Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Bogumiła Burda

Sędziowie:

SSA Marta Pańczyk-Kujawska

SSA Urszula Kocyłowska (spr.)

Protokolant

st.sekr.sądowy Małgorzata Leniar

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2012 r.

na rozprawie

sprawyz wniosku L. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy L. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 23 maja 2012 r. sygn. akt IV U 1184/11

uchyla zaskarżony wyrok w pkt II i sprawę w tej części przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej

Sygn. akt III AUa 895/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją z dnia 22 grudnia 2009 roku dokonał przeliczenia świadczenia wnioskodawcy L. K. przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w wielkości 113,65 %. Kolejną decyzją z dnia 3 marca 2010 roku ustalił wysokość świadczenia w oparciu o wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 114, 17 %.

W odwołaniu od wymienionych decyzji wnioskodawca L. K. wniósł o ich zmianę poprzez zastosowanie w pierwszej kolejności wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przyjętego dla ustalenia wysokości jego świadczenia przedemerytalnego wynoszącego 118,42 %, a w dalszej kolejności zakwestionował obliczenia organu rentowego sprzeciwiając się pomijaniu danych o jego wyższych od przyjętych dochodach.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o oddalenie odwołania wnioskodawcy akcentując prawidłowość własnych ustaleń zawartych w decyzjach.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem z dnia 22 października 2010 roku odwołanie oddalił uznając brak powodów do uwzględnienia żądań wnioskodawcy.

Wobec zgłoszenia środka odwoławczego przez wnioskodawcę orzekający w postępowaniu apelacyjnym Sąd Apelacyjny w Rzeszowie wyrokiem z dnia 2 marca 2011 roku uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji wskazując na całkowity brak ustalenia w postępowaniu dowodowym przesłanek pozwalających na dokonanie przeliczenia świadczenia wnioskodawcy przez organ rentowy.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem z dnia 26 maja 2011 roku oddalił odwołanie wnioskodawcy podnosząc, iż organ rentowy prawidłowo zanegował treść dokumentów określających ustalenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru jak i wskazał, iż zgłaszane przez wnioskodawcę żądania ustalenia wskaźnika w oparciu o jego wynagrodzenia z lat 1979 – 1980 i 1995 – 1997 nie zostały przez wnioskodawcę dowiedzione.

Wobec zgłoszenia po raz kolejny przez wnioskodawcę apelacji Sąd Apelacyjny w Rzeszowie wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2011 roku uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji wskazując na brak uwzględnienia w postępowaniu dowodowym przeprowadzonym przez Sąd Okręgowy jego wskazówek orzeczniczych.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem z dnia 23 maja 2012 roku zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do przeliczenia świadczenia wnioskodawcy na podstawie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 114, 63 % oddalając odwołanie w pozostałej części i znosząc koszty postępowania stron. Sąd pierwszej instancji ustalił, że poczynając od dnia 7 stycznia 1994 roku wnioskodawca otrzymywał rentę inwalidzką, której wysokość ustalono na podstawie jego dochodów z lat 1986 – 1990 określając wskaźnik wysokości podstawy wymiaru na 111, 81 %, a po doliczeniu dodatkowych składników wynagrodzenia na 112, 93 %. Wobec zgłoszenia przez wnioskodawcę żądania przyznania świadczenia przedemerytalnego w 2004 roku organ rentowy dla potrzeb ustalenia kwoty tego świadczenia ustalił wielkość wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z wybranych dwudziestu lat ubezpieczenia z całego okresu zatrudnienia na 110, 70 %. Decyzję tą zakwestionował wnioskodawca i w wyniku wniesionego przez niego odwołania Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 1 grudnia 2005 roku ustalił wysokość świadczenia przedemerytalnego na kwotę 1385, 47 złotych stosując do jej obliczenia wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 118, 42 %. Apelację od tego wyroku głosił organ rentowy zakreślając jej granice do właściwego sformułowania treści rozstrzygnięcia przez podanie, iż wymieniona w wyroku suma stanowi emeryturę wyliczona dla potrzeb ustalenia świadczenia przedemerytalnego. Apelacja ta w podanym zakresie została uwzględniona. W 2008 roku wnioskodawca złożył wniosek emerytalny, który został uwzględniony przyznaniem świadczenia obliczonego na podstawie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 118, 42 %. Zaskarżone decyzje były wynikiem złożenia przez wnioskodawcę wniosku o przeliczenie świadczenia z uwzględnieniem minimalnych wynagrodzeń. Wyliczony w toku postępowania wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 114, 17 % wyliczony został przez organ rentowy po uwzględnieniu wszystkich wskazanych przez wnioskodawcę okresów zatrudnienia i wynagrodzeń. Wnioskodawca zarzuca brak uwzględnienia wynagrodzeń z lat: 1974, 1975 i 1981 podając, iż w okresie od 1 stycznia do 31 sierpnia 1974 roku był zatrudniony w Urzędzie Gminy dowodząc kwotę uzyskanych poborów na druku Rp-7, a następnie od 1 września do 31 grudnia 1974 roku pracował w szkole i łączna kwota jego wynagrodzenia wynosi 68931 złotych. W roku 1975 jego dochód wyniósł 51410 złotych. Także do obliczeń należy uwzględnić jego wynagrodzenie z okresu od 1 stycznia do 15 lipca 1981 roku w wysokości 77220 złotych tj. w oparciu o dane ze świadectwa pracy. Po uzyskaniu informacji od pracodawcy z 1974 roku Sąd pierwszej instancji nakazał organowi rentowemu hipotetyczne wyliczenia uwzględniające dane z kart wynagrodzeń z lat 1974 i 1975. Z obliczeń tych wynika, iż wskaźnik najkorzystniejszy dla wnioskodawcy wyniesie 114, 63 %. Organ rentowy wskazał, iż do obliczeń za 1972 rok przyjął kwotę wskazaną w druku Rp-7 z dnia 6 lutego 2001 roku jak i sumy wynikające z angaży za październik i listopad po 2300 złotych i za grudzień 2400 złotych. Natomiast do ustalenia kwot wynagrodzeń za 1974 i 1975 rok oraz obliczenia wskaźnika przyjął wynagrodzenia z druku Rp-7 z dnia 6 października 2009 roku. Wskazał na brak podstaw ustalenia kwot dochodów za 1981 rok w sposób sugerowany przez wnioskodawcę wobec faktu, iż wskazywane przez niego świadectwo pracy określa kwotę wynagrodzenia tylko za ostatni miesiąc pracy, a nie w całym okresie zatrudnienia. Sąd Okręgowy wskazał, iż dał wiarę dokumentom wydanym przez uprawnione do tego osoby. Zauważył, iż nie uwzględnił wniosku dowodowego wnioskodawcy w przedmiocie przesłuchania świadków, gdyż wątpliwym jest aby potwierdzili oni sumy otrzymywanych przez wnioskodawcę wynagrodzeń za sporne lata. Opisując zasady prowadzenia postępowania dowodowego w postępowaniu odwoławczym Sąd pierwszej instancji zauważył, iż przyjęte przezeń do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru zostały tylko takie kwoty wynagrodzeń co do których możliwe jest stwierdzenie, że są one udowodnione niewątpliwie i bezsprzecznie.

Powyższy wyrok w części oddalającej odwołanie zaskarżył apelacją wnioskodawca L. K. zarzucając naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wskazania przyczyn dla których odmówił wiarygodności żądań wnioskodawcy jak i naruszenie art. 233 § 1 k.p.c, art. 232 k.p.c. i art. 468 § 1 i 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, iż druk Rp-7 za 1974 rok obejmuje całość dochodów wnioskodawcy, jak i że wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu jako nauczyciel w październiku i listopadzie 1972 roku podczas gdy było to jedynie zatrudnienie w jednym miesiącu oraz że wnioskodawca nie wykazał sumy swoich dochodów za okres od 1 stycznia do 15 lipca 1981 roku w sposób prawidłowy pomimo przedstawienia stosownego świadectwa pracy. W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy naruszył treść § 21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe jak i art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W konkluzji apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonej części wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postepowania odwoławczego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest uzasadniona w zakresie wywołującym konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Na wstępie niniejszych uwag Sąd Apelacyjny pragnie ponownie – podtrzymując swoje dotychczasowe zaprezentowane uprzednio stanowisko – odnieść się do podstawowego zarzutu wnioskodawcy formułowanego przez niego w sposób bezpośredni lub pośredni we wszystkich wniesionych w przedmiotowej sprawie środkach odwoławczych. Jest nim w istocie zarzut naruszenia konstytucyjnej zasady praw nabytych stanowić mającą okoliczność sprzeciwiającą się prawnej możliwości dokonywania przez organ rentowy ponownej oceny uprawnień emerytalnych wnioskodawcy przy zastosowaniu treści art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Tymczasem zgodnie z wielokrotnie już artykułowanymi poglądami judykatury wyrażanymi w poszczególnych sprawach zasada ochrony praw nabytych dotyczy jedynie uprawnień nabytych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa tj. uzyskanych po spełnieniu wszystkich wymogów określonych normami prawa właściwymi dla danego stosunku prawnego i prawidłowo wykazanych. Powyższe oznacza, że ochrona nie może dotyczyć tych wszystkich uprawnień, które nie zostały nabyte słusznie czyli po spełnieniu wszystkich warunków przewidzianych normami prawa i przy ich stosownym tj. prawidłowym wykazaniu. Mając na uwadze powyższe ustawodawca sformułował w art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych obowiązujących w dacie orzekania przez Sąd pierwszej instancji normę prawa, której celem stało się umożliwienie ponownej oceny uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego czy rentowego stanowiąc prawne uwarunkowania takiej oceny. I tak zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy ocena taka może zostać dokonana zarówno na wniosek osoby zainteresowanej jak i z urzędu. Dotyczy ona sytuacji, w której po uprawomocnieniu się decyzji przyznającej prawo do świadczenia zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawnione zostaną okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji, a mające wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość. Niewątpliwie w niniejszej sprawie kwestia prawidłowego ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia jest zasadnicza i wymaga szczegółowych ustaleń. Tej precyzji brakuje w dotychczasowym postępowaniu sądowym. Aktualnie Sąd pierwszej instancji dokonując częściowej zmiany w zakresie ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przywołał fakt uwzględnienia części żądań wnioskodawcy. Jednak w rzeczywistości nie wskazał faktycznych i prawnych powodów dla których te żądania wnioskodawcy zostały przez niego uwzględnione. Także przyczyny dla których nie uwzględnił żądań dotyczących ustalenia wielkości dochodów wnioskodawcy w latach 1972, 1974, 1975 i 1981 nie zostały w żaden sposób skomentowane. Przywołanie jedynie argumentacji braku przesłuchania świadków nie stanowi o prawidłowym tj. zgodnym z art. 328 § 2 k.p.c. uzasadnieniu stanowiska końcowego. Tymczasem nawet pobieżna analiza akt organu rentowego wskazuje na istnienie dokumentacji wystawionej w sposób przewidziany przepisami prawa (świadectwa pracy, angaże, druki Rp-7) sprzecznie przedstawiającej dane istotne dla zgłoszonych żądań wnioskodawcy. I tak w zakresie roku 1972 w aktach organu rentowego jest dokumentacja wskazująca na zatrudnienie wnioskodawcy jako nauczyciela jedynie w październiku 1972 roku (k.9) jak i również w listopadzie (k.263). Także różne są w przedmiotowej dokumentacji (także k.272) daty zatrudnienia wnioskodawcy jako agronoma (od 1 listopada, od 15 listopada lub od 1 grudnia 1972 roku). Z punktu widzenia stażu emerytalnego wnioskodawca powyższa sprzeczność nie jest tak istotna jak dla ustalenia wskaźnika podstawy wymiaru świadczenia. Inna była bowiem kwota wynagrodzenia na obydwu stanowiskach (odpowiednio 2300 i 2400 złotych miesięcznie) co wpływa już na wielkość rocznego wskaźnika wynagrodzeń. Także wielkość sum podanych na drukach Rp-7 z roku 2001 i 2009 (k.291 i 433 akt organu rentowego) jest różna odnośnie lat 1974 – 1975 a nawet 1976 i przyczyny tych różnic nie zostały w żaden sposób rozstrzygnięte. Przyjmowanie za organem rentowym sum wynagrodzeń bez próby wyjaśnienia powodów wystawienia tak istotnie odmiennych zaświadczeń o dochodach w nieodległym okresie nie jest prawidłowe i musi zostać uznane za istotne uchybienie. Również wielkość wynagrodzeń uzyskanych w okresie od stycznia do 15 lipca 1981 roku w ramach zatrudnienia w RSP K. winna znaleźć dokładniejszą analizę. Faktycznie świadectwo pracy na które powołuje się wnioskodawca w swej treści wskazuje na sumę wynagrodzenia w ostatnim miesiącu. Niezależnie od powyższego w aktach organu rentowego zalega dokument wskazujący na sposób ustalania wynagrodzenia dla osoby zatrudnionej na stanowisku zajmowanym przez wnioskodawcę przez podanie ilości i wartości dniówki jak i procentowej wielkości należnego wynagrodzenia. Proste działania arytmetyczne nie dają sumy żądanej przez wnioskodawcę, a data wspomnianego dokumentu sugeruje zmianę wysokości wynagrodzenia w trakcie przedmiotowego okresu spornego. Jednak podane wątpliwości winny zostać jednoznacznie ustalone w drodze wnikliwego postępowania dowodowego nawet z uzyskaniem danych z osobowych źródeł dowodowych.

Reasumując Sąd Apelacyjny uznał, iż podstawowe braki w ustaleniach jak i ich oceny spornych elementów żądań wnioskodawcy nie pozwalają na wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia bez przeprowadzenia dodatkowych działań dowodowych w zakresie uprzednio wskazanym. Z tego też powodu uznał iż celowym jest uwzględnienie nie tylko zarzutów ale i wniosków sformułowanych w apelacji zmierzających do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Orzeczenie Sądu Apelacyjnego znajduje swoją podstawę prawną w treści powołanych przepisów prawa i art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 108 § 2 k.p.c.

(...)

(...)

(...)