Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 października 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Leon Miroszewski (sprawozdawca)

Sędziowie: SSO Anna Budzyńska

SSO Piotr Sałamaj

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2017 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa syndyka masy upadłości D. K. w upadłości likwidacyjnej

przeciwko P. B.

o zapłatę

na skutek zażalenia strony powodowej na zarządzenie Przewodniczącego w Sądzie Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 8 listopada 2016 roku, sygnatura akt X GNc 898/16, obejmujące zwrot pozwu z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych

postanawia:

uchylić zaskarżone zarządzenie

Anna Budzyńska Leon Miroszewski Piotr Sałamaj

UZASADNIENIE

Zarządzeniem z dnia 8 listopada 2016 roku Przewodniczący w Sądzie Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie zwrócił „wniosek powoda o zwolnienie od kosztów sądowych wobec niezałączenia oświadczenia obejmującego szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania powodów podpisanego przez wnioskodawcę” a także zwrócił pozew w postępowaniu upominawczym, wniesiony o zasądzenie od pozwanego P. B. kwoty 73.574,80 złotych z odsetkami oraz kosztami postępowania.

W uzasadnieniu powołał się na art. 130 ² § 1 k.p.c. stwierdzając, że pozew wniesiony przez zawodowego pełnomocnika podlegał opłacie, natomiast opłata nie została uiszczona, co uzasadniało zwrot pisma bez wzywania do uiszczenia opłaty.

W zażaleniu na to zarządzenie powód zaskarżył je w całości oraz wniósł o uchylenie zarządzenia, merytoryczne rozpoznanie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych oraz przyjęcie pozwu do rozpoznania.

W uzasadnieniu stwierdził, że powodowy syndyk jest wyłącznie legitymowany do prowadzenia postępowań dotyczących masy upadłości natomiast upadły traci legitymację procesową. Zwrócił nadto uwagę, że zgodnie z art. 62 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze masę upadłości stanowi majątek upadłego na dzień ogłoszenia upadłości i nabyty w toku prowadzonego postępowania upadłościowego, a dysponowanie tym majątkiem przez syndyka masy upadłości nie ma wpływu na utrzymanie upadłego, ani tym bardziej syndyka, ponieważ nie służy ich finansowaniu. W związku z powyższym, zdaniem powoda ocena sytuacji majątkowej nie powinna być dokonywana tak jak w odniesieniu do osób fizycznych, albowiem nie przystaje do statusu prawnego masy upadłości.

Wobec powyższego, oraz wobec treści art. 144 prawa upadłościowego i naprawczego, skarżący stwierdził, że nie znajduje w niniejszej sprawie zastosowania art. 102 ust. 2 i 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, albowiem brak jest podmiotu, który mógłby złożyć oświadczenie, o którym mowa w tych przepisach, zaś przy ocenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych należy odwołać się do przesłanek z art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, gdy o zwolnienie ubiega się osoba prawna lub jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową.

Zdaniem skarżącego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych podlegał merytorycznemu rozpoznaniu, a więc nie było też podstaw do zwrotu pozwu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

W zaskarżonym zarządzeniu osobno przedstawione zostały motywy zwrotu wniosku o zwolnienie powoda od kosztów sądowych, co znalazło wyraz w samym rozstrzygnięciu w sprawie tego zwrotu, natomiast uzasadnienie zarządzenia zawiera wyjaśnienie podstawy decyzji o zwrocie pozwu, którego przesłanki, wynikające z art. 130 ² § 1 k.p.c. zostały opisane jako nieuiszczenie opłaty od pozwu w sytuacji jego złożenia przez zawodowego pełnomocnika powoda i brak podstaw do jego wezwania do uiszczenia opłaty.

Z treści zaskarżonego zarządzenia, jak też z jego uzasadnienia, nie wynika, czyje - zdaniem Przewodniczącego w Sądzie Rejonowym - oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania miałoby być złożone wraz z zawartym w pozwie wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych. Mowa jest o „powodach”, co mogłoby wskazywać, że przewodniczący uważał za „powodów” zarówno syndyka, jak i upadłego.

Zgodnie z art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, która złożyła oświadczenie, że nie jest w stanie ich pokryć bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Przepis nie definiuje pozycji „osoby fizycznej” przed sądem, natomiast nie ulega wątpliwości, że chodzi o stronę lub uczestnika, którego udział w postępowaniu sądowym zakłada poniesienie kosztów sądowych.

Gdyby przyjąć, że Przewodniczący w Sądzie Rejonowym uważał, że to syndyk będący powodem ma złożyć oświadczenie, o którym mowa w art. 102 ust. 1 u.k.s.c., to trzeba jednak zauważyć, że syndyk wystąpił z roszczeniem pieniężnym, a więc dochodzi wierzytelności wchodzącej w skład masy upadłości (art. 144 ust. 1 Prawa upadłościowego zarówno w obecnym brzmieniu tej ustawy, jak i w poprzednim - ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze). Syndyk występuje na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym (art. 144 ust. 2 Prawa upadłościowego). Syndyk jednak nie ma ponosić kosztów sądowych z własnych środków, bowiem koszty te należą do kosztów postępowania upadłościowego - art. 230 Prawa upadłościowego (syndyk ponosi jedynie koszty ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z pełnieniem funkcji – art. 156 ust. 4 Prawa upadłościowego).

Powyższe jest konsekwencją statusu syndyka w postępowaniu sądowym dotyczącym masy upadłości, polegającego na tym, że syndyk ma legitymację w znaczeniu formalnym, na zasadzie bezwzględnego postanowienia procesowego. Rację ma skarżący, że upadły nie ma takiej legitymacji, a więc nie jest stroną lub uczestnikiem postępowania sądowego dotyczącego jego masy upadłości, pozostaje natomiast legitymowanym w znaczeniu materialnym.

Złożenie zatem wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych przez syndyka w postępowaniu sądowym dotyczącym masy upadłości nie wymaga dołączenia przez niego, jako strony lub uczestnika tego postępowania, oświadczenia, o którym mowa w art. 102 ust. 2 u.k.s.c.

O ile Przewodniczący w Sądzie Rejonowym uznał, że syndyk masy upadłości upadłego, będącego osobą fizyczną, ma obowiązek złożyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródła utrzymania upadłego, to nie można było braku tego oświadczenia traktować jako skutkującego postępowaniem na podstawie art. 102 ust. 2 i 4 u.k.s.c. Jak już była mowa, to syndyk jest stroną procesu, a nie upadły, toteż brak oświadczenia upadłego, o ile faktycznie oświadczenie takie jest faktycznie wymagane, co budzi wątpliwości, może być traktowany jedynie jako podstawa do wszczęcia czynności, o których mowa w art. 109 ust. 1 u.k.s.c. To zaś z kolei oznacza, że ewentualne nieuzupełnienie danych mających prowadzić do zbadania rzeczywistego stanu majątkowego strony, skutkować może oddaleniem wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, a nie jego zwrotem.

Jak widać, zarządzenie o zwrocie pozwu było w niniejszej sprawie co najmniej przedwczesne, dlatego należało, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. uchylić zaskarżone zarządzenie. Co do zwrotu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, wobec wniosku skarżącego, za który należało uznać zakwestionowanie tego zwrotu w zażaleniu wszczynającym niniejsze postępowanie, objęto je również rozstrzygnięciem w niniejszym postępowaniu zażaleniowym, jak w sentencji, w oparciu o treść art. 380 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

Anna Budzyńska Leon Miroszewski Piotr Sałamaj