Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2017 r. w Gdańsku

sprawy S. M.

z udziałem następcy prawnego G. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji S. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 31 maja 2016 r., sygn. akt VI U 106/16

oddala apelację.

SSA Maria Sałańska – Szumakowicz SSA Jerzy Andrzejewski SSA Małgorzata Gerszewska

Sygn. akt III AUa 239/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 września 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania S. M. prawa do emerytury, wskazując, że wnioskodawca nie udokumentował 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych niezbędnych do przyznania żądanego świadczenia.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł ubezpieczony domagając się jej zmiany, poprzez ponowne wyliczenie emerytury i uwzględnienie do jej obliczenia składek opłacanych do KRUS-u.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

W wykonaniu zarządzenia Sądu organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 24 marca 2016 r. wskazał, że ubezpieczony mógłby przejść na emeryturę pracowniczą, gdyby spełniał warunki na zasadach określonych w art. 27 lub 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz.748). Pozwany organ rentowy wskazał, że na dzień złożenia wniosku o emeryturę ubezpieczony udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w łącznym wymiarze 12 lat, 5 miesięcy i 24 dni. Organ rentowy wskazał, że gdyby uzupełnić staż ubezpieczonego składkami rolnymi do uprawnień, czyli do 25 lat, to emerytura z uwagi na brak możliwości wyliczenia podstawy wymiaru z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę (brak wynagrodzeń) wynosiłaby 24% kwoty bazowej 3.308,33, tj. kwotę 794,00 zł. Po podniesieniu do kwoty minimalnego świadczenia emerytura wynosiłaby kwotę 880,45 zł. Organ wyjaśnił, że emerytury z art. 28 nie podnosi się do kwoty najniższego świadczenia, zatem byłaby niższa niż z art.27 ustawy. Nadto, ubezpieczony nie będzie miał prawa do emerytury pracowniczej, ponieważ zgodnie z art. 10 ust.3 ustawy emerytalnej przy ustalaniu prawa do emerytury nie uwzględnia się okresów ubezpieczenia społecznego rolników, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zatem okresu opłacania składek KRUS nie można przyjąć do uprawnień emerytalnych.

W odpowiedzi na pismo ZUS ubezpieczony podtrzymał swoje odwołanie, wskazując, iż obecnie pobiera emeryturę z KRUS, a przez ponad 12 lat płacił podwójne składki na ubezpieczenie społeczne ZUS i KRUS i należy mu się ponowne wyliczenie świadczenia.

Wyrokiem z dnia 31 maja 2016 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd wskazał, że S. M., urodzony (...), jest uprawniony do emerytury na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W dniu 28 lipca 2015 r. ubezpieczony złożył wniosek w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych o przyznanie mu prawa do emerytury. Na dzień złożenia wniosku ubezpieczony udokumentował okres składkowy wynoszący 12 lat, 2 miesiące i 24 dni oraz okres nieskładkowy wynoszący 3 miesiące, tj. łącznie 12 lat, 5 miesięcy i 24 dni.

Mając na uwadze tak poczynione ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy uznał decyzję pozwanego za trafną. W pierwszej kolejności Sąd podzielił stanowisko organu rentowego, iż okresu opłacania przez ubezpieczonego składek KRUS nie można przyjąć do uprawnień emerytalnych, zaś w zakresie przyznania prawa do emerytury przesłanki ustawowe nabycia tego prawa są uzależnione od daty urodzenia wnioskodawcy, w analizowanym przypadku jest to 30 października 1948 r., w konsekwencji czego zastosowanie w sprawie znajdują przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Stanowiąca cel regulacji przewidzianej w art. 10 powołanej ustawy możliwość uzupełnienia okresów brakujących do nabycia prawa do świadczeń w ramach systemu powszechnego oznacza tym samym, iż niedopuszczalnym jest doprowadzenie do sytuacji, w której te same okresy byłyby podstawą ustalenia prawa w systemie rolniczym oraz powszechnym (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 maja 2007r., II UK 164/06, OSNP2008, nr 11-12, poz. 172 oraz z dnia 4 listopada 2009r., I UK 168/09, LEX nr 570124).

Podkreślić należy, iż ubezpieczony do wydanej przez pozwanego decyzji nie sformułował żadnych konkretnych zarzutów wskazując jedynie ogólnikowo, że jego świadczenie winno być wyższe, bowiem przez ponad 12 lat opłacał składki zarówno na ZUS, jak i na KRUS i do wysokości emerytury winien być uwzględniony również okres podlegania przez niego rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu.

W ocenie Sądu Okręgowego, tak ogólnikowe zarzuty odwołującego nie podważają w sposób skuteczny prawidłowości decyzji wydanej przez pozwanego, bowiem to na ubezpieczonym spoczywał ciężar wskazania czego konkretnie się domaga i przedłożenia dowodów pozwalających na ewentualne dokonanie przeliczenia przyznanego mu świadczenia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy, przy uwzględnieniu treści art. 27, art. 28 oraz art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887), na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca wskazując, iż nie zgadza się z jego treścią.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, iż ustawa z 1998 r. nie traktuje obywateli równo i kłóci się z art. 32 Konstytucji RP, który mówi, że wszyscy są równi wobec prawa. Podkreślił, że nie można traktować różnie obywateli tylko dlatego, że urodzili się kilka miesięcy wcześniej. Poza tym, skarżący podkreślił, że w jego ocenie ZUS, który nie wypłaca należnych świadczeń, a pobrał składki na ich rzecz winien je zwrócić wraz z odsetkami.

W dniu (...) wnioskodawca zmarł.

W miejsce ubezpieczonego do udziału w sprawie przystąpiła jego żona – G. M..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Badając zasadność żądania wnioskodawcy przyznania mu prawa do emerytury tzw. pracowniczej, Sąd I instancji w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny sprawy w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też błędów w rozumowaniu w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej. W konsekwencji Sąd Odwoławczy oceniając, jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, opubl. OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Przedmiot sporu pomiędzy stronami sprowadzał się do ustalenia, czy wnioskodawca, który miał ustalone prawo do świadczenia rentowego, a następnie emerytalnego z ubezpieczenia społecznego rolników, jest uprawniony do emerytury, o której mowa w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. emerytury z ubezpieczenia pracowniczego.

Jak ustalił Sąd Okręgowy wnioskodawca, począwszy od dnia 1 marca 2014 r. jest uprawniony do emerytury z ubezpieczenia rolniczego. Ustalając prawo wnioskodawcy do przedmiotowego świadczenia, KRUS uwzględnił okresy podlegania S. M. innemu ubezpieczeniu społecznemu, tj. okres od 13 września 1968 r. do 23 kwietnia 1968 r. (zatrudnienie w Zakładzie (...) w Ł..), okres od 19 września 1968 r. do 31 października 1970 r. (zatrudnienie w Dzielnicowym Zarządzie (...) w G.), okres od 5 lutego 1971 r. do 20 października 1971 r. (zatrudnienie w Zakładzie (...) w S. Kraj.), okres od 15 stycznia 1972 r. do 30 czerwca 1973 r. (zatrudnienie w (...) (...) w W.), okres od 1 lipca 1973 r. do 31 marca 1975 r. (zatrudnienie w Przedsiębiorstwie (...) w Z.), okres od 1 listopada 1980 r. do 31 maja 1984 r. (prowadzenie działalności gospodarczej), okres od 1 sierpnia 1993 r. do 31 grudnia 1994 r. (prowadzenie działalności gospodarczej), okres od 1 października 1995 r. do 31 stycznia 1996 r. (prowadzenie działalności gospodarczej) i okres od 1 maja 1996 r. do 3 lipca 1996 r. (prowadzenie działalności gospodarczej).

W dniu 2 lipca 2015 r. ubezpieczony wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o przyznanie mu prawa do emerytury.

Wniosek ubezpieczonego - z uwagi na datę urodzenia wnioskodawcy, tj. 30 październik 1948 r. - pozwany rozpoznawał przy uwzględnieniu przepisów art. 27 i 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W wyniku przeprowadzonego postępowania organ emerytalny ustalił, że wnioskodawca legitymuje się okresem składkowym wynoszącym 12 lat, 2 miesiące i 24 dni oraz nieskładkowym wynoszącym 3 miesiące - łącznie 12 lat, 5 miesięcy i 24 dni, zamiast wymaganych 20 lat, niezbędnych do ustalenia prawa ubezpieczonego do wnioskowanego świadczenia.

Zgodnie bowiem z art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym – mężczyznom, urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeśli osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 65 lat dla oraz mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat.

Stosownie zaś do treści art. 28 powołanej ustawy, mężczyznom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze 25 lat przysługuje emerytura, jeżeli osiągnęli wiek emerytalny 65 lat oraz okres składowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat.

Ubezpieczony w dacie złożenia wniosku o emeryturę z ubezpieczenia pracowniczego bezsprzecznie osiągnął wymagany przez ustawę emerytalno - rentową wiek wynoszący co najmniej 65 lat i 4 miesiące, niemniej jednak nie legitymował się stażem ubezpieczeniowym wynoszącym co najmniej 20 lat. Wnioskodawca wykazał bowiem jedynie 12 lat 5 miesięcy i 25 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Tak obliczony staż pracowniczy nie mógł zostać – wbrew żądaniu ubezpieczonego – zwiększony o okresy ubezpieczenia rolniczego, albowiem – jak wskazano wyżej – okresy te zostały w całości uwzględnione przy ustalaniu prawa ubezpieczonego do emerytury z ubezpieczenia rolniczego.

Przy ustalaniu prawa do emerytury zarówno na podstawie art. 27, jak i art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych okresy składkowe i nieskładkowe uzupełniane są okresami wymienionymi w art. 10 ust. 1 tej ustawy w zakresie niezbędnym do uzupełnienia okresu wymaganego do przyznania emerytury. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że powołany przepis pozwala uzupełnić okresy składkowe i nieskładkowe okresami pracy w gospodarstwie rolnym do rozmiaru najbliższego (kolejnego) stażu okresów składkowych i nieskładkowych w zakresie wymaganym i koniecznym do nabycia określonych uprawnień emerytalnych. Oznacza to, że jeżeli okresy składkowe lub nieskładkowe nie przekraczają w przypadku mężczyzny 20 lat, to możliwe jest ich uzupełnienie okresami wskazanymi w art. 10 ust. 1 ustawy jedynie w celu nabycia prawa do tzw. niepełnej emerytury na podstawie art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dopiero w przypadku, gdy okresy składkowe i nieskładkowe przekraczają 20 lat, to możliwe jest ich uzupełnienie okresami, o jakich mowa w art. 10 ust. 1 ustawy, dla nabycia pełnych uprawnień emerytalnych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 grudnia 2004 r., II UK 59/04 - OSNP 2005, Nr 13, poz. 195; z dnia 5 września 2008 r., II UK 364/07 - OSNP 2010, nr 1-2, poz. 23; z dnia 24 września 2009 r., II UK 19/09 - OSNP 2011, nr 9-10, poz. 135 oraz z dnia 20 stycznia 2011 r., I UK 246/10 - Legalis). Jednocześnie, jak wynika z art. 10 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS okresów ubezpieczenia rolniczego nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Okresy ubezpieczenia rolniczego wnioskodawcy zostały uwzględnione do ustalenia jego prawa do emerytury z ubezpieczenia rolniczego - co w analizowanej sprawie pozostaje poza sporem - a tym samym nie jest możliwe ponowne ich uwzględnienie przy ustalaniu prawa do świadczenia z ubezpieczenia pracowniczego. W konsekwencji powyższego wnioskodawca nie wykazał wymaganych przez ustawę 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, co oznacza, że jego żądanie przyznania prawa do emerytury tzw. pracowniczej uznać należało za chybione.

Zajmując stanowisko w przedmiocie zarzutów apelacyjnych podkreślić przede wszystkim należy, że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 32 Konstytucji. Zasadę równości wynikającą z art. 32 Konstytucji w odniesieniu do oceny norm prawnych należy rozumieć, jako nakaz nadawania im takich treści, by kształtowały one w jednakowy (podobny) sposób sytuację prawną podmiotów jednakowych lub podobnych. W orzeczeniu z dnia 9 marca 1988 r., U 7/87 (OTK z 1988 r., poz. 1) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż równość wobec prawa oznacza, że „wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych), charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu, mają być traktowane równo”. W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego cechą wspólną decydującą o podobieństwie danej grupy podmiotów może być zarówno cecha faktyczna (np. data urodzenia), jak i prawna, a ustalenie jej istnienia dokonuje się z uwzględnieniem treści i celu przepisów, w których zawarta jest kontrolowana norma, często więc ma ona relatywny charakter (tak między innymi w orzeczeniu z dnia 3 września 1996 r., K 10/96, OTK ZU 1996/4/33 oraz wyroku z dnia 21 września 1999 r., K 6/98, OTK ZU 1999/6/117). Równość nie jest przy tym zasadą absolutną i niedopuszczającą żadnych wyjątków.

Odnosząc się do zarzutu dzielenia ubezpieczonych na dwie grupy w zależności od daty urodzenia wskazanej w ustawie, jako naruszającego zasadę z art. 32 ust. 1 Konstytucji , przywołać należy stanowisko Trybunału Konstytucyjnego zaprezentowane w wyroku z dnia 4 stycznia 2000 r., K 18/99 (Dz. U. z 2000 r., nr 2, poz. 26), w którym stwierdzono, że: „ponieważ ustawodawca przyjął jednolite kryterium daty urodzenia (przed 1 stycznia 1949 r. lub po 31 grudnia 1948 r.) dla zróżnicowania całego reżimu prawnego emerytur i rent, nie można twierdzić, że posłużenie się tym kryterium przy przyznawaniu prawa do emerytury z systemu zabezpieczenia społecznego (…) ma charakter nieracjonalny. Biorąc pod uwagę kontekst, jaki tworzy reforma systemu emerytalno-rentowego, Trybunał stwierdził, że przyjęte kryterium różnicowania znajduje podstawę w wartościach konstytucyjnych. Waga interesów, którym służy przyjęte różnicowanie, nie jest nieproporcjonalna do wagi interesów przez nie naruszonych”. A skoro tak, to przyjęcie przez ustawodawcę kryterium wieku, przy ustalaniu prawa ubezpieczonych do świadczenia emerytalnego z zabezpieczenia społecznego uznać należy za pozostające w zgodzie ze wskazaną w art. 32 Konstytucji zasadą równości, co oznacza, że zarzut wnioskodawcy naruszenia powołanego przepisu jest nieprawniony.

Mając na uwadze poczynione ustalenia i rozważania, podzielając stanowisko Sądu I instancji i uznając apelację wnioskodawcy za bezzasadną, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.

SSA Maria Sałańska-Szumakowicz SSA Małgorzata Gerszewska SSA Jerzy Andrzejewski