Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt.

VIII Ga 106/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 sierpnia 2017r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący

Sędzia

Sędzia

SSO Elżbieta Kala (spr.)

SO Wojciech Wołoszyk

SO Wiesław Łukaszewski

Protokolant

Katarzyna Burewicz

po rozpoznaniu w dniu 10 sierpnia 2017r. w Bydgoszczy

na rozprawie

sprawy z powództwa: K. K.

przeciwko : (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwaną od wyroku Sądu Rejonowego

w Bydgoszczy z dnia 28 lutego 2017r. sygn. akt VIII GC 1150/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1800 zł (tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Wojciech Wołoszyk Elżbieta Kala Wiesław Łukaszewski

Sygn. akt VIII Ga 106/17

UZASADNIENIE

Powód K. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) sp. z o. o. w B. kwoty 50.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 marca 2015 r. do dnia zapłat oraz zwrotu kosztów procesu z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że nabył od pozwanego ciągnik rolniczy (...) o cechach określonych w umowie, za kwotę 238 000,00 zł netto, tj. za kwotę 292 740,00 zł brutto. W dniu zawarcia umowy powód wpłacił pozwanemu zaliczkę na poczet przyszłej ceny sprzedaży w wysokości 50 000,00 zł. Powód stwierdził, iż nie otrzymał ciągnika w terminie określonym w umowie i w związku z koniecznością rozpoczęcia prac na gruntach rolnych musiał posłużyć się tymczasowo innym ciągnikiem. Powód wskazał, iż po kolejnym odesłaniu go przez pozwanego, odstąpił od umowy oraz wezwał go do zwrotu wpłaconej zaliczki. W dniu 17 marca 2015 r. pozwany poinformował powoda o gotowości wydania przedmiotu umowy, zaś pismem z dnia 23 marca 2015 r. zajął stanowisko, iż oświadczenie powoda nie odnosi skutku prawnego.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z 25 marca 2016 r., sygn. akt VIII GNc 38/16 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany uznał powództwo w zakresie kwoty 38.100 zł i podniósł zarzut potrącenia kwoty 11 900,00 zł z roszczeniem dochodzonym przez powoda. Wnosił o oddalenie powództwa co do kwoty 11.900,00 zł oraz odsetek ustawowych w całości, a także o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. Ponadto pozwany wniósł o nie obciążanie go kosztami procesu, gdyż uznał powództwo przy pierwszej czynności, a nadto nie dał podstaw do wytoczenia powództwa.

Pozwany wskazał, iż w piśmie z dnia 11 kwietnia 2016 r. pozwany złożył oświadczenie o dokonaniu potrącenia należności dochodzonej w niniejszym postępowaniu z kwotą 11 900,00 złotych, zaś w dniu 12 kwietnia 2016 r. powód odmówił przyjęcia pisma. Pozwany podał, iż przelał na rachunek bankowy powoda kwotę 38 100,00 zł, co uzasadnia odstąpienie od obciążania go kosztami postępowania od powyższej kwoty. Pozwany stwierdził, iż brak jest również przesłanek do żądania przez powoda od pozwanego odsetek od kwoty 38.100,00 zł, gdyż w § 3 ust. 3 umowy (...) strony postanowiły, iż ewentualny zwrot zaliczki nastąpi bez odsetek.

Pozwany podał, iż oświadczenie powoda o odstąpieniu od umowy nie mogło wywołać skutków prawnych. Pozwany pismem z dnia 17 marca 2015 r. poinformował powoda, że ciągnik jest przygotowany do wydania, mimo powyższego powód ciągnika nie odebrał. Pozwany stwierdził, iż w związku z próbą wydania ciągnika w dniu 17.03.2015 r. oraz udostępnieniem powodowi innego ciągnika, gołosłowne są twierdzenia powoda o nie osiągnięciu przez powoda celu. Pozwany podniósł, iż w dalszej kolejności na podstawie ustaleń stron pozwany przejął ciągnik z zamiarem sprzedaży go innej osobie. Pozwany sprzedał ciągnik w dniu 20 sierpnia 2015 r. Pozwany podał ponadto, iż na podstawie § 2 ust. 10 umowy naliczył powodowi opłatę za przechowanie ciągnika w wysokości 1% ceny netto za każdy rozpoczęty miesiąc przechowania. Przechowanie miało miejsce od marca 2015 r. do sierpnia 2015 r., a zatem pozwany obciążył powoda opłatą w wysokości 11 900,00 zł. Pozwany wskazał, iż różnica pomiędzy ceną wynikającą z umowy a ceną wynikającą z faktury wynika z faktu, że powód zamówił dodatkowe wyposażenie ciągnika.

Nakaz zapłaty z dnia 25 marca 2016 r. w zakresie kwoty 38 100 zł uprawomocnił się dnia 14 kwietnia 2016 r.

W piśmie procesowym z dnia 29 czerwca 2016 r. powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 14 999,15 zł w raz z ustawowymi odsetkami od kwoty 11 900,00 zł od dnia 26 marca 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty. Powód podał, iż w związku z zapłatą przez pozwanego w dniu 12 kwietnia 2016 r. kwoty 38.100,00 zł, dochodzi zapłaty pozostałej części zaliczki w kwocie 11.900,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kwoty skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w płatności kwoty 38.100,00 zł od dnia wymagalności, tj. od dnia 26 marca 2015 r. do dnia zapłaty, tj. do dnia 12 kwietnia 2016 r. w łącznej kwocie 3.099,15 zł. Powód zaprzeczył podstawom do dokonania przez pozwanego potrącenia jakiejkolwiek należności. Stwierdził, iż skutecznie odstąpił od umowy zawartej z pozwanym, a pozwany nie wykazał przesłanki opisanej w umowie o braku opóźnienia. W związku ze skutecznością wypowiedzenia umowy brak jest podstaw do naliczenia przez pozwanego należności z tytułu przechowania ciągnika. Powód podkreślił, iż pozwany zaakceptował odstąpienie od umowy dokonane przez powoda, gdyż w dniu 18 maja 2016 r. odebrał dokumenty dot. przedmiotowego ciągnika od powoda oraz dokonał korekty faktury VAT nr (...) fakturą VAT nr (...).

Strony podtrzymały swoje stanowiska w toku procesu.

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2017 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 14.999,15 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części oddalił powództwo. Ponadto Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.072,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, sygn. akt VIII GC 1150/16.

Sąd Rejonowy wydał rozstrzygniecie w oparciu o następujące ustalenia.

Strony w dniu 3 grudnia 2014 r. zawarły umowę nr (...), której przedmiotem było nabycie przez powoda ciągnika rolniczego (...) o cechach określonych w umowie, za kwotę 238 000,00 zł netto, tj. za kwotę 292 740,00 zł brutto. Powód zobowiązał się do wpłaty zaliczki na poczet przyszłej ceny sprzedaży w wysokości 50 000,00 zł. Pozwany zobowiązał się dostarczyć powodowi ciągnik do dnia 3 marca 2015 r. Strony ustaliły także, iż w przypadku wystąpienia opóźnień niewynikających z winy sprzedającego może nastąpić zmiana terminu realizacji zamówienia. Wydanie kupującemu maszyny z opóźnieniem, które nie przekracza 60 dni traktuje się, jak wykonanie umowy w terminie, a takie opóźnienie nie powoduje dla sprzedającego negatywnych skutków prawnych (§ 3 ust. 3 umowy). Strony ustaliły również, iż w razie nieodebrania przez kupującego przedmiotu umowy w terminie lub niezapłacenia całej ceny w terminie sprzedający może od umowy odstąpić. W takim przypadku przedpłata zostanie kupującemu zwrócona bez odsetek dopiero po sprzedaży przedmiotu innemu kupującemu (§ 2 ust. 10 umowy). Pozwany zastrzegł sobie możliwość naliczenia dodatkowych kosztów związanych z przechowaniem przedmiotu umowy w wysokości 1% ceny netto za każdy rozpoczęty miesiąc przechowania (§2 ust. 10 umowy).

Powód w dniu zawarcia umowy wpłacił pozwanemu zaliczkę na poczet przyszłej ceny sprzedaży w wysokości 50 000,00 zł. Z tytułu powyższego pozwany wystawił powodowi fakturę zaliczkową nr (...).

Powód zażyczył sobie niestandardowego wyposażenia, zamiast hamulców pneumatycznych zażyczył sobie hamulce hydrauliczne, dlatego też ciągnik musiał zostać sprowadzony z fabryki. Dlatego też cena na fakturze była wyższa od ceny wskazanej w umowie.

Pozwany w dniu 8 grudnia 2014 r. wydał powodowi ciągnik pokazowy na kilkanaście godzin celem próby egzemplarza.

Pozwany zapewniał powoda, iż ciągnik zostanie mu dostarczony do czasu rozpoczęcia prac polowych. Wobec powyższego, powód sprzedał swój stary ciągnik.

Pozwany nie wydał powodowi ciągnika w terminie określonym w umowie, tj. do dnia 3 marca 2015 r. Pozwany tłumaczył się, że producent nie dostarczył mu tego ciągnika.

Pozwany mimo nie wydania powodowi ciągnika w dniu 9 marca 2015 r. wystawił powodowi fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży ciągnika rolniczego na kwotę 245 200 zł z terminem zapłaty do dnia 8 kwietnia 2015 r.

Pozwany chciał zaoferować powodowi ciągnik zastępczy, lecz powód nie podejmował rozmów z pozwanym.

W związku z minięciem terminu realizacji umowy nr (...) powód pismem z dnia 13 marca 2015 r. wniósł o zwrot zaliczki w wysokości 50 000,00 zł.

Pismem z dnia 16 marca 2015 r. powód odstąpił od umowy zawartej w dniu 3 grudnia 2015 r. w zakresie sprzedaży ciągnika (...). Pozwany wskazał, iż z uwagi na niedostarczenie ciągnika w umówionym terminie, świadczenie pozwanego utraciło dla powoda znaczenie ze względu na właściwość zobowiązania. Jednocześnie powód wezwał pozwanego do zwrotu wpłaconej zaliczki.

Pismem z dnia 17 marca 2015 r. pozwany poinformował powoda, iż ciągnik stanowiący przedmiot umowy nr (...) jest gotowy do wydania.

Pozwany nie uznał skuteczności odstąpienia od umowy. W odpowiedzi na powyższe pismem z dnia 30 marca 2015 r. powód raz jeszcze wezwał pozwanego do zwrotu wpłaconej zaliczki w kwocie 50 000 zł.

Pismem z dnia 16 kwietnia 2016 r. pozwany wezwał powoda do odebrania ciągnika rolniczego oraz zapłaty kwoty 245 200,00 zł tytułem reszty ceny w terminie 7 dni od dnia doręczenia pisma.

Pozwany w dniu 18 maja 2015 r. odebrał od powoda dokumenty dot. ciągnika. jednocześnie pozwany wystawił powodowi fakturę VAT korektę nr (...) tytułem rezygnacji z zakupu ciągnika rolniczego.

W piśmie z dnia 11 kwietnia 2016 r. pozwany złożył oświadczenie o dokonaniu potrącenia kwoty 11 900,00 zł naliczonej z tytułu przechowywani ciągnika przez okres 5 miesięcy z należnościami dochodzonymi przez powoda w przedmiotowym postępowaniu. W dniu 12 kwietnia 2014 r. powód odmówił przyjęcia przesyłki.

Pozwany w dniu 12 kwietnia 2016 r. przelał na rachunek bankowy powoda kwotę 38 100,00 zł.

Pozwany w dniu 20 sierpnia 2015 r. sprzedał ciągnik będący przedmiotem niniejszego postępowania za kwotę 329 640, 00 zł. Pozwany sprzedał ciągnik za cenę wyższą, gdyż został on wyposażony w dodatkowe urządzenia.

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd ustalił w oparciu dowody z dokumentów prywatnych znajdujących się w aktach sprawy, których prawdziwość, autentyczność i moc dowodowa nie budziły jego wątpliwości oraz na podstawie zeznań świadków Z. L., M. G. i K. D., T. F.

Sąd Rejonowy w całości dał wiarę zeznaniom świadków Z. L., K. D. i T. F. oraz zeznaniom powoda K. K., jako zeznaniom szczerym, logicznym, rzeczowym oraz korespondującym z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Nie dał natomiast wiary zeznaniom reprezentanta pozwanego M. S. (1) w części dot. twierdzenia, iż powód zgodził się na potrącenie należności. W powyższym zakresie zeznania M. S. (1) były niewiarygodne oraz nie korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie.

Z uwagi na zapłatę przez pozwanego w dniu 12 kwietnia 2016 r. kwoty 38 100,00 zł, powód wskazał, iż dochodzi zapłaty pozostałej części zaliczki w kwocie 11 900,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kwoty skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w płatności kwoty 38 100,00 zł od dnia wymagalności, tj. od dnia 26 marca 2015 r. do dnia zapłaty, tj. do dnia 12 kwietnia 2016 r. w łącznej kwocie 3 099,15 zł.

W ocenie Sądu powództwo zasługiwało na uwzględnienie w zakresie roszczenia głównego.

W przedmiotowej sprawie, nie było sporne, że strony zawarły umowę nr (...), której przedmiotem było nabycie przez powoda ciągnika rolniczego oraz, że w dniu zawarcia umowy powód wpłacił pozwanemu zaliczkę na poczet przyszłej ceny sprzedaży w wysokości 50 000,00 zł.

Sąd zważył, iż zgodnie z art. 535 § 1 k.c. przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzeczy, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Świadczenie jednej strony jest odpowiednikiem świadczenia drugiej strony. Ponadto zgodnie z art. 353 1 k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Strony zawierając umowę postanowiły, iż pozwany dostarczy powodowi ciągnik do dnia 3 marca 2015 r. Jednakże, co istotne w niniejszej sprawie, strony postanowiły także, iż w przypadku wystąpienia opóźnień niewynikających z winy sprzedającego może nastąpić zmiana terminu realizacji zamówienia. Wydanie kupującemu maszyny z opóźnieniem, które nie przekracza 60 dni traktuje się, jak wykonanie umowy w terminie, a takie opóźnienie nie powoduje dla sprzedającego negatywnych skutków prawnych.

Mimo powyższego zapisu powód po niewydaniu przez pozwanego ciągnika w terminie podstawowym, tj. do dnia 3 marca 2015 r., praktycznie natychmiast odstąpił od umowy. Powód powoływał się na art. 492 k.c., a zgodnie z powyższym przepisem jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce. Powód wskazywał, iż w związku z rozpoczęciem prac polowych wykonanie zobowiązania przez pozwanego w terminie późniejszym nie miało już znaczenia dla powoda.

Powód miał możliwość odstąpienia od umowy w sytuacji, gdy świadczenie utraciło dla niego znaczenie z uwagi na właściwość zobowiązania lub cel umowy. W umowie jednakże wyraźnie zastrzeżono, iż wydanie kupującemu maszyny z opóźnieniem, które nie przekracza 60 dni traktuje się, jak wykonanie umowy w terminie, a takie opóźnienie nie powoduje dla sprzedającego negatywnych skutków prawnych. W konsekwencji wydanie powodowi ciągnika w dniu 17 marca 2015 r., tak jak chciał to uczynić pozwany, nie stanowiłoby opóźnienia w wykonaniu umowy i nie stanowiło przesłanki do odstąpienia od umowy przez powoda.

Wobec powyższego, odstąpienie od umowy dokonane przez powoda, nie byłoby skuteczne, gdyby nie fakt przyznania przez pozwanego, iż doszło do skutecznego odstąpienia od umowy i wypłacenia przez pozwanego części zaliczki wpłaconej przez powoda. W ocenie Sądu Rejonowego doszło do uznania przez pozwanego, faktu iż zobowiązany jest do zwrotu powodowi wpłaconej zaliczki.

Uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje, krótko określane jako uznanie długu, według zgodnego stanowiska orzecznictwa i doktryny obejmuje dwie postacie uznania: właściwe i niewłaściwe. Uznanie właściwe jest czynnością prawną, umową jednostronnie zobowiązującą, zawartą między dłużnikiem a wierzycielem, w której dłużnik potwierdza swe zobowiązanie, zasadniczo mając na celu jego ustalenie. Natomiast uznanie niewłaściwe nie jest czynnością prawną, lecz jedynie przyznaniem obowiązku świadczenia wynikającego z innego źródła. Dla skuteczności uznania niewłaściwego nie jest wymagane istnienie po stronie zobowiązanego zamiaru wywołania skutku prawnego w postaci uznania długu. Istotne jest by „zachowanie zobowiązanego mogło uzasadniać przekonanie osoby uprawnionej, iż zobowiązany jest świadom swojego obowiązku (...)" (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2010 r., I CSK 457/09, LEX nr 653955, podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2012 r., III CSK 208/11, LEX nr 1162688).

W toku niniejszego postępowania pozwany swoim działaniem uznał, iż doszło do odstąpienia od umowy przez powoda. Sam pozwany nie skorzystał z prawa do odstąpienia od umowy, na podstawie § 2 ust. 9 umowy.

Pozwany w toku postępowania podniósł zarzut potrącenia kwoty 11 900,00 zł z roszczeniem dochodzonym przez powoda. Pozwany wskazał, iż kwota 11 900,00 zł wynika z okoliczności, iż na podstawie § 2 ust. 10 umowy naliczył powodowi opłatę za przechowanie ciągnika w wysokości 1% ceny netto za każdy rozpoczęty miesiąc przechowania. Przechowanie miało miejsce od marca 2015 r. do sierpnia 2015 r., a zatem pozwany obciążył powoda opłatą w wysokości 11 900,00 zł.

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań (wyrok SN z 8 sierpnia 2008 r., V CSK 85/08, LEX nr 457785). Zapłata kary umownej stanowi niejako automatyczną sankcję przysługującą wierzycielowi w stosunku do dłużnika w wypadku niewykonania przez niego lub nienależytego wykonania zobowiązania z przyczyn, za które dłużnik odpowiada.

W ocenie Sądu § 2 ust. 10 umowy stanowił w istocie karę umowną, którą pozwany mógł nałożyć na powoda w przypadku odstąpienia przez pozwanego od umowy z winy powoda na skutek okoliczności opisanych w § 2 ust. 9 umowy.

W orzecznictwie dopuszcza się możliwość skutecznego zastrzeżenia kary umownej również na wypadek odstąpienia od umowy, bez względu na charakter świadczeń, do jakich zobowiązały się strony umowy, od której się odstępuje. W uzasadnieniu tego stanowiska wskazuje się, że z chwilą odstąpienia od umowy powstaje - ex lege - między stronami dotychczasowej umowy zobowiązanie, o którym mowa w art. 494 k.c. (zob. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 r., III CZP 61/03, OSNC 2004, Nr 5, poz. 69 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 października 2006 r., IV CSK 154/06, OSNC 2007, nr 7-8, poz. 117, z dnia 13 czerwca 2008 r., I CSK 13/08, nie publ i z dnia z dnia 21 maja 2014 r. II CSK 529/13).

Sąd Rejonowy zważył, iż pozwany nie był uprawniony do nałożenia na powoda obowiązku uiszczenia opłaty (kary umownej) za przechowanie ciągnika, albowiem opłatę za przechowanie ciągnika w wysokości 1% ceny netto za każdy rozpoczęty miesiąc przechowania pozwany mógł nałożyć jedynie w przypadku o którym mowa w § 2 ust. 9 umowy, tj. w sytuacji gdy to pozwany odstąpiłby od umowy łączącej go z powodem. Tymczasem, jak już wyższej wskazano pozwany nigdy nie złożył powodowi oświadczenia o odstąpieniu od umowy w związku z nieodebraniem przez powoda przedmiotu umowy w terminie, bądź nie zapłacenia całej ceny w terminie. Przez to wierzytelność pozwanego nie powstała i nie mogła być wymagalna. Stąd też oświadczenie pozwanego o potrąceniu tej kwoty z dnia 11 kwietnia 2016 r. było nieskuteczne.

Sąd nie uznał również zasadności zarzutu pozwanego, iż brak jest przesłanek do żądania przez powoda od pozwanego odsetek od kwoty 38 100,00 zł. Pozwany powołał się przy tym na zapis umowy w § 3 ust. 3 umowy (...), w którym strony postanowiły, iż ewentualny zwrot zaliczki nastąpi bez odsetek. Pozwany uznając skuteczność odstąpienia przez powoda od zawartej umowy, uznał iż do opóźnienia w dostawie doszło z jego winy, a więc, że nie ma zastosowania zapis umowy w § 3 ust. 3 umowy. W związku z powyższym powodowi przysługiwało roszczenie o zapłatę należnych odsetek. Jeżeli zaś dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (art. 481 § 1 k.c.). Istota kapitalizacji odsetek sprowadza się do połączenia szeregu świadczeń jednostkowych z sumą świadczenia pieniężnego, w stosunku, do którego były one ustalone. Odbiera to zobowiązaniu świadczenia odsetek charakter okresowy. Wierzycielowi przysługuje wówczas prawo pobierania odsetek za opóźnienie od sumy zwiększonej o zaległe odsetki (por. L. Stecki: Opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych, Poznań 1970 r. str. 220). Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy (art. 482 § 1 k.c.).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 492 k.c. w zw. z art. 481 k.c. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 14.999,15 zł. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. (pkt. I wyroku).

Sąd Rejonowy podkreślił, iż powód skapitalizował odsetki od kwoty zapłaconej przez pozwanego w toku postępowania, tj. od kwoty 38 100,00 zł od dnia 26 marca 2015 r. do dnia zapłaty powyższej kwoty, tj. do dnia 12 kwietnia 2016 r. Zatem powód mógł żądać odsetek od kwoty 14.999,15 zł (tj. sumy kapitalizowanych odsetek oraz należności głównej) od dnia 13 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty. Powód nie mógł więc żądać odsetek od kwoty 11.900,00 zł od dnia 26 marca 2015 r. do dnia zapłaty, skoro dokonał kapitalizacji odsetek, a otrzymaną po tej kapitalizacji sumę doliczył do należności głównej. Wobec powyższego na podstawie art. 481 § 1 a contrario powództwo w tej części oddalił (pkt. II wyroku).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. Zgodnie z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak wyłożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko, co do nieznacznej części swego żądania. Powodowi zasądzono w całości kwotę roszczenia głównego, tj. kwotę 14.999,15 zł, oddalając powództwo jedynie w zakresie odsetek. W związku z faktem, iż powód uległ pozwanemu jedynie, co do nieznacznej części swojego żądania, Sąd nałożył na pozwanego obowiązek zwrotu wszystkich kosztów postępowania.

Koszty, jakie poniósł powód to kwota 5.072,00 zł. Na powyższą kwotę składa się kwota 2 655,00 zł tytułem opłaty od pozwu, kwota 2400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego w oparciu o § 6 pkt 5 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Apelację od wyroku wniósł pozwany, który zaskarżył rozstrzygniecie w części, w której powództwo zostało uwzględnione, a także w zakresie zasądzonych kosztów procesu, tj. w zakresie pkt I i pkt III wyroku. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  Naruszenie art. 6 k.c. przez przyjęcie za udowodnioną, wskazanej przez powoda kwoty 3.099,15 zł, stanowiącej wysokość odsetek ustawowych od kwoty 38.100 zł za okres od dnia 26 marca 2015 r. do dnia 12 kwietnia 2016 r. Dodał, że w tym zakresie Sąd pierwszej instancji naruszył także art. 328 § 2 k.p.c., gdyż nie wskazał w uzasadnieniu – mimo zastrzeżeń pozwanego – dlaczego uznał wysokość odsetek za udowodnioną,

2.  Naruszenie art. 498 i 499 k.c. przez przyjęcie, że oświadczenie pozwanego z dnia 11 kwietnia 2016 r. było nieskuteczne,

3.  Naruszenie art. 101 k.p.c. przez jego niezastosowanie i obciążenie pozwanego kosztami postępowania również od kwoty 38.100 zł, którą pozwany uznał przy pierwszej czynności,

4.  Naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. przez niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku, z jakiego powodu Sąd nie dał wiary zeznaniom M. S. (2) w części dotyczącej twierdzenia, że powód zgodził się na potrącenie należności, w szczególności dlaczego tę część zeznań uznał za niewiarygodną mimo, iż w pozostałej części zeznania tej samej osoby uznał za szczere, rzeczowe i logiczne.

W odpowiedzi na apelację pozwanego, pełnomocnik powoda wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja pozwanego nie podlegała uwzględnieniu.

Dokonując ponownej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego (art. 378 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c.) Sąd drugiej instancji przyjął za własne ustalenia faktyczne poczynione w sprawie przez Sąd Rejonowy, a także i jego ocenę prawną. W ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw dla podważenia stanowiska Sądu pierwszej instancji prawidłowo uzasadnionego, stąd też nie ma obecnie potrzeby szczegółowego powtarzania go w niniejszym uzasadnieniu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2007 r., I CSK 410/06, LEX nr 439229).

Skarżący nie przedstawił żadnych zarzutów mogących podważyć prawidłowe ustalenia Sądu Rejonowego tak w przedmiocie przyznania przez pozwanego, iż powód skutecznie odstąpił od umowy sprzedaży ciągnika, przez co pozwany był zobowiązany do zwrotu otrzymanej zaliczki wraz z odsetkami od dnia następującego po dniu zapłaty wyznaczonym w doręczonym pozwanemu żądaniu zwrotu zaliczki z 16 marca 2015 r., jak i barku istnienia wierzytelności pozwanego możliwej do potrącenia z wierzytelnością powoda.

Odnosząc się do zarzutu braku możliwości uznania za udowodnioną wysokości skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwoty 38.100 zł za okres od dnia 26.03.2015 do dnia 12.04.2016 r., pomimo zastrzeżeń pozwanego, należało uznać go za bezzasadny.

Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie jest ustalana na podstawie delegacji zawartej w Kodeksie cywilnym – na podstawie art. 359 § 3 k.c. do końca 2015 r. rozporządzeniami Rady Ministrów, zaś od 1 stycznia 2016 r., na podstawie art. 481 § 2 4 k.c., obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości. I tak w 2015 r. obowiązywało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2014 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 1858) ustalające wysokość odsetek ustawowych na 8% w stosunku rocznym, zaś od 1 stycznia 2016 r. wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wynosi 7% w stosunku rocznym, co wynika z obwieszczenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 stycznia 2016 r. (M.P. z 2016 r. poz. 47). Matematyczna operacja wyliczenia odsetek w sytuacji, gdy okres opóźnienia nie był kwestionowany, nie wymagała szczegółowego rozpisania w uzasadnieniu.

Gwoli rozwiania wątpliwości pozwanego wskazać w tym miejscu należy, że odsetki ustawowe od kwoty 38.100 zł od dnia 26.03.2015 r. do 31.12.2015 r. (281 dni) wynosiły 2.346,54 zł, a odsetki ustawowe za opóźnienie od tej kwoty od dnia 1.01.2016 r. do dnia 12.04.2016 r. (103 dni), wynosiły 752,61 zł, co łącznie dawało 3.099,15 zł. Suma skapitalizowanych odsetek została zatem prawidłowo wyliczona przez powoda
i uwzględniona przez Sąd Rejonowy w oparciu o prawidłowo powołaną podstawę prawną.

Drugi z zarzutów apelacji dotyczący możliwości przyjęcia potrącenia przez dłużnika niewymagalnej wierzytelności wzajemnej z wymagalną wierzytelnością wierzyciela nie podlegał rozważeniu, z uwagi na fakt, iż powodem stwierdzenia braku skuteczności potrącenia w rozpoznawanej sprawie było przyjęcie nieistnienia wierzytelności pozwanego możliwej do potrącenia.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, iż w przedmiotowej sprawie pozwany nie miał podstaw do naliczania opłaty (kary umownej) za przechowanie ciągnika w wysokości 1% ceny netto za każdy rozpoczęty miesiąc przechowania. Pozwany mógłby ją nałożyć jedynie w przypadku o którym mowa w § 2 ust. 9 umowy, tj. w sytuacji gdyby to pozwany odstąpił od umowy łączącej go z powodem. Tymczasem pozwany nigdy nie złożył powodowi oświadczenia o odstąpieniu od umowy w związku z nieodebraniem przez powoda przedmiotu umowy w terminie, bądź niezapłacenia całej ceny w terminie. Stąd nie powstało po jego stronie uprawnienie do naliczenia omawianej opłaty.

Art. 498 k.c. uzależnia dokonanie potrącenia m.in. od istnienia wierzytelności przedstawionych do potrącenia i ich wymagalności. Dla uznania, że potrącenie wywołało skutek prawny w postaci wygaśnięcia wzajemnych wierzytelności, nie wystarcza samo powoływanie się przez stronę pozwaną składającą oświadczenie o potrąceniu na fakt przysługiwania jej wierzytelności przeznaczonej do potrącenia. Istnienie tej wierzytelności musi ona udowodnić, co w rozpoznawanej sprawie miało miejsca. Słusznie przyjął w konsekwencji Sąd Rejonowy, że pozwany nie stał się nigdy wierzycielem powoda w zakresie kosztów przechowania ciągnika, które po prostu mu nie przysługiwały. Dodatkowo zważyć należy na fakt, że skarżący także w apelacji nie podważył tego istotnego ustalenia Sądu Rejonowego.

Brak istnienia wierzytelności możliwej do potrącenia czynił bezprzedmiotowymi rozważania dotyczące ewentualnego potrącenia wierzytelności jeszcze niewymagalnej. Ubocznie jedynie Sąd Okręgowy wskazuje, że podziela stanowisko szeroko omówione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym nie wywołuje żadnego skutku złożenie oświadczenia o potrąceniu niewymagalnej wierzytelności, co wprost wynika z redakcji art. 498 § 1 k.c.

Nie podlegał uwzględnieniu także zarzut pozwanego dotyczący niezastosowania art. 101 k.p.c. w zakresie orzeczenia o kosztach procesu, które w całości zostały zasądzone na rzecz powoda, także od kwoty 38.100 zł, zapłaconej przez pozwanego w trakcie procesu, dnia w dniu 12 kwietnia 2016 r.

Zgodnie z powołanym art. 101 k.p.c., zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu.

W rozpoznawanej sprawie częściowe spełnienie świadczenia nastąpiło dopiero po wydaniu nakazu zapłaty w sprawie, pomimo że pozwany był kilkukrotnie wzywany do zwrotu zaliczki (już w marcu 2015 r.), a w maju 2015 r. pozwany anulował wystawioną fakturę VAT. Także po sprzedaniu spornego ciągnika przez pozwanego osobie trzeciej we wrześniu 2015 r., pozwany nadal zwlekał ze zwrotem powodowi bezspornej części zaliczki. Zwrot zaliczki dopiero po wytoczeniu powództwa i otrzymaniu przez pozwanego odpisu wydanego w sprawie nakazu zapłaty wraz z pozwem powodował, że nie można było przyjąć, że nie dał powodu do wytoczenia powództwa o zapłatę.

Ostatni z zarzutów dotyczący braku wyjaśnienia w uzasadnieniu dlaczego nie uznano częściowo za wiarygodne zeznań świadka M. S. (2), w części dotyczącej twierdzenia, że powód zgodził się na potrącenie należności, także okazał się nieuzasadniony. Przede wszystkim Sąd Rejonowy wyjaśnił dlaczego w tym zakresie zeznania świadka nie były wiarygodne, jako sprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym. Poza tym powód od początku kwestionował podniesiony przez pozwanego zarzut potrącenia, co stanowiło stanowczy wyraz jego oświadczenia woli, którego zeznania świadka nie mogły podważyć. Ponadto wskazać trzeba, że dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zeznań świadka w tym zakresie nie miała żadnego wpływu na rozstrzygniecie. Jak słusznie podniósł pełnomocnik powoda w odpowiedzi na apelację, nie prowadziła ona do odmiennych ustaleń faktycznych w zakresie okoliczności istotnych z punktu widzenia przedmiotu sprawy. Brak możliwości uznania, że pozwanemu w ogóle przysługiwała jakakolwiek należność z tytułu przechowywania ciągnika, czyniła bezprzedmiotowymi ustalenia odnośnie ewentualnej zgody powoda na potrącenie nieistniejącej wierzytelności.

Tym samym Sąd Okręgowy uznał apelację za bezzasadną i oddalił ją na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 kpc i 99 kpc. Zasądzona od pozwanego na rzecz powoda kwota 1800 zł stanowi wynagrodzenie pełnomocnika strony powodowej zgodne z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U z 2015 r. poz. 1804 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dniu wniesienia apelacji, stosownie do § 2 rozporządzenia z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego powyższe rozporządzenie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1667).

Wojciech Wołoszyk Elżbieta Kala Wiesław Łukaszewski