Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 7 listopada 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi:

- zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w L. Oddział Ł.-Miasto na rzecz S. S. kwotę 787,86 złotych, a na rzecz M. S. kwotę 437,70 złotych (pkt 1 i 2 wyroku),

- oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 3),

- zasądził na rzecz pozwanego od każdego z powodów po 1208,50 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (4 i 5).

Sąd Rejonowy ustalił, że powodowie są współwłaścicielami nieruchomości położonej w K., dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...). S. S. ma udział we współwłasności 9/24 części, zaś M. S. w wysokości 5/24. Postanowieniem z 2 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Pabianicach obciążył tę nieruchomość na rzecz (...) SA Oddział Ł. – Miasto służebnością przesyłu energii elektrycznej średniego napięcia za pomocą linii przesyłowej średniego napięcia, w celu umożliwienia korzystania z tego urządzenia zgodnie z jego przeznaczeniem. Ponadto zasądził na rzecz M. S. kwotę 519,32 złotych, a na rzecz S. S. kwotę 934,79 złotych tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności. Przedmiotowa linia została wybudowana w 1995 roku, na podstawie pozwolenia na budowę nr (...) z dnia 26.10.1994 r. wydanego przez Urząd Miasta i Gminy K..

Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od 10 lutego 2005 r. do 31 listopada 2013 r. wynosi 2106 zł.

Sąd Rejonowy co do zasady uznał powództwo o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za usprawiedliwione, mające swoją podstawę w art. 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. Wprawdzie Sąd Rejonowy w Pabianicach postanowieniem z 2 grudnia 2013 r. obciążył przedmiotową nieruchomość służebnością przesyłu, ale za okres wcześniejszy niewątpliwie powodom należy się wynagrodzenie, ponieważ prawo pozwanego do gruntu powodów powstało dopiero z chwilą ustanowenia służebności.

W ocenie Sądu Rejonowego nie było możliwe uwzględnienie roszczenia w wysokości określonej w pozwie. Powodowie żądali zasądzenia kwoty 30 000 złotych solidarnie. Jednak brak jest podstaw do przyjęcia solidarności po stronie powodów, bo nie wynika ona ani z ustawy, ani z czynności prawnej. Brak jest również podstaw do przyjęcia twierdzenia, że powodom należy się całe wynagrodzenie, skoro są współwłaścicielami tylko w zakresie części udziałów. Mając powyższe na uwadze i opierając się na opinii biegłego, sąd I instancji zasądził na rzecz powodów część wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, odpowiednio do wysokości ich udziałów w nieruchomości.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy rozstrzygnął na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. wkładając je na stronę powodową w całości, ponieważ obaj powodowie wygrali w 2 %.

Powyższy wyrok zaskarżyli apelacją powodowie, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji, a także o zasądzenie od pozwanego kosztów w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Skarżący podnieśli zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie przez wniosku dowodowego strony powodowej o przesłuchanie w charakterze świadka prezesa firmy (...) S.A. na okoliczność, czy umowa zawarta w dniu 29.05.2015 r. pomiędzy powodami a firmą (...) S.A. była zawarta pod przymusem a w konsekwencji, czy zastosowane tam stawki dzierżawy za m ² tej samej działki, która jest przedmiotem niniejszego postępowania, były zawyżone czy były stawkami rynkowymi, co umożliwiłoby ewidentnie weryfikację wiarygodności dowodu z opinii biegłego a wniosek ten dotyczył faktu mającego istotne znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Ustalenia faktyczne, jak również ocena prawna przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przez Sąd Rejonowy, znajdują pełną akceptację Sądu Okręgowego.

Przechodząc do oceny podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka prezesa firmy (...) na okoliczność stwierdzenia, czy zawarta przez powodów umowa o udostępnienie nieruchomości pod budowę ciepłociągu była zawarta pod przymusem, już na wstępie należy wyrazić przekonanie, iż nie może on odnieść zamierzonego przez skarżących skutku. Zdaniem Sądu Okręgowego, strona powodowa, w myśl przepisu art. 162 k.p.c. utraciła uprawnienie do powołania się w postępowaniu odwoławczym na ewentualne uchybienie sądu pierwszej instancji przez oddalenie przedmiotowego wniosku. Z treści powołanego przepisu wynika, iż strona ma zwrócić uwagę sądowi na uchybienie przepisom postępowania. Oznacza to, że nie jest wystarczające zwrócenie się do sądu o zaprotokołowanie, że strona zgłasza i wnosi o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Zastrzeżenie będzie skuteczne jedynie w sytuacji, gdy strona wskaże przepisy, które sąd jej zdaniem naruszył. Prawidłowość powyższego poglądu potwierdził także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2013 roku wydanego w sprawie o sygn. akt V CSK 544/12 (publ. Program Komputerowy Legalis nr 830542) jednoznacznie stwierdzając, że zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c. będzie skuteczne, jeżeli strona wskaże przepisy, które sąd, jej zdaniem, naruszył. Tymczasem w sytuacji procesowej z jaką mamy do czynienia w niniejszej sprawie powodowie wnosząc na rozprawie w dniu 31 sierpnia 2016 roku zastrzeżenie do protokołu, po oddaleniu wzmiankowanego wniosku dowodowego nie wskazali przepisów postępowania które zostały naruszone, a jedynie ograniczyli się do oświadczenia, że brak tego dowodu uniemożliwi ocenę wiarygodności dowodu z opinii biegłego. Jednakże wysoki stopień ogólności takiego stwierdzenia, w świetle powyższych rozważań czyni zastrzeżenie skarżących nieskutecznym.

Nadto wskazać trzeba, że sąd I instancji prawidłowo uznał przeprowadzenie postępowania dowodowego w kierunku ustalenia czy umowa o udostępnienie nieruchomości pod budowę ciepłociągu była zawarta pod przymusem za zbędne i w konsekwencji trafnie oddalił wniosek w tym zakresie. Istotą zawisłego sporu było bowiem ustalenie wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powodów w okresie objętym pozwem. Miarodajne w tym względzie okazały się wnioski płynące z opinii pisemnej biegłego z zakresu szacunku nieruchomości. Biegły wyliczył wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z części nieruchomości powodów opierając się na średnich cenach transakcyjnych podobnych nieruchomości w okolicy w okresie objętym pozwem. W ustnej opinii uzupełniającej biegły wyjaśnił, że warunki zawartej przez powodów umowy o udostępnienie nieruchomości pod budowę ciepłociągu nie mogą stanowić podstawy do wyliczenia wynagrodzenia w niniejszej sprawie, gdyż cena za jaką powodowie zgodzili się w umowie na udostępnienie terenu nieruchomości na potrzeby budowy ciepłociągu jest nieadekwatna w stosunku do realnych stawek rynkowych i nie odzwierciedla kwoty możliwej do uzyskania na lokalnym rynku nieruchomości. Ponadto, omawiana umowa zawarta została w innym okresie niż data wyceny nieruchomości powodów i już choćby z tego względu nie stanowi punktu odniesienia w realiach aktualnej sprawy. Co zaś tyczy się wyrażonego przez biegłego przypuszczenia, że „nieprawdopodobnie” zawyżona kwota wynagrodzenia w umowie wynika z przymusowego położenia przedsiębiorstwa budującego ciepłociąg, podkreślić należy, iż nie był to dominujący i zarazem jedyny czynnik, który przesądził o nieprzydatności umowy dla celów określenia wysokości wynagrodzenia na potrzeby niniejszego postępowania. Zasadnicze znaczenia ma wyeksponowana już okoliczność rażącej dysproporcji pomiędzy ceną za udostępnienie nieruchomości przyjętą w przedmiotowej umowie, a przeciętną ceną możliwą do uzyskania na lokalnym rynku nieruchomości wynikającą z analizy 13 transakcji przyjętych do porównania, a także fakt, że biegły wyliczył wynagrodzenie za okres wcześniejszy niż data zawarcia umowy. W konsekwencji uznać należy, iż przeprowadzenie zawnioskowanego dowodu o przesłuchanie w charakterze świadka Prezesa Firmy (...) S.A.w żadnym razie nie determinowałoby odmiennej oceny prawnej zgłoszonego roszczenia.

Dodatkowym argumentem, przemawiającym za trafnością określenia przez Sąd Rejonowy wysokości należnego powodom wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanego z ich nieruchomości, jest wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Dla powodów były to odpowiednio kwoty 934,79 złotych i 519,32 złotych, a zatem zbliżone do zasądzonych w niniejszej sprawie. Skoro jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu, mające rekompensować właścicielom nieruchomości ograniczenie ich prawa własności i możliwość korzystania z nieruchomości przez czas nieograniczony, stanowi wartość kilkuset złotych dla każdego ze współwłaścicieli, to brak racjonalnych argumentów dla ustalenia wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w oznaczonym, zamkniętym przedziale czasu w wysokości wielokrotnie wyższej.

Z tych względów Sąd Okręgowy uznał, iż apelacja nie zawiera uzasadnionych zarzutów mogących podważyć stanowisko Sądu Rejonowego, a tym samym jako bezzasadna podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. Okoliczności rozpoznawanej sprawy przemawiają za przyjęciem, że zaistniały wypadki szczególnie uzasadnione, łączące się z charakterem dochodzonego przez powodów roszczenia, którego prawidłowe określenie wysokości wymagało wiadomości specjalnych. W opisanym stanie rzeczy przekonanie skarżących o zasadności dochodzonego roszczenia w całości – choć niewątpliwie subiektywne - znajduje swoje usprawiedliwienie. Na uwzględnienie zdaniem Sądu Okręgowego zasługuje także znaczna dysproporcja majątkowa między stronami, jak i to, że na etapie postępowania apelacyjnego aktywność procesowa strony pozwanej ograniczyła się do złożenia odpowiedzi na apelację.