Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 listopada 2016 roku w S.

sprawy z wniosku B. S.

z udziałem P. Ż., B. M., Skarbu Państwa - Starosty (...)

o rozgraniczenie nieruchomości

na skutek apelacji wnioskodawczyni oraz uczestnika P. Ż. od postanowienia Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 9 marca 2015 roku, sygn. akt I Ns 1324/11

• 1.  zmienia zaskarżone postanowienie w punkcie I w ten sposób , że ustala, iż granica pomiędzy nieruchomością oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...), położoną w miejscowości P., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), stanowiącą własność uczestnika postępowania P. Ż. a nieruchomością oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...), położoną w miejscowości P., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), stanowiącą własność wnioskodawczyni B. S. przebiega w linii przez punkty 1872, 1882, 1873, 1874, 1875, 1876, 1877, 2400, 2401, 2402, 2403, 2403, 2404 , 1879, 1880, 1883, 1881 – zgodnie z mapą zawierającą projekt rozgraniczenia nieruchomości z dnia 16 czerwca 2016r. sporządzon ą przez biegłego sądowego J. K. , znajdującą się na karcie 526 akt, stanowiącą integralną część niniejszego postanowienia ;

  2.  oddala obie apelacje w pozostałym zakresie;

  3.  nakazuje pobrać od wnioskodawczyni B. S. oraz uczestnika P. Ż. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Szczecinie kwoty po 421 zł 75 gr (czterysta dwadzieścia jeden złotych siedemdziesiąt pięć groszy tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

  4.  ustala, iż wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Marzenna Ernest SSR (del.) Arkadiusz Grzelczak

Sygn. II Ca 1317/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 9 maca 2015r. (sygn. akt I Ns 1324/11) wydanym w sprawie z wniosku B. S. z udziałem: P. Ż., B. M., Skarbu Państwa Starosty (...) o rozgraniczenie nieruchomości Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim:

I/ ustalił, iż granica pomiędzy:

- nieruchomością oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...), położoną w miejscowości P., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), stanowiącą własność uczestnika postępowania P. Ż. a

- nieruchomością oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...), położoną w miejscowości P., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...); stanowiącą własność wnioskodawczyni B. S.;

przebiega od punktu granicznego znajdującego się na granicy działki nr (...) stanowiącą własność Skarbu Państwa – Starostwa Powiatowego w S. nr (...) [oznaczonego w terenie bolcem żelaznym przy narożniku ogrodzenia] w linii prostej do punktu granicznego nr (...) [będącego narożnikiem budynku mieszkalnego nr (...)] dalej w linii prostej do punktu nr 6, dalej w linii prostej do punktu nr 7 i dalej do punktu nr 8, dalej do punktu granicznego nr (...) [oznaczonego w terenie jako bolec przy ścianie], dalej do punktu granicznego nr (...), dalej do punktu granicznego nr (...) [oznaczonego w terenie jako bolec przy ścianie], dalej do punktu granicznego nr (...) do przeciwnego narożnika budynku , dalej do punktu nr 1 w odległości 2,26 m linią krzywą do budynku gospodarczego znajdującego się na działce nr (...) do punktu 2 dalej do 3 a następnie po narożniku budynku gospodarczego znajdującego się na działce (...) do punktu 4 i po ściennie budynku do punktu 5 a dalej w linii krzywej do punktu granicznego (...) znajdującego się na granicy z działką nr (...) należącą do uczestnika postępowania B. M. i dalej do punktu granicznego nr 1880 a następnie do punktu granicznego nr (...) – zgodnie ze szkicem przedstawionym na mapie ewidencyjnej sporządzonej przez biegłego sądowego J. K. z dnia 22 grudnia 2014 roku stanowiącą integralną część niniejszego postanowienia karta 427 akt,

II/ zasądził od wnioskodawczyni B. S. na rzecz uczestnika postępowania P. Ż. kwotę 900 zł [dziewięćset złotych] tytułem zwrotu kosztów postępowania;

III/ w pozostałej części kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

W miejscowości P. gm. S. położona jest nieruchomość zabudowana, oznaczona w ewidencji gruntów jako działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...). Nieruchomość ta jest własnością wnioskodawczyni B. S..

Również w miejscowości P. gm. S. położona jest nieruchomość zabudowana, oznaczona w ewidencji gruntów jako działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...). Nieruchomość ta jest własnością uczestnika P. Ż.

W roku 1963 wykonano szkic polowy dla celów ewidencji gruntów tworzonych dla okręgu P., na którym naniesiony został przebieg granicy pomiędzy działkami nr (...).

W dniu 10 sierpnia 2001 r. geodeta K. F. wykonał szkic nieruchomości z naniesionymi przedmiotowymi działkami nr (...). Granice działek pokrywały się z tymi naniesionymi na szkicu polowym sporządzonym w 1963 r.

B. S. zajmuje teren na działce nr (...) od ściany szczytowej budynku gospodarczego do ściany frontowej stodoły, teren od ściany szczytowej stodoły do granicy wyżej wskazanej działki oraz od narożnika stodoły do narożnika działki nr (...). Przed 2011 r. zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnik P. Ż., ani też ich poprzednicy prawni nie podejmowali prób zweryfikowania przebiegu granicy pomiędzy działkami gruntu o nr 81/2 i 82, pomimo że od wielu lat pomiędzy właścicielami wyżej wskazanych nieruchomości istniał konflikt, u którego podstaw leżał przebieg granicy pomiędzy opisywanymi działkami. Głównym przedmiotem sporu był sposób użytkowania części podwórka położonego pomiędzy ścianą szczytową budynku gospodarczego, a ścianą frontową budynku stodoły. Teren ten znajduje się w granicach działki o nr (...), ale był i jest użytkowany przez właścicielkę działki o nr (...) wnioskodawczynię B. S. i jest ogrodzony. Ogrodzenie te istnieje co najmniej od 1963 r. , a teren ten jest wykorzystywany przez ojca B. S., a następnie przez wnioskodawczynię już od lat 50 dwudziestego wieku do chwili obecnej. Budynek stodoły jest w całości użytkowany przez P. Ż., z uwagi na istniejące ogrodzenie uczestnik nie ma dostępu do części zewnętrznej budynku stodoły, przy której wnioskodawczyni postawiła wiaty, w których między innymi składuje opał. Jak już było powyżej wspomniane na terenie działki (...) znajduje się budynek mieszkalny użytkowany przez wnioskodawczynię, do którego przylega pomieszczenie tzw. „piekarni”, które od lat 60 użytkowane było przez rodzinę Ż.. W 2011 r. wnioskodawczyni wybiła ze swojego mieszkania wejście do „piekarni”, jednocześnie zamurowała istniejące wcześniej wejście od działki o nr (...) uniemożliwiając w ten sposób P. Ż. korzystanie z tego pomieszczenia.

Pismem z dnia 15 grudnia 2010 r. uczestnik P. Ż. wystąpił do Wójta Gminy S. z wnioskiem o wszczęcie postępowania rozgraniczeniowego dotyczącego ustalenia granic działki stanowiącej jego własność oznaczonej w ewidencji gruntów i budynków jako działka nr (...), z działką o nr (...) będącą własnością B. S..

W dniu 5 maja 2011 r. geodeta M. S. w obecności wnioskodawczyni B. S., uczestnika P. Ż. i przedstawiciela Urzędu Gminy w S. E. M. sporządziła protokół graniczny. W protokole stwierdzono, że przebieg granicy pomiędzy działką nr (...) według ewidencji gruntów i budynków w dużym stopniu odbiega od stanu istniejącego na gruncie. Granica przebiega w taki sposób, że część budynku gospodarczego należącego do działki nr (...) jest użytkowana przez właściciela działki nr (...), a część działki nr (...) (przy stodole za garażem) jest użytkowana przez właściciela działki nr (...). W protokole wskazano ponadto, że do analizy dokumentów wzięto pod uwagę dane ze szkiców polowych z operatu 24/12/54/66.

Przebieg granicy na odcinkach oznaczonych na szkicu granicznym w następujący sposób: kolorem czarnym ustalono na podstawie odszukanych lub wznowionych punktów granicznych nr (...), 1880, (...), (...), (...), (...), (...), (...). Przebieg granicy na odcinkach oznaczonych na szkicu granicznym w następujący sposób: kolorem czerwonym ustalono przebieg granicy po narożnikach budynku gospodarczego i częściowo mieszkalnego, punkty graniczne nr (...), (...), (...), (...) na postawie zebranych dowodów.

Decyzją z dnia 30 sierpnia 2011 r. (nr (...) 7430-95/10 )Wójt Gminy S. działając na wniosek P. Ż. zatwierdził ustalony protokolarnie w toku postępowania rozgraniczeniowego przebieg granicy pomiędzy nieruchomościami stanowiącymi działki gruntu o nr 81/2 i 82 położonymi w P..

Dla spornej granicy między działkami nr (...) istnieją dokumenty pomiarowe pozwalające na jednoznaczne odtworzenie tej granicy na gruncie i w związku z tym rozgraniczenie powinno być dokonane na podstawie stanu prawnego nieruchomości.

Granica między nieruchomością oznaczoną jako działka (...), stanowiącą własność P. Ż., zapisaną w KW nr (...), a nieruchomością oznaczoną jako działka (...), stanowiącą własność B. S., zapisaną w KW nr (...), rozpoczyna się w punkcie granicznym nr (...) (na gruncie bolec żelazny przy narożniku ogrodzenia), położonym w poboczu drogi publicznej oznaczonej jako działka (...), stanowiącej nieruchomość Skarbu Państwa, zapisaną w KW (...) i biegnie na odcinku 1,47 metra w przybliżeniu prostopadle do osi w/w .drogi w kierunku płn, do punktu granicznego nr (...) będącego narożnikiem budynku mieszkalnego nr (...); następnie zachowując dotychczasowy kierunek przebiegu granica biegnie dalej po ścianie zewnętrznej tego budynku na odcinku 8,23 metra i dochodzi do punktu granicznego nr (...) (bolec przy ścianie budynku), w którym ulega załamaniu pod kątem bliskim prostemu. Następnie granica przechodzi przez budynek w osi ściany wewnętrznej rozdzielającej budynek mieszkalny od gospodarczego i dochodzi do punktu granicznego nr (...) (bolec przy ścianie) położonego po drugiej stronie budynku, w którym ulega załamaniu i dalej na odcinku o długości 13,29 metra biegnie po ścianie zewnętrznej budynku gospodarczego do punktu nr (...) (bolec przy ścianie). W tym punkcie granica zakręca i przechodzi ponownie na drugą stronę budynku wzdłuż osi ściany wewnętrznej rozdzielającej budynek gospodarczy od pomieszczenia garażu, dochodząc do punktu nr (...) (bolec przy ścianie zewnętrznej). W punkcie 1876 granica skręca w kierunku płn. i dalej na odcinku 4,25 metra biegnie po ścianie zewnętrznej budynku do jego narożnika stanowiącego punkt graniczny nr (...). W punkcie tym granica ulega załamaniu i dalej na długości 10,39 metra przebiega po zewnętrznej ścianie szczytowej budynku do kolejnego jego narożnika, stanowiącego punkt graniczny nr (...). W tym narożniku granica ulega kolejnemu załamaniu i dalej biegnie na odcinku 29,02 metra w kierunku płn. do punktu granicznego nr (...) (słupek betonowy z krzyżem) przechodząc w średniej odległości od ściany szczytowej budynku stodoły ok. 1 metra. W punkcie nr (...) granica zakręca w kierunku zach. i na odcinku o długości 21,64 metra biegnie do punktu nr 1880 (słupek betonowy z krzyżem), w którym ulega załamaniu i dalej biegnie na odcinku 141,77 metra w kierunku płn. do punktu nr (...) (pal drewniany z podcentrem w formie cegły z wyrytym krzyżem). W punkcie nr (...) granica ulega minimalnemu ugięciu i zachowując dotychczasowy kierunek przebiegu na odcinku o długości 47,23 metra dochodzi do ostatniego punktu granicznego nr (...) (słupek betonowy z krzyżem) znajdującego się w granicy z nieruchomością dla której prowadzona jest KW nr (...), stanowiącą własność B. M., oznaczoną jako działka nr (...). Opisywana tu granica została zaznaczona na załączniku nr 3 linią ciągłą w kolorze żółtym.

Sąd Rejonowy wskazał, że podstawą prawną żądania wniosku stanowią przepisy art. 29 i art. 34 ustawy z dnia 17 maja 1989 roku - Prawo geodezyjne i kartograficzne [tekst jednolity Dz. U. z 2000 r., Nr 100, póz. 1086 ze zm.] oraz art. 153 k.c.

W rozpoznawanej sprawie jest bezsporne, że pomiędzy uczestnikiem postępowania P. Ż. będącym właścicielem nieruchomości położonej w P. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...), a wnioskodawczynią B. S., będącą właścicielem sąsiedniej nieruchomości położonej w P. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) zaistniał spór co do przebiegu granicy pomiędzy powyższymi nieruchomościami. Bezsporne jest także, że prowadzone przez Wójta Gminy S. postępowanie rozgraniczeniowe zakończyło się wydaniem decyzji administracyjnej, od której wnioskodawczyni B. S. wniosła odwołanie. Z tego względu konieczne było przekazanie sprawy do rozpoznania przez Sąd.

W rozpoznawanej sprawie w ocenie Sądu możliwe było ustalenie przebiegu granic na podstawie stanu prawnego nieruchomości. Jest bezsporne, że uczestnik postępowania P. Ż. jest właścicielem nieruchomości zabudowanej, oznaczona w ewidencji gruntów jako działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...). Nie stanowi również przedmiotu sporu, że wnioskodawczyni B. S. jest właścicielem nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) położonej w obrębie ewidencyjnym P., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Podstawowe znaczenie w niniejszej sprawie ma okoliczność, że dla obu nieruchomości podlegających rozgraniczeniu prowadzone są księgi wieczyste, w których ujawniony jest stan prawny nieruchomości. W działach pierwszych powyższych ksiąg wieczystych nieruchomości te są oznaczone w sposób precyzyjny poprzez podanie ich położenia, obszaru oraz numerów ewidencyjnych działek, tworzących nieruchomości. Ponadto do zbiorów dokumentów, na podstawie których były zakładane księgi wieczyste oraz dokonywane wpisy prawa własności, zostały dołączone opisy nieruchomości i mapy geodezyjne dotyczące powyższych nieruchomości. Podkreślić należy, że w aktach prawnych będących źródłem prawa własności uczestników postępowania [lub ich poprzedników prawnych] nabywane nieruchomości zostały precyzyjnie opisane, przy czym opis ten odnosił się przede wszystkim do danych zawartych w ewidencji gruntów, albowiem wskazywano, że osoby te uzyskują prawo własności nieruchomości będących wyodrębnionymi działkami ewidencyjnymi w rozumieniu ustawy z dnia 17 maja 1989 roku - Prawo geodezyjne i kartograficzne. Zważyć należy, że w myśl § 9 ust. l rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 roku w sprawie ewidencji gruntów i budynków [Dz.U. Nr 38, póz. 454] „działkę ewidencyjną stanowi ciągły obszar gruntu, położony w granicach jednego obrębu, jednorodny pod względem prawnym, wydzielony z otoczenia za pomocą linii granicznych ". W okolicznościach niniejszej sprawy oznacza to, że dla ustalenia przebiegu granic pomiędzy spornymi nieruchomościami konieczne, a zarazem wystarczające było ustalenie granic działek ewidencyjnych, które składają się na te nieruchomości.

Zauważyć należy, ze granice działek wyznaczone są przez punkty graniczne, które oznaczane są na gruncie przez upoważnionego geodetę znakami granicznymi. Zgodnie z § 2 pkt. 4 rozporządzenia Ministrów Sprawa Wewnętrznych i Administracji oraz (...) z dnia 14 kwietnia 1999 roku w sprawie rozgraniczenia nieruchomości przez znak graniczny rozumie się znak z trwałego materiału umieszczony w punkcie granicznym lub trwały element zagospodarowania terenu znajdujący się w tym punkcie. Dla ustalenia przebiegu granic pomiędzy poszczególnymi działkami ewidencyjnymi podstawowe znaczenie mają znajdujące się w terenie znaki graniczne oraz dokumenty geodezyjne pozwalające ustalić przebieg linii granicznych, w szczególności zweryfikować prawidłowość położenia znaków granicznych ewentualnie dokonać ich wznowienia. Dokumenty powyższe są przede wszystkim przechowywane w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym.

Sąd weryfikując dane zawarty w powyższych dokumentach geodezyjnych oparł się na opinii biegłego z zakresu geodezji, którą uznał za w pełni przekonywującą. Opinia powyższa została sporządzona przez kompetentny podmiot dysponujący odpowiednią wiedzą specjalistyczną i doświadczeniem zawodowym. Po drugie, biegły sporządzając opinię oparł się na całokształcie zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonując jego szczegółowej analizy w kontekście tezy dowodowej wynikającej z postanowienia Sądu o przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego i poddając go następnie weryfikacji w oparciu o wskazane w opinii metody badawcze. Po trzecie, opinia biegłego jest jasna i pełna, a wnioski w niej zawarte zostały logicznie uzasadnione, stanowiąc konsekwentne zwieńczenie przedstawionego w opinii procesu rozumowania. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności.

Do powyższej opinii wnioskodawczyni zgłosiła szereg zarzutów. Do zgłaszanych zarzutów wnioskodawczyni biegły J. K. odniósł się w pisemnej opinii uzupełniającej z dnia 29 września 2014 r., oraz w opinii ustnej złożonej na rozprawie w dniu 15 września 2014 r. w których podkreślił, że archiwalne dokumenty techniczno pomiarowe dotyczące przedmiotowej granicy są kompletne i jednoznaczne, stąd zarzuty wnioskodawczyni dotyczące braku obiektywizmu są w ocenie biegłego wysoce nieuprawnione. J. K. ponownie podkreślił, że z uwagi na istniejący pomiędzy stronami spór nie sposób ustalić ostatniego stanu spokojnego posiadania. Biegły zaznaczył ponadto, że nie było jego intencją wpływanie na treść orzeczenia sądu.

Z opinii biegłego geodety wynika, że podstawowe znaczenie dla ustalenia przebiegu granic mają dokumenty geodezyjne znajdujące się w aktach obu ksiąg wieczystych. Podkreślić trzeba, że obie księgi wieczyste urządzono na podstawie załączonych do wniosków wyrysów z mapy katastralnej. Uzasadniony jest więc wniosek, że powyższe mapy geodezyjne odzwierciedlały pierwotny przebieg granic pomiędzy nieruchomościami. Sąd wziął pod uwagę, że granica pomiędzy działkami została wskazana operacie sporządzonym w 1966 r. Jak wskazał biegły J. K., sporządzenie tego operatu miało związek z tworzeniem ewidencji gruntów w P., dane naniesione w tym operacie są pomimo, iż szkice tam zamieszczone zostały sporządzone dość niestarannie i niechlujnie pozwalają na wierne odtworzenie ustalonej w 1963 r. granicy wyznaczonej pomiędzy działkami nr (...). Podkreślić należy, że budynki posadowione na obydwu działkach istniały w 1963 r. kiedy ustalano granice pomiędzy wyżej wskazanymi nieruchomościami. Geodezyjne opracowanie spornej granicy dokonane na wniosek P. Ż. w 2011 r. został sporządzony zgodnie z danymi pomiarowymi operatu podstawowego.

W ocenie Sądu Rejonowego zarzuty zgłaszane przez wnioskodawczynię są całkowicie niezasadne. Konkludując, uzasadniony jest wniosek zawarty w opinii biegłego z zakresu geodezji, że granica pomiędzy nieruchomościami stanowiącymi działki nr (...) powinna zostać co do zasady ustalona na podstawie stanu prawnego nieruchomości. Zgodnie zaś z powyższymi danymi granica pomiędzy tymi nieruchomościami winna przebiegać od punktu granicznego znajdującego się na granicy działki nr (...) stanowiącą własność Skarbu Państwa – Starostwa Powiatowego w S. nr (...) [oznaczonego w terenie bolcem żelaznym przy narożniku ogrodzenia] w linii prostej do punktu granicznego nr (...) [będącego narożnikiem budynku mieszkalnego nr (...)] dalej w linii prostej do punktu granicznego o nr (...) [oznaczonego w terenie jako bolec przy ścianie], dalej do punktu granicznego nr (...) [oznaczonego w terenie jako bolec przy ścianie], dalej do punktu granicznego nr (...), dalej do punktu granicznego nr (...) [oznaczonego w terenie jako bolec przy ścianie], dalej do punktu granicznego nr (...), dalej do punktu granicznego nr (...), a dalej w linii prostej do punktu granicznego (...) znajdującego się na granicy z działką nr (...) należącą do uczestnika postępowania B. M. i dalej do punktu granicznego nr 1880 a następnie do punktu granicznego nr (...).

Sąd I instancji wziął pod uwagę, że powyższy przebieg granicy nie odpowiada stanowi ostatniego spokojnego posiadania uczestników postępowania, a co więcej zgodzić się należy z twierdzeniem opinii biegłego, że stan ów jest wręcz niemożliwy do ustalenia z uwagi na długoletni spór pomiędzy uczestnikami odnośnie przebiegu granicy. Jak wskazano jednak wyżej, ustalenie przebiegu granic na podstawie tego ostatniego kryterium jest zasadne jedynie wówczas, gdy nie można dokonać rozgraniczenia na podstawie stanu prawnego. W niniejszej sprawie Sąd dysponował jednak odpowiednimi dowodami z map geodezyjnych, wypisów z ewidencji gruntów i innych dokumentów stwierdzających stan prawny nieruchomości, jak również dokumentów geodezyjnych, które pozwalały ustalić granice pomiędzy nieruchomościami uczestników postępowania zgodnie z ich stanem prawnym.

Sąd wziął jednak pod uwagę, że stan posiadania może w szczególnych okolicznościach rzutować na stan prawny nieruchomości. Mianowicie - zgodnie z powszechnie przyjętym poglądem judykatury i doktryny prawa cywilnego [vide orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1967 roku, III CR 424/66, OSNCP 1967/14/206] - w postępowaniu o rozgraniczenie Sąd bada także, czy nie nastąpiło zasiedzenie przygranicznego pasa gruntu przez właściciela sąsiedniej nieruchomości.

W rozpoznawanej sprawie jest bezsporne, że sporna częścią gruntu, znajdująca się pomiędzy linią graniczną wyznaczoną przez do punktu granicznego nr (...) do przeciwnego narożnika budynku , dalej do punktu nr 1 w odległości 2,26 m linią krzywą do budynku gospodarczego znajdującego się na działce nr (...) do punktu 2 dalej do 3 a następnie po narożniku budynku gospodarczego znajdującego się na działce (...) do punktu 4 i po ściennie budynku do punktu 5 a dalej w linii krzywej do punktu granicznego (...) znajdującego się na granicy z działką nr (...) należącą do uczestnika postępowania B. M. znajduje się we władaniu wnioskodawczyni B. S.. Ze zgodnych twierdzeń wnioskodawczyni i uczestnika postępowania P. Ż. z którymi koresponduje także dowód z zeznań świadków, wynika, że wnioskodawczyni, a wcześniej jej ojciec A. B. byli posiadaczami powyższej części nieruchomości od lat 60 dwudziestego wieku. Podkreślić należy ponadto, że stosownie do dyspozycji art. 176 § l k.c. jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności uznać trzeba, że poprzednik prawny władał tą częścią nieruchomości co najmniej od lat 60 dwudziestego wieku i ten okres wnioskodawczyni mogła doliczyć do czasu, w którym sama władała sporną częścią nieruchomości.

W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości, że władztwo zarówno wnioskodawczyni, jak i jej poprzednika prawnego miało charakter posiadania samoistnego.

W rozpoznawanej sprawie nie można wnioskodawczyni przypisać dobrej wiary. Jak wynika z ewidencji gruntów i danych naniesionych na podstawie wyżej wskazanego szkicu z 1963 r. granica pomiędzy działkami nr (...) nie pokrywała się z faktycznym stanem posiadania wnioskodawczyni. Od wielu lat pomiędzy właścicielami przedmiotowych nieruchomości toczył się spór odnośnie przebiegu granicy.

Z kolei uczestnik postępowania P. Ż. i jego poprzednicy prawni korzystali z pomieszczenia tak zwanej „piekarni” od lat 60 dwudziestego wieku do roku 2011, kiedy to wnioskodawczyni zajęła owe pomieszczenie, wybijając do niego drzwi od strony swojego mieszkania i jednocześnie zamurowując wejście od strony działki o nr (...). Posiadanie uczestnika i jego poprzedników prawnych części gruntu przynależnego działce o nr (...) miało charakter samoistny. Uczestnikowi, ani jego poprzednikom nie sposób przypisać dobrej wiary. P. Ż. przyznał, że faktyczny stan posiadania jego działki o nr (...) nie pokrywa się ze stanem prawnym. Uczestnik przyznał również, że wiedzieli o tym również jego poprzednicy. P. Ż. nie kwestionował również wyników pomiarów geodezyjnych będących wynikiem wszczętego na jego wniosek postępowania administracyjnego.

Nie można więc również uczestnikowi P. Ż. przypisać w tym zakresie dobrej wiary. W tej sytuacji należało rozważyć, czy okres konieczny do zasiedzenia części spornych sąsiadujących działek przez wnioskodawczynię B. S. i uczestnika P. Ż. jako posiadaczy w złej wierze już upłynął.

Konkludując, uznać należy, że w wyniku zasiedzenia spornego przygranicznego pasa gruntu, stanowiącego pierwotnie część nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntu jako działka nr (...), który był własnością poprzednika prawnego uczestnika P. Ż. przez wnioskodawczynię B. S. i w wyniku zasiedzenia pomieszczenia tak zwanej „piekarni”, posadowionej na gruncie działki nr (...), będącym własnością B. S. przez P. Ż. granica pomiędzy przedmiotowymi nieruchomościami przebiega obecnie od punktu granicznego znajdującego się na granicy działki nr (...) stanowiącą własność Skarbu Państwa – Starostwa Powiatowego w S. nr (...) [oznaczonego w terenie bolcem żelaznym przy narożniku ogrodzenia] w linii prostej do punktu granicznego nr (...) [będącego narożnikiem budynku mieszkalnego nr (...)] dalej w linii prostej do punktu nr 6, dalej w linii prostej do punktu nr 7 i dalej do punktu nr 8, dalej do punktu granicznego nr (...) [oznaczonego w terenie jako bolec przy ścianie], dalej do punktu granicznego nr (...), dalej do punktu granicznego nr (...) [oznaczonego w terenie jako bolec przy ścianie], dalej do punktu granicznego nr (...) do przeciwnego narożnika budynku , dalej do punktu nr 1 w odległości 2,26 m linią krzywą do budynku gospodarczego znajdującego się na działce nr (...) do punktu 2 dalej do 3 a następnie po narożniku budynku gospodarczego znajdującego się na działce (...) do punktu 4 i po ściennie budynku do punktu 5 a dalej w linii krzywej do punktu granicznego (...) znajdującego się na granicy z działką nr (...) należącą do uczestnika postępowania B. M. i dalej do punktu granicznego nr 1880 a następnie do punktu granicznego nr (...) – zgodnie ze szkicem przedstawionym na mapie ewidencyjnej sporządzonej przez biegłego sądowego J. K. z dnia 22 grudnia 2014 roku (k. 427)

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. W rozpoznawanej sprawie wniosek wnioskodawczyni został uwzględniony jedynie częściowo, z tego względu w związku z czym Sąd doszedł do przekonania, że uczestnikom postępowania należy się zwrot jedynie połowy kosztów. Sąd odstąpił od obciążania stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi, o czym orzeczono jak w punkcie III postanowienia.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się uczestnik P. Ż.. Postanowieniu temu zarzucił:

1. nieprawidłowe wyznaczenie granicy między nieruchomościami nr 81/2 i 82 położonymi w miejscowości P., gmina S. z pominięciem ustalonej granicy prawnej, co do której nie ma wątpliwości,

2. stwierdzenie zasiedzenia pasa przygranicznego przez wnioskodawczynię tylko na podstawie czynnika czasu z pominięciem warunku bycia posiadaczem samoistnym.

3. niedozwolony w myśl zapisów prawa budowlanego podziału nieruchomości budynkowej w płaszczyźnie poziomej polegający na wyodrębnieniu pomieszczenia (nie spełniającego warunków lokalu ) a nie ustaleniu granic. Ponadto Sąd nie odniósł się do powierzchni nad pomieszczeniem na piętrze,

4. wyznaczenie przez Sąd granicy w oparciu o mapy bez ustabilizowania jej przebiegu geodezyjnymi punktami granicznymi w terenie. Bez wskazania kto i na czyj koszt miałby dokonać takich pomiarów.

W oparciu o powyższe uczestnik wniósł o :

- uchylenie postanowienia w części dotyczącej przebiegu granicy i ustalenie jej przebiegu jako granicy prawnej wyznaczonej w oparciu o materiał dowodowy sporządzony przez biegłego geodetę sądowego oraz na podstawie naniesionych i ustabilizowanych w terenie znaków geodezyjnych i przyjętego do zasobu (...) w S. i zarejestrowanego protokołu granicznego, tj. ustalenia granic według stanu prawnego, a nie rzeczywistego posiadania uczestników.

- o ustalenie granicy między działkami nr (...) aby przebiegała wg znanego stanu prawnego pomiędzy następującymi ustabilizowanymi punktami granicznymi: (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), 1880, (...), (...).

Z powyższym postanowieniem nie zgodziła się również wnioskodawczyni B. S.

Która zaskarżyła postanowienie w części dotyczącej:

1. rozgraniczenia nieruchomości wnioskodawczyni i uczestnika postępowania P. Ż. w taki sposób, że granica przebiega przez punkty 1882-1873-6-7-8- (...), zamiast prawidłowego ustalenia, że granica przebiega przez punkty 1882-1873- (...); 

2 orzeczenia, że granica między działkami B. S. i P. Ż. kończy się na punkcie granicznym nr (...), podczas gdy granica kończy się na punkcie granicznym numer (...) znajdującym się na granicy z działką numer (...) należącą do uczestnika postępowania B. M.- według szkicu na mapie ewidencyjnej.

3. w części jakiej Sąd wskazał, że granica przebiega przez punkt graniczny nr (...) znajdujący się na granicy z działką nr (...) należącą do uczestnika postępowania B. M. (Sąd omyłkowo oznaczył nadto w tym miejscu nazwisko uczestnika jako Mota zamiast M.), podczas gdy punkt ten leży na granicy działek P. Ż. (numer 81/1) i wnioskodawczym (numer 82);

4. orzeczenia co do kosztów postępowania.

Wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w następujący sposób;

l. w punkcie I polegającą na prawidłowym ustaleniu granic pomiędzy;

• nieruchomością oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...), położona w miejscowości P., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), stanowiącą własność uczestnika postępowania P. Ż. a

• nieruchomością oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka (...), położoną w miejscowości P., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), stanowiącą własność wnioskodawczyni B. S.;

i ustalenie, że przebiega ona od punktu granicznego znajdującego się na granicy działki nr (...) stanowiącą własność Skarbu Państwa - Starostwa Powiatowego w S. nr (...) [oznaczonego w terenie bolcem żelaznym przy narożniku ogrodzenia] w linii prostej do punktu granicznego nr (...) [będącego narożnikiem budynku mieszkalnego nr porządkowy 50a] dalej w linii prostej do punktu granicznego (...) [oznaczonego w terenie jako bolec przy ścianie], dalej do punktu granicznego nr (...), dalej do punktu granicznego nr (...) [oznaczonego w terenie jako bolec przy ścianie], dalej do punktu granicznego nr (...) do przeciwnego narożnika budynku, dalej do punktu nr 1 w odległości 2,26 m linią krzywą do budynku gospodarczego znajdującego się na działce nr (...) do punktu 2 dalej do 3 a następnie po narożniku budynku gospodarczego znajdującego się na działce (...) do punktu 4 i po ścianie budynku do punktu 5 a dalej w linii krzywej do punktu granicznego (...) i dalej do punktu granicznego nr 1880 a następnie do punktu granicznego nr (...) znajdującego się na granicy z działką nr (...) należącą do uczestnika postępowania B. M. - zgodnie ze szkicem przedstawionym na mapie ewidencyjnej sporządzonej przez biegłego sądowego J. K. z dnia 22 grudnia 2014 roku stanowiącą integralną część niniejszego postanowienia;

2. zasądzenie od uczestnika postępowania P. Ż. na rzecz wnioskodawczyni zwrotu kosztów postępowania przed sądem I i II instancji.

Wnioskodawczyni zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:

I. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu uczestnika postępowania P. Ż. oraz jego poprzedników prawnych za posiadaczy samoistnych pomieszczenia tak zwanej „piekarni” a w konsekwencji prowadzący do sprzecznego ze stanem faktycznym ustalenia zasiedzenia tego pomieszczenia;

II. błąd w ustaleniach faktycznych dotyczących przebiegu granicy polegający na ustaleniu, że granica spornych działek kończy się na punkcie 1883;

III. naruszenie prawa procesowego, mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, w postaci przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zeznań uczestników postępowania oraz świadków.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni wniosła o oddalanie apelacji uczestnika.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja doprowadziła do częściowej zmiany zaskarżonego postanowienia.

Sąd Okręgowy podzielił w większości ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd I instancji.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów zawartych w apelacji uczestnika P. Ż., to nieuzasadniony okazał się zarzut wyznaczenia przez Sąd I instancji granic nieruchomości z pominięciem ustalonej granicy prawnej.

Wskazać należy, że podstawą prawną wniosku rozpoznawanego w niniejszej sprawie był przepis art. 153 k.c. zgodnie z którym jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między interesowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności; może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną.

Dokonując ustalenia granic sąd bierze zatem pod uwagę jako pierwsze i zasadnicze kryterium stan prawny granicy.

Zdaniem Sądu Okręgowego, wbrew zarzutom uczestnika, Sąd I instancji nie pominął przy ustaleniu granicy gruntów istniejącego stanu prawnego.

Ustalenie przebiegu granic według stanu prawnego wymaga ustalenia na podstawie dokumentów i innych dowodów, jaki jest zakres prawa własności. Oznacza to, że sąd określa położenie współrzędnych punktów granicznych wyznaczających obszar nieruchomości jako odrębnego przedmiotu własności. Powinien ustalić zatem przebieg granicy w miejscu uwidocznionych w dokumentacji geodezyjnej punktów granicznych, jeżeli wyznaczają granicę prawną, w miejscu położenia znaków granicznych, o ile są usytuowane na granicy prawnej, albo w innym miejscu, jeżeli dowody zgromadzone w sprawie wskazują na jeszcze inny przebieg granicy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2012, IV CSK 252/11).

Przyjmuje się, że kryterium stanu prawnego, o którym mowa w art. 153 k.c. obejmuje również ustalenie spornej granicy między nieruchomościami z uwzględnieniem skutków prawnych wynikających z zasiedzenia części nieruchomości podlegającej rozgraniczeniu (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 02-06-2011, I CSK 521/10).

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe doprowadziło Sąd I instancji do prawidłowego wniosku, że przebieg granicy pomiędzy nieruchomościami 81/2 i 82 wynikający z dokumentacji geodezyjnej nie może być podstawą ustalenia przebiegi granicy według stanu prawnego.

Rozbieżności dotyczą w szczególności fragmentu granicy od punktu granicznego (...), (...) do (...).

Ustalenie stanu prawnego nieruchomości wiązało się na gruncie niniejszej sprawy ze zbadaniem, czy doszło do zasiedzenia przez któregoś z uczestników części nieruchomości, która nie była jego własnością, a która znajdowała się w jego posiadaniu samoistnym.

Sytuacja taka wystąpiła w przypadku wnioskodawczyni B. S., która zajęła część nieruchomości należącej do uczestnika P. Ż. pomiędzy budynkiem stodoły a budynkiem gospodarczym.

Wnioskodawczyni podnosiła w niniejszym postępowaniu, że sporny fragment nieruchomości został zajęty przez jej poprzedników prawnych już w latach sześćdziesiątych XX wieku. Teren ten został przez nich już wówczas ogrodzony i do chwili obecnej jest wykorzystywany wyłącznie przez wnioskodawczynię. Twierdzenia wnioskodawczyni znalazły potwierdzenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Sam uczestnik P. Ż. zeznał mianowicie na rozprawie w dniu 4 lutego 2013 r., iż jego dziadek kupił całe gospodarstwo w tym działkę nr (...) w dniu 18 marca 1962 r. Wskazał również: „Jak mój dziadek kupił tę nieruchomość to stał już ten płot od szczytu budynku gospodarczego, który zajmuje pani S. do obory i ze szczytu obory do podwórka pani S. też było takie zagrodzenie. Zawsze ojciec i dziadek mieli świadomość jak przebiega granica między działką (...) tylko nikt nie wziął się za to, aby tę sprawę uregulować” (k.249 v.).

W okolicznościach sprawy słusznie Sąd I instancji doszedł do przekonania, iż co do fragmentu nieruchomości położonej pomiędzy stodołą a budynkiem gospodarczym doszło do nabycia jego własności przez wnioskodawczynię w drodze zasiedzenia.

Zgodnie bowiem z przepisem art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). W § 2 wskazano, że po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Z art. 176 § 1 k.c. wynika natomiast, że jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. W § 2 wskazano, że przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza.

W art. 336 k.c. określono iż posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel. Posiadanie samoistne polega zatem na sprawowaniu faktycznego władztwa nad rzeczą w zakresie prawa własności. Stwierdzenie, że posiadanie jest samoistne, jest możliwe w przypadku, gdy faktyczne władztwo nad rzeczą ma ogólne cechy umożliwiające stwierdzenie posiadania, a ponadto polega na korzystaniu z rzeczy z wyłączeniem innych osób i jest niezależne od wyraźnej lub dorozumianej zgody innej osoby, w tym w szczególności niezależne od zgody właściciela. Progowym warunkiem umożliwiającym uznanie określonego władztwa faktycznego za posiadanie samoistne jest rzeczywista możliwość korzystania przez określony podmiot z rzeczy w zakresie odpowiadającym treści prawa własności niezależnie od woli innych podmiotów (tak: E. Skowrońska-Bocian, M. Warciński, [w:] Pietrzykowski, Komentarz 2013, t. I, art. 336, Nb 17).

Duże znaczenie dla wyróżnienia posiadania samoistnego i zależnego ma element woli. W przypadku posiadania samoistnego posiadacz ma wolę władania jak właściciel (cum animo domini), a w przypadku posiadania zależnego jego wola jest ograniczona zakresem uprawnień wynikających ze stosunku prawnego będącego podstawą władztwa – jak mający inne prawo (zob. E. Gniewek, w: E. Gniewek, A. Oleszko, Kodeks, s. 779; J. Ignatowicz, w: Komentarz, 1972, t. 1, s. 770).

W niniejszej sprawie niewątpliwie wnioskodawczyni i jej poprzednikom prawnym przysługiwał przymiot posiadacza samoistnego w zakresie części nieruchomości należącej do poprzedników prawnych uczestnika P. Ż.. Wnioskodawczyni i jej poprzednicy prawni od lat 60-tych XX mieli przedmiotowy fragment nieruchomości w wyłącznym władaniu. Władztwo to było trwałe, niezależne od woli właścicieli nieruchomości. Wnioskodawczyni i jej poprzednicy prawni korzystali z zajętej części nieruchomości w sposób swobodny, tak jak gdyby byli jej właścicielami. Bez ograniczeń poruszali się po nieruchomości, trzymali na niej swoje rzeczy, składowali drewno, urządzili kurnik, bez zgody właścicieli wybudowali tam szambo itd. Niewątpliwie więc towarzyszył im element władztwa nad rzeczą (corpus). Z art. 338 k.c. wynika, że uznanie określonego władztwa faktycznego nad rzeczą za posiadanie jest uzależnione od tego, czy jest ono sprawowane przez określony podmiot w jego własnym interesie (animus rem sibi habendi). Na gruncie niniejszej sprawy wnioskodawczyni i jej poprzednicy prawni niewątpliwie przejawiali również wolę posiadania fragmentu nieruchomości dla siebie i we własnym interesie. Wola ta widoczna była na zewnątrz dla osób postronnych. Wyrazem tego było ogrodzenie zajmowanego fragmentu nieruchomości. To wyłącznie od wnioskodawczyni, a wcześniej jej poprzedników prawnych, zależało czy i komu zezwoli ona na wstęp na posiadany fragment nieruchomości.

Wbrew zarzutom uczestnika stwierdzić należy, że posiadanie wnioskodawczyni spornego fragmentu nieruchomości miało charakter samoistny, zatem mogło prowadzić do nabycia jego własności w drodze zasiedzenia.

Wskazania wymaga, że nabycie własności nieruchomości przez zasiedzenie jest możliwe przy wystąpieniu zarówno dobrej jak i złej wiary posiadacza. Akcentowany w apelacji uczestnika fakt, iż wnioskodawczyni wiedziała, iż jej rodzice posiadali nie swoją rzecz, nie miała zatem istotnego znaczenia dla stwierdzenia zasiedzenia. Samoistne posiadanie rzeczy przy świadomości tego, że nie jest się właścicielem, jest posiadaniem w złej wierze. Cytowany wyżej przepis art. 172 § 2 k.p.c. dopuszcza jednak możliwość nabycia własności tak posiadanej rzeczy w drodze zasiedzenia po upływie 30 lat.

Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Bieg terminu zasiedzenia rozpoczął się bowiem dla poprzedników prawnych wnioskodawczyni już w latach 60-tych XX wieku, kiedy to zamanifestowali oni swoje posiadanie poprzez ogrodzenie nieruchomości i niedopuszczanie innych osób do współposiadania tego fragmentu nieruchomości. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił datę początkową jako co najmniej 1963 r. Termin zasiedzenia nie został przerwany przez żądną czynność właścicieli zajętej części nieruchomości w szczególności nie wytoczyli oni przeciwko posiadaczom w złej wierze powództwa o wydanie nieruchomości. To zdarzenie mogłoby przerwać bieg terminu przedawnienia. Tak się jednak nie stało, w rezultacie czego z upływem lat 30 nieprzerwanego posiadania samoistnego spornej części nieruchomości, to wnioskodawczynię obecnie uznać należy za jej właściciela, bowiem nabycie nastąpiło w drodze zasiedzenia z mocy samego prawa. Dotychczasowy uprawniony, czyli uczestnik, utracił swoje prawo własności, a nabywca uzyskał je niezależnie od niego.

Biorąc pod uwagę dyrektywy zawarte w ww. orzeczeniach Sądu Najwyższego, ustalenie spornej granicy między nieruchomościami powinno uwzględniać skutki prawne wynikające z zasiedzenia części nieruchomości podlegającej rozgraniczeniu, co też prawidłowo uczynił Sąd I instancji. Na chwilę obecną należało więc przyjąć, że rzeczywisty stan prawny nieruchomości wynika również z faktu zasiedzenia przez wnioskodawczynię części nieruchomości od budynku gospodarczego do stodoły.

Szczegółowy przebieg granicy uwzględniający fakt zasiedzenia wynika natomiast z map sporządzonych w niniejszej sprawie przez biegłego geodetę.

Przebieg granicy pomiędzy punktami granicznymi (...), (...) i (...) został nadto potwierdzony w opinii uzupełniającej biegłego geodety sporządzonej w postępowaniu apelacyjnym w dniu 17 czerwca 2016 r. na zlecenie Sądu Okręgowego

Sporządzona mapa, na której oparto orzeczenie, z projektem rozgraniczenia stanowi dokument opracowany w wynik prac geodezyjnych i kartograficznych, których rezultaty zawiera operat techniczny wpisany do ewidencji materiałów państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.

Korekcie w stosunku do mapy sporządzonej przez biegłego w postepowaniu przez Sadem I instancji podlegało tu oznaczenie nowych punktów granicznych pomiędzy dotychczasowymi punktami granicznymi (...), (...) i (...).

Przechodząc do dalszych rozważań Sąd Okręgowy wskazuje, że słuszne okazały się te zarzuty uczestnika i wnioskodawczyni dotyczące nieprawidłowego stwierdzenia przez Sąd I instancji zasiedzenia przez uczestnika P. Ż. części nieruchomości budynkowej, tzw. pomieszczenia piekarni.

W ocenie Sądu Okręgowego ten fragment nieruchomości nie podlegał bowiem zasiedzeniu.

W postanowieniu z dnia 21 stycznia 2009 r. (III CSK 229/08, L.), Sąd Najwyższy przyjął, że fizyczne wydzielenie przez sąd nieruchomości w sprawie o zasiedzenie jest dopuszczalne, gdy wniosek dotyczy zasiedzenia fizycznie oznaczonej części nieruchomości dającej się wydzielić.

Przedmiotowe pomieszczenie piekarni stanowi integralną część budynku mieszkalnego będącego własnością wnioskodawczyni. Obecnie w całości jest użytkowane przez wnioskodawczynię. Istnieje do niego jedno wejście właśnie z lokalu mieszkalnego wnioskodawczyni.

Pomieszczenie to nie spełnia wymogów do wyodrębnienia go jako samodzielnego lokalu mieszkalnego czy użytkowego.

Nawet jeżeliby przyjąć, że uczestnik i jego poprzednicy prawni korzystali samodzielnie z wyłączeniem innych osób z pomieszczenia piekarni, przez czas potrzebny do zasiedzenia, co też w sprawie było okolicznością sporną, to podkreślić należy, że pomieszczenie to stanowi jedynie część składową budynku posadowionego na nieruchomości. Zgodnie zaś z art. 47 § 1 k.c. część składowa nie może stanowić odrębnego przedmiotu własności i innych praw rzeczowych. Przyjmuje się, że nie może być ona przedmiotem samoistnego posiadania -„jak właściciel”, a więc niedopuszczalne jest jej zasiedzenie (zob. ww. orzeczenie III CSK 229/08 i orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1973 r. I CR 413/73 i z dnia 19 stycznia 1988 r. III CRN 459/87 oraz z dnia 15 marca 1989 r. III CZP 14/89, OSNCP 1990/2/27).

Przedmiotowe pomieszczenie nie jest również częścią nieruchomości dającą się wyodrębnić pionowymi ścianami biorąc pod uwagę szczególnie to, iż pomieszczenie na piętrze nad „piekarnią” posiadał kto inny, więc nie mogłoby ono podlegać choćby z tego powodu zasiedzeniu na rzecz P. Ż..

W tym zakresie zatem orzeczenie Sądu I instancji jako wadliwe należało zmienić w ten sposób, iż ustalić granicę między nieruchomościami między punktami granicznymi (...), (...) i (...) tak ja zostało to uwidocznione na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę w dniu 17 czerwca 2016 r.

Stwierdzając, iż mapa, na której oparto orzeczenie była wadliwa i nie można było na jej podstawie dokonać wpisu w księdze wieczystej, Sąd II instancji dokonał nieznacznej korekty orzeczenia na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., co znalazło wyraz w punkcie 1 sentencji. Sąd Okręgowy uzupełnił opinie sporządzone przez biegłego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i jedynie w tym zakresie przebieg granicy ustalony przez Sąd I instancji uległ zmianie.

W pozostałym zakresie z przyczyn omówionych powyżej wywiedzione przez uczestnika i wnioskodawczynię apelacje okazały się nieuzasadnione, zatem na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł o ich oddaleniu, co znalazło wyraz w punkcie 2 orzeczenia.

Orzeczenie o kosztach postępowania przez Sądem I i II instancji znajdowało podstawę prawną w przepisie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy uznał, że obie strony mają interes w prawidłowym ustaleniu granic nieruchomości, w równym stopniu byli więc zainteresowani rozstrzygnięciem sprawy. W związku z tym każda ze stron powinna ponieść koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Sąd I instancji prawidłowo ustalił wysokość kosztów obciążających każdą ze stron. Wskazania wymaga, że wnioskodawczyni postanowieniem z dnia 4 lutego 2013 r. została jedynie w części zwolniona od kosztów sądowych od kwoty 2000 zł tytułem uiszczenia zaliczki na przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu geodezji (k.250). Uczestnik postępowania P. Ż. uiścił jednak swoją część zaliczki na wynagrodzenie biegłego w kwocie 2000 zł. Uiszczona przez niego zaliczka stanowi część kosztów postępowania poniesionych przez uczestnika, nie zaś koszt sądowy objęty zwolnieniem przyznanym wnioskodawczyni. Słusznie zatem Sąd I instancji koszt ten rozliczył i obowiązkiem poniesienia połowy jego wysokości obciążył wnioskodawczynię, zgodnie z przepisem art. 520 § 1 k.p.c.

Na koszty postępowania apelacyjnego złożyły się natomiast koszty sporządzenia opinii biegłego sądowego w tym postępowaniu, które strony powinny ponieść po połowie, jako że byli w równym stopniu zainteresowani wynikiem sprawy. W związku z tym, iż koszty opinii biegłego zostały tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa Sąd Okręgowy nakazał w punkcie 3 sentencji pobrać od wnioskodawczyni i uczestnika na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę po 421,75 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

W punkcie 4 sentencji orzeczono o kosztach postępowania apelacyjnego w oparciu o przepis art. 520 § 1 k.p.c.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Marzenna Ernest SSR del. Arkadiusz Grzelczak