Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 827/17

POSTANOWIENIE

Dnia 25 lipca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Sobieraj (spr.)

Sędziowie: SO Małgorzata Czerwińska

SO Dorota Gamrat - Kubeczak

po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 2015 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Hurtowni (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

z udziałem M. J.

w przedmiocie wpisu hipotek w dziale IV księgi wieczystej

na skutek apelacji uczestniczki od postanowienia Sądu Rejonowego w Myśliborzu X Zamiejscowego Wydziału Ksiąg Wieczystych z siedzibą w C. z dnia 10 lutego 2014 roku w sprawie o sygn. akt DZKW/SZ1C/00003821/13, Kw (...),

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od uczestniczki M. J. na rzecz wnioskodawcy Hurtowni (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwotę 640 zł (sześciuset czterdziestu złotych) tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

SSO Dorota Gamrat - Kubeczak SSO Tomasz Sobieraj SSO Małgorzata Czerwińska

Sygn. akt II Ca 827/17

UZASADNIENIE

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wniosła o:

- wpisanie w księdze wieczystej (...) na swoją rzecz hipoteki do kwoty 500000 złotych na zabezpieczenie płatności ceny za towary zakupione przez W. J. i P. J. w przedmiotowej Hurtowni z terminem spłaty ustalonym na dzień 31 lipca 2011 roku,

- wpisanie w księdze wieczystej (...) na swoją rzecz hipoteki w kwocie 147795 złotych na zabezpieczenie spłaty należności wynikającej z „Umowy handlowej- porozumienia” z dnia 30 sierpnia 2010 roku zawartej pomiędzy W. J. i P. J., a wnioskodawcą z terminem spłaty ustalonym na dzień 31 lipca 2011 roku.

W dniu 11 lipca 2013 roku referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Myśliborzu dokonał wpisów zgodnie ze złożonymi wnioskami.

W dniu 17 października 2013 roku uczestniczka M. J. wniosła skargę na dokonane wpisy, w której wniosła o ich uchylenie i oddalenie ww. wniosków.

Postanowieniem z dnia 10 lutego 2014 roku Sąd Rejonowy w Myśliborzu X Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w C., utrzymał zaskarżone wpisy w mocy.

Od powyższego postanowienia uczestniczka wniosła apelację, w której zaskarżyła postanowienie w całości i wniosła o jego zmianę i uchylenie wpisów dwóch hipotek w dziale IV księgi wieczystej (...), dokonanych przez referendarza sądowego w dniu 11 lipca 2013 roku, a także oddalenie wniosków Hurtowni (...) o wpis tych hipotek, jak również o zasądzenie od wnioskodawcy na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania w tym zwrotu kosztów zastępstwa radcowskiego według norm przepisanych za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Skarżąca zarzuciła postanowieniu:

- naruszenie art. 626 § 1 i 2 k.p.c., mające istotny wpływ na wynik postępowania, w ten sposób, iż rozpoznając wniosek Hurtowni (...) sp. z o.o. z dnia 9 maja 2009 roku sąd nie zbadał należycie treści wniosku i treści złożonych przy nim dokumentów i nie dokonał wykładni oświadczenia woli zawartego w oświadczeniu M. J. w dniu 31 sierpnia 2010 roku, przez co doprowadził do wpisania do księgi wieczystej innych hipotek niż te, które były przedmiotem tego oświadczenia;

- naruszenie art. 626 § 2 k.p.c., mające istotny wpływ na wynik postępowania, w ten sposób, iż rozpoznając ww. wniosek sąd wieczystoksięgowy nie przeprowadził koniecznej w takim przypadku analizy protokołu „sprostowania” (Rep. A Nr 782/2013), sporządzonego przez notariusz B. W. w S. (Dz.kw. SZ1C/000001798/13), i w konsekwencji nie dostrzegł, że czynność sprostowania dokonana tym protokołem była sprzeczna z prawem, a zatem nieważna i materialno-prawnie bezskuteczna;

- naruszenie art. 32 § 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, mające istotny wpływ na wynik postępowania, poprzez dokonanie wpisu hipotek na podstawie sporządzonego 30 kwietnia 2013 roku wypisu Rep. A Nr 808/2013 aktu notarialnego Rep. A (...), nie zawierającego prawidłowego i skutecznego oświadczenia właścicielki o ustanowieniu tego prawa.

Postanowieniem z dnia 30 maja 2014 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie (sygn. akt II Ca 373/14) apelację oddalił.

Od powyższego postanowienia uczestniczka złożyła skargę kasacyjną. Zaskarżając postanowienie w całości wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie, zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych ewentualnie jego uchylenie zaskarżonego postanowienia i zmianę poprzez zmianę postanowienia Sądu Rejonowego w Myśliborzu X Zamiejscowego Wydziału Ksiąg Wieczystych z siedzibą w C. z dnia 10 lutego 2014 roku (sygn. akt DZKW/SZ1C/00003821/13, Kw (...)) i uchylenie wpisów w dziale IV księgi wieczystej (...) hipotek na rzecz Hurtowni (...) sp. z o.o. z siedzibą w S.:

- hipoteki umownej do kwoty 500.000,00 złotych, na zabezpieczenie płatności ceny za towary zakupione przez W. J. i P. J. prowadzących działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej (...) w W. w Hurtowni (...) sp. z o.o. z siedzibą w S.;

- hipoteki umownej do kwoty 147.795,00 złotych, na zabezpieczenie spłaty należności wynikającej z "umowy handlowej- porozumienia" z dnia 30.08.2010 roku zawartej pomiędzy W. J. i P. J. prowadzącymi działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej (...) w W. a Hurtownią (...) sp. z o.o. z siedzibą w S.,

dokonanych przez referendarza sądowego w dniu 11 lipca 2013 roku, a także oddalenie wniosków Hurtowni (...) o wpis tych hipotek i zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1. naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:

a) naruszenie art. 32 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, poprzez niewłaściwe zastosowanie i utrzymanie wpisów hipotek na podstawie sporządzonego 30 kwietnia 2013 roku wypisu Rep. A Nr 808/2013 aktu notarialnego Rep. A (...), niezawierającego prawidłowego i skutecznego oświadczenia właścicielki o ustanowieniu tego prawa;

b) naruszenie art. XXXIX ustawy Przepisy wprowadzające kodeks cywilny oraz art. 116 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że oświadczenia o ustanowieniu hipotek zwykłej i kaucyjnej złożone przed dniem wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw z dnia 26 czerwca 2009 roku są ważne i skuteczne, a jedynie skutki jakie ono wywoła, będą wynikać z przepisów obowiązujących w dacie dokonywania wpisu, tj. będzie ono skutkować wpisaniem do księgi wieczystej ograniczonego prawa rzeczowego na rzecz wnioskodawcy odpowiadającego swą treścią prawu, którego ustanowienie objęte było wolą uczestniczki, w sytuacji, gdy czynność ta nie została dokończona (dokonaniem wpisu - złożeniem wniosku o wpis) przed zmianą przepisów, a więc nie może być skuteczna.

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, a to:

a) naruszenie art. 626 § 2 k.p.c. mające istotny wpływ na wynik postępowania, a to mianowicie, iż Sąd nie przeprowadził koniecznej w takim przypadku analizy protokołu „sprostowania” (Rep. A Nr 782/2013), sporządzonego przez notariusz B. W. w S. (dz.kw. SZ1C/000001798/13), bowiem uznał, że nie jest do tego władny i w konsekwencji niedostrzeżenie, że czynność sprostowania dokonana tym protokołem była sprzeczna z prawem, a zatem nieważna i materialno-prawnie bezskuteczna;

b) naruszenie art. 6268 § 1 i 2 k.p.c. mające istotny wpływ na wynik postępowania, a to mianowicie, iż Sąd nie zbadał należycie treści wniosku i treści złożonych przy nim dokumentów i nie dokonał wykładni oświadczenia woli zawartego w oświadczeniu M. J. w dniu 31 sierpnia 2010 r,, przez co utrzymane zostały w mocy wpisy w księdze wieczystej innych hipotek niż te, które były przedmiotem tego oświadczenia;

Postanowieniem z dnia 2 października 2015 roku Sąd Najwyższy w sprawie II CSK 744/14 uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2015 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie ( sygn. akt II Ca 1506/15):

I. zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

a) uchyla wpis hipoteki umownej w kwocie 500 000,- złotych

b) uchyla wpis hipoteki umownej w kwocie 147 795,- złotych

i wnioski o wpis oddalił;

II. zasądził od wnioskodawcy Hurtowni (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz uczestniczki M. J. kwotę 1 300,- złotych (tysiąc trzysta złotych) tytułem kosztów postępowania.

Od powyższego postanowienia wnioskodawca złożył skargę kasacyjną, zaskarżając je w całości wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozstrzygnięcia przez Sąd II instancji oraz o pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu za instancję kasacyjną.

Zaskarżonemu orzeczeniu wnioskodawca zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

a. art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (cytowana dalej jako u.k.w.h.) - poprzez błędną wykładnię skutkującą oddaleniem wniosków o wpis hipotek, pomimo dołączenia przez wnioskodawcę wypisu aktu notarialnego zawierającego oświadczenie właściciela nieruchomości (uczestniczki) o ustanowieniu tego ograniczonego prawa rzeczowego, zawierającego istotne postanowienia takiego oświadczenia wymagane przez prawo materialne;

b. art. 65 ust. 1 oraz art. 68 ust. 2 u.k.w.h. - poprzez błędną wykładnię skutkującą oddaleniem wniosków o wpis hipotek, pomimo tego, że dołączone do wniosku oświadczenia właścicieli nieruchomości zawierały elementy istotne zgodnie z cytowanym przepisem i jednocześnie niezbędne do skutecznego ustanowienia hipotek - tj. wskazywały nieruchomość obciążaną, indywidualizowały wierzyciela hipotecznego, wskazywały stosunek prawny, z którego wynikająca wierzytelność miała być zabezpieczona tymi hipotekami, jak też określały sumę pieniężną do której ustanowione hipoteki wierzytelności zabezpieczały;

c. art. 116 ust. 2 i 117 u.k.w.h. - poprzez błędną wykładnię skutkującą niezastosowaniem reguł intertemporalnych wprost wyrażonych w tych przepisach do oceny stanu faktycznego niniejszej sprawy;

d. art. XXXVIII i XXXIX ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku - Przepisy wprowadzające kodeks cywilny - poprzez błędną wykładnię skutkującą niezastosowaniem reguł intertemporalnych wprost wyrażonych w tych przepisach do oceny stanu faktycznego niniejszej sprawy;

e. art. 10 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw - poprzez błędną wykładnię skutkującą przyjęciem konkluzji, że przepis ten uniemożliwia wpisanie do księgi wieczystej hipoteki o treści ukształtowanej przez cytowaną ustawę na podstawie oświadczenia o ustanowieniu hipoteki kaucyjnej i hipoteki (tzw. hipoteki „„zwykłej”) na podstawie oświadczenia o ustanowieniu hipoteki złożonego przed wejściem w życie ww. ustawy i zgodnego z przepisami u.k.w.h. w brzmieniu przed nowelizacją dokonaną cytowaną wyżej ustawą.

2. naruszenie przepisów postępowania w sposób mogący mieć wpływ na wynik sprawy, a to:

a. art. 398 20 k.p.c. - poprzez nieuzasadnione uznanie, że Sąd II instancji związany jest poglądem prawnym wyrażonym przez Sąd Najwyższy w postanowieniu wydanym w oparciu o stan faktyczny inny niż stan faktyczny oceniany przez sąd II instancji;

b. art. 398 13 § 2 k.p.c. - poprzez usankcjonowanie przez Sąd II instancji sytuacji ewidentnie sprzecznej z tym przepisem, tj. tego, że Sąd Najwyższy uchylając wcześniejsze postanowienie tego sądu o oddaleniu apelacji orzekał w oparciu o inny stan faktyczny, niż stan faktyczny sprawy tj. tego, że Sąd Najwyższy nie tylko, że ustalił jako podstawę swego rozstrzygnięcia diametralnie inny stan faktyczny niż uczyniły to oba sądy niższych instancji, to jeszcze przyjął, że wydane zostały przez Sąd I instancji orzeczenia, które miały inną treść niż orzeczenia, które faktycznie zapadły.

Postanowieniem z dnia 11 maja 2017 roku w sprawie II CSK 495/16 Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę do ponownego rozpoznania przekazał Sądowi Okręgowemu w Szczecinie wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki okazała się niezasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Stosownie do art. 398 20 k.p.c. sąd, któremu sprawa została przekazana związany jest wykładnią prawa dokonaną w sprawie przez Sąd Najwyższy. W konsekwencji ponownie rozpoznając apelację uczestniczki wskazać należy, że zgodnie ze wskazaniami zawartymi w postanowieniu z dnia 11 maja 2017 roku (sygn. akt II CSK 495/16), po wejściu w życie ustawy z 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw, możliwe jest dokonanie wpisu do księgi wieczystej hipoteki umownej, w sytuacji ustanowienia dozwolonej przed zmianą przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece - hipoteki umownej zwykłej lub hipoteki kaucyjnej, jeżeli treść oświadczenia o ustanowieniu hipoteki odpowiada przesłankom właściwym także dla uznanej przez zmienione przepisy hipoteki umownej, a wnioskodawca wystąpił o wpisanie tej właśnie hipoteki do księgi wieczystej. Podstawę do sformułowania takiego wniosku daje art. 10 zmienionej ustawy w związku z niezmienionymi art. 116 i 117 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Zgodnie z art. 626 8 § 2 k.p.c. rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Przepis ten zakreśla granice kognicji sądu obu instancji – sądu rejonowego przy dokonywaniu wpisu i sądu odwoławczego przy rozpoznawaniu apelacji od wpisu. Zatem zarówno sąd I instancji jak i sąd II instancji oceniając zasadność wpisu bada jedynie treści i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów i treść księgi wieczystej. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż „Zdarzenie mające stanowić podstawę wpisu powinno być badane przez sąd wieczystoksięgowy nie tylko pod względem formalnoprawnym, ale także pod względem skuteczności materialnoprawnej. (…) ocena skuteczności materialnoprawnej danego zdarzenia odbywać się musi jedynie w oparciu o treść i formę dokumentów dołączonych do wniosku o wpis, a możliwość dalszego dociekania, z wykorzystaniem innych środków dowodowych, jest wykluczona.” (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2013 roku IV CSK 414/12). W innym orzeczeniu wskazano, że „Ograniczony charakter kognicji sądu wieczystoksięgowego nie pozwala mu na prowadzenie badania w kierunku poznania stanu faktycznego, wobec czego sąd ten - nie mając uprawnień do prowadzenia postępowania dowodowego - nie może weryfikować danych twierdzonych przez strony” (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2010 roku, III CSK 41/10).

Sąd oceniając skuteczność materialnoprawną danej czynności prawnej, dokonuje wykładni oświadczeń zawartych w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu. Wykładni tej dokonuje się „jedynie na podstawie tekstu dokumentu i treści księgi wieczystej; nie przeprowadza się innych dowodów, w szczególności nie wysłuchuje się stron czynności prawnej dla ustalenia ich zgodnego zamiaru i celu umowy” (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2012 roku, IV CSK 462/11).

Sąd wieczystoksięgowy z urzędu bada również, czy mająca stanowić podstawę wpisu czynność prawna jest zgodna z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2008 roku, sygn. akt II CSK 115/08). Stosownie bowiem do dyspozycji art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

W okolicznościach niniejszej sprawy oświadczenie notarialne o ustanowieniu hipoteki zostało złożone przez uczestniczkę w dniu 31 sierpnia 2010 roku, a więc przed wejściem w życie zmian dotyczących hipotek wprowadzonych ustawą z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw ( Dz.U. z 2009 roku Nr 131 poz. 1075) – zwanej dalej „ ustawą zmieniającą”. Natomiast wniosek o wpis został złożony w dniu 9 maja 2013 roku, a jego przedmiotem było wpisanie dwóch hipotek, tj. 1) do kwoty 500000 złotych na zabezpieczenie płatności ceny za towary zakupione przez W. J. i P. J. w przedmiotowej Hurtowni z terminem spłaty ustalonym na dzień 31.09.2011 roku; 2) w kwocie 147795 złotych na zabezpieczenie spłaty należności wynikającej z „Umowy handlowej- porozumienia” z dnia 30 sierpnia 2010 roku zawartej pomiędzy W. J. i P. J., a wnioskodawcą z terminem spłaty ustalonym na dzień 31 lipca 2011 roku.

Do wniosku załączony został przewidziany przepisami prawa dokument, w postaci aktu notarialnego sporządzonego w dniu 31 sierpnia 2010 roku przed notariuszem B. W. (rep. A nr 1510/2010), w którym to zawarte zostało oświadczenie uczestniczki M. J.. Z oświadczenia tego wynika, iż uczestniczka na prawie własności przysługującej jej nieruchomości (KW (...)) ustanowiła na rzecz wnioskodawcy: 1) hipotekę kaucyjną do kwoty 500.000 złotych na zabezpieczenie wskazanych wierzytelności; 2) hipotekę zwykłą w kwocie 147.795 złotych na zabezpieczenie wskazanych wierzytelności.

Przedmiotowy wniosek został zatem złożony już w dacie obowiązywania ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą.

Przypomnieć pokrótce należy, że z dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, tj. z dniem 20 lutego 2011 roku zniesiono podział na hipoteki kaucyjne i zwykłe na rzecz jednego rodzaju hipoteki powstającej umownie. W wyniku dokonanej nowelizacji, niedopuszczalne stało się ustanowienie hipotek określanych jako „kaucyjne” lub „zwykłe”, zaś możliwe odtąd było wyłącznie ustanowienie „hipoteki umownej” albo - w przypadku zaistnienia ku temu stosownej przesłanki ustawowej– „hipoteki przymusowej”.

Należy mieć również na względzie, że wpis hipoteki do księgi wieczystej ma charakter konstytutywny, co wynika z treści art. 67 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece, a poprzedza go oświadczenie właściciela nieruchomości o ustanowieniu hipoteki. Powstanie hipoteki, stanowi zatem złożone zdarzenie prawne, które składa się z dwóch odrębnych czynności, tj. pierwszej, polegającej na złożeniu przez właściciela nieruchomości oświadczenia o ustanowieniu hipoteki oraz drugiej, polegającej na dokonaniu konstytutywnego wpisu w księdze wieczystej. Obie te czynności mogą nastąpić w odstępie czasowym, podczas to którego, może mieć miejsce zmiana prawa materialnego wpływająca istotny sposób na ocenę skutków prawnych zaistniałego zdarzenia.

Sąd Najwyższy rozpoznający w przedmiotowej sprawie skargę kasacyjną od postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 28 grudnia 2015 roku, sygn. akt II Ca 1506/15 odniósł się w sposób szczegółowy do konsekwencji wynikających z tego, że pomiędzy oświadczeniem o ustanowieniu hipoteki i złożeniem wniosku o wpis weszły w życie przepisy, które zmieniły istotę hipoteki likwidując hipotekę zwykłą i kaucyjną na rzecz ogólnej hipoteki umownej. Stanowisko to Sąd Okręgowy w pełni akceptuje.

Odnotować również należy, że Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 września 2012 roku (sygn. III CZP 45/12), wskazał, że „zgodnie z postulowanymi w nauce prawa metodami rozwiązywania zagadnień intertemporalnych, skutki złożonego zdarzenia prawnego powinny podlegać ocenie według przepisów prawa materialnego obowiązującego wówczas, gdy ziścił się ostatni element tego zdarzenia zależny od woli uczestników”.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy stwierdził, iż ocena skutków prawnych czynności złożonej, polegającej na ustanowieniu hipotek, winna nastąpić według prawa materialnego obowiązującego w dacie dokonywania wpisu – tj. w niniejszej sprawie, według stanu prawnego istniejącego po wejściu w życie ustawy zmieniającej z dnia 26 czerwca 2009 roku

Dalej w uzasadnieniu cytowanego wyżej orzeczenia Sąd Najwyższy podkreślił, iż „należy odróżnić kwestię zachowania skuteczności określonych czynności prawnych dokonanych pod rządem starego prawa od zagadnień skutków, jakie wywołują pod rządem nowych regulacji prawnych. Z art. XXXIX przepisów wprowadzających kodeks cywilny wynika, że dokonane przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego czynności prawne mające za przedmiot przeniesienie, obciążenie, zmianę treści lub pierwszeństwa praw rzeczowych są skuteczne, jeżeli odpowiadają przepisom dotychczasowym. Podobną regulację zawiera także art. 116 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, według którego czynności dokonane przed dniem wejścia w życie tej ustawy są skuteczne, jeżeli nie naruszały przepisów dotychczasowych. Jednakże mimo to, czynności, o których mowa, wywołują po dniu wejścia w życie, odpowiednio, kodeksu cywilnego oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece, skutki wynikające już z nowych przepisów, o czym stanowi art. XXXIII p.w.k.c. oraz art. 117 ustawy o księgach wieczystych i hipotece nakazując oceniać według "nowego prawa" treść tak powstałych praw rzeczowych”.

Kierując się powyższym, jak również akceptując w pełni stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 11 maja 2017 roku, uznać należało, że ważność i skuteczność złożonego przez uczestniczkę oświadczenia o ustanowieniu danego rodzaju hipoteki podlega przepisom ustawy o księgach wieczystych i hipotece w dacie składania oświadczenia, a więc przepisom sprzed dokonanej nowelizacji. Nie budzi zatem wątpliwości, że oświadczenie M. J. złożone w dniu 31 sierpnia 2010 roku jest ważne i skuteczne, a jedynie skutki jakie ono wywołało, będą wynikać z przepisów obowiązują w dacie dokonywania wpisu, tj. będzie ono skutkować wpisaniem do księgi wieczystej ograniczonego prawa rzeczowego na rzecz wnioskodawcy w postaci podwójnie wnioskowanej hipoteki umownej. Należy mieć bowiem na względzie, iż na gruncie obecnie obowiązujących przepisów, możliwe jest ustanowienie hipoteki umownej lub przymusowej, przy czym hipotekę przymusową można ustanowić wyłącznie w wypadkach przewidzianych w treści przepisów art. 109 i 110 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Zatem skoro z treści przedmiotowego wniosku wynikało, że hipoteka ma być ustanowiona celem zabezpieczenia wierzytelności wynikających z umów, a przy tym przypadek ten nie jest objęty dyspozycją w/w przepisów, to przyjąć należało, iż wnioskodawca wnosił w istocie o ustanowienie hipotek umownych, gdyż jedynie o takie mógł wnosić.

Stąd też twierdzenia uczestniczki, iż z uwagi na fakt, że ustanowienie hipoteki zwykłej i kaucyjnej nie było możliwe w chwili dokonania wpisu, oświadczenie uczestniczki uznać należało za nieważne i nie mogące stanowić podstawy wpisu okazały się całkowicie niezasadne.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów apelacji podkreślenia wymaga, iż ocena zasadności przedmiotowego wniosku o wpis hipotek mogła być dokonana wyłącznie poprzez analizę wniosku oraz wykładnię zawartych w załączonym do wniosku akcie notarialnym z dnia 31 sierpnia 2010 roku (rep. A nr 1510/2010), a zawierającym oświadczeniu M. J. o ustanowieniu hipoteki. Natomiast nie mogła być przedmiotem rozważań w niniejszym postępowaniu kwestia skuteczności czy prawidłowości dokonanych przez notariusz B. W. sprostowań pierwotnego tekstu aktu notarialnego. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż do wniosku o ustanowienie hipotek na nieruchomości uczestniczki załączony został przez wnioskodawcę jedynie odpis aktu notarialnego zawierający oświadczenie uczestniczki o ustanowieniu hipoteki, z już naniesionymi poprawkami. Wnioskodawca nie załączył pierwotnego tekstu aktu notarialnego, ani protokołów, na podstawie których notariusz dokonywała sprostowań aktu notarialnego z dnia 31 sierpnia 2010 roku Już chociażby z tego względu, z uwagi na ograniczenie przez ustawodawcę badania wniosku w postępowaniu wieczystoksięgowy wyłącznie do załączonych dokumentów, nie jest możliwym dokonywanie oceny zasadności wniosku w oparciu o dokumenty doń nie załączone.

Pomijając nawet powyższe, słusznie sąd pierwszej instancji uznał, iż nie jest możliwym w przedmiotowym postępowaniu, w kontekście ustalenia rzeczywistej treści oświadczenia uczestniczki, dokonywanie oceny skuteczności czy prawidłowości sporządzonych przez notariusz B. W. sprostowań aktu notarialnego rep. A nr (...). Zdaniem sądu odwoławczego powyższe dalece wykracza poza zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystkosiegowym. Sąd nie jest w stanie, li tylko i wyłącznie w oparciu o teksty aktów notarialnych - rep. A nr 1510/2010 (w jego pierwotnej wersji), rep. A nr 1538/2010 (protokół sprostowania), rep. A nr 782/2013 (protokół sprostowania) - ustalić, czy dokonywane sprostowania w sposób rzeczywisty odzwierciedlają treść złożonego przez uczestniczkę w dniu 31 sierpnia 2010 roku oświadczenia czy też nie. Wymagałoby to bowiem przeprowadzenia postępowania dowodowego, w tym przesłuchania osób będących obecnymi w trakcie składania oświadczenia, co zaś z uwagi na kognicję sądu wieczystoksiegowego, jest wykluczone.

Skoro wnioskodawca załączył akt notarialny uwzględniający dokonane sprostowania, a przy tym ważność tychże sprostowań nie została dotychczas skutecznie podważona, nie istnieją w ocenie sądu drugiej instancji podstawy do tego, by odmówić załączonemu do wniosku odpisowi aktu notarialnego mocy dokumentu urzędowego i kwestionować prawdziwość zawartego w nim oświadczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego, nie ulega wątpliwości, iż wnioskodawca uczynił za dość wymogom dotyczącym formy i treści dokumentu stanowiącego podstawę wpisu. Stosownie do dyspozycji art. 32 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, do wpisu ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości wystarcza dokument obejmujący oświadczenie właściciela o ustanowieniu tego prawa. Z uwagi na treść art. 245 k.c. w zw. z art. 158 k.c. oświadczenie takie winno zostać złożone w formie aktu notarialnego.

Reasumując sąd odwoławczy doszedł do przekonania, iż słusznie sąd pierwszej instancji utrzymał w mocy zaskarżony wpis dokonany postanowieniem referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w Myśliborzu X Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w C. z dnia 11 lipca 2013 roku Analiza przedmiotowego wniosku o wpis w księdze wieczystej nieruchomości uczestniczki hipoteki na rzecz wnioskodawcy, jak również załączonego do niego aktu notarialnego obejmującego oświadczenie uczestniczki o ustanowieniu hipoteki, prowadzi do konstatacji, iż ziściły się przesłanki uzasadniające dokonanie zaskarżonego wpisu.

Tak argumentując, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w pkt 1. sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2. sentencji postanowienia - stosownie do wyników postepowania zasądzając od uczestniczki M. J. na rzecz wnioskodawcy Hurtowni (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwotę 640 złotych – we tym kwotę 400 złotych tytułem opłaty od skargi i kwotę 240 złotych tytułem wynagrodzenia radcowskiego ustalonego na podstawie § 5 pkt. 5 w związku z § 10 ust. 4 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia skargi kasacyjnej. Z uwagi na to, że wnioskodawca nie wniósł o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, sąd nie zawarł w tym zakresie rozstrzygnięcia.

SSO Dorota Gamrat – Kubeczak SSO Tomasz Sobieraj SSO Małgorzata Czerwińska