Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 2847/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2017 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Gulska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Wioletta Wójtowicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 września 2017 roku w L.

sprawy A. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o odsetki

na skutek odwołania A. M.

od decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 11 maja 2016 roku znak: (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz A. M. odsetki ustawowe od dnia 22 grudnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia 19 kwietnia 2016 roku z tytułu opóźnienia w wypłacie świadczenia;

II.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

Sygn. akt VIII U 2847/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z dnia 11 maja 2016 roku odmówił A. M. prawa do wypłaty odsetek z tytułu opóźnienia wypłaty renty z tytułu niezdolności do prazy za okres od dnia 8 listopada 2014 roku do dnia 30 kwietnia 2016 roku. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 9 marca 2016 roku, decyzją z dnia 20 kwietnia 2016 roku wydał decyzję ustalającą prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy na okres od dnia 8 listopada 2014 roku do dnia 30 listopada 2016 roku. W ocenie organu decyzja została wydana bez naruszenia ustawowego terminu, a w wyroku Sąd nie orzekł o odpowiedzialności Zakładu za opóźnienie w ustaleniu prawa lub wypłacie świadczenia (decyzja – k. 109 a.r.).

A. M. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się przyznania odsetek za okres od dnia 8 listopada 2014 roku do dnia 30 kwietnia 2016 roku. Wskazała, że organ wydając decyzję odmawiającą prawa do renty postąpił niezgodnie z prawem, ponieważ ubezpieczona dostarczyła niezbędną dokumentację lekarską potwierdzającą niezdolność do pracy, co następnie stwierdził Sąd w wyroku z dnia 9 marca 2016 roku (odwołanie – k. 2-3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Wskazał, że wyrok Sądu Okręgowego ustalający wnioskodawczyni prawo do renty wpłynął do Zakładu w dniu 22 marca 2016 roku. Dodatkowe postępowanie wyjaśniające zakończono 14 kwietnia 2016 roku, a decyzję przyznającą prawo do świadczenia wydano w dniu 20 kwietnia 2016 roku, przekazując jednocześnie należność. Tym samym zachowane zostały terminy ustawowe. Ponadto w wyroku z dnia 9 marca 2016 roku Sąd nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie prawa do renty w terminie (odpowiedź na odwołanie – k. 4 a.s.).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił, co następuje:

A. M., urodzona (...), w dniu 29 września 2014 roku złożyła wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy (wniosek – k. 1-4 a.r.).

Lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 24 października 2014 roku stwierdził, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do pracy (orzeczenie – k. 57 a.r.).

W wyniku sprzeciwu A. M. sprawa została skierowana do Komisji Lekarskiej, która orzeczeniem z dnia 21 listopada 2014 roku również uznała, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy (sprzeciw – k. 59, orzeczenie – k. 61 a.r.).

W oparciu o powyższe orzeczenie Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 27 listopada 2014 roku odmówił wnioskodawczyni prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (decyzja – k. 64 a.r.).

A. M. wniosła odwołanie od powyższej decyzji do Sądu Okręgowego w Lublinie. Wyrokiem z dnia 9 marca 2016 roku, w sprawie VII U 2691/14 Sąd Okręgowy w Lublinie, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 8 listopada 2014 roku do dnia 30 listopada 2016 roku (wyrok – k. 86 a.r.).

W toku postępowania Sąd Okręgowy dopuścił dowody z opinii, w tym z opinii uzupełniających biegłych sądowych lekarzy neurologa, neurochirurga i medycyny pracy, którzy stwierdzili częściową niezdolność do pracy odwołującej się (uzasadnienie – k. 87-89 a.r.).

Wyrok wpłynął do organu rentowego w dniu 22 marca 2016 roku (wyrok – k. 86 a.r.).

Decyzją z dnia 20 kwietnia 2016 roku organ rentowy wykonał powyższy wyrok i przyznał wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 8 listopada 2014 roku do dnia 30 listopada 2016 roku. Należność za okres od dnia 8 listopada 2014 roku do dnia 31 marca 2016 roku, zgodnie z informacją zawartą w decyzji, Zakład przekazał na rachunek wraz ze świadczeniem za kwiecień (decyzja – k. 100 a.r.).

Wnioskiem z dnia 4 maja 2016 roku A. M. zwróciła się do organu rentowego o wypłatę odsetek ustawowych za opóźnienie w przyznaniu renty, która została przyznana na podstawie wyroku Sądu (wniosek – k. 108 a.r.).

W dniu 11 maja 2016 roku organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję, odmawiającą prawa do wypłaty odsetek (decyzja – k. 109 a.r.).

Postanowieniem z dnia 9 grudnia 2016 roku Sąd, uwzględniając wniosek pełnomocnika ZUS, dopuścił dowód z opinii biegłego neurologa na okoliczność, czy dokumentacja medyczna zgromadzona w toku postępowania przed organ rentowym przed wydaniem decyzji z dnia 27 listopada 2014 roku dawała podstawę do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ustalonej wyrokiem Sądu z dnia 9 marca 2016 roku (postanowienie – k. 14v a.s.).

Po przeanalizowaniu dokumentacji medycznej oraz akt sprawy VII U 2691/14 biegła kategorycznie stwierdziła, że dokumentacja medyczna zgromadzona przed wydaniem decyzji o odmowie przyznania prawa do renty dla A. M. dawała podstawę do przyznania tego świadczenia z uwagi na stwierdzoną niezdolność do pracy (opinia – k. 16 a.s.).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony w oparciu o wskazane dowody z dokumentów.

Dokumenty znajdujące się w aktach rentowych nie były kwestionowane przez strony i nie budziły wątpliwości Sądu. Okoliczności w nich stwierdzone nie były przedmiotem sporu.

Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miała natomiast opinia biegłej neurolog W. S., która pozwoliła stwierdzić odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie prawa do świadczenia. Z opinii wynika, że dokumentacja medyczna zgromadzona przez organ rentowy przed wydaniem decyzji odmownej z dnia 27 listopada 2014 roku pozwalała na ustalenie niezdolności do pracy. Opinia jest szczegółowo uzasadniona i powołuje się na wskazaną dokumentację medyczną.

Organ rentowy złożył zarzuty do opinii, jednocześnie wnosząc o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego lekarza neurochirurga (k. 27-28 a.s.). Sąd oddalił wniosek dowodowy organu rentowego z uwagi na niemerytoryczną treść zarzutów i dostateczne wyjaśnienie istoty sprawy (k. 36v a.s.).

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że opinia biegłej neurolog W. S. została dopuszczona na wniosek pełnomocnika organu rentowego, złożony na rozprawie w dniu 9 grudnia 2016 roku (k. 14 a.s.). Opinia jest wyczerpująca i odpowiada na postawioną tezę dowodową. Wskazuje, że z dokumentacji wynika, iż (...)były leczone operacyjnie w dniu 20 marca 2014 roku. Badanie(...) wykonane w dniu 15 października 2014 roku wykazało (...)Powyższa dokumentacja świadczy o niekorzystnym przebiegu po leczeniu operacyjnym w dniu 20 marca 2014 roku i stanowi wytłumaczenie dla utrzymujących się dolegliwości bólowych. Z dokumentacji wynika ponadto, że w tym okresie wnioskodawczyni korzystała z leczenia farmakologicznego i rehabilitacyjnego. W zastrzeżeniach organ rentowy odniósł się do dokumentu badania z dnia 8 stycznia 2015 roku, a więc wykonanego po złożeniu wniosku o rentę, na który powołała się również biegła. Jak jednak wskazała biegła, badanie (...)z 8 stycznia 2015 roku potwierdziło jedynie wyniki badania z dnia 15 października 2014 roku. W ocenie Sądu nie stanowiło więc żadnej nieznanej wcześniej organowi rentowemu okoliczności świadczącej o niezdolności do pracy. Badanie z 15 października 2014 roku (podobnie jak karty informacyjne z leczenia szpitalnego w okresie od 20 do 22 marca 2014 roku) było natomiast przedmiotem oceny zarówno lekarza orzecznika, jak i komisji lekarskiej (k. 57v, 61v a.r.).

W tej sytuacji należało uznać, że zastrzeżenia organu rentowego nie uzasadniają dopuszczenia dowodu z kolejnej opinii i zmierzają jedynie do przedłużenia postępowania. Opinia biegłej neurolog W. S. jest bowiem wyczerpująca i rzetelnie uzasadniona.

Sąd Okręgowy w Lublinie rozważył, co następuje:

Odwołanie jest częściowo uzasadnione.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 963, tekst jedn. ze zm.) jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Terminy, o których mowa w treści wyżej cytowanego przepisu, na gruncie niniejszej sprawy określone są w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887, tekst jedn. ze zm.), na podstawie której przyznawane jest prawo do renty.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 wskazanej ustawy organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Ustęp 1a cytowanego przepisu stanowi, że w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Z treści przepisu art. 85 ust. 1 ustawy systemowej wynika, że wypłata odsetek przez organ rentowy jest uzasadniona tylko wówczas, gdy Zakład będzie ponosił odpowiedzialność za naruszenie terminu do ustalenia prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości.

Sąd Okręgowy ma na uwadze ugruntowane w orzecznictwie stanowisko, zgodnie z którym brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia. Jest ono oparte na uchwale Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011 roku, I UZP 2/11 (OSNP 2011, nr 19-20, poz. 255). W uchwale tej Sąd wyraził pogląd, że „niezamieszczenie w sentencji wyroku orzeczenia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oznacza, iż sąd w istocie nie wyjaśnił i nie rozstrzygnął tej kwestii. W kolejnym procesie sądowym, w którym wnioskodawca domaga się wypłaty odsetek od przyznanego z opóźnieniem świadczenia, dopuszczalne, a wręcz konieczne, jest prowadzenie postępowania dowodowego na tę okoliczność”.

Mając na uwadze takie stanowisko, potwierdzone również wyrokami innych sądów (zob. m.in. wyrok SA w Łodzie z 16 września 2016 roku, III AUa 1991/16, LEGALIS nr 1543874; wyrok SA w Rzeszowie z 12 października 2016 roku, III AUa 369/16, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych) w niniejszej sprawie należało odnieść się do kwestii odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia. Jak wynika z opinii biegłego lekarza neurologa organ rentowy miał możliwość stwierdzenia niezdolności do pracy wnioskodawczyni w oparciu o dokumentację dostępną przed wydaniem decyzji. Dokumenty te były przedmiotem oceny lekarza orzecznika ZUS oraz Komisji Lekarskiej ZUS. Tym samym organ rentowy ponosi odpowiedzialność za niewydanie decyzji przyznającej świadczenie. Należy pamiętać, że brak ustalenia prawa do świadczenia lub brak wypłaty świadczenia w rozumieniu art. 85 ust. 1 ustawy systemowej odnosi się nie tylko do niewydania w terminie decyzji przyznającej świadczenie, ale również do wydania decyzji odmawiającej przyznania świadczenia mimo spełnienia warunków do jego uzyskania (wyrok SN z 9 marca 2001 roku, II UKN 402/00, OSNP 2002, nr 20, poz. 501).

A zatem w niniejszej sprawie organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie w terminie prawa do renty, przyznanej następnie na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 9 marca 2016 roku, sygn. akt VII U 2691/14.

Pozostałą do rozstrzygnięcia kwestią jest określenie okresu, za który należało zasądzić odsetki. Wnioskodawczyni domagała się odsetek za okres od dnia 8 listopada 2014 roku do dnia 30 kwietnia 2016 roku, a więc od daty ustalenia prawa do renty do końca miesiąca, w którym wydano decyzję o jej przyznaniu.

W sprawach o prawo do renty organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w ustaleniu prawa do tego świadczenia w sytuacji, gdy okoliczność niezbędna do przyznania prawa do renty była możliwa do ustalenia jeszcze na etapie postępowania administracyjnego. A zatem za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w przedmiocie prawa do renty przyjąć należy dzień wydania orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS (wyrok SA w Szczecinie z 8 listopada 2016 roku, III AUa 67/16, LEGALIS nr 1591961). Uzasadnia to również przewidziany w ustawie o emeryturach i rentach tryb postępowania przed organem rentowym w zakresie ustalania niezdolności do pracy. Zgodnie z art. 14 ustawy oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia czasu jej trwania dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu. Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu w ciągu 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Komisja lekarska, rozpatrując sprzeciw lub zarzut wadliwości, dokonuje oceny niezdolności do pracy i jej stopnia oraz ustalenia okoliczności, o których mowa w ust. 1. Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Jak wynika z analizy tego przepisu ostatnia okoliczność niezbędna do wydania decyzji w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy jest ustalana przez Komisję Lekarską, której orzeczenie stanowi podstawę do wydania decyzji. W niniejszej sprawie Komisja wydała orzeczenie w dniu 21 listopada 2014 roku. W dalszej kolejności Zakład Ubezpieczeń Społecznych powinien w myśl art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej wydać decyzję przyznającą prawo do świadczenia. Skoro tego nie uczył (wydał decyzję odmowną) należało uznać, że z pierwszym dniem po upływie ustawowego terminu 30 dni, a więc od 22 grudnia 2014 roku pozostawał w zwłoce. Jest to data początkowa, od której należą się wnioskodawczyni odsetki.

Datą końcową jest dzień 19 kwietnia 2016 roku. Jak bowiem wynika z treści decyzji wydanej w dniu 20 kwietnia 2016 roku, wnioskodawczyni przekazano wówczas należne świadczenie wraz z wyrównaniem za okres od 8 listopada 2014 roku do 31 marca 2016 roku.

Sąd Okręgowy w punkcie I wyroku zmienił zatem zaskarżoną decyzję i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz A. M. odsetki ustawowe od dnia 22 grudnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia 19 kwietnia 2016 roku z tytułu opóźnienia w wypłacie świadczenia.

W punkcie II wyroku odwołanie zostało oddalone w pozostałej części, tj. w części, w której wnioskodawczyni domagała się zasądzenia odsetek za cały okres od 8 listopada 2014 roku do 30 kwietnia 2016 roku, a więc również za okresy od 8 listopada 2014 roku do 21 grudnia 2014 roku i od 20 kwietnia do 30 kwietnia 2016 roku.

Należy wskazać, że rozróżnienie dwóch rodzajów zasądzonych odsetek spowodowane jest zmianą stanu prawnego od dnia 1 stycznia 2016 roku w tym zakresie. Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 roku Zakład był zobowiązany do wypłaty odsetek od świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Natomiast zgodnie z brzmieniem przepisu od dnia 1 stycznia 2016 roku Zakład jest obowiązany do wypłaty odsetek od świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Powyższe jest konsekwencją zmiany art. 84 i art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych na mocy art. 19 ustawy z dnia 9 października 2015 roku o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1830).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Lublinie, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 47714 § 1 i § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.