Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 sierpnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie: SSO Joanna Składowska

SSR (del.) Elżbieta Sadowska – Augustyniak

Protokolant: sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 sierpnia 2017 r.

sprawy z wniosku M. M. (1)

z udziałem: W. J., M. C., Ł. J., Skarbu Państwa – (...)

Lasy Państwowe Nadleśnictwo K. w Ł. i Gminy Ł.

o ustanowienie służebności drogi koniecznej

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 13 marca 2017 r., sygn. akt I Ns 390/14

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od M. M. (1) na rzecz W. J., M. C. i Ł. J. kwoty po 80,00 (osiemdziesiąt) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 253/17

a Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem z 13 marca 2017 r., wydanym w sprawie sygn. akt

I Ns 390/14, Sąd Rejonowy w Łasku oddalił wniosek M. M. (1) o ustanowienie na nieruchomości stanowiącej własność uczestników postępowania - W. J., Ł. J. oraz M. C., oznaczonej jako działka o numerze ewidencyjnym (...), położonej w obrębie 16 O., gmina Ł., objętej księgą wieczystą o numerze (...), na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości oznaczonej jako działka o numerze ewidencyjnym (...), położonej w obrębie 16 O., gmina Ł., objętej księgą wieczystą o numerze (...) służebności drogi koniecznej; zasądzając od wnioskodawcy na rzecz uczestników postępowania solidarnie 291 złotych z tytułu zwrotu kosztów postępowania oraz nakazując pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Łasku 3 862,10 złotych z tytułu zwrotu wydatków.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Wnioskodawca M. M. (1) jest właścicielem nieruchomości położonej w O., gmina Ł., powiat (...), województwa (...), składającej się z działki nr (...) o pow. 1,02 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Łasku V Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...).

Uczestnicy postępowania W. J., Ł. J. oraz M. C. są właścicielami nieruchomości położonej w O., gmina Ł., powiat (...), województwa (...), składającej się z zabudowanej działki nr (...) o pow. 0,29 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Łasku V Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...).

Gmina Ł. jest właścicielem m.in. działek nr: (...), położonych w O., gmina Ł., stanowiących drogi wewnętrzne, dojazdowe do gruntów rolnych. Droga wewnętrzna nr (...) nie jest przewidziana do zimowego utrzymania dróg. Gmina Ł. do 2025 r. nie przewiduje inwestycji w tą nieruchomość, w tym przeznaczenia środków publicznych na ustalenie jej granic.

Skarb Państwa - (...) Lasy Państwowe Nadleśnictwo K. w Ł. jest właścicielem działki nr (...).184/1, położonej w O., gmina Ł.. Działka ta stanowi dukt leśny.

W przeszłości działka nr (...) stanowiła własność pradziadków wnioskodawcy I. i M. małżonków K.. W dacie sprzedaży przedmiotowej działki M. i T. J. M. K. pozostawiła część nieruchomości od strony sąsiedniej działki (obecnie 88) jako pas gruntu umożliwiający jej przejście i dojazd do działki nr (...), położonej za działką nr (...). Pierwotnie pas ten stanowił polną ścieżkę, która w następstwie wykorzystywania jej w celach przechodu i przejazdu stała się wyjeżdżoną drogą o szerokości około 2,80 metra i długości około 75 metrów. Pradziadowie wnioskodawcy i kolejni jego wstępni, a później także sam wnioskodawca korzystał z tego pasa gruntu jako drogi przechodząc przez nią pieszo, przejeżdżając sprzętem rolniczym (ciągnikiem) w kierunku działki nr (...). Taki stan rzeczy trwał do początku grudnia 2011 r. W połowie grudnia 2011 r. Ł. J. zagrodził dostęp do wyjeżdżonej drogi przez postawienie ogrodzenia z siatki na całej jej szerokości do działki nr (...) od strony drogi publicznej oraz przesunął ogrodzenie w postaci betonowego płotu na swojej działce (...) do granicy z działką sąsiednią, tak że pas gruntu stanowiący dotąd wyjeżdżoną drogę znalazł się za jego ogrodzeniem. Ponadto na pasie jezdnym drogi w głębi działki uczestnicy postępowania postawili na fundamencie kojec dla psa, uniemożliwiając w ten sposób przejazd ciągnikiem czy innymi urządzeniami.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2013 r. wydanym w sprawie sygn. akt

I C 426/12 Sąd Rejonowy w Łasku przywrócił na rzecz powoda M. M. (1) naruszone posiadanie pasa gruntu. Prawomocnym wyrokiem z dnia 7 lipca 2014 r. wydanym w sprawie sygn. akt I C 38/14 Sąd Rejonowy w Łasku nakazał pozwanemu M. M. (1), aby wydał powodom W. J., Ł. J. i M. C. nieruchomość stanowiącą część działki nr (...), obejmującą pas gruntu o szerokości 2,80 metrów i długości 75 metrów, będącą zachodnią częścią tej działki.

Od 12 sierpnia 2010 r. M. M. (1) widnieje w ewidencji producentów i posiada numer producenta rolnego (...). We wniosku o przyznanie płatności bezpośredniej, specjalnej płatności obszarowej do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych, uzupełniającej płatności podstawowej oraz pomocy finansowej z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (płatność (...)), złożonym w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Ł. w 2013 r., wnioskodawca zadeklarował działkę nr (...), położoną w obrębie 16 O., gmina Ł.. W dniu 17 marca 2014 r. na wniosek M. M. (1) wszczęto postępowanie administracyjne w sprawie wydania pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego, tj. stawu. Decyzją z 4 kwietnia 2014 r. wydaną przez Starostę Ł. za numerem(...) (...) (...) wniosek został rozpatrzony pozytywnie.

W dniu 20 marca 2014 r. wnioskodawca M. M. (1) złożył w Urzędzie Miejskim w Ł. wniosek o ustalenie warunków zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalnego jednorodzinnego na działce nr (...). W dniu 30 maja 2014 r. została wydana decyzja o warunkach zabudowy. W przedmiotowej decyzji została m.in. ustalona obsługa komunikacyjna w/w inwestycji z drogi wewnętrznej gminnej stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...), na zasadach określonych przez zarządcę drogi. Decyzja stała się ostateczna.

Pismem z dnia 23 lipca 2014 r. oraz z dnia 13 października 2015 r. Nadleśniczy Nadleśnictwa K. nie wyraził zgody na korzystanie przez wnioskodawcę ze znajdującej się w O. drogi leśnej, stanowiącej działkę nr (...) (...), powołując się m.in. na art. 29 ustawy o lasach.

Decyzją z dnia 22 lutego 2017 r. znak: (...) 6730.2.7.2017 Burmistrz Ł. uchylił decyzję z dnia 30 maja 2014 r. znak: (...) (...) o warunkach zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalnego jednorodzinnego na działce nr (...), położonej w obrębie 16 O., gmina Ł. wobec rezygnacji wnioskodawcy M. M. (1) z przedmiotowej inwestycji.

Obecnie działka nr (...) jest wykorzystywana przez wnioskodawcę w celach rolniczych. W znajdującym się na przedmiotowej działce stawie rybnym M. M. (1) hoduje ryby.

Z tego względu na nieruchomości jest praktycznie codziennie, dojeżdżając do niej samochodem, ciągnikiem lub rowerem. Do dnia 12 października 2016 r. dojazd na działkę nr (...) odbywał się przez działkę nr (...), stanowiącą własność E. N., za jej zgodą oraz częściowo przez działkę nr (...), stanowiącą własność Gminy Ł.. Przejazd przez działkę nr (...) był bezproblemowy. Obecnie wnioskodawca nadal korzysta z tak wytyczonego szlaku, z tym że odbywa się to już bez zgody E. N..

Na działce nr (...) znajduje się altana o charakterze letniskowym, stelaż dla winogron oraz kompostownik. Od strony południowej działki, przy płocie, rosną tuje. Oprócz tui nic nie jest trwale związane z gruntem. Z działki tej korzysta obecnie łącznie 10 osób, co przełożyło się na zmniejszenie tzw. powierzchni zielonej przedmiotowej nieruchomości.

Pomiędzy wnioskodawcą a właścicielami działki nr (...) istnieje konflikt.

Jak zauważył Sąd Rejonowy, w świetle treści art. 145 § 1 k.c., podstawową przesłanką ustanowienia drogi koniecznej jest brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Chodzi zatem o to, by połączenie z drogą publiczną zapewniało wszelką niezbędną - ze społeczno-gospodarczego punktu widzenia - łączność z tą drogą, umożliwiając normalne, gospodarcze korzystanie z nieruchomości. Miarodajne dla rodzaju, rozmiaru i kierunku drogi koniecznej oraz bliższych warunków jej używania są potrzeby nieruchomości władnącej. Potrzeby zaś tej nieruchomości wynikają z jej charakteru, a więc sposobu jej użytkowania.

Ponadto, orzekając o ustanowieniu drogi koniecznej sądy powinny zwracać uwagę aby - przy uwzględnieniu potrzeb nieruchomości pozbawionej odpowiedniego dostępu do drogi publicznej - droga konieczna była przeprowadzana przez grunt, którego uszczerbek wskutek przeprowadzenia drogi jest najmniejszy. Przeprowadzenie drogi w taki sposób, że z góry można przewidzieć, iż będzie to stanowiło zarzewie konfliktów sąsiedzkich z reguły koliduje z interesem społeczno - gospodarczym.

Dodatkowo Sąd pierwszej instancji zauważył, że potrzeba dostępu do drogi publicznej nie może oznaczać przerzucania na właściciela nieruchomości obciążonej obowiązków jego zapewnienia kosztem istotnego naruszenia uprawnień właścicielskich. W takim bowiem wypadku nastąpiłoby nieuzasadnione uprzywilejowanie właściciela nieruchomości władnącej. Prawo własności - zgodnie z art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - podlega równej dla wszystkich ochronie prawnej. Instytucja drogi koniecznej winna być ustanawiana z dużą rozwagą bowiem w swej istocie wkracza w prawo własności nieruchomości obciążonej. Z tej przyczyny ocena dopuszczalności ustanowienia służebności drogi koniecznej wymaga zawsze dodatkowo rozważenia, czyje prawo własności podlega silniejszej ochronie. Przepis art. 145 k.c. nie jest źródłem roszczeń o ustanowienie służebności drogi, zapewniającej jedynie łatwiejsze korzystanie z nieruchomości.

Kierując się wskazanymi założeniami, Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że wnioskodawca ma zagwarantowany dojazd do będącej jego własnością działki, który przebiega przez działkę nr (...), stanowiącą własność Gminy Ł.. Wprawdzie przedmiotowa działka jest drogą wewnętrzną, dojazdową do gruntów rolnych, jednakże jest ogólnie dostępna, wykorzystywana jako droga publiczna, również przez wnioskodawcę. Gmina Ł. nie kwestionuje możliwości wykorzystywania przedmiotowej drogi w ten właśnie sposób, czego dowodem są znajdujące się w aktach pisma. To, że od granicy z działką o numerze ewidencyjnym (...) do granicy z działką o numerze ewidencyjnym (...) droga ta nie spełnia parametrów wymaganych dla drogi dojazdowej, w ocenie Sądu pierwszej instancji nie niweczy możliwości korzystania z niej jak z drogi publicznej. Jak bowiem wskazał sam wnioskodawca, odcinek ten (podobnie jak i cała droga) jest nie tylko przejezdny m.in. pojazdami mechanicznymi typu ciągnik, samochód, ale i bezproblemowy. Art. 145 k.c. nie określa żadnych szerokości lub też długości tego dojazdu, chodzi jedynie o to, aby z jednej strony został zapewniony niezbędny dostęp do drogi publicznej, z drugiej strony należy mieć na uwadze, aby w jak najmniejszym stopniu obciążyć nieruchomość sąsiednią. O tym, czy istniejący dostęp jest odpowiedni, decydują więc każdorazowo okoliczności konkretnej sprawy.

Ponadto ustanowienie służebności drogi koniecznej według wariantu proponowanego przez wnioskodawcę, w sytuacji istnienia zagwarantowanego dojazdu do działki nr (...) przez działkę nr (...), z pewnością spotęgowałyby jeszcze dotychczasowy konflikt pomiędzy stronami, wiązałoby się bowiem z reorganizacją działki nr (...), w tym ze zmniejszeniem jej dotychczasowego obszaru, na co zgodnie w toku postępowania wskazywali jej właściciele.

I wreszcie, obciążenie drogą konieczną należącej do W. J., Ł. J. i M. C. nieruchomości doprowadziłoby do zwiększenia wygody wnioskodawcy, co w świetle dyspozycji art. 145 k.c. jest niedopuszczalnym.

Z powyższych przyczyn wniosek podlegał oddaleniu.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. oraz art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Wnioskodawca wniósł apelację od powyższego rozstrzygnięcia, zaskarżając postanowienie w całości i podnosząc zarzut sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, poprzez przyjęcie przez Sąd, iż nieruchomość wnioskodawcy - działka nr (...) ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej, tj. wnioskodawca ma zagwarantowany dojazd do będącej jego własnością działki poprzez drogę działkę nr (...) stanowiąca własność Gminy Ł., pomimo iż materiał dowodowy zgromadzony w sprawie prowadzi do wniosku iż działka wnioskodawcy granicząca z działką nr (...) nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej.

Wskazując na powyższe uchybienie skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i ustanowienie na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości - działki nr (...), objętej księgą wieczystą (...) (...) , położonej we wsi O. gmina Ł. służebności drogowej polegającej na prawie przejścia i przejazdu przez nieruchomość oznaczoną nr geodezyjnym (...), objętą księgą wieczystą (...) położoną we wsi O. gmina Ł. - według wariantu I-go zaprojektowanej służebności, wykonanego przez biegłego sądowego B. Z. oraz o zasądzenie od uczestników postępowania zwrotu kosztów postępowania na rzecz wnioskodawcy; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Łasku do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego jako części kosztów postępowania.

W uzasadnieniu podniesiono, że działka nr (...) to droga gruntowa, nieutwardzona. Nie jest to droga całorocznego korzystania, gdyż w okresie zimowym nie jest odśnieżana. Do swojej działki wnioskodawca można dotrzeć tylko przez drogę nr (...), do której można dojechać tylko od strony zachodniej - albo przez drogę nr (...) (własność Gminy Ł.), albo przez dukt leśny usytuowany na działce rr. (...), stanowiącej własność Skarbu Państwa, będącej w zarządzie Lasów Państwowych Nadleśnictwa K.. Na przejazd tą drogą leśną nie wyraził zgody Nadleśniczy Nadleśnictwa K..

Drogą gruntową nr (...) stanowiąca własność Gminy Ł. można dojechać do drogi gruntowej nr (...), która bezpośrednio sąsiaduje z drogą wojewódzką (nr (...)), ale jak wynika z pisma pełnomocnika Gminy Ł. z dnia 21 grudnia 2016 r. działka nr (...) nie posiada zlokalizowanego zjazdu z tej drogi z rozumieniu ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych .

Tak więc legalny i swobodny dojazd do drogi - działki nr (...) przylegającej do działki wnioskodawcy ((...)) w istniejącym stanie faktycznym jest co najmniej utrudniony jeżeli nie niemożliwy. Ponadto jak wynika z opinii biegłego geodety B. Z. w zakresie wariantu II-go ustanowienia służebności, faktyczny przebieg drogi nr (...) w kierunku drogi nr (...) wskazuje na przebieg tej drogi na gruntach działek nr (...). Wynika z tego, iż droga nr (...) nie ma ustalonego prawnie na pewnym odcinku przebiegu, a przejazd faktycznie przebiega przez grunty innych działek, które nie należą do Gminy Ł..

Uczestnicy postępowania domagali się oddalenia apelacji na koszt skarżącego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy zaznaczyć, iż wbrew literalnemu brzmieniu sformułowanego przez apelującego zarzutu, skarżący nie kwestionuje prawidłowości dokonanych ustaleń faktycznych, lecz ich oceny w kontekście spełnienia przesłanek ustanowienia służebności drogi koniecznej określnych w art. 145 k.c., a zatem chodzi o naruszenie prawa materialnego w postaci wskazanego przepisu.

Tymczasem przedstawiona przez Sąd Rejonowy wykładnia pojęcia „odpowiedniego dostępu do drogi publicznej” i jego analiza przez pryzmat okoliczności niniejszej sprawy nie budzi zastrzeżeń.

Po pierwsze, jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji, przepis art. 145 k.c. nie określa parametrów drogi koniecznej, a zatem każdorazowo decydujące znaczenie w tym zakresie ma społeczno - gospodarcze przeznaczenie nieruchomości, czyli jej charakter i sposób wykorzystania. Z tej przyczyny o ocenie, czy w sprawie przedmiotowej nieruchomość wnioskodawcy posiada dostęp do drogi publicznej przez działkę nr (...) należącą do Gminy Ł., nie może przesądzać szerokość jej pasa i istnienie bądź brak utwardzenia lecz okoliczność, czy spełnia potrzeby nieruchomości wnioskodawcy w tym zakresie. Z niekwestionowanych ustaleń Sądu Rejonowego wynika zaś, że działka nr (...) jest drogą wewnętrzną dojazdową do gruntów rolnych, a jej szerokość w najwęższym miejscu wynosi dwa metry. Nie budzi zatem wątpliwości, że umożliwia to przejazd pojazdami mechanicznymi w postaci samochodu i ciągnika. Okoliczność, że działka nr (...) może pełnić funkcję drogi dojazdowej do działki nr (...) potwierdza również decyzja o warunkach zabudowy wydana w dniu 30 maja 2014 r. przez Burmistrza Ł. w oparciu o złożony 20 marca 2014 r. przez M. M. (1) wniosek, w którym wnioskodawca wyraźnie zaznaczył, że do nieruchomości istnieje dojazd z drogi publicznej poprzez działkę nr (...) i taką ocenę podzielił organ administracji. Okresowe utrudnienia wynikające z warunków pogodowych nie mogą zmieniać tej oceny. W myśl art. 8 ust. 2 z dnia 21 marca 1985 r. ustawy o drogach publicznych, budowa, przebudowa, remont, utrzymanie, ochrona i oznakowanie dróg wewnętrznych oraz zarządzanie nimi należy do zarządcy terenu, na którym jest zlokalizowana droga, a w przypadku jego braku - do właściciela tego terenu. Niezależnie od tego, że droga oznaczona numerem działki (...) nie ma statusu drogi publicznej, na Gminie jako właścicielu spoczywa obowiązek jej utrzymania. To oznacza, że z budżetu gminy mają być finansowane prace związane z utrzymaniem, czy inwestycjami na tej drodze umożliwiające prawidłowe korzystanie z niej. Wynikają z tego dwie istotne konsekwencje. Po pierwsze, że wnioskodawca może domagać się podejmowania określonych działań przez właściwe podmioty. Po wtóre, że nie można przerzucać skutków zaniedbań w tym zakresie na właścicieli innych nieruchomości nie stanowiących dróg (w sprawie niniejszej uczestników postępowania). Podobnie rzecz się ma z pewnymi zaniedbaniami po stronie Gminy w zakresie wspominanej przez apelującego „legalności” przejazdu. Chodzi tu o zapewnienie przebiegu pasa drogowego w terenie w granicach nieruchomości i urządzenie zjazdu z drogi krajowej zgodnie z właściwymi przepisami. Należy zauważyć, że z puntu widzenia zagwarantowania interesów wnioskodawcy istotne jest faktyczne istnienie tych elementów umożliwiających dojazd do drogi publicznej. M. M. (1) faktycznie może korzystać z owego zjazdu, a ponieważ nie jest właścicielem drogi wewnętrznej ani jej zarządcą nie obciążają go negatywne prawne konsekwencje braku zgody Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad na jego lokalizację. To samo dotyczy ewentualnego naruszania granic innych nieruchomości. Warto podkreślić, że ten ostatni problem wydaje się przynajmniej w chwili obecnej sztucznym, bowiem brak jest jakichkolwiek informacji, aby przebieg pasa drogi wewnętrznej istniejącej od wielu lat był przez któregokolwiek z właścicieli nieruchomości sąsiednich kwestionowany. Trzeba również zaważyć, że ewentualny spór graniczny skutkować będzie wszczęciem postępowania rozgraniczeniowego i jeżeli granice drogi będą wymagały korekty, nic nie stoi na przeszkodzie, aby przebieg traktu w terenie został dostosowany do stanu prawnego.

Podsumowując, wbrew zarzutom apelacji, prawidłowa jest konstatacja Sądu pierwszej instancji, że nieruchomość wnioskodawca posiada „odpowiedni” w rozumieniu art. 145 k.c. dostęp do drogi publicznej, bowiem istnieje połączenie działki nr (...) z drogą krajową za pośrednictwem dróg wewnętrznych stanowiących własność Gminy Ł. o nr (...). Należy zatem zgodzić się z Sądem Rejonowym, że brak jest w sprawie przedmiotowej przesłanek do ustanowienia służebności drogi koniecznej.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy - na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 5 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015r. (Dz. U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.) , zasądzając od wnioskodawcy na rzecz uczestników postępowania 240 złotych (czyli po 80 złotych na rzecz każdego z nich), na którą złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika.