Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 września 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant stażysta Katarzyna Pielużek

po rozpoznaniu w dniu 07 września 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku W. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania W. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 2 marca 2017 r.

zmienia zaskarżoną decyzję i stwierdza, że W. G. nie jest zobowiązany do zwrotu świadczenia za okres od 6 lutego 2016 roku do 31 marca 2016 roku w kwocie 1710,00 (tysiąc siedemset dziesięć) złotych.

Sygn. akt V U 548/17

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 2 marca 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. zobowiązał W. G. do zwrotu nienależnie pobranej części renty z związku z chorobą zawodową pobieraną w zbiegu z emeryturą za okres od dnia (...) do dnia 31 marca 2017r. w kwocie 1810,90 zł.

W odwołaniu od decyzji złożonym w dniu 28 marca 2017 roku wnioskodawca podniósł, że nie pobrał nienależnego mu świadczenia, gdyż wypłacony mu przez firmę przychód był wynagrodzeniem za pracę przed przejściem przez niego na emeryturę. I tak w dniu 9 lutego 2016r. pracodawca wypłacił mu wynagrodzenie za miesiąc styczeń 2016r., a w dniu 9 marca 2016r. – za okres od 1 do 5 lutego 2016r.

W odpowiedzi organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podnosząc, że prawo do pobierania świadczeń w zbiegu nie przysługuje w przypadku osiągnięcia przychodu, o czym znajduje się pouczenie na odwrocie każdej decyzji. Natomiast przychodem w myśl art. 11 ust 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych są otrzymane lub pozostawione do dyspozycji płatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. G., urodzony (...), od dnia 1 stycznia 1997r. uprawniony był do renty inwalidzkiej trzeciej grupy w związku z chorobą zawodową, a od dnia 1 września 1998r. jest uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową, która od 1 kwietnia 2011r. została przyznana na stałe.

(dowód: decyzja z dnia 5.02.1997r. – k. 13 akt rentowych, decyzja z dnia 21.08.1998r. – k. 31 akt rentowych, decyzja z dnia 28 kwietnia 2005r. – k. 46 akt rentowych, decyzja z dnia 15.04.2008r. – k. 62 akt rentowych, decyzja z dnia 15.04.2011r. – k. 100-100 odwrót akt rentowych)

W dniu 18 stycznia 2016r. W. G. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniosek o emeryturę. We wniosku wskazał, że od 3 listopada 2008r. do nadal jest zatrudniony w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Usługowym (...) Spółka jawna w P.

(dowód: wniosek – k.1-6 akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 24 lutego 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał W. G. prawo do emerytury od dnia (...) tj. od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego oraz ustalił wysokość emerytury w kwocie zaliczkowej, informując że po zakończeniu postępowania wyjaśniającego zostanie wydana decyzja ostateczna.

Kolejną decyzją z tego samego dnia tj. z dnia 24 lutego 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z urzędu ustalił od dnia (...) wysokość świadczeń wypłacanych wnioskodawcy w zbiegu na łączną kwotę 3698,41zł. Na kwotę tą składa się 50% renty ( 937,14zł.) i 100% emerytury ( 2761,27zł.).

W pkt VI podpunkt 3 pouczenia decyzji poinformowano, że w razie zbiegu prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową wypłaca się w zależności od wyboru: emeryturę powiększoną o połowę renty lub rentę powiększoną o połowę renty oraz że w przypadku osiągania przychodu (bez względu na jego wysokość ) przysługuje jedno- wybrane świadczenie.

W punkcie III pouczenia decyzji ZUS poinformował, że osoba, która nienależnie pobrała świadczenie obowiązana jest do jego zwrotu. Wyjaśnił także co uważa się za nienależnie pobrane świadczenie, a mianowicie świadczenie:

- wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

- przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych wypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

- wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu;

Decyzje z dnia 24 lutego 2016r. zostały przekazane do wysyłki w dniu 29 lutego 2016r.

(dowód: decyzja z 24.02.2016r. – k. 7 – 8, 9-10 odwrót akt emerytalnych)

W dniu 11 lutego 2016r. C. G. złożył do ZUS wniosek o doliczenie stażu pracy do renty, doliczenie składek oraz podjęcie wypłaty świadczenia. Do wniosku załączył świadectwo pracy z dnia 8 lutego 2016r. wystawione przez pracodawcę Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe (...) Spółka jawna w P., z którego wynika że był zatrudniony w tym przedsiębiorstwie od dnia 3 listopada 2008r. do dnia 7 lutego 2016r., ostatnio na stanowisku pracownika ochrony w wymiarze 24/25 etatu.

(dowód: wniosek z 11.02.2016r. – k. 11 akt emerytalnych, świadectwo pracy z dnia 8.02.2016r. –k. 12- 12 odwrót akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 18 marca 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na podstawie wniosku z dnia 11 lutego 2016r. przeliczył wnioskodawcy rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową od dnia 1 lutego 2016r na kwotę 1874,27zł. Jednocześnie z związku ze zbiegiem do dwóch świadczeń, ZUS zmniejszył rentę o połowę do kwoty 937,14zł. Poinformowano w decyzji, iż łączna wysokość świadczenia pozostaje bez zmian i wynosi 3698,41zł.

W pkt V pouczenia decyzji poinformowano, że w razie zbiegu prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową wypłaca się w zależności od wyboru: emeryturę powiększoną o połowę renty lub rentę powiększoną o połowę renty oraz że w przypadku osiągania przychodu (bez względu na jego wysokość ) przysługuje jedno- wybrane świadczenie.

W punkcie III pouczenia decyzji ZUS poinformował, że osoba, która nienależnie pobrała świadczenie obowiązana jest do jego zwrotu. Wyjaśnił także co uważa się za nienależnie pobrane świadczenie, a mianowicie świadczenie:

- wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

- przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych wypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

- wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu;

Decyzja została przez ZUS przekazana do wysyłki w dniu 29 marca 2016r.

(dowód: decyzja z 18.03.2016r. – k. 17-18 odwrót akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 12 maja 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił ostatecznie wysokość emerytury wnioskodawcy od dnia 1 marca 2016r. na kwotę 2761,27zł.

Jednocześnie poinformowano, że renta z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową ograniczona do 50% począwszy od dnia 1 marca 2016r. wynosi 937,14zł. A łączne świadczenie do wypłaty od 1 czerwca 2016r. wynosi 3698,41zł.

W pkt VI podpunkt 3 pouczenia decyzji poinformowano, że w razie zbiegu prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową wypłaca się w zależności od wyboru: emeryturę powiększoną o połowę renty lub rentę powiększoną o połowę renty oraz że w przypadku osiągania przychodu (bez względu na jego wysokość ) przysługuje jedno- wybrane świadczenie.

W punkcie III pouczenia decyzji ZUS poinformował, że osoba, która nienależnie pobrała świadczenie obowiązana jest do jego zwrotu. Wyjaśnił także co uważa się za nienależnie pobrane świadczenie, a mianowicie świadczenie:

- wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

- przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych wypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

- wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu;

Decyzja została przekazana do wysyłki w dniu 12 maja 2016r.

(dowód: decyzja z dnia 12.05.2016r. –k. 25-26 odwrót akt emerytalnych)

Z zaświadczenia wystawionego przez Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe (...) Spółka jawna w P. wynika, że w okresie od dnia 3 listopada 2008 roku do 7 lutego 2016 roku W. G. był zatrudniony w w/w firmie na stanowisku pracownika ochrony w wymiarze 24/25 etatu, uzyskując z tego tytułu następujące przychody:

- 9 kutego 2016r. w wysokości 1778,55zł. wypłata za styczeń 2016r.

- 9 marca 2016r. – 436,44zł. wypłata z miesiąc luty 2016r.

(dowód: zaświadczenie k. 157 akt ZUS)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Wydając zaskarżoną decyzję dotyczącą zwrotu nienależnie pobranego świadczenia organ rentowy powołał się na przepis art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227).

Stosownie do treści art. 138 ustęp 2 pkt 1 ustawy świadczeniem nienależnie pobranym jest świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Żądanie zwrotu nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego uzasadnione jest tylko wobec osoby, która otrzymała świadczenie bez podstawy prawnej, i tylko wówczas, gdy miała świadomość, że wypłacone świadczenie jej się nie należy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2001 r., II UKN 338/00, OSNP 2003 nr 3, poz. 71). W treści obowiązujących przepisów wyraźnie został wyeksponowany czynnik świadomości pobrania świadczenia nienależnego, przy czym o jej istnieniu przesądza dokonanie pouczenia o okolicznościach ustania prawa do świadczeń albo wstrzymania ich wypłaty. Pouczenie powinno wyraźnie, konkretnie i wyczerpująco wskazywać okoliczności mające wpływ na pobieranie świadczeń oraz jasno wskazywać okoliczności powodujące pobranie nienależnego świadczenia w sposób zrozumiały dla osoby, do której jest skierowane. Pouczenie nie może być abstrakcyjne, niekonkretne, a w szczególności nie może odnosić się do wszystkich hipotetycznych okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2007 r., I UK 90/07, OSNP 2008 nr 19-20, poz. 301, z dnia 17 listopada 1995 r., II URN 46/95, OSNAPiUS 1996 nr 12, poz. 174, z dnia 17 lutego 2005 r., II UK 440/03, OSNP 2005 nr 18, poz. 291, z dnia 9 lutego 2005 r., III UK 181/04, OSNP 2005 nr 17, poz. 275).

W zaskarżonej decyzji ZUS stwierdził, że wnioskodawca pobrał nienależnie świadczenie emerytalne w zbiegu z połową przysługującej mu renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od (...) do 31 marca 2016r. w kwocie 1710,90zł., gdyż w tym okresie wobec osiągnięcia przychodu z tytułu pracy, prawo do świadczenia w zbiegu mu nie przysługiwało, o czym był pouczany w każdej doręczanej mu decyzji ZUS.

Stanowisko organu rentowego jest błędne. Należy przypomnieć, że prawo do wypłaty świadczenia emerytalnego w zbiegu z połową renty zostało przyznane po raz pierwszy wnioskodawcy decyzją z dnia 24 lutego 2016r. W tej decyzji organ rentowy pouczył wnioskodawcę, że w razie zbiegu prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową wypłaca się w zależności od wyboru: emeryturę powiększoną o połowę renty lub rentę powiększoną o połowę renty oraz że w przypadku osiągania przychodu (bez względu na jego wysokość ) przysługuje jedno- wybrane świadczenie. ZUS wskazał także co uważa się za nienależnie pobrane świadczenie, a mianowicie świadczenie:

- wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

- przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych wypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

- wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu;

Decyzja z dnia 24 lutego 2016r. została przez ZUS przekazana do wysyłki w dniu 29 lutego 2016r. W aktach ZUS brak dowodu doręczenia tej decyzji wnioskodawcy. Ubezpieczony stwierdził, że w dacie otrzymania wypłaty z tytułu pracy od pracodawcy, co nastąpiło – jak wynika z przedłożonego zaświadczenia z 21 marca 2017r. - w dniach 9 lutego 2016r. oraz 9 marca 2016r., nie otrzymał jeszcze decyzji o przyznaniu świadczenia w zbiegu. Skoro wnioskodawca przed dniem 9 marca 2016r. nie otrzymał decyzji z dnia 24 lutego 2016r. o przyznaniu mu świadczenia w zbiegu, to nie mógł zapoznać się też z zawartym na odwrocie decyzji pouczeniem, o tym kiedy mu świadczenie w zbiegu nie przysługuje. Nie wiedział zatem, że prawo do pobrania świadczenia w zbiegu nie przysługuje mu w przypadku osiągnięcia przychodu. W dacie pobrania przez skarżącego wypłaty za miesiąc styczeń 2016r. w dniu 9 lutego 2016r. nie była nawet wydana przez ZUS decyzja o przyznaniu wnioskodawcy prawa do emerytury. Ta została bowiem wydana dopiero 24 lutego 2016r. W dacie 9 lutego 2016r. wnioskodawca nie wiedział zatem, że ZUS ustali mu od dnia (...) prawo do wypłaty świadczenia w zbiegu. Nie wiedział tego także w dniu pobrania wypłaty za 5 dni lutego 2016r. tj. w dniu 9 marca 2016r., bo wówczas nie została mu jeszcze doręczona decyzja z dnia 24 lutego 2016r. Pobierając wynagrodzenie za miesiąc styczeń i luty 2016r. od pracodawcy wnioskodawca nie miał zatem świadomości, że ma to jakikolwiek wpływ na uprawnienie do pobierania świadczenia w zbiegu, gdyż nie był o tym przez ZUS pouczony.

Nadto zawarte w decyzji z dnia 24 lutego 2016r. pouczenie ( w przypadku osiągania przychodu (bez względu na jego wysokość ) przysługuje jedno- wybrane świadczenie), jak i tożsame w swej treści w kolejno wydawanych przez ZUS decyzjach z dnia 18 marca 2016r. i 12 maja 2016r., nie sposób uznać za spełniające wymóg konkretności i zrozumiałości. ZUS nie wyjaśnił, tak jak to zrobił w przypadku nienależnie pobranego świadczenia, pojęcia przychodu. W decyzji brak także pouczenia o obowiązku zawiadomienia przez osobę pobierającą świadczenie w zbiegu niezwłocznie o każdym osiągniętym przychodzie. Wobec braku należytego pouczenia ubezpieczony uważał, że przychód, który został mu wypłacony przez pracodawcę za wykonaną pracę przed rozwiązaniem stosunku pracy i nabyciem prawa do emerytury w zbiegu z rentą, nie ma jakiegokolwiek wpływu na to prawo. Ubezpieczony wiązał bowiem datę osiągnięcia przychodu z miesiącem, za który ten przychód był wypłacony. Ponieważ przychód był wynagrodzeniem za pracę świadczoną w miesiącu styczniu 2016r. oraz do dnia rozwiązania stosunku pracy w dniu 7 lutego 2016r., ubezpieczony uważał, że to w tych miesiącach, a zatem w miesiącu styczniu 2016r. i w lutym 2016r. , a nie w dacie wypłaty wynagrodzenia osiągnął przychód. Organ rentowy w żadnej z wydanych decyzji nie pouczył skarżącego o treści art. 11 ust 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, na który powołuje się w odpowiedzi na odwołanie, zgodnie z którym przychodem są dopiero otrzymane lub pozostawione do dyspozycji płatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne. Prowadzi to do wniosku, że wypłacone wnioskodawcy świadczenie w zbiegu, mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do wypłaty tego świadczenia w miesiącu lutym 2016r. i marcu 2016r. z uwagi na osiągnięcie przychodu w tych miesiącach, nie było świadczeniem nienależnie pobranym, gdyż skarżący jako osoba pobierająca świadczenie w zbiegu, nie był należycie pouczony o braku prawa do ich pobierania w takiej sytuacji. Innymi słowy wypłata świadczenia pomimo braku prawa do jego wypłaty nie jest równoznaczna z pobraniem nienależnego świadczenia z art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jak to automatycznie przyjął ZUS w zaskarżonej decyzji.

Mając powyższe na uwadze, że Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji