Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 listopada 2015 roku w S.

sprawy z powództwa Gminy M. S.

przeciwko J. I. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 25 września 2014 roku, sygn. akt I C 2239/12

oraz zażalenia powódki na postanowienie o kosztach zawarte w punkcie IV. wyroku Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 25 września 2014 roku, sygn. akt I C 2239/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  w punkcie I. powództwo oddala;

b.  uchyla punkt II.;

c.  w punkcie IV. nie obciąża powódki Gminy M. S. kosztami procesu;

2.  odrzuca zażalenie na punkt V. wyroku;

3.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

4.  umarza postępowanie wywołane zażaleniem powódki;

5.  nie obciąża powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

SSO Iwona Siuta SSO Tomasz Szaj SSO Mariola Wojtkiewicz

Sygn. akt II Ca 557/15

UZASADNIENIE

Powódka Gmina M. S. w pozwie wniesionym przeciwko J. I. (1) zażądała zasądzenia od pozwanej na jej rzecz kwoty 51.220,98 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od 04 czerwca 2011 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że 14 czerwca 2000 r. sprzedała pozwanej lokal mieszkalny w S. przy ulicy (...). Po zastosowaniu przez powódkę bonifikat w wysokości 75% i 30% ulgi za zakup lokalu poprzez dokonanie jednorazowej wpłaty oraz 50% bonifikaty z tytułu jednoczesnej sprzedaży wszystkich lokali mieszkalnych wchodzących w skład nieruchomości cenę sprzedaży strony ustaliły na kwotę 4.495,23 zł od kwoty 51.374,00 zł. Wysokość udzielonej bonifikaty wyniosła łącznie 46.878,77 zł. Powódka podała, że 26 marca 2003 roku pozwana zbyła przedmiotowy lokal mieszkalny A. L. i Z. L. - osobom trzecim, nie będącymi dla pozwanej osobami bliskimi w rozumieniu ustawy o gospodarce nieruchomościami. Z tego względu powódka zażądała od pozwanych zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty zgodnie z art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w kwocie 51.220,98 zł.

W dniu 29 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, sygn. akt I Nc 2843/12, w którym uwzględnił w całości żądanie pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od strony powodowej na swoją rzecz kosztów procesu. Pozwana potwierdziła, iż nabyła od Gminy M. S. lokal mieszkalny w S., przy ul. (...). Podkreśliła, że zawierając powyższą umowę sprzedaży nie została poformowana o obowiązku zwrotu bonifikaty w przypadku sprzedaży lokalu przed upływem określonego terminu. Ponadto pozwana podkreśliła, że sprzedała lokal mieszkalny przy ul. (...), by opiekować się chorą matką zamieszkałą w S., dlatego też żądanie zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Wyrokiem z dnia 25 września 2014 r. Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim uwzględnił powództwo Gminy M. S. przeciwko J. I. (1) i w punkcie I. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 51.220,98 zł z ustawowymi odsetkami od 5 czerwca 2011 r. do dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku. W punkcie II. zasadzoną należność główną Sąd rozłożył na 60 miesięcznych rat, pierwszą w wysokości 1.070,98 zł, następne w wysokości po 850,00 zł każda, płatne do piętnastego dnia każdego miesiąca, poczynając od pierwszego miesiąca po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku wraz z odsetkami w wysokości ustawowej w razie opóźnienia w płatności danej raty. W punkcie III. Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Ponadto, Sąd Rejonowy odstąpił od obciążania pozwanej J. I. (1) kosztami postępowania należnymi powódce, czemu dał wyraz w punkcie IV. W punkcie V. przyznał (...) Uniwersytetowi Medycznemu w S. wynagrodzenie za sporządzenie opinii pisemnej z 10 lipca 2014 r. w kwocie 565,31 zł. Z kolei w punkcie VI nakazał zwrócić pozwanej J. I. (1) kwotę 934,69 zł tytułem nadpłaconych kosztów sądowych.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach:

dnia 14 czerwca 2000 roku powódka Gmina M. S. sprzedała pozwanej J. I. (1), lokal mieszkalny numer (...) położony w S., przy ul. (...) wraz z udziałem w częściach wspólnych i urządzeniach budynku wynoszącym (...) części i oddała we współużytkowanie wieczyste udział w działce wynoszący (...) części. Cenę sprzedaży strony ustaliły na kwotę 4.495,23 zł, po uwzględnieniu 75% bonifikaty, 30 % ulgi za zakup lokalu poprzez dokonanie jednorazowej wpłaty oraz 50% bonifikaty z tytułu jednoczesnej sprzedaży wszystkich lokali mieszkalnych wchodzących w skład nieruchomości - od kwoty 51.374 zł. We wskazanej umowie nie zawarto informacji o obowiązku zwrotu przez nabywcę lokalu zwaloryzowanej bonifikaty w wypadku zbycia lokalu mieszkalnego przed upływem 10 lat od jego nabycia.

Dnia 24 lipca 2001 r., w wieku 69 lat zamieszkująca w S. matka pozwanej, J. I. (2) doznała złamania szyjki kości udowej. Po długotrwałej hospitalizacji zakończonej 28 września 2001 r. wymagała leczenia i stałej opieki innych osób. J. I. (2) miała problemy z poruszaniem. Chodziła przy pomocy balkoniku. Zalecono jej, by nie obciążała kończyny. Matka pozwanej wymagała pomocy innych osób przy robieniu zakupów, sporządzaniu posiłków, sprzątaniu. Orzeczeniem orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 listopada 2002 r. J. I. (2) została uznana za niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji. Stan zdrowia matki pozwanej ulegał stopniowemu pogorszeniu. W marcu 2003 r. rozpoznano u J. I. (2) miażdżycę, zespół psychoorganiczny otępienny, zespół rzekomoopuszkowy oraz stwardnienie zanikowe boczne.

Od października 2001 r. do wiosny 2002 r. pozwana przejeżdżała ze S. do S., aby opiekować się chorą matką, sprzątać jej mieszkanie, gotować. Do matki pozwana jeździła wraz z trzynastoletnim synem, którego samotnie wychowywała. W 2002 r. z P. do S. przeprowadziła się siostra pozwanej I. I.. I. I. zamieszkała wraz z matką i na początku 2003 r. podjęła pracę w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowo-Usługowym (...) w S.. Zdarzało się, że pracowała w weekendy i często powyżej 8 godzin dziennie. W tym czasie matką opiekowała się pozwana. W marcu 2003 roku J. I. (1) zdecydowała się sprzedać mieszkanie w S. i zakupić lokal mieszkalny w S., aby móc sprawować opiekę nad chorą matką.

W dniu 8 kwietnia 2004 r. pozwana sprzedała A. L. i Z. L. nabyty od Gminy lokal mieszkalny za cenę 55.000,00 zł.

Matka pozwanej J. I. (2) zmarła 2 lutego 2005 r. w W..

Pismem z 17 maja 2011 r. Gmina M. S. wezwała pozwaną do zapłaty na jej rzecz kwoty 64.925,59 zł tytułem zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty od ceny lokalu mieszkalnego numer (...), w budynku położonym w S., przy ulicy (...).

W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że powódka opierała swoje żądanie na podstawie art. 68 ust. 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy sprzedaży z 14 czerwca 2000 r. Stosownie do art. 68 ust. 1 u.g.n. właściwy organ gminy mógł udzielić za zgodą rady, bonifikaty od ceny ustalonej zgodnie z art. 67 ust. 3 u.g.n., czyli na podstawie jej wartości określonej przez rzeczoznawcę majątkowego, jeżeli nieruchomość była sprzedawana jako lokal mieszkalny. Zgodnie zaś z ust. 2 powołanego artykułu właściwy organ mógł żądać zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji, jeżeli nabywca nieruchomości przed upływem 10 lat, licząc od dnia jej nabycia, zbył lub wykorzystał nieruchomość na inne cele niż mieszkalny.

Sąd Rejonowy uznał, że powódka, dochodząc roszczenia o zwrot bonifikaty, nie była zobligowana do poinformowania o uprawnieniu do żądania zwrotu bonifikaty w warunkach przewidzianych w art. 68 ust. 2 u.g.n, w szczególności nie nakładał na nią takiego obowiązku żaden przepis obowiązującego prawa. W ocenie Sądu pozwana miała możliwość zapoznać się z przepisem stanowiącym podstawę żądania od niej zwrotu bonifikaty, który jest przepisem prawa powszechnie obowiązującego. Ponadto, w treści umowy z 14 czerwca 2000 roku wprost znalazło się ogólne odesłanie do przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami. Sąd I instancji wskazał, że czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy (art. 56 k.c.).

Sąd Rejonowy nie uznał, by roszczenie powódki było nadużyciem prawa podmiotowego, a to z uwagi na brak uzasadniających go szczególnych okoliczności. Wskazał na treść art. 5 k.c., zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Sąd I instancji zwrócił uwagę na fakt, że pozwana nabyła przedmiotowy lokal mieszkalny za cenę 4.495,23 zł., natomiast sprzedała za cenę 55.000 zł., co stanowi niesporny zysk pozwanej. Sytuacji pozwanej, w ocenie Sądu, nie zmienia fakt, że uzyskane środki ze sprzedaży lokalu mieszkalnego w S. przeznaczyła na nabycie mieszkania w S., i że uczyniła to, aby zamieszkać w S. Szczeci w pobliżu chorej matki. Sąd wziął pod uwagę, iż matka pozwanej była osobą chorą i 5 listopada 2002 roku została uznana przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za osobę całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji, jednakże stwierdził, iż okoliczność ta nie stała na przeszkodzie, by to właśnie matka pozwanej J. I. (2) przeprowadziła się ze S. do S. i zamieszkała z córką, która nie musiałaby wówczas sprzedawać mieszkania. O odsetkach sąd orzekł na podstawie i art. 481 § 1 k.c.

Sąd rozłożył zasądzoną od pozwanej na rzecz powódki kwotę 51.220,98 zł. na 60 rat stosownie do art. 320 k.p.c. Sąd wziął pod uwagę okoliczność, że pozwana sprzedała lokal mieszkalny, kierując się sytuacją rodzinną i koniecznością sprawowania opieki nad chorą matką oraz, iż nie jest w stanie jednorazowo zapłacić powódce zasądzonej kwoty. Ponadto wskazał na charakter gminy jako pewnej wspólnoty powstałej i działającej na korzyść swych obywateli, powinna ważyć, miarkować swe słuszne żądania, biorąc pod uwagę również interes zobowiązanych, także pozwanej.

Kierując się powyższymi przesłankami oraz faktem, iż Gmina posiada rozbudowaną pomoc prawną w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach Sąd odstąpił od obciążania powódki kosztami postępowania na podstawie art. 102 k.p.c.

W punkcie V wyroku Sąd przyznał (...) Uniwersytetowi Medycznemu w S. wynagrodzenie za sporządzenie pisemnej opinii z 10 lipca 2014 roku kwocie 565,31 złotych stosownie do treści art. 288 k.p.c., art. 290 k.p.c., art. 291 k.p.c. oraz art. 89 ustawy z 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1025) wskazując, iż wydatki poniesione przy sporządzaniu opinii - ich struktura i wysokość - nie budzą uzasadnionych wątpliwości.

Ponadto, na podstawie art. 84 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U, z 2014 r., poz. 1025) Sąd nakazał zwrócić pozwanej kwotę 934,69 zł tytułem nadpłaconych kosztów sądowych uiszczonych przez nią na poczet wynagrodzenia Zakładu Medycyny Sądowej (...) w S. (1.500 zł - 565,31).

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana, zaskarżając go w części w zakresie pkt I, II i V. Orzeczeniu zarzuciła naruszenie przepisów art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i wyciągniecie w jego oparciu wniosków sprzecznych z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, co przejawia się w przyjęciu przez Sąd I instancji, iż sytuacja życiowa, w której pozwana znalazła się w 2003 r., nie zmuszała jej do sprzedaży mieszkania przy ul. (...) w S., i że pozwana mogła w nim zamieszkać wspólnie z wymagającą stałej opieki i nieuleczalnie chorą matką i małoletnim synem, podczas gdy uniemożliwiała to powierzchnia użytkowa przedmiotowego lokalu. Ponadto, apelująca zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie i bezpodstawne uznanie, iż uwzględnienie powództwa Gminy M. S., nie prowadzi do naruszenia zasad współżycia społecznego, także w kontekście zdarzeń towarzyszących sprzedaży przez powódkę lokalu w 2000 r., która nie tylko nie wspominała o jakichkolwiek ograniczeniach czasowych w dysponowaniu prawem do lokalu, ale wręcz wprowadziła pozwaną i innych nabywców lokali w błąd, zapewniając, że mogą swobodnie dysponować nabywanymi nieruchomościami. Nadto, pozwana zakwestionowała ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji polegające na uznaniu, że stan finansów i możliwości finansowe pozwanej wystarczały na wynajem mieszkania w S., celem zamieszkania pozwanej i jej syna bliżej J. I. (2), podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowody dowodzi stałych i permanentnych problemów finansowych J. I. (1). Wskazując na powyższe apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, a nadto o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem I i II instancji według norm przepisanych.

Powódka wniosła zażalenie na rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania zawarte w punkcie IV wyroku. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego art. 102 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i odstąpienie od obciążania pozwanej kosztami zastępstwa procesowego na rzecz powódki. W związku z powyższym wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie IV wyroku i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem I instancji oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja powódki okazała się w przeważającej części uzasadniona.

Przystąpienie do szczegółowych rozważań poprzedzić należy stwierdzeniem, że na gruncie analizowanej sprawy Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe oraz dokonał prawidłowych ustaleń. Poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy podziela i uznaje je za własne. Przy czym uzupełnia je o ustalenie, że pozwana zaraz po sprzedaży lokalu mieszkalny nr (...), położonego przy ulicy (...) w S., dnia 5 maja 2003r. kupiła od K. U. i P. U. lokal mieszkalny nr (...), położony przy ulicy (...)/b w S., za kwotę 55 000 złotych - bezsporne.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia 233 § 1 k.p.c. wskazać należy, że skarżąca nie przedstawiła w apelacji wywodu podważającego prawidłowość ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd I instancji. Warstwa argumentacyjna apelacji dotyczy bowiem wyłącznie odmiennej oceny prawnej, ustalonych w sprawie przez Sąd Rejonowy okoliczności faktycznych, dotyczących sytuacji majątkowej i rodzinnej pozwanej w kontekście oceny jej zachowania, polegającego na zbyciu lokalu i przeznaczeniu pozyskanych środków na cele mieszkaniowe. Zarzut naruszenia normy art. 233 § 1 k.p.c. i przytoczona na jego poparcie argumentacja, sprowadza się w istocie do zakwestionowania niezastosowania przez Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie normy art. 5 k.c. Tymczasem ustalenia Sądu Rejonowego są prawidłowe. Po uzupełnieniu posłużyły również Sądowi Okręgowemu do oceny żądania powódki w oparciu o art. 5 k.c.

Przepis art. 5 k.c. stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Przepis ten, będąc normą ogólną, nie precyzuje, co należy rozumieć przez zasady współżycia społecznego. W doktrynie i orzecznictwie zgodnie podkreśla się, że przy przyjmowaniu nadużycia prawa konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności. W praktyce winno to następować w sytuacjach wyjątkowych, gdy uwzględnienie powództwa prowadziłoby do sytuacji nieakceptowanej ze względów aksjologicznych. W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie taka właśnie wyjątkowa sytuacja zachodzi.

Podstawę prawną roszczenia powódki stanowił art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w brzmieniu obowiązującym w dacie sprzedaży nieruchomości tj. 26 marca 2003 r., zgodnie z którym właściwy organ mógł żądać zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji, jeżeli nabywca nieruchomości przed upływem 10 lat, licząc od dnia jej nabycia, zbył lub wykorzystał nieruchomość na inne cele niż mieszkalny.

Pozwana bezspornie zbyła lokal przed upływem 10 lat od jego nabycia, zatem powódce przysługuje możliwość dochodzenia zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty. Jednak w realiach niniejszej sprawy przyznanie powódce ochrony prawnej stanowiłoby naruszenie zasad współżycia społecznego. Przemawiają za tym szczególne okoliczności, towarzyszące dokonywanej przez pozwaną sprzedaży mieszkania przy ul. (...) w S. dnia 26 marca 2003 r., w tym sytuacja życiowa pozwanej, a także pobudki, którymi pozwana kierowała się przy sprzedaży. Powodem sprzedaży mieszkania przez pozwaną nie była chęć zysku, ale konieczność zapewnienia opieki chorej matce, która zamieszkiwała w S.. Matka J. I. (2) miała poważne problemy zdrowotne od 200l r., zaś co najmniej od listopada 2002 r. stała się osobą całkowicie niezdolną do samodzielnej egzystencji. Opiekę nad nią, najpierw samodzielnie, a następnie wspólnie z siostrą I. I. sprawowała pozwana. Powyższa sytuacja zmusiła pozwaną do sprzedaży mieszkania w S. i zakupu lokalu mieszkalnego w S.. W ocenie Sądu Okręgowego nie było możliwości, by to J. I. (2) przeprowadziła się ze S. do S. i zamieszkała z córką w mieszkaniu przy ul. (...). Przedmiotowy lokal to kawalerka o powierzchni 38,31m ² składająca się z jednego pokoju, kuchni, łazienki i przedpokoju. Powierzchnia mieszkania w zasadzie uniemożliwiała funkcjonowanie w nim trzech osób – pozwanej, jej matki i syna, którego pozwana samotnie wychowywała. W takich warunkach pozwana nie miała możliwości zapewnienia schorowanej osobie spokoju i minimum intymności, zwłaszcza przy utrzymywaniu higieny osobistej, zaś 15-letniemu chłopcu warunków do prawidłowego rozwoju zarówno umysłowego, fizycznego czy też emocjonalnego. Dorastający chłopiec byłby wówczas zmuszony zamieszkiwać w jednym pokoju ze starszą, schorowaną kobietą.

Należy mieć również na uwadze, iż działanie pozwanej nie było nastawione na zysk i nie było sprzeczne z celem udzielonej bonifikaty. Pozwana sprzedała lokal w S. przy ul. (...) za 55.000 zł i środki te w całości przeznaczyła na zakup lokalu w S., którego cenę ustalono również na 55.000 zł. Środki ze sprzedaży mieszkania przy ul. (...) pozwana przeznaczyła więc w całości na zakup innego lokalu, zabezpieczającego potrzeby mieszkaniowe jej i jej syna.

Rozstrzygając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy miał na uwadze istotę prawną roszczenia o zwrot równowartości bonifikaty i również w tym kontekście dokonał oceny dochodzonego roszczenia.

Podkreślić należy, że bonifikata, o której mowa w art. 68 ust. 1 u.g.n. stanowi formę pomocy publicznej, udzielanej przez gminę członkom lokalnej społeczności w celu umożliwienia zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Roszczenie przewidziane w art. 68 ust. 2 u.g.n., stanowić ma zatem sankcję zmierzającą do wyeliminowania sytuacji, w której osoba korzystająca z pomocy publicznej, przeznacza uzyskaną korzyść sprzecznie z jej celem, w szczególności gdy zbywa lokal i w istocie wzbogaca się kosztem społeczności.

Jak już zostało wspomniane, art. 68 ust. 2 u.g.n. w brzmieniu obowiązującym w dacie sprzedaży nieruchomości przewidywał, iż właściwy organ mógł żądać zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji, jeżeli nabywca nieruchomości przed upływem 10 lat, licząc od dnia jej nabycia, zbył lub wykorzystał nieruchomość na inne cele niż mieszkalny. Wyjątek stanowiło zbycie lokalu na rzecz osoby bliskiej. Niemniej, ustawodawca dostrzegł niezasadność żądania zwrotu bonifikaty wówczas, gdy środki ze sprzedaży lokalu zostaną przeznaczone na zakup nowego mieszkania nowelizując z dniem 22 października 2007 r. art. 68 ustawy o gospodarce nieruchomościami w taki sposób, że nie można żądać zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty w przypadku sprzedaży lokalu mieszkalnego, jeżeli środki uzyskane z jego sprzedaży przeznaczone zostały w ciągu 12 miesięcy na nabycie innego lokalu mieszkalnego.

Uwzględnienie ratio legis normy art. 68 ust. 1 u.g.n. w kontekście kolejnych zmian brzmienia art. 68 ust. 2 u.g.n. nakazuje przyjąć, iż sprzeczne z przeznaczeniem roszczenia o zwrot równowartości bonifikaty jest jego dochodzenie w sytuacji, gdy nabywca lokalu co prawda zbył go przed upływem przewidzianego terminu, jednak uczynił to nie z chęci zysku, lecz jedynie w wyniku własnej, trudnej sytuacji życiowej, a uzyskaną wartość przeznaczył zgodnie z celem uzyskanej pomocy publicznej i nie osiągnął z tytułu sprzedaży jakiegokolwiek wzbogacenia.

Podsumowując, roszczenie powódki oparte na przepisie art. 68 ust. 2 u.g.n., choć uprawnione co do zasady, nie korzysta z ochrony prawnej wobec sprzeczności tego żądania z zasadami współżycia społecznego, to jest prawem do dbania o więzi rodzinne, prawem i obowiązkiem zapewnienia opieki schorowanemu członkowi rodziny. Zastosowaniu art. 5 k.c. nie sprzeciwia się okoliczność, że matka pozwanej zmarła w W.. Krótkotrwały wyjazd do W. w celu leczenia, diagnostyki nie oznacza, że matka pozwanej nie pozostawała pod jej czułą opieką i troską.

Jedynie dla porządku należy zaznaczyć, iż bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie pozostawały podnoszone przez apelującą okoliczności, że pozwanej nie udzielono informacji o obowiązku zwrotu uzyskanej bonifikaty w przypadku sprzedaży mieszkania na rzecz osoby trzeciej. W tym zakresie Sąd Okręgowy podziela w pełni stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 15 września 2011 r., (sygn. akt II CSK 728/10), wedle którego brak w treści umowy sprzedaży lokalu zapisu o możliwości żądania zwrotu bonifikaty udzielonej na podstawie art. 68 ust. 1 u.g.n. nie wyłącza prawa właściwego organu do domagania się jej zwrotu w przypadku zaistnienia przesłanek warunkujących zwrot. Treść stosunku zobowiązaniowego, jaki powstaje na podstawie umowy sprzedaży zawartej pomiędzy gminą a nabywcą, jest określona nie tylko postanowieniami tej umowy, ale także przepisami prawa, w tym art. 68 ust. 2 powołanej ustawy. Tym samym przesłanką żądania zwrotu bonifikaty nie jest uprzednie pouczenie nabywców lokalu o obowiązku zwrotu w przypadku zbycia lokalu przed upływem terminu, wskazanego w art. 68 ust. 2 u.g.n.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy w oparciu o przepis art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I. i oddalił powództwo (punkt 1a. wyroku). Oddalenia powództwa pociągało za sobą uchylenie punktu II., zawierającego rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, o czym orzeczono w punkcie Ib. wyroku.

Konsekwencją oddalenia powództwa, była konieczność weryfikacji rozstrzygnięcia o kosztach procesu przed Sądem I instancji. Podstawą orzekania o kosztach powinien być przepis art. 98 k.p.c. Jednak zdaniem Sądu Okręgowego okoliczności sprawy sprzeciwiały się obciążeniu Gminy kosztami procesu i uprawniały Sąd do zastosowania, przy rozliczaniu tych kosztów, zasad słuszności, wynikających z art. 102 k.p.c. Pamiętać należy, że Gmina podlega kontrolom finansowym, gdyż dysponuje środkami publicznymi. Jej obowiązkiem jest działać w interesie społeczności, a ten obowiązek realizuje poprzez zapewnienie odpowiednich dochodów. Rezygnacja z dochodzenia na drodze sądowej zwrotu bonifikaty, bez oceny sądu, mogłaby narazić władze gminy na zarzut niegospodarności. Tak więc szczególne okoliczności tej sprawy, rodzaj zgłoszonego roszczenia, ocena tego roszczenia w oparciu o art. 5 k.c. dawały podstawy do odstąpienia od obciążania Gminy kosztami procesu (punkt 1c. wyroku), podobnie jak do odstąpienia od obciążania kosztami postępowania apelacyjnego, o czym orzeczono w punkcie 5 wyroku.

Pozwana w swojej apelacji zaskarżyła również punkt V. wyroku Sądu Rejonowego, którym Sąd przyznał (...) Uniwersytetowi Medycznemu w S. wynagrodzenie za sporządzenie opinii pisemnej z 10 lipca 2014 r. w kwocie 565,31 zł. To rozstrzygnięcie nie jest postanowieniem ani o zwrocie kosztów, ani postanowieniem o określeniu zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, ani postanowieniem o wymiarze opłaty, zwrocie opłaty lub zaliczki, ani też postanowieniem o obciążeniu kosztami sądowymi, aby zgodnie z treścią art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c. mogło być zaskarżone w środku zaskarżenia co do istoty sprawy. Zaskarżone rozstrzygnięcie jest postanowieniem o wynagrodzeniu biegłego a zatem zawsze podlega zaskarżeniu zażaleniem, niezależnie od tego czy zawarte jest w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, czy też w orzeczeniu wydanym w trakcie trwania postępowania i niezależnie od tego czy strona wniosła apelację, czy też nie. Termin zaś do wywiedzenia zażalenia jest tygodniowy i liczy się go od doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem. Doręczenie nastąpiło w piątek dnia 23 października 2014r. Ustawowy termin do wniesienia zażalenia upływał z dniem, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu (art. 165 § 1 k.p.c. w związku z art. 112), to jest w piątek, dnia 30 października 2014r. Apelację strona wniosła 6 listopada 2014r., a więc juz po upływie terminu do skutecznego wniesienia zażalenia. Zażalenie spóźnione podlega odrzuceniu, o czym stanowi przepis art. 370 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zatem, w oparciu o przepis art. 373 w związku z art. 397 § 2 k.p.c., w punkcie 2. swego wyroku odrzucił zażalenie na punkt V. wyroku Sądu Rejonowego.

Zmiana rozstrzygnięcia co do istoty sprawy jak również w zakresie kosztów procesu spowodowała, że nie istnieje już postanowienie o nieobciążaniu pozwanej kosztami procesu. Innymi słowy przestało istnieć postanowienie, objęte zażaleniem powódki z dnia 22 października 2014r. Skoro postanowienie ma teraz inną treść, to niedopuszczalne jest rozstrzyganie zażalenia nawiązującego do treści postanowienia sprzed zmiany. Stwierdzenie niedopuszczalności orzekania prowadzi do umorzenia postępowania. Tym samym Sąd Okręgowy, działając w oparciu o treść przepisu art. 355 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 2 k.p.c. i art. 397 § 2 k.p.c. w punkcie 4. wyroku umorzył postępowanie wywołane zażaleniem powódki (II Cz 663/15).