . przeszkody uznania automatycznego wynikają z art40 rozporządzenia Nr 650/2012. Przepis ten nie wymienia prawomocności jako kryterium odmowy uznania. Odnosząc się do art. 3 ust.2 rozporządzenia skarżąca wskazała, że wynika z niego kryterium zaskarżalności. Odnośnie sposobu wykazania okoliczności wskazanych w tym przepisie rozporządzenia, skarżąca wskazała ponadto na punkt 18 poreambuły, wskazujący na możliwość żądania przez organ danego państwa dokonujący wpisu do rejestru prawa do nieruchomości lub rzeczy ruchomych dodatkowych dokumentów, wymaganych na mocy prawa państwa członkowskiego. Wskazał, że w treści rozporządzenia 650/2012 przewidziany zostały zasady wydawania zaświadczeń i formularzy dotyczących stwierdzenia wykonalności orzeczeń. Wskazał na rozporządzenie wykonawcze Komisji Ne 1329/2014 z 9 grudnia 2014r., określające wzory formularzy. Wskazała, że do apelacji dołącza formularz nr 1 wykazujący że orzeczenie z 8 sierpnia 2016r. nie podlega już zwyczajnemu środkowi zaskarżenia. W ocenie skarżącej przedstawienie tego formularza usuwa przeszkodę do dokonania wpisu stwierdzoną przez Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie. Z ostrożności skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Raciborzu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja odniosła skutek. Analiza materiału sprawy i przepisów prawa wspólnotowego odnoszących się do jej przedmiotu doprowadziła Sąd Okręgowy do wniosku, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy: Sąd I instancji nie zbadał, czy złożony akt notarialny określony jako „potwierdzenie nabycia spadku” spełnia na gruncie prawa niemieckiego wymogi określone w art. 3 ust.2 rozporządzenia 650/2012, tak by uznać go za orzeczenie Sądu, zgodnie z zawartą tam definicją. Niezasadnie skupił się na kwestii prawomocności, skupienie się na której było w tym przypadku przedwczesne, skoro Sąd nie zbadał znaczenia dołączonego do wniosku dokumentu na gruncie prawa niemieckiego. Od uregulowania tego prawa zależy bowiem wniosek co do tego, czy złożony dokument spełnia wymogi określone w art. 3 ust.1 g w zw. z art. 3 ust.2 rozporządzenia nr 650/2012.

Sąd I instancji nie mógł oprzeć swego rozstrzygnięcia na uznaniu za prawdziwe twierdzeń wnioskodawczyni co do treści prawa niemieckiego, lecz winien kwestię tę zbadać.

Odnośnie różnych rozwiązań mogących istnieć na gruncie ustawodawstw poszczególnych państw wskazać można dla przykładu na przepis prawa polskiego - art. 95j prawa o notariacie, zrównujący zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia z prawomocnym postanowieniem sądowym. Czy takie bądź podobne rozwiązanie funkcjonuje w prawie niemieckim ( w niemieckim landzie B. Wirtembergia), tego Sąd Rejonowy nie zbadał.

Przyjął bezpodstawnie, a tym samym przedwcześnie, że notariusz niemiecki jest Sądem w rozumieniu rozporządzenia, a jednak jednocześnie odmówił przedłożonemu dokumentowi mocy jako podstawy wpisu w księdze wieczyste z uwagi na brak jego cechy prawomocności. Tymczasem dopiero na podstawie ustaleń poczynionych na tle prawa niemieckiego można dokonać pełnej oceny przedstawionego dokumentu w kontekście przesłanek wymienionych w art. 3 ust.2 rozporządzenia.

Dopiero po uznaniu, że złożony dokument spełnia wymogi określone w art. 3 ust.2 rozporządzenia, Sąd winien być rozstrzygać o wniosku w niniejszej sprawie. Nadmienić należy, że złożone zaświadczenie na formularzu dopiero na tle prawa niemieckiego winno być przedmiotem oceny Sądu, w tym także oceny na podstawie art.3 ust.1g co do tego, czy spełnia wymogi dokumentu urzędowego.

Sąd Okręgowy uznał z tych przyczyn, że nie badając przy wydaniu zaskarżonego postanowienia znaczenia złożonego dokumentu z punktu widzenia spełnienia przesłanek z art. 3 ust.2 rozporządzenia nr 650/2012, Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy. Dlatego Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§4kpc w zw. z art. 13§2kpc zaskarżone postanowienia uchylił i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Raciborzu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Przy ponownym rozpoznaniu Sąd Rejonowy ustali treść prawa obcego( niemieckiego), w tym celu powienien zwrócić się do Ministerstwa Sprawiedliwości. Zajmie się też oceną na jego tle, czy akt sporządzony przez niemieckiego notariusza może być zgodnie z art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 650/2012 potraktowany jako orzeczenie Sądu – tj. czy spełnia wskazane tam wymogi oraz czy w świetle przepisów rozporządzenia nr 650/2012 podlega uznaniu na terenie Polski.

Zwróci przy tym uwagę na treść art. 3 ust.2 in fine rozporządzenia nr 650/2012, zgodnie z którym Państwa Członkowskiej powiadamiają Komisję o innych organach oraz przedstawicielach zawodów prawniczych o których mowa w akapicie pierwszym zgodnie z art. 79 rozporządzenia. To rozwiązanie prawne może być pomocne dla poczynienia ustaleń w niniejszej sprawie, aczkolwiek zważyć należy, że rozporządzenie nie uzależnia możliwości uznania orzeczenia od wymienienia innych organów oraz przedstawicieli zawodów prawniczych w wykazie sporządzonym na podstawie art. 79 rozporządzenia. Zatem zaniedbanie przez państwo członkowskie obowiązku wynikającego z tego przepisu nie ma wpływu na moc konkretnego dokumentu.

SSR(del.) Maryla Majewska-Lewandowska SSO Gabriela Sobczyk SSO Marcin Rak