Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 500/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 stycznia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 8 grudnia 2016 r. przyznał G. K. emeryturę w kwocie zaliczkowej od 25 grudnia 2016 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Emeryturę obliczono w następujący sposób:

- kwota zewidencjonowanych składek na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 191149, 97 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 454694, 66 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 250, 60 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2577, 19 zł

Obliczenie wysokości emerytury: ( (...), 97 + (...), 66) / 250, 60 = 2577, 19 zł.

Organ rentowy poinformował także, że w związku z ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych prawo do przyznania rekompensaty nie przysługuje osobom, które mają ustalone prawo do emerytury na podstawie art. 184, oraz, że w związku z wnioskiem z dnia 28 grudnia 2016 r. podjęcie wypłaty korzystniejszego dla wnioskodawczyni świadczenia nastąpi odrębną decyzją.

(decyzja – k. 7-8 akt ZUS)

Ubezpieczona G. K. uznała w/w decyzję za krzywdzącą i w dniu 6 lutego 2017 r. złożyła odwołanie. W uzasadnieniu wskazała, że nie wiedziała o konsekwencji wynikającej z decyzji dot. emerytury w postaci braku uprawnień do otrzymania rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wniosła o przyznanie jej prawa do rekompensaty.

(odwołanie – k. 2)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania od powyższej decyzji. W uzasadnieniu przywołał tożsamą argumentację, co w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 3)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. K. urodziła się w dniu (...)

(bezsporne)

W dniu 9 maja 2016 roku skarżąca złożyła wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury wcześniejszej, załączając świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych

(wniosek k 1-4, świadectwo k 8 akt ZUS)

Decyzją z dnia 2 czerwca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał skarżącej prawo do emerytury wcześniejszej w kwocie zaliczkowej od dnia 1 maja 2016 roku, jednakże wypłata emerytury została zawieszona z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia. Decyzja zawiera szereg pouczeń dotyczących emerytury.

(decyzja k 18-19 akt ZUS)

Decyzją z dnia 13 stycznia 2017 r., wydaną na skutek wniosku odwołującej z dnia 28 grudnia 2016 roku o podjęcie wypłaty emerytury wcześniejszej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 129, 25 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ustalił wysokość emerytury i podjął jej wypłatę od dnia 1 grudnia 2016 r., tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

Do ustalenia wysokości emerytury uwzględniono 39 lat, 2 m-ce i 8 dni (470 m-cy) okresów składkowych i 1 rok, 3 m-ce i 24 dni (15 m-cy) okresów nieskładkowych.

Emeryturę obliczono w następujący sposób:

- kwota zewidencjonowanych składek na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 191149, 97 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 455753, 98 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 250, 60 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2581, 42 zł

Obliczenie wysokości emerytury: ( (...), 97 + (...), 98) / 250, 60 = 2581, 42 zł.

(decyzja – k. 14 akt ZUS)

W dniu 8 grudnia 2016 roku skarżąca złożyła wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury z tytułu wieku.

(wniosek k 1-4, plik II akt ZUS)

Decyzją z dnia 9 stycznia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 8 grudnia 2016 r. przyznał G. K. emeryturę z tytułu wieku, w kwocie zaliczkowej, od 25 grudnia 2016 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Emeryturę obliczono w następujący sposób:

- kwota zewidencjonowanych składek na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 191149, 97 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 454694, 66 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 250, 60 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2577, 19 zł

Obliczenie wysokości emerytury: ( (...), 97 + (...), 66) / 250, 60 = 2577, 19 zł.

Organ rentowy poinformował także, że w związku z ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych prawo do przyznania rekompensaty nie przysługuje osobom, które mają ustalone prawo do emerytury na podstawie art. 184, oraz, że w związku z wnioskiem z dnia 28 grudnia 2016 r. podjęcie wypłaty korzystniejszego dla wnioskodawczyni świadczenia nastąpi odrębną decyzją.

(decyzja – k. 7-8 akt ZUS)

Sąd oddalił wniosek skarżącej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka na okoliczność przyczyn nie rozwiązania umowy o pracę z uwagi na uwzględnienie prośby pracodawcy. Powyższa okoliczność pozostaje bez jakiegokolwiek wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie, a przeprowadzenie takiego dowodu prowadziłoby jedynie do zbędnego przedłużania postępowania.

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy. Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę w całości, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający by wyjaśnić sporną okoliczność – a mianowicie czy wnioskodawczyni G. K. przysługuje prawo do rekompensaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie rozważań należy wskazać, że stan faktyczny w niniejszej sprawie był niesporny pomiędzy stronami.

Zgodnie z dyspozycją art. 1 ust. 1 ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 r., poz. 664) określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 z późn. zm.).

Stosownie do treści art. 2 ust. 5 w/w ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 w/w ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Ust. 2 art. 21 stanowi, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Art. 23 ust. 1 w/w ustawy stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

Reasumując prawo do rekompensaty, zgodnie z w/w ustawą, mają osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 – 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat (dla kobiet), oraz mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat (dla kobiet).

Jak wynika z powyższego art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 w/w ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 listopada 2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39 czy tez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 r., lex nr 1979477).

Bezspornym jest w rozpoznawanej sprawie jest, że wnioskodawczyni nabyła prawo do emerytury wcześniejszej od dnia 1 maja 2016 roku. Wypłata tej emerytury została jednak zawieszona, z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia. W dniu 28 grudnia 2016 roku skarżąca złożyła wniosek o podjęcie wypłaty i organ rentowy, decyzją z 13 stycznia 2017 roku podjął wypłatę emerytury wcześniejszej od dnia 1 grudnia 2016 roku.

Dopiero decyzją z dnia 9 stycznia 2017 r., wydaną na skutek złożenia w dniu 8 grudnia 2016 roku wniosku o przyznanie emerytury z tytułu wieku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przyznał G. K. prawo do emerytury z tytułu wieku w kwocie zaliczkowej od 25 grudnia 2016 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

W toku postępowania skarżąca w różnoraki sposób tłumaczyła swoje żądanie. W odwołaniu wskazała, że przeszła na wcześniejszą emeryturę w maju 2016 roku, ale podjęła decyzję o pozostaniu w zatrudnieniu, gdyż prosił ją o to pracodawca. Potwierdziła powyższe w piśmie procesowym z dnia 16 maja 2017 roku. W toku procesu, składając wyjaśnienia, wnioskodawczyni zmieniła pierwotną wersję i podała, że dowiadywała się o możliwość otrzymania rekompensaty u pracownika organu rentowego i otrzymała informację, iż ubiegać się o rekompensatę będzie mogła dopiero wtedy, kiedy osiągnie odpowiedni wiek, tj. w grudniu 2016 r. W związku tym postanowiła pracować do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego tj. do grudnia 2016 r.

Niezależnie od powyższego, w odczuciu G. K. niesprawiedliwym jest, że organ rentowy nie poinformował jej o możliwości przyznania różnych świadczeń, nie poinformował jej o wszystkich możliwościach lub też zrobił to nieprecyzyjnie, w wyniku czego straciła ona możliwość otrzymania prawa do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Jak wskazała organ rentowy nie poinformował jej, że powinna wycofać wniosek, żeby otrzymać rekompensatę.

Trzeba podkreślić, że w maju 2016 roku wnioskodawczyni żądała w swoim wniosku przyznania prawa do emerytury, nie wskazując w żaden sposób, że jej zamiarem jest również uzyskanie prawa do rekompensaty. Takiego wniosku nie zawarła również we wniosku o podjęcie wypłaty tej emerytury. W tym kontekście, w ocenie Sądu, organ rentowy postąpił zgodnie z wnioskiem. To znaczy dokonał badania czy przysługiwałoby wnioskodawczyni prawo do wcześniejszej emerytury w oparciu o obowiązujące przepisy prawa. Tak więc organ rentowy nie naruszył trybu postępowania przy ustalaniu prawa do świadczeń przewidzianego zarówno w ustawie, jak i w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. Co więcej, jeżeli wniosek o przyznanie określonego świadczenia jest jasny w swej treści i kompletny, bezprzedmiotowe staje się informowanie zainteresowanego przez organ rentowy "o innych możliwościach”.

Jeżeli odwołująca zamierzała uzyskać prawo do rekompensaty, a nie do wcześniejszej emerytury, to winna złożyć stosowny wniosek. Wówczas niewątpliwie organ rentowy rozpatrzyłby jej żądanie. Pracownik ZUS w takim stanie faktycznym nie miał żadnych podstaw do tego, żeby taką ewentualność brać pod uwagę, zwłaszcza w kontekście jasnego wniosku o przyznanie prawa do emerytury. Nadto organ rentowy wydał stosowną decyzję w maju 2016 roku, którą wnioskodawczyni nie zaskarżyła do Sądu i nie podnosiła, że chce ona uzyskać rekompensatę. Podobnie jak nie zaskarżyła decyzji o podjęciu z dniem 1 grudnia 2016 roku wypłaty emerytury wcześniejszej.

Organ rentowy załatwiając wniosek odwołującej o przyznanie prawa do emerytury nie miał obowiązku z urzędu sprawdzać i informować skarżącej, czy może przysługują jej jeszcze jakieś inne świadczenia albo udzielać porad prawnych w tym zakresie.

Obowiązek organu rentowego pouczania ubezpieczonych dotyczy tylko określonych konkretnie w przepisach sytuacji. Brak jest po stronie ZUS obowiązku udzielania porad prawnych dla ubezpieczonych w zakresie wachlarzu możliwości, jakie mają w związku z obowiązującymi przepisami. O konieczności takiego udzielania porad prawnych nie wspomina żadna ustawa, ani Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U.2011.237.1412) . Obowiązek zaś informowania o warunkach i dowodach wymaganych do uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych oraz udzielania pomocy przy ubieganiu się o te świadczenia dotyczy toczącego się postępowania. Trudno byłoby przyjąć, że organy rentowe są obowiązane zawiadamiać wszystkie osoby zainteresowane np. o wszystkich przewidzianych w przepisach możliwościach i warunkach przyznawania prawa do świadczeń, zwłaszcza jeżeli z wniosku nie wynika, że ubezpieczony jest zainteresowany innym świadczeniem niż to, które wskazał we wniosku.

W przedmiotowej sprawie ubezpieczona złożyła wniosek do organu rentowego o emeryturę wcześniejszą, w związku z czym ZUS, nie mając obowiązku informowania o innych możliwościach w sytuacji wnioskodawczyni, zajmował się jedynie sprawą dot. Tej emerytury i tylko pod tym kątem rozpatrywał sprawę. W grudniu 2016 roku odwołująca złożyła wniosek o emeryturę z tytułu wieku i wówczas zaznaczyła, że wnosi o jej przyznanie z rekompensatą, co pozwoliło organowi rentowemu odnieść się merytorycznie do żądania.

Przechodząc do kwestii merytorycznego rozpoznania sprawy należy wskazać, że ubezpieczona nie spełnia warunków do uzyskania prawa do rekompensaty z uwagi na to, że korzysta ona z prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wnioskodawczyni bowiem z dniem 1 maja 2016 roku przeszła na emeryturę wcześniejszą, a następnie przeszła na emeryturę z tytułu wieku, co jest bezsporne.

Przy uwzględnieniu wykładni funkcjonalnej w/w przepisu art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy dojść do przekonania, że skoro ubezpieczona uzyskała prawo do emerytury na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to nie ma ona prawa do rekompensaty, która jest swoistego rodzaju odszkodowaniem dla osób, które takiego prawa nie nabyły, a spełniły wymienione w przepisie wymagania.

Biorąc pod uwagę powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego w Łodzi, decyzja organu rentowego jest prawidłowa.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawczyni

29.09.2017 r.

A.L. - niezaakceptowane