Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 06 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział VI Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Jerzy P. Naworski (spr.)

Sędziowie: SO Danuta Jarosz - Czarcińska, SO Zbigniew Krepski

po rozpoznaniu w dniu 06 września 2017 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku R. G.

o ogłoszenie upadłości osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej

na skutek zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 01 czerwca 2017 r., sygn. akt V GU 246/16

postanawia

oddalić zażalenie

Jerzy P. Naworski

Danuta Jarosz – Czarcińska Zbigniew Krepski

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy oddalił wniosek dłużnika o ogłoszenie jego upadłości jako osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej. Sąd ten ustalił, że dłużnik w okresie od 01 grudnia 2003 r. do 31 lipca 2010 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) sp. z o.o. w B. (dalej jako Przedsiębiorstwo (...) albo spółka). Do dnia 26 sierpnia 2009 r. był również wspólnikiem tej spółki. Tytułem wynagrodzenia otrzymywał kwotę około 2.500,00 zł. Od 01 grudnia 2012 r. dłużnik jest zatrudniony u P. D. na stanowisku handlowca za minimalnym wynagrodzeniem. Przysługują mu nagrody uznaniowe. Ponadto jest prezesem zarządu (...) sp. z o.o. w B.. W dniu 24 marca 2006 r. dłużnik i jego małżonka A. G. zawarli z Bankiem (...) S.A. w W. (dalej jako (...)) umowę kredytu budowlanego w walucie wymienialnej na kwotę 49 564,64 CHF. Kredyt został udzielony do dnia 23 marca 2036 r., a zabezpieczeniem jest hipoteka zwykła w kwocie 49.5465,64 CHF na nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). W dniu 30 stycznia 2007 r. Przedsiębiorstwo (...) zawarło z (...) umowę kredytu inwestycyjnego w walutach wymienialnych na kwotę łączną 350.000,00 eur. Zaciągnięty kredyt miał być spłacony do 31 grudnia 2013 r. Za powyższe zobowiązanie poręczenia udzielił między innymi wnioskodawca. W dniu 17 października 2008 r. strony tej umowy zawarły dodatkowo aneks zmieniający postanowienia umowy kredytu w zakresie ustanowienia hipoteki. W dniu 24 listopada 2009 r. strony zawarły kolejny aneks do wymienionej umowy kredytu, na mocy którego Przedsiębiorstwo (...) uznało w całości zadłużenie z tytułu umowy kredytu, który tego dnia (24 listopada 2009 r.) wynosił 237.040,92 eur. W dniu 06 listopada 2008 r. Przedsiębiorstwo (...) zawarło z (...) umowę kredytu obrotowego w rachunku kredytowym na kwotę 590.000,00 eur. Zobowiązanie to poręczone zostało również między innymi przez wnioskodawcę. W dniu 24 listopada 2009 r. strony tej umowy zawarły umowę ugody, na mocy której Przedsiębiorstwo (...) uznało swój dług w aktualnej wówczas (tj. w dniu 24 listopada 2009 r.) wysokości 537.535,32 eur. W dniu 26 kwietnia 2010 r. dłużnik zawarł z W. A. umowę pożyczki kwoty 70.000,00 zł na zaspokojenie codziennych potrzeb. Pożyczka została udzielona do dnia 15 maja 2025 r. W dniu 19 maja 2010 r. dłużnik i jego małżonka celem zabezpieczenia umowy pożyczki ustanowili hipotekę zwykłą na nieruchomości. W dniu 27 kwietnia 2010 r. Przedsiębiorstwo (...) złożyło wniosek o ogłoszenie upadłości. Postanowieniem z dnia 30 grudnia 2010 r. w sprawie V GU (...)Sąd Rejonowy w T.ogłosił upadłość tego podmiotu obejmującą likwidację jego majątku. W dniu 23 listopada 2011 r. (...) wystawił bankowy tytuł egzekucyjny przeciwko wnioskodawcy, któremu Sąd Rejonowy w B. w dniu 16 grudnia 2011 r. w sprawie I Co (...) nadał klauzulę wykonalności. Na mocy tego tytułu w dniu 08 lipca 2016 r. komornik sądowy dokonał zajęcia wierzytelności w kwotach: 2.179 834,65 zł tytułem należności głównej, 1 041 289,18 z tytułem odsetek, 101 545,38 zł opłaty egzekucyjnej i 23 355,44 zł podatku VAT. W dniu 23 listopada 2011 r. (...) wystawił bankowy tytuł egzekucyjny przeciwko wnioskodawcy, któremu Sąd Rejonowy w B.w dniu 12 stycznia 2012 r. w sprawie I Co (...)nadał klauzulę wykonalności. Na mocy bankowego tytułu egzekucyjnego w dniu 08 lipca 2016 r. komornik sądowy dokonał zajęcia wierzytelności w kwotach: 1.041 531,59 zł tytułem należności głównej, 452.455,25 zł tytułem odsetek, 101 461,55 zł tytułem opłaty egzekucyjnej, 23 336,16 zł tytułem podatku VAT i 12,63 zł tytułem wydatków gotówkowych. W dniu 22 maja 2012 r. dłużnik i A. G. ustanowili ustrój rozdzielności majątkowej małżeńskiej. Przedstawiony stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów, oświadczeń dłużnika zawartych we wniosku oraz jego zeznań, które Sąd pierwszej instancji uznał za wiarygodne. W rozważaniach prawnych Sąd ten podkreślił najpierw, że dłużnik jest niewypłacalny, gdyż nie reguluje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych art. 10 i art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 2171 ze zm., dalej jako p.u.),. W ocenie Sądu a quo dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień wskutek rażącego niedbalstwa, co w świetle art. 491 ^{( 4)} ust. 1 p.u. obliguje do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Według Sądu meriti rażące niedbalstwo ma miejsce wtedy, gdy dłużnik zaciąga kredyty znacznie przekraczające w chwili ich udzielania jego możliwości zarobkowe, w sytuacji braku perspektyw na poprawę aktualnej sytuacji. Wedle bowiem rozsądnej oceny winien liczyć się z tym, że w najbliższym czasie, bez dodatkowego zadłużenia, nie będzie w stanie obsłużyć swojego długu. Analogiczna sytuacja wystąpiła w sprawie. Dłużnik swój kredyt budowlany zaciągnął jeszcze przed poręczeniem kredytów zaciągniętych przez Przedsiębiorstwo (...). Jego zobowiązanie sięgało wówczas 49.251,13 CHF, aktualnie spłacona została jedynie kwota 17.526,00 CHF, a sam dług wynosi obecnie około 150.000,00 CHF. W ocenie Sądu Rejonowego poręczenie za cudzy dług, nawet spółki, w której był wówczas zatrudniony, było nie tylko nierozsądne, ale po prostu rażąco niedbałe. Wiedząc, że ciążące na nim aktualne zobowiązanie wynikające z umowy kredytu budowlanego nie jest małe, dłużnik poręczył kredyty, które zaciągnęło Przedsiębiorstwo (...) na kwotę łączną blisko 3.000.000,00 zł. Według Sądu a quo dłużnik poręczając za tak wysoki dług powinien zdawać sobie sprawę, że w przypadku wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego i nadania mu klauzuli wykonalności, przy ówczesnych zarobkach na poziomie około 2.500,00 zł nie miałby absolutnie realnych szans na spłatę takiego zobowiązania. Mimo tego dłużnik poręczył za tak wysokie dwa kredyty. Rażącym niedbalstwem dłużnika było dalsze pogłębianie swoich zobowiązań, a mianowicie zawarcie umowy pożyczki i trwanie w niej, pomimo że dzień po jej zawarciu Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. złożyło wniosek o ogłoszenie upadłości. Nic nie stało na przeszkodzie, aby dłużnik natychmiast zwrócił udzieloną mu przez W. A. pożyczkę w kwocie 70.000,00 zł. Tymczasem dłużnik nie zwrócił pożyczki, ale jeszcze zabezpieczył ją hipoteką zwykłą na swojej nieruchomości. Dłużnik zaciągając pożyczkę musiał zdawać sobie sprawę z kondycji finansowej Przedsiębiorstwa (...), w którym pracował, tym bardziej, że w zarządzie spółki zasiadali jego rodzice. Dłużnik mając świadomość wielkości uzyskiwanych przez siebie dochodów nie powinien był poręczać zobowiązania zaciągniętego przez inny podmiot, a na pewno nie w takiej wysokości (blisko 3.000.000,00 zł – 940.000,00 eur), a wobec wystąpienia faktu w postaci wniosku tego podmiotu o ogłoszenie upadłości, nie powinien był zaciągać kolejnych zobowiązań finansowych. W związku z wystąpieniem negatywnej przesłanki ogłoszenia upadłości określonej w art. 491 ^{( 4)} ust. 1 ustawy p.u. wniosek został oddalony. Sąd Rejonowy dodatkowo zauważył, że w odniesieniu do przesłanki negatywnej określonej w wymienionym przepisie nie ma możliwości zastosowania względów słuszności i względów humanitarnych określonych w art. 491 ^{( 4 )}ust. 2 in fine p.u. (k. 117-131, s. 2).

Dłużnik w zażaleniu na postanowienie zarzucił mu:

1. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę stanu faktycznego,

2. błędne zastosowanie art. 491 ⁴ p.u. poprzez uznanie, że w sprawie zachodzą przesłanki oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości,

3. niezastosowanie art. 491 ⁴ ust. 2 in fine p.u. i uznanie, że względy słuszności i względy humanitarne nie przemawiają za tym, aby ogłosić upadłość dłużnika.

Wskazując na te podstawy żalący się wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i uwzględnienie wniosku ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Skarżący w uzasadnieniu zażalenia podniósł przede wszystkim to, że poręczając kredyt Przedsiębiorstwa (...) występował jako dłużnik subsydiarny, a czynność prawna była dokonana w sytuacji, w której kredytobiorca wykazywał zysk. Skarżący zakwestionował ustalenie, że zobowiązanie z tytułu kredytu budowlanego wynosi 150.000,00 CHF oraz stanowisko negujące możliwość uwzględnienia względów humanitarnych i słusznościach (k. 134-137).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd odwoławczy podziela i przyjmuje za swoje wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy ustalenia Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną ocenę prawną, opisane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.

Zgodnie z utrwaloną w judykaturze zasadą, w wypadku orzeczenia oddającego środek zaskarżenia, wydanego na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych prawidłowo ustaleń; wystarczy stwierdzenie, że ustalenia sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za swoje. In concreto jest to tym bardziej uzasadnione, że skarżący nie neguje co do zasady ustaleń Sądu Rejonowego, lecz dokonaną ocenę prawną. Żalący się kwestionuje jedynie przyjętą przez ten Sąd wielkość zadłużania z tytułu kredytu budowlanego na kwotę 150.000,00 CHF (k. 136). Problem w tym, że wielkość ta wynika z jego zeznań na rozprawie w dniu 25 maja 2017 r. (k. 119).

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Skarżący nie tylko tego nie wykazał, ale w petitum zażalenia nie określił nawet w czym upatruje obrazy art. 233 § 1 k.p.c. W związku z tym zarzut naruszenia tego przepisu jest chybiony.

Nie ma podstaw zarzut niezastosowania art. 491 ⁴ ust. 2 in fine p.u., zgodnie z którym sąd oddala wniosek o głoszenie upadłości w razie zaistnienia określnych w pkt 1-4 ustępu pierwszego tego artykułu przesłanek, chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Zgodzić trzeba się z Sądem Rejonowym, że klauzule te nie wchodzą w rachubę w razie istnienia negatywnej przesłanki ogłoszenia upadłości konsumenckiej z art. 491 ⁴ ust. 1 p.u., co wynika już tylko z literalnego brzmienia tego unormowania. Ratio legis takiego rozwiązania jest oczywista, a samo przekonanie skarżącego o oderwaniu się przez Sąd pierwszej instancji, prezentujący taką wykładnię przepisu, od rzeczywistości niewystarczające.

Zasadniczy problem sprowadza się jednak do oceny zarzutu naruszenia art. 491 ⁴ ust. 1 p.u. polegającego na jego zastosowaniu. Skarżący kwestionuje uznanie przez Sąd a quo, że stan faktyczny objęty jest hipotezą tego przepisu. Pojęcie rażącego niedbalstwa, jak i przykłady podane przez ten Sąd nie budzą zastrzeżeń. Klasycznym jest doprowadzenie przez dłużnika do swojej niewypłacalności lub zwiększenia jej stopnia w wyniku zaciągania kredytów znacznie przekraczających w chwili ich udzielania jego możliwości zarobkowe i braku perspektyw na ich zmianę. Dłużnik winien bowiem liczyć się z tym, że w najbliższym czasie, bez dodatkowego zadłużenia, nie będzie w stanie obsłużyć swojego długu.

Sąd Rejonowy uznając, że w sprawie występuje analogiczna sytuacja pominął jednak to, że zasadnicze zadłużnie wnioskodawcy wynika nie ze swoich zobowiązań kredytowych, lecz z poręczenia kredytów zaciągniętych przez Przedsiębiorstwo (...), które stało się niewypłacalne. Doktryna przyjmuje, że w zasadzie trudno wówczas przyjąć, że dłużnik poprzez poręczenie umyślnie lub w drodze rażącego niedbalstwa doprowadził do swojej niewypłacalności (R. Adamus, Prawo upadłościowe . Komentarz 2016, Legalis). Podobne stanowisko zaprezentował Sąd Okręgowy w Warszawie w postanowieniu z dnia 30 maja 2016 r. (XXIII Gz 498/16, niepublikowane), w którym stwierdził, że dłużniczka nie była kredytobiorcą, a z tytułu udzielenia poręczeń nie odniosła jakichkolwiek korzyści. W wyniku zaciągnięcia zobowiązań dłużniczka nie otrzymała kwot pieniężnych, którymi mogła dysponować bądź przeznaczyć na określony cel; nie można więc mówić o działaniach dłużniczki w kategoriach rażącego niedbalstwa.

Aprobata przedstawionego zapatrywania nie przesądza o zasadności analizowanego zarzutu zażalenia. Tylko prima facie fakt, że w rachubę wchodziły umowy poręczenia wyklucza przepisanie skarżącemu rażącego niedbalstwa, wskutek którego doszło do zwiększenia jego niewypłacalności. Zgodzić trzeba się z Sądem Rejonowym kładącym nacisk na fakt, że dłużnik zaciągnął swój kredyt budowalny i przed jego spłatą poręczył dwa kredyty zaciągnięte przez Przedsiębiorstwo (...), mimo że, jak zeznał, załamanie w baraży, w której spółka prowadziła działalność gospodarczą wystąpiło już w 2008 r. Dłużnik musiał zdawać sobie z tego sprawę nie tylko dlatego, że był jej pracownikiem do 31 lipca 2010 r. i wspólnikiem do 26 sierpnia 2009 r., ale jego rodzice byli w zarządzie spółki. Poręczenie drugiego kredytu, w dniu 06 listopada 2008 r. było więc już ryzykowne. Zasadnicze znaczenia ma jednak fakt, że w dniu 26 kwietnia 2010 r. dłużnik zawarł z W. A. umowę pożyczki w kwocie 70.000,00 zł, mimo że dzień później Przedsiębiorstwo (...) złożyło wniosek o ogłoszenie upadłości. Co ważne, pożyczka była przeznaczona na remont domu. Ta czynność prawna, niewątpliwie zwiększająca stopień nieopłacalności dłużnika, w sytuacji, w której dłużnik miał świadomość istnienia zobowiązania z tytułu poprzedniego kredytu, subsydiarnej odpowiedzialności za zobowiązania Przedsiębiorstwa (...) i wielkość uzyskiwanych dochodów, musi być traktowana jako rażące niedbalstwo.

W konsekwencji zarzut naruszenia art. 491 ⁴ ust. 1 p.u. okazał się chybiony.

W związku z tym zażalenie jako bezzasadne należało oddalić na podstawie art. 385 w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. i art. 35 p.u.

Jerzy P. Naworski

Danuta Jarosz – Czarcińska Zbigniew Krepski

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)