Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt XVIII C 1739/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 20 czerwca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XVIII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Magdalena Ławrynowicz

Protokolant: st.sekr. sąd. Karolina Jeżewska

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2017 r. w Poznaniu na rozprawie

sprawy z powództwa

Uniwersytetu Przyrodniczego w P.

przeciwko

Agencji Nieruchomości Rolnych, Oddział Terenowy w P.

o ustalenie

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

/-/ SSO Magdalena Ławrynowicz

Sygnatura akt XVIII C 1739/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 listopada 2016 r. powód Uniwersytet Przyrodniczy w P. wniósł o ustalenie, że Uniwersytet Przyrodniczy, a na dzień 27 września 1990 r. Akademia Rolnicza w P. stała się użytkownikiem wieczystym nieruchomości Skarbu Państwa położonej we wsi S., gmina T., obręb S., arkusz mapy 1, stanowiącej działkę (...) o powierzchni 3.1500 ha, dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu prowadzi księgę wieczystą (...) oraz o zasądzenie od pozwanej Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w P. kosztów postępowania sądowego oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko powód wskazał, iż nieprzerwanie, poczynając od dnia 12 sierpnia 1976 r. zarządza nieruchomością położoną w S., stanowiącą działkę nr 104a, a w wyniku odnowienia ewidencji nr 150 o pow. 3.1500 ha, która została przekazana Akademii Rolniczej w P. decyzją Naczelnika Gminy T. z dnia 10 czerwca 1976 r. nieodpłatnie na czas nieokreślony w użytkowanie. Przekazana działka stanowiła własność Skarbu Państwa. Działka nr 150 decyzją Wojewody (...) z dnia 27 listopada 1995 r., zmienioną następnie decyzją Wojewody (...) z dnia 4 sierpnia 1996 r., została przekazana do zasobu Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, obecnie Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w P.. Zdaniem powoda działka nr (...) znajdowała się w jego zarządzie i użytkowaniu. Powołując się na art. 182 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym oraz art. 256 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym powód jako podstawę prawną roszczenia wskazał art. 189 k.p.c. argumentując, iż pomimo, że nieruchomość pozostawała w jego zarządzie, to nie zostało ujawnione w stosunku do działki nr (...) w S. prawo użytkowania wieczystego na rzecz powoda. Sąd wieczystoksięgowy odmawia bowiem wpisu prawa użytkowania wieczystego na jego rzecz. W ocenie strony powodowej tylko orzeczenie sądu uwzględniające powództwo umożliwi wystąpienie z wnioskiem do Wojewody (...) w trybie art. 256 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r. poz. 572 z późn. zm.) o wydanie decyzji uwłaszczającej powoda co do działki nr (...) w S..

W odpowiedzi na pozew pozwana Agencja Nieruchomości Rolnych wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana zarzuciła, że powód nie wykazał tytułu do nieruchomości w postaci zarządu, lecz użytkowania, a tylko sprawowanie zarządu jako forma władania uprawniało uczelnie wyższe do uzyskania z mocy prawa użytkowania wieczystego, a następnie w oparciu o art. 256 kolejnej ustawy o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. uwłaszczenie się. Pozwana wskazała, że postanowieniem z dnia 10 czerwca 2015 r. Sąd Rejonowy Poznań Grunwald i Jeżyce w Poznaniu (sygn. akt IX Ns 652/12) oddalił wniosek powoda o stwierdzenie zasiedzenia m.in. działki nr (...). Pozwana zanegowała istnienie przesłanek z art. 189 k.p.c.

Pismem z dnia 13 stycznia 2017 r. powód argumentował, że wykazał tytuł prawny do nieruchomości w postaci zarządu, a to ze względu na treść art. 80 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30 poz. 127 ze zm.), zgodnie z którym grunty państwowe będące w dniu wejścia w życie ustawy w użytkowaniu państwowych jednostek organizacyjnych przeszły w zarząd tych jednostek.

Na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2017 r. pełnomocnik powoda oświadczył, że powód nie występował do Wojewody (...) o wydanie decyzji w trybie art. 256 ustawy o szkolnictwie wyższym.

W piśmie z dnia 25 kwietnia 2017 r. pełnomocnik powoda oświadczył, że nie dysponując oryginałem decyzji Naczelnika Gminy T. i protokołem zdawczo-odbiorczym, nie występował do sądu wieczystoksięgowego o wpis prawa użytkowania wieczystego działki nr (...) w S..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Działka numer 104a o powierzchni 3,1500 ha została wydzielona z działki bez oznaczenia. Stanowiła kiedy własność osób fizycznych, które zbyły ją na rzecz Skarbu Państwa w dniu 18 marca 1975 r. Działka była w użytkowaniu Wojewódzkiego Zarządu Dróg Publicznych w P. i decyzją Naczelnika Powiatu z dnia 22 kwietnia 1975 r. (PG.pfz- (...), wydaną na podstawie § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie przekazywania nieruchomości rolnych i niektórych innych nieruchomości położonych na terenie gromad pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej (Dz. U. Nr 1 poz. 196 ), Skarb Państwa – Państwowy Fundusz Ziemi przejął tę działkę.

W dniu 23 kwietnia 1976 r. Akademia Rolnicza w P. Rolniczy Zakład (...) w S. wystąpiła o przekazanie w użytkowanie działki nr (...) a, położonej we wsi S., gmina T. o pow. 3,1500 ha.

Decyzją z dnia 10 czerwca 1976 r. (znak (...)) Naczelnik Gminy T., na podstawie § 3, 4 i 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie przekazywania nieruchomości rolnych i niektórych innych nieruchomości położonych na terenie gromad pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej (Dz. U. Nr 1 poz. 196 ) oraz art. 37 ustawy z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz. U. Nr 16 poz. 9), przekazał nieodpłatnie na czas nieokreślony w użytkowanie na cele rolnicze na rzecz Akademii Rolniczej w P. Rolniczy Zakład (...) w S. nieruchomość rolną położoną we wsi S., gmina T., oznaczoną wg ewidencji gruntów jako działka nr 104a o pow. ogólnej 3,15 ha, stanowiącą własność Skarbu Państwa Polskiego – Państwowego Funduszu Ziemi.

Protokołem zdawczo-odbiorczym z dnia 12 sierpnia 1976 r. nastąpiło przekazanie przedmiotowej nieruchomości na rzecz Akademii Rolniczej w P. Rolniczego Zakładu (...) w S..

Dowód: decyzja Naczelnika Gminy T. z dnia 10 czerwca 1976 r. (k. 9 i k. 62), protokół zdawczo-odbiorczy z dnia 12 sierpnia 1976 r. (k. 10 i k. 63).

W wyniku odnowienia ewidencji gruntów w 1980 r. działka nr 104a otrzymała w jednostce rejestrowej nowy numer 150.

Księgę wieczystą KW nr (...) prowadzoną dla nieruchomości położonej w S. o obszarze 3.1500 ha, stanowiącą własność Skarbu Państwa w użytkowaniu Wojewódzkiego Zarządu Dróg Publicznych w P., zamknięto z powodu przepisania do księgi wieczystej KW (...), stanowiącej własność Skarbu Państwa. Wpisu dokonano 5 maja 1988 r.

Od odnowienia ewidencji gruntów dla obrębu S., arkusz mapy numer 1, działka numer (...) znajdowała się w jednostce rejestrowej, w której jako właściciel figurował Skarb Państwa, a jako władający Akademia Rolnicza w P..

Po migracji w KW nr (...) ujawniono w dziale I działki ewidencyjne nr (...). Nie ujawniono tam działki numer (...) (ani według poprzedniego oznaczenia geodezyjnego działki numer 104a). W dziale II KW nr (...) jako właściciela nieruchomości ujawniono Skarb Państwa – Państwowy Fundusz Ziemi.

W 2008 r. zmieniono nazwę Akademia Rolnicza w P. na Uniwersytet Przyrodniczy w P..

Obecnie w ewidencji gruntów, prowadzonej przez Starostę (...), dla działki nr (...) położonej w S., jako właściciel figuruje Skarb Państwa – Agencja Nieruchomości Rolnych w P., a jako użytkownik Uniwersytet Przyrodniczy w P..

Dowód: odpis księgi wieczystej (k. 11-17), wypis i wyrys z rejestru gruntów (k. 18), pismo (...) Ośrodka (...) w P. z dnia 20 listopada 2012 r. (k. 19), pismo (...) Ośrodka (...) w P. z dnia 21 marca 2017 r. (k. 64).

Decyzją z dnia 27 listopada 1995 r. Wojewoda (...) przekazał na rzecz Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa nieruchomości położone na terenie wsi S., gm. T. o łącznej powierzchni 27,5700 ha (pkt I decyzji); zarządził wydanie i faktyczne przekazanie gruntów określonych w pkt I w formie protokołu zdawczo – odbiorczego zawierającego spis z natury przekazanych gruntów i ich części składowych niezwłocznie po dniu, w którym decyzja stanie się ostateczna (pkt II decyzji) oraz ustalił, że z dniem podpisania protokołu zdawczo – odbiorczego korzyści i ciężary związane z przekazywanymi gruntami istniejące w dniu podpisania protokołu przechodzą na Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa (pkt III decyzji). Wśród nieruchomości przekazanych na rzecz Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa znajdowała się działka nr (...). W uzasadnieniu wskazano, iż wymienione w decyzji nieruchomości stanowią grunty pozostające w użytkowaniu wieczystym Akademii Rolniczej w P..

Decyzją z dnia 4 marca 1996 r. Wojewoda (...) zmienił za zgodą stron decyzję z dnia 27 listopada 1995 r. Nr GG.V. (...) w ten sposób, że uchylił decyzję w części dotyczącej pkt II i III i orzekł, że pkt II tej decyzji w miejsce pkt II i III otrzymał brzmienie: przekazanie nieruchomości określonej w pkt I nastąpi przez Akademię Rolniczą w P. i Agencję w formie protokołu zdawczo-odbiorczego niezwłocznie po dniu, w którym decyzja stała się ostateczna. W uzasadnieniu w/w decyzji wskazano, iż na podstawie art. 182 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385) grunty będące własnością Skarbu Państwa, pozostające w zarządzie Akademii Rolniczej z mocy prawa stały się przedmiotem użytkowania wieczystego. Wskazano również, że stosownie do art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 107, poz. 464) nieruchomości znajdujące się w wieczystym użytkowaniu osób fizycznych i prawnych (art. 2 ust. 1 pkt 2) nie stanowiące składników majątku państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, podlegają przekazaniu Agencji.

Dowód: decyzja Wojewody (...) z dnia 27 listopada 1995 r. (k. 20), wykaz nieruchomości położonych na terenie wsi S. (k. 21), decyzja Wojewody (...) z dnia 4 marca 1996 r. (k. 22).

Uniwersytet Przyrodniczy w P. w dniu 18 czerwca 2012 r. wniósł o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości zabudowanej, stanowiącej działki (...) o pow. 0,1800 ha i 63/1 o pow. 0,1564 ha obręb S., ark. mapy 1, położonej w S. oraz niezabudowanej, stanowiącej działkę (...) o pow. 3,1500 ha, obręb S., ark. mapy 1, położonej w S.. Postanowieniem z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie IX Ns 652/12 Sąd umorzył postępowanie w stosunku do Skarbu Państwa Starosty (...) (pkt 1), oddalił wniosek wobec Agencji Nieruchomości Rolnych (pkt 2) oraz orzekł o kosztach postępowania. Oddalając wniosek Sąd ustalił, że Akademia Rolnicza w P. była posiadaczem zależnym (uczestnikiem/użytkownikiem wieczystym) wskazanych we wniosku o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości, w tym działki nr (...).

Dowód: dokumenty znajdujące się w aktach sprawy Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu o sygn. akt IX Ns 652/12, w szczególności wniosek o stwierdzenie zasiedzenia (k. 2-6), postanowienie z dnia 10 czerwca 2015 r. wraz z uzasadnieniem (k. 203, 210-216).

Uniwersytet Przyrodniczy nie wystąpił do Wojewody (...) o wydanie decyzji w trybie art. 256 ustawy o szkolnictwie wyższym. Nie wystąpił również o dokonanie wpisu prawa użytkowania wieczystego na swoją rzecz w księdze wieczystej KW nr (...) .

Okoliczności bezsporne, nadto dowód: odpis księgi wieczystej (k. 11-17).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów oraz dokumentów w aktach sprawy IX Ns 652/12 Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu.

Sąd uznał za wiarygodne zebrane w sprawie dowody z dokumentów urzędowych i prywatnych przypisując im znaczenie jakie wynika z art. 244 i 245 k.p.c., bowiem strony nie podważały prawdziwości badanych dokumentów, ani tego, że zawarte w nich oświadczenia osób, które je podpisały od nich pochodzą, a i Sąd nie znalazł podstaw by czynić to z urzędu.

Sąd pominął wniosek pozwanej o wystąpienie do Wojewody (...) z zapytaniem czy powód zwrócił się o stwierdzenie nabycia działki numer (...) w S. z mocy prawa skoro sam pełnomocnik powoda oświadczył, że nie występował do Wojewody (...) o wydanie decyzji w trybie art. 256 ustawy o szkolnictwie wyższym.

Sąd zważył, co następuje:

Powód Uniwersytet Przyrodniczy w P. domagał się ustalenia, że na dzień 27 września 1990 r. stał się użytkownikiem wieczystym nieruchomości Skarbu Państwa położonej we wsi S., gmina T., obręb S., arkusz mapy 1, stanowiącej działkę (...) o powierzchni 3.1500 ha, dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą (...).

Jako podstawę prawną żądania powód podał art. 189 k.p.c., zgodnie którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Art. 189 k.p.c. określa materialnoprawne przesłanki zasadności powództwa, w którym powód domaga się sądowego ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Powództwo będzie oddalone przede wszystkim, jeżeli powód nie ma interesu prawnego do jego wytoczenia, ale także jeżeli interes taki istnieje, ale twierdzenie powoda o istnieniu lub nieistnieniu stosunku prawnego okaże się bezzasadne.

Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Powyższe określenie interesu prawnego in extenso znalazło aprobatę w judykaturze (por. m.in. wyrok SA w Poznaniu z dnia 5 kwietnia 2007 r., III AUa 1518/05, LEX nr 257445; wyrok SA w Białymstoku z dnia 7 lutego 2014 r., I ACa 408/13, LEX nr 1437870). Zasada ta nie powinna jednak być pojmowana abstrakcyjnie, w celu zawężającej interpretacji tej przesłanki do wytoczenia powództwa o ustalenie, lecz ze względu na konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnych spraw. Wobec tego należy także dodać, że przyjmuje się istnienie interesu prawnego zawsze, „gdy istnieje niepewność stanu prawnego" (E. Wengerek) lub „gdy stronie nie stoi otworem droga procesu o świadczenie, a strona przeciwna kwestionuje jej prawo lub stosunek prawny" (tak M. Waligórski).

Powód musi także udowodnić, że ma interes prawny skierowania powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, tj. osobie, która niekoniecznie będąc stroną stosunku prawnego lub prawa objętego petitum pozwu, pozostaje w takim związku z tym stosunkiem prawnym, że stwarza przynajmniej potencjalne zagrożenie prawnie chronionym interesom powoda (por. m.in. uzasadnienie uchwały SN z dnia 25 stycznia 1995 r., III CZP 176/94, OSNC 1995, nr 5, poz. 74; wyrok SN z dnia 16 listopada 2000 r., I CKN 853/98, LEX nr 50868). Nie można żądać ustalenia m.in.: faktów (np. daty urodzenia), aczkolwiek dopuszcza się ustalenie zdarzeń prawnych, zwanych także „faktami prawotwórczymi" (por. m.in. wyrok SA w Katowicach z dnia 15 listopada 2000 r., I ACa 947/00, Pr. Gosp. 2001, nr 10, s. 56; wyrok SN z dnia 13 marca 1984 r., I PRN 23/84, OSP 1985, z. 6, poz. 120), cywilnoprocesowych stosunków prawnych (np. prawa do zajęcia oznaczonych ruchomości), stanów psychicznych (np. dobrej wiary).

Artykuł 189 kp.c. nie znajdzie zastosowania, jeżeli przepisy szczególne przewidują:

a) odrębne powództwa, których treścią jest ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa (np. o ustalenie nieistnienia małżeństwa – art. 2 k.r.o.; o ustalenie wygaśnięcia stosunku alimentacyjnego – art. 138 k.r.o., czy o usunięcie niezgodności z art. 10 u.k.w.h.);

b) powództwa o ukształtowanie (np. powództwo o ustalenie ojcostwa – art. 64 k.r.o.);

c) właściwość trybu nieprocesowego dla ustalenia stosunku prawnego lub prawa (np. stwierdzenie sukcesji praw spadkowychart. 669–679 2 , czy stwierdzenie nabycia prawa przez zasiedzenie – art. 609–610).

Przesłanka interesu prawnego, jako merytoryczna, może być badana przez sąd dopiero po uprzednim ustaleniu dopuszczalności drogi sądowej w sprawach cywilnych (Przemysław Telenga, Komentarz do art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego, e-LEX 2017).

Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednoznacznie wskazuje, że interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. z reguły nie zachodzi wtedy, gdy osoba zainteresowana może na innej drodze np. w procesie o świadczenie, o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego, a nawet w drodze orzeczenia o charakterze deklaratywnym, osiągnąć w pełni ochronę swych praw (wyr. SN z 22.11.2002r., IV CKN 1519/00, wyr. SN z 21.01.1998r., II CKN 572/97). Kryterium interesu prawnego powoda w żądaniu ustalenia nie przesądza o dopuszczalności wytoczenia powództwa z art. 189 kpc, decyduje natomiast o tym, czy w konkretnych okolicznościach, powództwo to jest zasadne. Konsekwencją niewykazania przez powoda istnienia interesu prawnego jest oddalenie powództwa o ustalenie (wyr. SN z 6.06.1997r., II CKN 201/97, wyr. SN z 5.10.2000r., II CKN 750/99).

Wobec powyższego, Sąd w pierwszej kolejności bada, czy istnieje interes prawny powoda uzasadniający oparcie powództwa na art. 189 k.p.c., gdyż interes prawny jest materialnoprawną przesłanką powództwa o ustalenie.

W przypadku niniejszej sprawy powód takiego interesu prawnego nie wykazał.

W pierwszej kolejności należy podnieść, że powód powoływał się na odmowę wpisu prawa użytkowania wieczystego na jego rzecz przez sąd wieczystoksięgowy. Ostatecznie pełnomocnik powoda sam przyznał, że powód w ogóle nie występował o dokonanie w księdze wieczystej wpisu na jego rzecz prawa użytkowania wieczystego. Dlatego też Sąd uznał tak wskazywany interes prawny powoda w żądaniu ustalenia za niewykazany.

Przede wszystkim zaś, zdaniem Sądu, powód nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu niniejszego powództwa, gdyż przysługuje mu dalej idące roszczenie, a mianowicie prawo wystąpienia do Wojewody o wydanie decyzji w trybie art. 256 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawa o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012, poz. 572 ze zm,), skoro powód twierdzi, że jest użytkownikiem wieczystym ex lege.

Jak stanowi art. 256 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, z dniem wejścia w życie ustawy grunty Skarbu Państwa pozostające w użytkowaniu wieczystym uczelni publicznej stają się jej własnością. Wartość tych gruntów zwiększa fundusz zasadniczy uczelni publicznej. Na podstawie art. 256 ust. 2., nabycie prawa własności, o którym mowa w ust. 1, stwierdza w drodze decyzji wojewoda.

Artykuł 256 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365) przewiduje szczególny sposób nabycia własności nieruchomości przez uczelnię publiczną i nabycie to ma charakter ex lege, ze skutkiem ex tunc, czyli od dnia wejścia w życie tej ustawy tj. od dnia 1 września 2005 r. Decyzja wojewody ma jedynie charakter deklaratoryjny. Nabycie jest nieodpłatne (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2006 r., I SA/Wa 1064/06, LEX nr 256739).

W orzecznictwie wskazuje się, że niewątpliwie uwzględnienie wniosku uczelni zgłoszonego na podstawie art. 256 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, wymaga wykazania się przez wnioskodawcę prawem użytkowania wieczystego gruntu. A contrario niespełnienie powyższego warunku uniemożliwia pozytywne załatwienie wniosku. W żadnym wypadku nie można jednak uznać, iż nieujawnienie prawa użytkowania wieczystego gruntu przez uczelnię składającą wniosek na podstawie art. 256 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, uniemożliwia merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy do czasu wydania stosownego postanowienia przez sąd wieczystoksięgowy (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 marca 2008 r., I OSK 465/07, LEX nr 505391).

Przy wydawaniu decyzji w trybie art. 256 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym wojewoda jest zobowiązany przesłankowo zbadać art. 182 ust. 1 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 1990 r. Nr 65, poz. 385 ze zm.). Zgodnie bowiem z tym przepisem, z dniem wejścia w życie ustawy (27.09.1990 r.) grunty państwowe pozostające w zarządzie uczelni stają się przedmiotem użytkowania wieczystego uczelni. Powód zaś w niniejszej sprawie wprost na ten przepis jako źródło swojego tytułu prawnego do nieruchomości w postaci użytkowania wieczystego się powołuje.

W judykaturze wskazuje się przy tym, że art. 182 ust. 1 pkt 1 u.sz.w. nie wymaga dla powstania prawa użytkowania wieczystego na rzecz szkoły wyższej dokonania wpisu do księgi wieczystej. Użytkowanie wieczyste powstaje w tym wypadku z mocy samego prawa, a wpis ma charakter wyłącznie deklaratoryjny, a nie konstytutywny – por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 marca 2013 r., I OSK 1880/11, LEX nr 1339600; wyrok WSA w Warszawie z dnia 2 grudnia 2011 r., I SA/Wa 1135/11, LEX nr 1150652; wyrok WSA w Lublinie z dnia 9 czerwca 2011 r., II SA/Lu 146/11, LEX nr 993395).

Z powyższego wynika, że powód, który dotychczas nie skorzystał z trybu przewidzianego w art. 256 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym nie ma interesu prawnego do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie, albowiem okoliczność nabycia z mocy prawa użytkowania wieczystego działki numer (...) może wykazywać w postępowaniu administracyjnym. Zważywszy zaś na ostateczny cel powoda – uwłaszczenie się na tejże nieruchomości na podstawie art. 256 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym –to jest przede wszystkim właściwy dla powoda tryb. Skoro zatem powód może osiągnąć w pełni ochronę swych praw na innej drodze - w drodze orzeczenia o charakterze deklaratywnym, brak interesu powoda w niniejszym postępowaniu.

Zdaniem Sądu brak interesu prawnego powoda wynika również z tego, że powód posiada inne dalej idące roszczenie tj. roszczenie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Art. 10 § 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 790 ze zm.) stanowi, że w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności. Legitymowanym do zgłoszenia takiego powództwa jest osoba uprawniona do złożenia wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej w rozumieniu art. 626 2 § 5 kpc (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2006 r., III CZP 106/05). W stanie faktycznym niniejszej sprawy mógłby to być powód jako użytkownik wieczysty ex lege nie wpisany do księgi wieczystej. Powód musiałby jednak jednocześnie wystąpić o ujawnienie w KW nr (...) działki numer (...) i dokonanie co do tej działki wpisu prawa użytkowania wieczystego na swoją rzecz. W postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym sąd winien badać czy na dzień 27 września 1990 r. powstało z mocy prawa na podstawie art. 182 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. nr 65, poz. 385) prawo użytkowania wieczystego na rzecz powoda czy nie i w konsekwencji jaki jest rzeczywisty stan prawny spornej nieruchomości. Wyrok stwierdzający, że powód jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonej we wsi S., gmina T., obręb S., arkusz mapy 1, stanowiącej działkę nr (...) o pow. 3,1500 ha stwarzałby niewątpliwe podstawy do wystąpienia do Wojewody na podstawie art. 256 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym o wydanie decyzji uwłaszczającej powoda.

W tym stanie rzeczy wobec braku interesu prawnego powoda Sąd powództwo oddalił.

Niezależnie od braku interesu prawnego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie również z braku podstaw merytorycznych.

Powództwo nie mogło być uwzględnione w kształcie zgłoszonym przez powoda już chociażby z tego względu, że działka oznaczona geodezyjnie numerem (...), względnie przed odnowieniem ewidencji gruntów numerem 104a, nie jest ujawniona w KW nr (...). Powód zaś domagał się ustalenia, że na dzień 27 września 1990 r. stał się użytkownikiem wieczystym nieruchomości Skarbu Państwa położonej we wsi S., gmina T., obręb S., arkusz mapy 1, stanowiącej działkę (...) o powierzchni 3,1500 ha, dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. prowadzi KW nr (...).

Powód twierdził, że stał się użytkownikiem wieczystym przedmiotowej nieruchomości na podstawie art. 182 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 1990 r. Nr 65, poz. 385 ze zm.). Jak już było wskazane, z dniem wejścia w życie tejże ustawy (27.09.1990 r.) grunty państwowe pozostające w zarządzie uczelni stawały się przedmiotem użytkowania wieczystego uczelni.

Powód tytuł prawny do nieruchomości w postaci zarządu wywodził z art. 80 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30 poz. 127 ze zm.).

Art. 80 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości w pierwotnym brzmieniu stanowił, że właścicielowi nieruchomości przysługuje od jednostki, której udostępniono nieruchomość, odszkodowanie za straty wyrządzone na skutek jej zajęcia i działań określonych w art. 71, 75 ust. 1, art. 76 ust. 1, art. 77 ust. 1 i art. 78 (ust. 1); odszkodowanie ustala, w braku porozumienia stron, terenowy organ administracji państwowej z zastosowaniem zasad przewidzianych przy wywłaszczaniu nieruchomości (ust. 2); odszkodowanie za straty w zasiewach, uprawach i zbiorach powinno być ustalone i wypłacone w ciągu 2 miesięcy od powstania straty, a za inne straty - nie później niż w ciągu 3 miesięcy po ustaniu zajęcia. Jeżeli ustalenie odszkodowania następuje w drodze decyzji, termin do wypłaty odszkodowania biegnie od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna (ust. 3).

W pierwotnym brzmieniu to art. 87 regulował kwestię, na która powołuje się powód, stanowiąc, że grunty państwowe będące w dniu wejścia w życie ustawy w użytkowaniu państwowych jednostek organizacyjnych przechodzą w zarząd tych jednostek. Dopiero z dniem 8 grudnia 1994 r. art. 80 ust. 1 stanowił, że grunty państwowe będące w dniu wejścia w życie ustawy w użytkowaniu państwowych jednostek organizacyjnych przechodzą w zarząd tych jednostek.

Niezależnie od numeru artykułu w danym czasie regulującego te kwestię, art. 1 ust. 1 powołanej ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości stanowił, że ustawa określa zasady gospodarowania gruntami zabudowanymi i gruntami przeznaczonymi w planach zagospodarowania przestrzennego na cele zabudowy, zwanymi dalej "gruntami"; zabudowę w rozumieniu ustawy stanowią budowle i urządzenia służące do funkcjonowania miast i wsi oraz inne budowle i urządzenia o znaczeniu krajowym lub regionalnym. Zgodnie z art. 1 ust. 2 w/w ustawy zasady gospodarowania gruntami określone w ustawie nie obejmowały gruntów zabudowanych, wchodzących w skład gospodarstw rolnych oraz związanych z państwowym gospodarstwem leśnym i położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego wyłącznie na cele gospodarki rolnej i leśnej.

Jak zostało ustalone w sprawie i to jak się wydaje jako okoliczność bezsporna, działka numer (...) była i jest nieruchomością rolną. Zatem nie miały do niej zastosowania przepisy ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, a w szczególności jej art. 87 (czy w pierwotnym brzmieniu 80).

Jak ustalono w sprawie, decyzją z dnia 10 czerwca 1976 r. naczelnik Gminy T., wydaną na podstawie § 3, 4 i 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie przekazywania nieruchomości rolnych i niektórych innych nieruchomości położonych na terenie gromad pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej (Dz. U. Nr 1 poz. 196 ) przekazał nieodpłatnie na czas nieokreślony w użytkowanie na cele rolnicze na rzecz Akademii Rolniczej w P. Rolniczy Zakład (...) w S. nieruchomość rolną położoną we wsi S., gmina T., oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr 104a o pow. ogólnej 3,15 ha stanowiącą własność Skarbu Państwa Polskiego – Państwowego Funduszu Ziemi. Z kolei decyzją z dnia 27 listopada 1995 r. Wojewoda (...) przekazał na rzecz Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa nieruchomości położone na terenie wsi S., gm. T. o łącznej powierzchni 27,5700 ha, w tym działkę (...) w uzasadnieniu decyzji wskazując, iż wymienione w decyzji nieruchomości stanowią grunty pozostające w użytkowaniu wieczystym Akademii Rolniczej w P.. Następnie w uzasadnieniu decyzji z dnia 4 marca 1996 r. Wojewoda (...) wskazał, iż na podstawie art. 182 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385) grunty będące własnością Skarbu Państwa, pozostające w zarządzie Akademii Rolniczej z mocy prawa stały się przedmiotem użytkowania wieczystego. Wojewoda powołał również art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 107, poz. 464), zgodnie z którym nieruchomości znajdujące się w wieczystym użytkowaniu osób fizycznych i prawnych (art. 2 ust. 1 pkt 2) nie stanowiące składników majątku państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, podlegają przekazaniu Agencji.

Z powyższego wynika, że organy administracji w stosunku do działki (...) tytuł prawny powoda początkowo uznawały za użytkowanie na cele rolnicze, zarząd a następnie za użytkowanie wieczyste. Zawsze jednak grunt ten był traktowany jako nieruchomość rolna.

Zgodnie zaś z art. 17a ust. 1 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U.2016.1491j.t) z zastrzeżeniem art. 16, mienie Skarbu Państwa, które w dniu przejęcia do Zasobu znajduje się na podstawie umów lub decyzji administracyjnych we władaniu osób fizycznych i prawnych, pozostaje nadal w ich władaniu na dotychczasowych warunkach do chwili zawarcia z Agencją umów, o których mowa w rozdziale 6 albo 8 ustawy. Zgodnie z ust. 2 w/w artykułu, jeżeli zmiana warunków dotychczasowego władania nie nastąpi w terminie roku od dnia przejęcia mienia do Zasobu, umowy i decyzje, o których mowa w ust. 1, wygasają, nie wcześniej jednak niż z dniem 31 grudnia 1994 r.

W sprawie nie zostało wykazane by w ciągu roku od przejęcia mienia – działki (...) przez (...) nastąpiła zmiana warunków dotychczasowego władania tj. by powód zawarł z ANR umowy regulujące władanie działką (...). W konsekwencji, na podstawie art. 17a ust. 1 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa decyzja Naczelnika Gminy T. z dnia 10 czerwca 1976 r. (znak (...)) wygasła. Oznacza to, że następnie powód władał nieruchomością bez tytułu prawnego. Okoliczność taką ustalił również sąd prowadzący postępowanie w sprawie o zasiedzenie działki (...) na rzecz powoda.

Mając na uwadze powyższe, Sąd w pkt 1 wyroku oddalił powództwo.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804 ze zm.) zasądzając od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

/-/ SSO Magdalena Ławrynowicz