Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2017 r.

Sąd Rejonowy w Lidzbarku Warmińskim I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2017 r. w Lidzbarku Warmińskim na rozprawie

sprawy z powództwa C. (...)z siedzibą w W.

przeciwko A. J.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej A. J. na rzecz powoda C. (...)z siedzibą w W. kwotę 2.996,56 zł (dwa tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt sześć złotych 56/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanej A. J. na rzecz powoda C. (...)z siedzibą w W. kwotę 1.030,40 zł (jeden tysiąc trzydzieści złotych 40/100) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

4.  nadaje wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności.

SSR Agnieszka Przęczek

Sygn. akt I C 352/17 upr

UZASADNIENIE

Powód C. (...)z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanej A. J. kwoty 6.011,56 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że pozwaną oraz (...) sp. z o. o. łączyła umowa pożyczki zawarta w dniu 14 marca 2016 r. Pozwana nie wywiązała się z przyjętego na siebie zobowiązania, nie regulując na rzecz pożyczkodawcy płatności w sposób przewidziany w umowie. Pożyczkodawca na podstawie umowy sprzedaży wierzytelności z dnia 28 listopada 2016 r. zbył przysługującą mu względem pozwanej wierzytelność na rzecz e. (...), który następnie, w dniu 30 listopada 2016 r., zawarł z powodem umowę sprzedaży wierzytelności. Tym samym powód stał się wierzycielem strony pozwanej. Na dochodzoną pozwem kwotę składa się: niespłacona należność główna w kwocie 2.875 zł, koszty udzielenia pożyczki w kwocie 3.015 zł, odsetki za opóźnianie w wysokości 121,56 zł od należności głównej i kosztów obliczone do dnia 30.01.2017 r.

Pozwana nie odniosła się do żądania pozwu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 marca 2016 r. pomiędzy (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. a pozwaną A. J. została zawarta ramowa umowa pożyczki numer (...). Stosownie do jej zapisów, na całkowity koszt pożyczki miała składać się prowizja oraz odsetki (pkt 12 umowy). Prowizja stanowiła opłatę, którą pożyczkobiorca zobowiązany był płacić za przygotowanie, udzielenie i korzystanie z pożyczki. Zgodnie z tabelą opłat stanowiącą załącznik do umowy, prowizja i odsetki miały być rozliczane w miesięcznych okresach rozliczeniowych, w wysokości i terminach wynikających z harmonogramu. Wysokość prowizji miała wynosił od 0 do 85 % kwoty pożyczki i była uzależniona od czasy trwania oraz kwoty pożyczki. W przypadku pożyczki udzielonej na 24 miesiące pobierana była prowizja podstawowa w wysokości 25 % pożyczki, prowizja roczna wynosiła 60%, odsetki kapitałowe 20%- co dawało w sumie 105%.

Pożyczkodawca wypłacił pozwanej 3.000 zł tytułem pożyczki. Termin jej zwrotu ustalono na 14 marca 2018 r. Pozwana w niniejszym terminie nie spłaciła całości pożyczki.

W dniu 28 listopada 2016 r. pomiędzy (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. a e. (...) z siedzibą w W., w dniu 30 listopada 2016 r. pomiędzy e. (...)z siedzibą w W. a powodem zostały zawarte umowy sprzedaży wierzytelności. Obejmowały one również wierzytelność wynikającą z umowy pożyczki zawartej z pozwaną numer (...).

Pismem z dnia 18 stycznia 2017 r. zawiadomiono pozwaną o cesji wierzytelności.

dokumenty: wyciąg z ksiąg rachunkowych k. 13; ramowa umowa pożyczki k. 16-20, harmonogram spłat k. 21, umowa sprzedaży wierzytelności z dnia 30 listopada 2016 r. k. 25-29, umowa sprzedaży wierzytelności z dnia 28 listopada 2016 r. k. 30-34; załącznik do umowy sprzedaży wierzytelności k. 14-15, odpisy KRS i pełnomocnictwa k. 22-24 i 35-45; zawiadomienie o cesji k. 46.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Podstawę prawną powództwa stanowił art. 509 § 1 k.c., zgodnie z którym wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

W rozpoznawanej sprawie pozwana nie stawiła się na rozprawie i nie odniosła się pisemnie do żądania pozwu. W takiej sytuacji, w myśl. art. 339 § 1 k.p.c., Sąd zobligowany był rozstrzygnąć sprawę wyrokiem zaocznym.

Zgodnie z art. 339 § 1 k.p.c. w tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Stan faktyczny w sprawie ustalono więc w oparciu o przedłożony przez powódkę dowód z dokumentów, gdyż w trakcie postępowania nie ujawniły się okoliczności przeczące autentyczności tych dokumentów. Na podstawie art. 339 § 2 k.p.c. za podstawę ustalonego stanu faktycznego, jako obrazujące twierdzenia strony powodowej, przyjęto również przedłożone przez powódkę kserokopie pisma kierowanego do pozwanej.

Zgodnie z art. 720 k.c. , przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.

Z kolei w myśl art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2014 roku, poz. 1497 ze zm.) przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności między innymi umowę pożyczki.

Z przedłożonego przez powódkę materiału dowodowego oraz jej twierdzeń przyjętych za prawdziwe na podstawie art. 339 § 2 k.p.c. wynikało, że strony zawarły 14 marca 2016 roku umowę pożyczki co do kwoty 3.000 złotych. Zgodnie stwierdzeniami strony powodowej, na dzień wniesienia pozwu zaległości pozwanej z tytułu zawartej umowy wynosiły: 2.875 złotych kapitału, 121,56 złotych z tytułu odsetek umownych naliczonych przez powódkę od dnia wymagalności roszczenia do dnia poprzedzającego wniesienie pozwu oraz 3.015 zł kosztów udzielenia pożyczki.

Stosownie do art. 339 § 2 k.p.c., wydając wyrok zaoczny sąd przyjmuje za prawdziwe twierdzenia powoda przytoczone w pozwie o okolicznościach faktycznych, jednakże tylko wówczas, gdy twierdzenia te nie budzą uzasadnionych wątpliwości co do zgodności z prawdziwym stanem rzeczy. Domniemanie zgodności twierdzeń faktycznych powoda z prawdziwym stanem rzeczy ma szczególny charakter, bowiem bezczynność pozwanego jest tu, w pewnym sensie, przyznaniem okoliczności przytoczonych w pozwie. Fakty przyznane w procesie nie wymagają dowodu tylko wtedy, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy (art. 229 k.p.c.) Powstanie więc wątpliwości, o których mowa w § 2 art. 339 k.p.c. nie wyłącza zaoczności, lecz prowadzi do konieczności przeprowadzenia przez sąd postępowania dowodowego. Będzie tak np. w razie, gdy twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie są wzajemnie sprzeczne lub niepełne, to jest nie dają pełnego obrazu faktów określających stan sprawy albo też wnioski z nich wyciągnięte nie dają się pogodzić z regułami logicznego rozumowania (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 maja 1998 r., I CKU 34/98).

Jak podkreśla się w orzecznictwie, wprowadzenie przez art. 339 § 2 k.p.c. domniemania zgodności twierdzeń powoda z rzeczywistym stanem rzeczy nie zwalnia powoda od przytoczenia faktów, które są niezbędne do dokonania subsumcji materialnoprawnej, stanowiącej faktyczną i materialnoprawną podstawę wyroku. Sąd jest bowiem zobowiązany, nawet przy uznaniu twierdzeń powoda za prawdziwe, dokonać prawidłowej oceny zasadności żądania pozwu (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997 r., I CKU 87/97).

W rozpoznawanej sprawie nie budziło wątpliwości żądanie zapłaty kapitału i odsetek. Niezasadne było natomiast żądanie zapłaty kwoty 3.015 zł stanowiącej koszt udzielenia pożyczki.

Wątpliwości Sądu budziła możliwość obciążenia pozwanej przez powódkę
w związku z zawarciem umowy kosztami stanowiącymi 105% udzielonej pożyczki. W ocenie Sądu wysokość tych kosztów znacząco przekracza faktyczne koszty wykonania czynności związanych z udzieleniem pożyczki, wynikające z zasad doświadczenia życiowego.

Poza sporem pozostawało, że strona powodowa jest przedsiębiorcą zajmującym się prowadzeniem działalności gospodarczej m.in. w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych, a strona pozwana jako osoba fizyczna jest konsumentem. Umowy konsumenckie podlegają zaś ocenie w świetle klauzuli generalnej z art. 385 ¹ par. 1 k.c.

Zgodnie z treścią przywołanego przepisu, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§4). Pod pojęciem działania wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - kryje się wprowadzanie do umowy klauzul, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku, natomiast przez rażące naruszenie interesów konsumenta rozumie się nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, Biul. SN 2005, Nr 11, poz. 13 oraz z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, Biul. SN 2006, nr 5-6, poz. 12, z dnia 27 października 2006 r., I CSK 173/06,Lex nr 395247).

Postanowienia umowy, w którym zastrzeżono rażąco zawyżone koszty ewidentnie naruszają interesy konsumenta oraz kształtują jego prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a tym samym stanowią klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

Przedsiębiorca może w umowie ustanowić pewne opłaty związane z przygotowaniem do zawarcia umowy i pozasądowym dochodzeniem należności, jednak nie może tego czynić w sposób dowolny, zupełnie odbiegający od rzeczywistych kosztów. Czynności te nie mogą bowiem stanowić dodatkowego źródła zysku przedsiębiorcy.

Zdaniem Sądu, przy umowie pożyczki, głównymi świadczeniami stron są: po stronie pożyczkodawcy udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony okres czasu, a ze strony pożyczkobiorcy, zwrot tych środków (tak zwany depozyt nieprawidłowy). Umowa pożyczki została przy tym ukształtowania w kodeksie cywilnym w taki sposób, że co do zasady może być zarówno umową odpłatną, jak i nieodpłatną. W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy winno być wyraźnie określone w umowie. Zwyczajowo formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią odsetki, ewentualnie zapłata prowizji. Ustawodawca, aby przeciwdziałać ocenianemu negatywnie w świetle zasad współżycia społecznego zjawisku lichwy oraz aby chronić interesy słabszych uczestników obrotu gospodarczego, jakimi zazwyczaj są konsumenci, wprowadził przy tym do kodeksu cywilnego instytucję odsetek maksymalnych (art. 359 § 2 ² k.c.), których wysokość winna stanowić podstawowe odniesienie do oceny wysokości wynagrodzenia pożyczkodawcy ustalonego w umowie. Stopa tych odsetek, ustalana w odniesieniu do aktualnej stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, co odzwierciedla aktualny układ stosunków gospodarczych oraz „cenę” pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji, nie pozwala podmiotom uprzywilejowanym, jakim zwykle w obrocie z konsumentami są pożyczkodawcy, na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy. Odsetki, obok prowizji za udzielenie pożyczki, stanowią wynagrodzenie pożyczkodawcy za korzystanie przez kredytobiorcę z jego środków finansowych. Trzeba też podkreślić, że umowa pożyczki, sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Za niedozwolone klauzule umowne, w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc uznać te postanowienie umowne, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, w rzeczywistości stanowią dla pożyczkodawcy źródło dodatkowego zysku, ukryte przed konsumentem, pozwalającego mu omijać przepisy dotyczące wysokość odsetek maksymalnych oraz niedopuszczalności kary umownej za niespełnienie świadczenia pieniężnego (art.483 § 1 k.c.).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, w ocenie Sądu trzeba stwierdzić, iż zawarte w umowie stron postanowienia dotyczące pobierania przez powódkę w związku z zawarciem umowy i jej wykonaniem kosztów udzielenia pożyczki, stanowią niedozwolone klauzule umowne. Z zasad doświadczenia życiowego wynika, iż dla firmy udzielającej profesjonalnie pożyczek osobom fizycznym, koszt przygotowania umowy oraz sprawdzenia zdolności kredytowej kredytobiorcy nie będą wynosiły 3.015 złotych.

Zważenia wymaga, iż wątpliwości Sądu budziło co wchodzi w zakres kosztów udzielania pożyczki. Zgodnie z załącznikiem do umowy sprzedaży wierzytelności kwota 3.150 zł została ujęta jako prowizja roczna, zaś powód operuje w pozwie pojęciem „Koszt udzielenia pożyczki”.

Ponadto, na co trzeba zwrócić uwagę, gdyby to żądanie stanowiło zwrot prowizji, żądanie to odbiega od postanowień umownych. Zgodnie z załącznikiem do ramowej umowy pożyczki prowizja miała wynosić od 0% do 85% pożyczki- przy czym w tabeli wskazano iż roczna prowizja przy 24 miesiącach miała wynosić 60%.

Nadto w świetle postanowień umowy powódka uzależniła wysokość prowizji od czasu trwania umowy oraz wysokość udzielonej pożyczki, jednocześnie zastrzegając, że prowizja związana jest z przygotowaniem, udzieleniem i korzystaniem z pożyczki. Podkreślić zaś należy, że weryfikacja zdolności kredytowej kredytobiorców dokonywana jest standardowo. Przygotowanie do zawarcia umowy, udzielenie pożyczki obejmuje czynności typowe, jednorodne. Wysokość opłaty winna być zatem zbliżona w każdym przypadku udzielenia pożyczki i niezależna od wypłaconej sumy.

Z tych względów Sąd oddalił powództwo w zakresie kosztów udzielenia pożyczki.

W tym stanie rzeczy zasądzono na rzecz powoda od pozwanej kwotę 2.996,56 zł (pkt 1). Dalej idące powództwo oddalono (pkt 2).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. Powód wygrał proces w 49,85 %, zaś pozwana przegrała w 50,15%. Powód, zmieniając stanowisko wyrażone w pozwie złożonym w elektronicznym postępowaniu upominawczym, domagał się zwrotu 3.600 zł kosztów zastępstwa (według podwójnej stawki), 250 zł opłaty od pozwu, 17 zł opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa (pismo k. 10). Sąd nie znalazł jednak podstaw, by podwyższać wysokość stawki. Nie uzasadniał tego ani stopień skomplikowania sprawy, ani nakład pracy pełnomocnika (art. 109 § 2 k.p.c.). Sprawa miała bowiem charakter typowy, nie wymagała prowadzenia pogłębionych rozważań natury prawnej ani skomplikowanego postępowania dowodowego. Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 1.030,40 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (na koszty składała się opłata od pozwu 250 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł, wynagrodzenie pełnomocnika 1.800 zł, co daje łącznie 2.067 zł x 49,85%).

W oparciu o art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c. wyrokowi w punkcie 1 nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

SSR Agnieszka Przęczek