Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV U 329/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2017 r.

Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

Wydział IV

w składzie:

Przewodniczący SSO Marek Przysucha

Protokolant starszy sekretarz sądowy Małgorzata Kłosowicz

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2017 r. w Częstochowie

sprawy E. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania E. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 27 lutego 2017 r. Nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje ubezpieczonemu E. S. prawo do emerytury poczynając od dnia 1 stycznia 2017 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. na rzecz ubezpieczonego E. S. kwotę 180 zł. (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 329/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 lutego 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. odmówił ubezpieczonemu E. S. prawa do emerytury.
W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ rentowy podniósł, iż ubezpieczony nie spełnia warunków wymaganych art. 32 w związku z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Organ rentowy na dzień 1 stycznia 1999r. uznał za udowodnione okresy składkowe
i nieskładkowe wraz z okresami uzupełniającymi w wymiarze 23 lat i 9 miesięcy, w tym 5 lat, 4 miesiące i 23 dni okresów pracy w warunkach szczególnych. ZUS wskazał, iż nie uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu pracy od 27 maja 1980r. do
5 marca 1990r., od 1 kwietnia 1990r. do 30 kwietnia 1990r., od 25 maja 1990r. do 20 grudnia 1990r., od 1 stycznia 1991r. do 5 maja 1994r. na stanowisku malarza konstrukcji stalowych, gdyż zajmowane stanowisko nie jest zgodne z resortowym wykazem. Ponadto organ rentowy nie uznał ubezpieczonemu okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 18 marca 1972r. do 11 września 1974r., ponieważ z przedłożonych dokumentów wynika, że właścicielem powierzchni gruntu był dziadek, a nie rodzice, którzy wówczas byli zobowiązani do utrzymania ubezpieczonego jako osoby małoletniej.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył ubezpieczony. Domagał się przyznania prawa do emerytury. Wnosił o uwzględnienie do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu pracy w I.-I. na stanowisku malarza konstrukcji stalowych na wysokości. Dla potwierdzenia charakteru swojej pracy wnosił o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków. Wnosił również o zaliczenie do stażu pracy okres pracy w gospodarstwie rolnym. Opisywał, iż w gospodarstwie po dziadku pracowała babcia wraz z jego rodzicami, którzy dodatkowo pracowali w zakładach pracy. Po zachorowaniu babci od marca 1972r. on podjął pracę w gospodarstwie jednocześnie uczęszczając do dwuletniej szkoły rolniczej. Podał, iż szkołę ukończył w czerwcu 1973r. i do 11 września 1974r. dalej pracował w gospodarstwie. Odwołujący podał również, iż gospodarstwo rolne po dziadku aktualnie należy do niego.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

E. S. urodził się (...), wniosek o emeryturę zgłosił w dniu
13 stycznia 2017r. Organ rentowy uznał za udowodnione na dzień 1 stycznia 1999r. okresy składkowe i nieskładkowe wraz z okresami uzupełniającymi w wymiarze 23 lat i 9 miesięcy. Do ogólnego stażu pracy ZUS uwzględnił okresy opłacania przez ubezpieczonego składek na (...) od 6 maja 1994r. do 31 lipca 1994r., od 23 kwietnia 1995r. do 1 maja 1995r., od
3 września 1995r. do 31 grudnia 1995r. oraz od 1 marca 1996r. do 24 marca 1996r. ZUS uznał ubezpieczonemu 5 lat, 4 miesiące i 23 dni okresów pracy w warunkach szczególnych (od 12 września 1974r. do 16 października 1978r. oraz od 13 listopada 1978r. do 29 lutego 1980r. w (...)). Wnioskodawca nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Ubezpieczony od urodzenia do 6 maja 1983r. był zameldowany w domu rodzinnym
w miejscowości (...) (obecnie M.). Dziadek ubezpieczonego A. J.
w latach 1962-2014 figurował jako właściciel gospodarstwa rolnego o powierzchni 1,1880 ha położonego w obrębie M.. Dziadek ubezpieczonego zmarł jednak (...)
a po tej dacie faktycznie gospodarstwo znajdowało się we władaniu babci ubezpieczonego.
W gospodarstwie tym zamieszkiwali rodzice ubezpieczonego oraz ich dzieci, tj. ubezpieczony oraz trzej młodsi bracia. W gospodarstwie uprawiano zboża i ziemniaki, hodowano krowę
i świnie. Babcia ubezpieczonego była osobą niewidomą i nie mogła pracować. Ojciec ubezpieczonego pracował w Spółdzielni i mało przebywał w domu, pomagał tylko przy koszeniu zboża. Główne obowiązki związane z pracą w gospodarstwie spadały na matkę ubezpieczonego i niego samego. Bracia ubezpieczonego w spornym okresie uczęszczali jeszcze do szkoły podstawowej. Ubezpieczony od 1 września 1971r. do czerwca 1973r. uczęszczał do (...) Szkoły Rolniczej w S. oddalonej 13 km od jego miejsca zamieszkania. Odwołujący codziennie dojeżdżał do szkoły. W gospodarstwie ubezpieczony wykonywał wszystkie niezbędne prace, okopywał ziemniaki, kosił trawę, zboże pracował przy warzywach, jak również wykonywał pracę przy zwierzętach. Ubezpieczony pracę wykonywał codziennie co najmniej w wymiarze 4 godzin dziennie aż do podjęcia pracy
w (...), gdzie zaczął pracować od 12 września 1974r.

Odwołujący w okresie od 27 maja 1980r. do 5 maja 1994r. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S.A. w D. na stanowisku malarza konstrukcji stalowych. Pracodawca ubezpieczonego świadczył usługi innym zakładom, jak (...), Papierni w M., Hucie (...). Prace wykonywane były przy malowaniu konstrukcji stalowych na wysokości. Malowano konstrukcje stalowe takie jak hale, suwnice, rury, estakady, słupy. Jeśli konstrukcje te były nowo postawione to ubezpieczony wykonywał tylko jej malowanie. Natomiast jeśli była to stara konstrukcja to przed malowaniem wymagała ona oczyszczenia przez piaskowanie. Opisane prace wnioskodawca wykonywał stale, z tym że w okresie od 6 do 31 marca 1990r., od 1 do 24 maja 1990r. oraz od 21 do 31 grudnia 1990r. korzystał z urlopów bezpłatnych.

dowód: akta ZUS, zeznania świadków: H. S. (1) (k. 29v akt), H. S. (2) (k. 29v-30 akt), B. T. (k. 30 akt), W. T. (k. 30 akt) oraz wyjaśnienia ubezpieczonego (k. 30-30v akt).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz.U. z 2016r., poz. 887 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury
w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust.1. Ust. 2 art. 32 ustawy stanowi, iż za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. W ust. 4 powołanego art. 32 ustawy wskazano, iż wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych tj. rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Do uzyskania prawa do emerytury wymagany jest dla mężczyzny okres zatrudnienia w wymiarze 25 lat /§3/. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnie wiek emerytalny, wynoszący dla mężczyzn 60 lat, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych /§ 4 ust.2/. Praca w warunkach szczególnych winna być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku /§ 2 ust. 1/.

Bezsporne jest, iż ubezpieczony w dniu 17 marca 2016r. ukończył 60 lat oraz nie jest członkiem OFE.

Sporne było natomiast czy ubezpieczony do dnia 1 stycznia 1999r. wykazał
15 lat pracy w warunkach szczególnych oraz czy na dzień 1 stycznia 1999r. legitymuje się on
25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym.

Organ rentowy na dzień 1 stycznia 1999r. uznał za udowodnione okresy składkowe
w wymiarze 23 lat i 9 miesięcy, w tym 5 lat, 4 miesiące i 23 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

Istota sporu sprowadzała się w pierwszej kolejności do ustalenia czy możliwe jest uwzględnienie ubezpieczonemu jako okresu uzupełniającego okresu pracy w gospodarstwie rolnym od 18 marca 1972r. do 11 września 1974r.

Na mocy art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jako okresy składkowe: przypadające przed 1 stycznia 1983r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na podstawie zasad określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Powołany przepis stanowi, że okresy te należy traktować jako okresy składkowe, co oznacza iż okresy te mogą być uwzględnione jedynie wówczas, gdy spełnione są rygory wymagane dla okresów składkowych. Taki rygor ustanowiony jest w art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy. Przepis ten zezwala na uznanie za okresy składkowe okresów przypadających przed dniem 15 listopada 1991r., za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne, albo za które nie było obowiązku opłacania takich składek, w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Pracę więc w gospodarstwie rolnym można uwzględnić wtedy, gdy była ona wykonywana w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.

Należy również wskazać, iż przepis art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy nie jest wyraźnie adresowany do osób objętych ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym (domowników), reguluje kwestie stażu emerytalnego wymaganego od innych ubezpieczonych niż rolnicy, dla których okres pracy w gospodarstwie rolnym jest okresem zaliczanym wprost, niezależnie od uwarunkowań z ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Implikuje to stwierdzenie niedopuszczalności stosowania wobec osoby, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy, kryteriów objęcia ubezpieczeniem domowników rolnika na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Wyłączenie przesłanek ubezpieczenia rolniczego pociąga za sobą jednakże konieczność spełnienia wymogów przewidzianych art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach rentach z FUS, o czym była mowa wyżej. Nie ma zatem większego znaczenia czy praca taka stanowiła jedyne źródło utrzymania, czy też była tylko jednym ze źródeł finansowania rodziny. Brak jest również wymogu, aby praca musiała odbywać się w gospodarstwie rolnym rodziców.

Odnosząc powyższe uwagi do niniejszej sprawy, należy uznać, iż ubezpieczony
w okresie od 18 marca 1972r. do 11 września 1974r. w sposób ciągły pracował
w gospodarstwie rolnym babci w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy. Gospodarstwo rolne babci wynosiło ponad 1 ha. Na terenie gospodarstwa były krowy, świnie, a większość pasz dla zwierząt była wykonywana we własnym zakresie. Brak było takiej mechanizacji rolnictwa jak to ma miejsce obecnie. Nakład pracy musiał być większy i zajmował zdecydowanie więcej czasu niż analogiczne czynności zajmowałyby aktualnie. Wnioskodawca w spornym okresie był uczniem zasadniczej szkoły zawodowej, ale zamieszkiwał w domu rodzinnym. W spornym okresie na terenie gospodarstwa zamieszkiwali poza ubezpieczonym, jego babcia, rodzice i rodzeństwo. Przy czym babcia była osobą niewidomą, a ojciec pracował zawodowo i większość czasu spędzał w pracy. Z kolei bracia byli młodsi od ubezpieczonego i uczęszczali jeszcze do szkoły podstawowej. Główne zadania związane z pracą w gospodarstwie spadały matkę oraz na ubezpieczonego, który kształcił się właśnie w tym kierunku. Charakter prac w gospodarstwie potwierdzony został zeznaniami świadków H. S. (1) oraz brata ubezpieczonego – H. S. (2). Wiarygodnym jest biorąc pod uwagę wielkość tego gospodarstwa, ilość inwentarza żywego i ilość osób stale wykonujących pracę w tym gospodarstwie, że ubezpieczony wykonywał pracę w tym gospodarstwie w wymiarze co najmniej w połowy podstawowej normy czasu pracy. Natomiast w okresach, w których ubezpieczony nie uczęszczał do szkoły ten wymiar czasu pracy ulegał zwiększeniu. Po uzupełnieniu wskazanym okresem okresu uznanego wcześniej przez organ rentowy odwołujący legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wraz z okresem uzupełniającym w wymiarze 25 lat.

Na marginesie jedynie należy wskazać, iż do uzupełnienia wymaganego 25-letniego okresu pracy wystarczające jest uwzględnienie okresów, w których ubezpieczony nie uczęszczał to szkoły, tj. okresu wakacji od 1 lipca 1972r. do 31 sierpnia 1972r. oraz okresu między zakończeniem szkoły, a podjęciem pracy od 1 lipca 1973r. do 11 września 1974r.

Sąd uznał w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, iż okresie pracy
w (...) S.A. w D. od 27 maja 1980r. do 5 marca 1990r., od 1 kwietnia 1990r. do 30 kwietnia 1990r., od 25 maja 1990r. do 20 grudnia 1990r., od 1 stycznia 1991r. do 5 maja 1994r. (łącznie 13 lat, 9 miesięcy i 12 dni) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace malarskie konstrukcji na wysokości. Ten rodzaj prac wymieniony jest w dziale V poz. 6 wykazu A załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Analogicznie zresztą ta kwestia jest unormowana w zarządzeniu nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urzęd. Min. Bud. i Przem. Mat. Bud. Nr 3, poz. 6). Pkt 1 poz. 6 wskazuje, iż chodzi tu o pracę malarza konstrukcji metalowych i urządzeń przemysłowych.

Należy przy tym przypomnieć, iż wydawane przez poszczególnych ministrów resortowe zarządzenia zawierające wykazy stanowisk pracy w warunkach szczególnych w obecnym stanie prawnym mają charakter nie normatywny, ale wyłącznie informacyjny – vidi glosa T. M. do wyroku Sądu Najwyższego z 7 lipca 1999r., sygn. akt III RN 25/99 (OSP 2002/4/48 – t. 2) i m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach sygn. akt III AUa 870/04. Nie powinien zatem stanowić podstawy odmowy uwzględnienia danego okresu fakt, iż nazwa stanowiska nie odpowiada precyzyjnie nazwie stanowiska z nieobowiązującego wykazu resortowego. Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z utrwalonym w tej mierze orzecznictwem dla oceny czy pracownik w danym okresie wykonywał prace w warunkach szczególnych istotny jest charakter jego pracy i wykonywane czynności, a nie precyzyjna nazwa zajmowanego stanowiska. Przeprowadzone postępowanie potwierdza, iż ubezpieczony stale wykonywał prace malarskie konstrukcji na wysokości. Wynika to zarówno ze świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych wydanego przez pracodawcę ubezpieczonego, jak i zeznań świadków H. S. (2), B. T. i W. T., którzy pracowali z ubezpieczonym w spornym okresie. Z zeznań świadków wynika, że odwołujący wykonywał prace malarskie na wysokości, przy czym przy starych konstrukcjach wymagane było oczyszczenie konstrukcji przed malowaniem poprzez jej wypiaskowanie. Jednocześnie fakt, że ubezpieczony wykonywał piaskowanie nie może prowadzić do stwierdzenia, iż nie wykonywał on prac malarskich stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, bowiem jest to jedna z czynności przygotowawczych poprzedzających malowanie i wchodzi ona w zakres prac malarskich. Wskazać należy, iż jeśli w sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) to nie ma podstaw, aby tej pracy nie zaliczać do okresu uprawniającego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012r., sygn. II UK 233/11, OSNP 2013/7-8/86).

Po uwzględnieniu wskazanego wyżej okresu pracy ubezpieczony udowodnił ponad 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych, spełnia również pozostałe warunki do uzyskania emerytury.

Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji w oparciu o powołane przepisy oraz art. 477 14 § 2 k.p.c.