Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 sierpnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 25 sierpnia 2017 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko K. K. (1) i (...)

w W.

o ustalenie nieważności umowy i ustalenie prawa do wykupu lokalu

1.  ustala, że umowa zawarta 19.01.2012 roku pomiędzy Skarbem Państwa - (...) a K. K. (1) w formie aktu notarialnego sporządzonego przez notariusza J. W. w Kancelarii Notarialnej w G. (Rep A (...)), dotycząca ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w L. przy ul. (...) wraz z przynależną piwnicą i udziałem w nieruchomości wspólnej wynoszącym (...) oraz sprzedaży oraz ustanowienia hipoteki – jest nieważna;

2.  ustala, że powódka A. K. jest współuprawniona do wykupu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w L. przy ul. (...) wraz z przynależną do lokalu piwnica i udziałem w częściach wspólnych dla którego to lokalu Sąd Rejonowy w Lęborku prowadzi Księgę Wieczysta o numerze (...);

3.  zasądza od Agencji Mienia Wojskowego w W. na rzecz A. K. kwotę 7.600 zł (słownie: siedem tysięcy sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 7.200 zł kosztów zastępstwa prawnego i nie obciąża pozwanego K. K. (1) kosztami procesu należnymi powódce;

4.  nakazuje ściągnąć od Agencji Mienia Wojskowego w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Słupsku kwotę 3.600 zł ( słownie: trzy tysiące sześćset złotych) tytułem brakującej części opłaty od pozwu i nie obciąża brakującą opłatą pozwanego K. K. (2).

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. I C 104/17

UZASADNIENIE

Powódka A. K. wniosła przeciwko K. K. (1) oraz (...) w W. pozew o ustalenie, iż umowa zawarta w dniu 19 stycznia 2012 roku pomiędzy Skarbem Państwa - (...)a K. K. (1) w formie aktu notarialnego, dotycząca ustanowienie odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w L. przy ul. (...) wraz z przynależną piwnicą i udziałem w nieruchomości wspólnej wynoszącym (...) i sprzedaży oraz ustanowienia hipoteki jest nieważna.

Nadto domagała się ustalenia, iż powódka jest współuprawniona do wykupu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w L. przy ul. (...) wraz z piwnicą i udziałem w częściach wspólnych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazywała, iż w świetle przepisów ustawy o Zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP oraz utrwalonego orzecznictwa sądowego prawo do wykupu lokalu przyznanego na kwaterę wojskową w czasie trwania małżeństwa przysługuje również jej.

Pozwany K. K. (1) wnosząc o oddalenie powództwa, zakwestionował, by powódce, jako byłej żonie żołnierza zawodowego przysługiwało prawo do preferencyjnego nabycia mieszkania. Nadto zakwestionował by powódka posiadała interes prawny w dochodzeniu zgłoszonych roszczeń, a jedynie majątkowy.

Pozwana (...) w W. również wniosła o oddalenie powództwa, wskazując w uzasadnieniu swojego stanowiska, iż prawo do wykupu lokalu mieszkalnego, zarówno w poprzednim jak i w obecnym stanie prawnym przysługiwało wyłącznie pozwanemu K. K. (1), a nadto zarzucając, że powódka nie wykazała interesu prawnego w niniejszej sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. K. (1) i A. K. zawarli związek małżeński w dniu 15 kwietnia 1978 r.

Decyzją Nr (...) z dnia 21 października 1980 r. przydzielono K. K. (1), będącemu żołnierze zawodowym, lokal mieszkalny nr (...) przy ulicy (...) w L. jako osobna kwaterę stałą. Powódka oraz syn stron, jako członkowie rodziny żołnierza zawodowego, zostali uwzględnieni przy ustalaniu powierzchni przydzielonej kwatery.

K. K. (1) został w 1996 r. zwolniony ze służby wojskowej w związku z nabyciem prawa do wojskowej renty inwalidzkiej, zachowując prawo do kwatery.

W dniu 17 października 1997 r. orzeczony został rozwód związku małżeńskiego K. K. (1) i A. K.. W wyroku rozwodowym Sąd ustalił sposób korzystania przez byłych małżonków z mieszkania położonego w L. przy ul. (...).

W dniu 19 stycznia 2012 r. (...) ustanowiła odrębną własność lokalu nr (...) przy ul. (...) i sprzedała przedmiotowy lokal K. K. (1).

Ugodą zawartą przed Sadem Rejonowym W Lęborku w dniu 7 lutego 2013 r. A. K. i K. K. (1) dokonali podziału majątku wspólnego. Przedmiotem ugody nie został objęty lokal mieszkalny położony w L. przy ul. (...).

Okoliczności bezsporne, nadto dowód: odpis wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 17. października 2007 r. wydanego w sprawie I RC (...) k. 17; protokół rozprawy przed Sądem Rejonowym w Lęborku z 7 lutego 2013 roku w sprawie I Ns (...) k. 18; wypis księgi wieczystej (...) k. 19-23; imienny przydział kwatery dla pozwanego K. K. (1) z 21 października 1980 roku k. 51; wniosek o nabycie lokalu mieszkalnego przez pozwanego K. K. (1) z 30 września 2011 roku k. 52; wypis aktu notarialnego: umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu, umowy sprzedaży i ustanowienia hipoteki zawartej przed notariuszem J. W. w G. w dniu 19 stycznia 2012 roku Rep. A (...) k. 54, 55

Sąd zważył co następuje:

Stan faktyczny w niniejszej był pomiędzy stronami bezsporny, a nadto wynikał z przedłożonych do akt dokumentów, których wiarygodność nie budziła żadnych wątpliwości zarówno Sądu, jak i stron. Strony w swojej argumentacji opierały się jedynie na odmiennej ocenie prawnej istniejących okoliczności.

Istota sporu sprowadzała się w zasadzie do dwóch zagadnień.

Pierwsze, czy po stronie powódki istnieje interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. w zakresie zgłoszonych żądań.

Pozwani opowiadali się za brakiem takiego interesu. Stanowisko to w ocenie Sądu jest błędne. Jeśli się bowiem zważy, na cel niniejszego postępowania, jakim jest niewątpliwie uzyskanie przez A. K. możliwości wystąpienia wobec pozwanej Agencji Mienia Wojskowego w W. z żądaniem nabycia na preferencyjnych warunkach lokalu mieszkalnego będącego przedmiotem kwestionowanej umowy, to bezsprzecznie ustalenie nieważności powyższej umowy wpłynie na możliwość realizacji przez powódkę uprawnień wynikających z prawa własności lokalu mieszkalnego. W ocenie Sądu nie miał racji pozwany K. K. (1), jakoby powódka miała możliwość wykazania swojego prawa w toku postępowania nieprocesowego o podział majątku wspólnego stron. To że powódka jest współuprawniona do wykupu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w L. przy ul. (...) kwestionuje nie tylko K. K. (1), ale i (...)w W.. Tymczasem, nie budzi wątpliwości, iż (...) nie mogłaby być uczestnikiem postępowania o podział majątku wspólnego byłych małżonków K.. Zatem wbrew temu co starali wykazać się pozwani, to roszczenie z art. 189 k.p.c. jest najdalej idącym roszczeniem, mogącym zapewnić powódce największą ochronę prawną.

Drugie sporne zagadnienie w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy A. K. jako była żona żołnierza zawodowego, jest osobą uprawnioną w rozumieniu ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o Zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej, do zawarcia umowy nabycia prawa odrębnej własności lokalu będącego uprzednio kwaterą stałą, po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, a przede wszystkim, czy uzyskane przez pozwanego K. K. (1) - jako żołnierza zawodowego, decyzją z dnia 20 października 1980 r. - prawo do kwatery stałej weszło w skład majątku wspólnego małżonków K., czy nie.

Sąd podziela stanowisko strony powodowej i przywołane na jej poparcie orzecznictwo Sądu Najwyższego, że przydzielone K. K. (1), decyzją z dnia 21 października 1980 r. prawo do kwatery stałej, w czasie trwania związku małżeńskiego z powódką, weszło w skład ich majątku wspólnego wraz z wynikającą z art. 56 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej ekspektatywą nabycia odrębnej własności lokalu na preferencyjnych warunkach. Pozwani nie przedstawili takich argumentów, które podważałyby prawidłowość tego poglądu.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne było, czy powódce przysługiwał tytuł prawny do lokalu nr (...) położonego w L. przy u. (...) (...), przydzielonego K. K. (1) jako żołnierzowi zawodowemu w czasie trwania związku małżeńskiego. Lokal ten został przyznany pozwanemu K. K. (1) pod rządami przepisów ustawy z dnia 10 maja 1967 r. o zakwaterowaniu sił zbrojnych (Dz. U. z 1992 r. Nr 5 poz. 19), na podstawie decyzji Nr (...) z dnia 21 października 1980 r.

O ile rację mają pozwani, iż decyzja o przydziale kwatery stałej kreowała prawo żołnierza do konkretnego lokalu, o tyle nieuprawnione jest jednak stanowisko, że podmiotem tegoż prawa do lokalu nie stawał się także małżonek żołnierza zawodowego. Treść przepisów art. 8 ust. 1 oraz art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 10 maja 1976 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, jak i art. 24 ust. 1 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. oraz art. 26 ust. 2 pkt. 1. tej ustawy nie pozostawia w tym zakresie żadnych wątpliwości, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwag, że kwatera przyznawana była nie tylko w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych żołnierza zawodowego, ale i potrzeb założonej przez niego rodziny.

Odmienne stanowisko pozwanych w tym zakresie opiera się na błędnym założeniu, że tytuł prawny do lokalu ma charakter administracyjny. Tymczasem Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 grudnia 2006., III CZP (...) zauważył, że „decyzja o przydziale kwatery, wydana niewątpliwie tylko ze względu na stosunek służby, wywierała dalej idące skutki niż wynikałoby z powierzchownego odczytania jej jako aktu dotyczącego wyłącznie żołnierzy” (...). Uwzględnienie małżonka żołnierza przy dokonywaniu przydziału miało charakter samoistnego uprawnienia, ponieważ miało charakter stały, nieograniczony wolą adresata przydziału, z konsekwencjami wykraczającymi poza okres istnienia małżeństwa. Akcesoryjność tego uprawnienia wobec przydziału ma określone granice. Nie mogło ono powstać i utrzymać się bez decyzji o przydziale, ale z chwilą powstania nie było zależne od woli żołnierza, adresata decyzji.

Wbrew więc odmiennym zapatrywaniom strony pozwanej, dokonanie przydziału mieszkania wywołało swój skutek również w małżeńskich stosunkach majątkowych. Oznacza to, że jeśli mieszkanie (kwatera stała) przydzielone zostało w trakcie trwania małżeństwa, to jest ono objęte majątkiem wspólnym. W konsekwencji nie sposób uznać, aby orzeczenie rozwodu stanowiło zdarzenie prowadzące do tego, że prawo to bez umownego lub sądowego podziału majątku przestało przysługiwać temu z dotychczasowych małżonków, który nie jest żołnierzem zawodowym. Argumentację tę wzmacnia stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP(...), w którym stwierdzono, że „Prawo do korzystania z osobnej kwatery stałej, przyznanej decyzją Dyrektora Oddziału Terenowego WAM małżonkowi będącemu żołnierzem zawodowym, które nie jest prawem niezbywalnym mogącym przysługiwać tylko jednej osobie w rozumieniu art. 33 pkt. 5 (uprzednio przed 20 stycznia 2005 r.- pkt. 6 k.r.o.), i nie jest objęte katalogiem składników majątku osobistego (uprzednio odrębnego) wymienionych w art. 33 k.r.o., stanowi składnik majątku wspólnego małżonków i podlega postępowaniu o jego podział. Za taką jego przynależnością przemawiać może także w drodze analogii legis brzmienie art. 680 ^{( 1)} k.c., dotyczącego wspólności ustawowej prawa najmu lokalu mieszkalnego”. Podobne stanowisko zajął także Sąd Apelacyjny w Gdańsku w swoim orzeczeniu z 24 lipca 2013 r. w sprawie V ACa (...).

Tak więc, również po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, oboje małżonkowie są uprawnieni do korzystania z lokalu, a także do nabycia go w trybie i na zasadach przewidzianych w art. 56-58 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Datę graniczną stanowi tu zniesienie wspólności prawa w wyniku podziału majątku wspólnego stron.

Skoro więc prawo do lokalu będącego przedmiotem spornej umowy przydzielone zostało w trakcie trwania związku małżeńskiego powódki A. K. z pozwanym K. K. (1) celem zaspokojenia potrzeb rodziny, to prawo to weszło do ich majątku wspólnego, a w konsekwencji A. K. jest również, obok K. K. (1) uprawniona do wykupu tegoż lokalu.

Sytuacja prawna w tym zakresie nie uległa zmianie po wejściu w życie z dniem 1 stycznia 1996 r. ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, która zastąpiła ustawę z dnia 20 maja 1976 r. o zakwaterowaniu sił zbrojnych. Nowa ustawa nie uchyliła bowiem praw nabytych na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej współmałżonka żołnierza zawodowego w zakresie kwatery pod rządami ustawy uprzednio obowiązującej.

Do odmiennych wniosków nie prowadzi podnoszony przez pozwanego K. K. (1) argument, iż od dnia 11 października 1996 r. pozwany nie był już żołnierzem zawodowym, a zatem w tym dniu powódka utraciła jakiekolwiek prawa do lokalu, a pozwany jedynie jako najemca został uprawniony do wykupu lokalu na warunkach preferencyjnych. Zauważyć bowiem należy, że żołnierz zawodowy zwolniony z czynnej służby wojskowej pełnionej jako służba stała, zachowuje prawo do kwatery, jeżeli nabył uprawnienia do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą wojskową (art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu sił zbrojnych w brzmieniu obowiązującym w dniu 1 sierpnia 1997 r.). Tym samym powódka jako osoba zamieszkująca kwaterę wspólnie z pozwanym K. K. (1) (który zachował do niej prawo na skutek okoliczności wskazanych w ww. art. 23 ust.1) również zachowała to prawo. Dodać należy, iż wyrazem zachowania tychże uprawnień jest decyzja administracyjna o charakterze deklaratoryjnym (jako że zachowanie/nabycie praw następuje z mocy prawa). Taką decyzję K. K. (1) posiadał, co wynika z treści wniosku o nabycie lokalu (k.52 i nast.), gdzie wymieniona ona została jako dokument potwierdzający uprawnienie K. K. (1) z art. 58 ust. 2 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP. Argumentacja pozwanego odniosłaby skutek, gdyby pozwany K. K. (1) utracił status żołnierza zawodowego bez uprawnienia do renty wojskowej czy emerytury. W niniejszej sprawie tak jednak nie było, co wynika z treści wniosku K. K. (1) o nabycie lokalu mieszkalnego. Skoro więc K. K. (1) z chwilą ustania służby wojskowej nie utracił prawa do kwatery to prawa tego nie utraciła i powódka. Z ugruntowanego już orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że prawo to w odniesieniu do małżonka żołnierza zawodowego nie gaśnie też w wyniku orzeczenia rozwodu.

Za oddaleniem powództwa w niniejszej sprawie nie może przemawiać także okoliczność, iż A. K. i K. K. (1) ugodą sądową zawartą w dniu 7 lutego 2013 r. dokonali podziału majątku wspólnego, a to z tego względu, iż przedmiotowa ugoda tego składnika majątku dorobkowego tj., lokalu mieszkalnego położonego w L. przy ul. (...), nie objęła. Nie można zatem uznać, by wspólność przydzielonego K. K. (1) decyzją z dnia 21 października 1980 r. prawa do kwatery stałej wraz z wynikającą z art. 56 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej ekspektatywą nabycia odrębnej własności lokalu na preferencyjnych warunkach, która z chwilą orzeczenia rozwodu przekształciła się z ustawowej wspólności łącznej we wspólność ułamkową została zniesiona w wyniku podziału majątku wspólnego stron.

Podsumowując, w ocenie Sądu powódka A. K. posiada w rozumieniu art. 56 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej tytuł prawny do zamieszkiwania w przedmiotowym lokalu, a nadto jest uprawniona do wykupu lokalu nr (...) położonego w L. przy ul. (...) wraz z piwnicą i udziałem w częściach równych.

Bezspornym jest, że K. K. (1) zawierając kwestionowaną w niniejszej sprawie umowę działał tylko w swoim imieniu i na swoją rzecz, bez zgody i wiedzy powódki. Tym samym, zawarta w dniu 19 stycznia 2012 r. przez pozwanych, z pominięciem uprawnień przysługujących powódce, umowa dotycząca ustanowienie odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w L. przy ul. (...) wraz z przynależną piwnicą i udziałem w nieruchomości wspólnej wynoszącym (...) i sprzedaży oraz ustanowienia hipoteki dotknięta jest sankcją nieważności (art. 58 § 1 k.c.). Niewątpliwie bowiem zawarta pomiędzy pozwanymi bez zgody współuprawnionej powódki umowa dotycząca składnika majątku wspólnego byłych małżonków, naruszała bezwzględnie obowiązujący przepis art. 199 k.c.

W tym stanie rzeczy Sąd orzekł, jak w punktach 1 i 2 sentencji.

Koszty postępowania zasądzono w punkcie 3 sentencji od pozwanej Agencji Mienia Wojskowego w W. na rzecz powódki A. K. na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Na rzecz powódki został zasądzony zwrot kosztów poniesionej opłaty od pozwu (400 zł) i zwrot zastępstwa procesowego w osobie adwokata w wysokości 7.200 zł.

W punkcie 4 sentencji Sąd w oparciu o art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych obciążył pozwaną (...)nieuiszczonymi kosztami sądowymi, tj. brakującą częścią opłaty od pozwu, od uiszczenia której powódka była zwolniona.

Jednocześnie Sąd uznał, iż w niniejszej sprawie zachodzą wskazane w art. 102 k.p.c. podstawy do nieobciążania pozwanego K. K. (1) kosztami procesu należnymi powódce jaki i wskazane w art. 113 ust. 4 przesłanki pozwalające na odstąpienie od obciążania go kosztami sądowymi. Za powyższym przemawia sytuacja majątkowa i życiowa K. K. (1) oraz skomplikowany charakter niniejszej sprawy a także to, że kwestionowaną umowę zawarł z podmiotem, który z racji korzystania z fachowej obsługi prawnej winien posiadać wiedzę /chociażby na podstawie analizy aktualnej linii orzecznictwa sądów w tego rodzaju sprawach/, iż zawarcie umowy przenoszącej własność lokalu tylko z jedną osoba będzie obarczone wadą nieważności.

Na oryginale właściwy podpis.