Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IX Ca 241/17

POSTANOWIENIE

Dnia 28 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jacek Barczewski (spr)

Sędziowie : SO Mirosław Wieczorkiewicz, SO Agnieszka Żegarska

Protokolant : prac. sąd. Natalia Kruczyk

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2017 r. w Olsztynie

na rozprawie,

sprawy z wniosku D. P.

z udziałem M. S.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni i uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 14 grudnia 2016 r., sygn. akt I Ns 31/15

p o s t a n a w i a:

I. zmienić zaskarżone postanowienie w całości nadając mu następujące brzmienie:

„I. ustalić, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni D. P. i uczestnika M. S. wchodzą:

I. stanowiący odrębną nieruchomość lokal mieszkalny nr (...) położony w budynku nr (...) przy ulicy (...) w B., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 113 620 zł,

II. gospodarstwo rolne, w skład którego wchodzą:

- nieruchomość rolna składająca się z działki gruntu oznaczonej nr (...), położona w B. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 45 490 zł,

- nieruchomość rolna składająca się z działek gruntu oznaczonych nr (...), położona w O. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 219 840 zł,

- nieruchomość rolna składająca się z działek gruntu oznaczonych nr (...), położona w B. w gminie S., dla której Sąd Rejonowy w Sławnie prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 259 200 zł,

III. papiery wartościowe zgromadzone na rachunku papierów wartościowych nr (...) w (...) Banku (...) o wartości 72 053,18 zł,

IV. oszczędności w kwocie 4934,83 zł zgromadzone na rachunkach bankowych w (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.,

V. oszczędności w kwocie 3612,29 zł zgromadzone na rachunkach bankowych w (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. oraz (...) Banku Spółce Akcyjnej Oddział w E.,

VI. szafki na buty sztuk 3 o wartości 150 zł,

VII. lustro o wartości 50 zł,

VIII. wieszaki na ubrania sztuk 2 o wartości 30 zł,

IX. pralka marki B. o wartości 300 zł,

X. lustro łazienkowe o wartości 30 zł,

XI. lodówka marki H. o wartości 300 zł,

XII. kuchnia elektryczna marki A. o wartości 200 zł,

XIII. meble kuchenne oraz trzy taborety o wartości 500 zł,

XIV. okap kuchenny marki B. o wartości 35 zł,

XV. toster marki B. o wartości 40 zł,

XVI. karnisz z firanką o wartości 30 zł,

XVII. szafa rozsuwana z lustrami o wartości 500 zł,

XVIII. żyrandol o wartości 10 zł,

XIX. karnisz z firanką o wartości 40 zł,

XX. odkurzacz marki Z. o wartości 150 zł,

XXI. żelazko marki P. o wartości 30 zł,

XXII. zestaw wypoczynkowy skórzany (kanapa, dwie pufy, fotel) o wartości 1500zł,

XXIII. ława o wartości 300 zł,

XXIV. szafa trzydrzwiowa z lustrami o wartości 450 zł,

XXV. witryna o wartości 350 zł,

XXVI. komoda o wartości 200 zł,

XXVII. wieża Hi-Fi marki P. o wartości 50 zł,

XXVIII. żyrandol o wartości 35 zł,

XXIX. karnisz z firanką o wartości 40 zł,

XXX. łóżko z materacem o wartości 300 zł,

XXXI. toaletka o wartości 500 zł,

XXXII. komoda o wartości 300 zł,

XXXIII. szafka nocna o wartości 150 zł,

XXXIV. komputer stacjonarny z monitorem o wartości 100 zł,

XXXV. drukarka H. o wartości 30 zł,

XXXVI. router o wartości 20 zł,

XXXVII. karnisz z firanką o wartości 40 zł,

XXXVIII. żyrandol o wartości 20 zł,

XXXIX. stolik pod monitor i drukarkę o wartości 100 zł,

XL. maszynka elektryczna do mięsa o wartości 200 zł,

XLI. szklanki sztuk 9 o wartości 70 zł,

XLII. kieliszki do szampana sztuk 6 o wartości 50 zł,

XLIII. kieliszki do wódki malowane ręcznie sztuk 6 o wartości 25 zł,

II. dokonać podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni D. P. i uczestnika M. S. w ten sposób, iż składniki majątku wymienione w punkcie I. podpunkt 1,4 od 6 do 39 i od 41 do 43 o łącznej wartości 125.579,83 (sto dwadzieścia pięć tysięcy pięćset siedemdziesiąt dziewięć 83/100) zł przyznać wnioskodawczyni, natomiast składniki majątku wspólnego wymienione w punkcie I. podpunkt 2,3,5,40 o łącznej wartości 600.395,47 (sześćset tysięcy trzysta dziewięćdziesiąt pięć 47/100) zł przyznać uczestnikowi,

III. ustalić wysokość podlegających rozliczeniu nakładów z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny na kwotę 304.690 (trzysta cztery tysiące sześćset dziewięćdziesiąt) zł,

IV. ustalić, że po ustaniu wspólności ustawowej uczestnik spłacił wspólne zadłużenie byłych małżonków w kwocie 83.723,83 (osiemdziesiąt trzy tysiące siedemset dwadzieścia trzy 83/100) zł,

V. ustalić wartość pożytków z majątku wspólnego pobranych przez uczestnika po ustaniu wspólności ustawowej i podlegających rozliczeniu na kwotę 99.736,40 (dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy siedemset trzydzieści sześć 40/100) zł,

VI. oddalić wniosek uczestnika o ustalenie nierównych udziałów zainteresowanych w majątku wspólnym,

VII. oddalić wnioski wnioskodawczyni i uczestnika w pozostałej części,

VIII. zasądzić od uczestnika M. S. na rzecz wnioskodawczyni D. P. tytułem dopłaty, rozliczenia nakładów, spłaconego wspólnego zadłużenia i pożytków kwotę 93.069,11 (dziewięćdziesiąt trzy tysiące sześćdziesiąt dziewięć 11/100) zł, płatną w dwóch ratach, pierwszą w kwocie 33.069,11 (trzydzieści trzy tysiące sześćdziesiąt dziewięć 11/100) zł do dnia 31 grudnia 2017 r., drugą w kwocie 60.000 (sześćdziesiąt tysięcy) zł do dnia 30 czerwca 2018 r., z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat,

IX. zasądzić od wnioskodawczyni D. P. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 107,97 zł (sto siedem złotych 97/100 groszy) złotych tytułem kosztów sądowych,

X. zasądzić od uczestnika M. S. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 407,97 zł (czterysta siedem złotych 97/100 groszy) złotych tytułem kosztów sądowych,

XI. oddalić wnioski wnioskodawczyni i uczestnika o zasądzenie kosztów postępowania”,

II. oddalić apelacje wnioskodawczyni i uczestnika w pozostałej części,

III. oddalić wnioski wnioskodawczyni i uczestnika o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Mirosław Wieczorkiewicz Jacek Barczewski Agnieszka Żegarska

Sygn. akt IX Ca 241/17

UZASADNIENIE

D. P. wystąpiła z wnioskiem o podział majątku wspólnego byłych małżonków wskazując jako uczestnika postępowania M. S..

Wnioskodawczyni wskazała, że w skład majątku wspólnego zainteresowanych mającego ulec podziałowi wchodzą:

II. nieruchomość rolna stanowiąca działkę gruntu oznaczoną nr (...), położona w B. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 40 000 zł,

III. nieruchomość rolna stanowiąca działki gruntu oznaczone nr (...), położona w O. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 250 000 zł,

IV. nieruchomość rolna stanowiąca działki gruntu oznaczone nr (...), położona w B. w gminie S., dla której Sąd Rejonowy w Sławnie prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 450 000 zł,

V. papiery wartościowe zgromadzone na rachunku papierów wartościowych w (...) Banku (...) S.A. o wartości 72 053,18 zł,

VI. oszczędności wnioskodawczyni zgromadzone na rachunkach bankowych w (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. na dzień ustania wspólności majątkowej w kwocie 4934,83 zł,

VII. oszczędności uczestnika postępowania zgromadzone na rachunkach bankowych w (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. oraz (...) Banku Spółce Akcyjnej Oddział w E. na dzień ustania wspólności majątkowej w kwocie 3612,29 zł,

oraz następujące ruchomości:

1. szafki na buty sztuk 3 o wartości 100 zł,

2. lustro o wartości 50 zł,

3. wieszaki na ubrania sztuk 2 o wartości 30 zł,

4. pralka marki B. o wartości 500 zł,

5. lustro łazienkowe o wartości 30 zł,

6. lodówka marki H. o wartości 1000 zł,

7. kuchnia elektryczna marki A. o wartości 500 zł,

8. meble kuchenne oraz trzy taborety o wartości 100 zł,

9. okap kuchenny marki B. o wartości 30 zł,

10. toster marki B. – bezwartościowy,

11. karnisz z firanką o wartości 10 zł,

12. szafa rozsuwana z lustrami o wartości 1000 zł,

13. żyrandol – bezwartościowy,

14. karnisz z firanką - bezwartościowy,

15. odkurzacz marki Z. o wartości 200 zł,

16. żelazko marki P. o wartości 50 zł,

17. zestaw wypoczynkowy skórzany (kanapa, dwie pufy, fotel) o wartości 2000 zł,

18. ława o wartości 100 zł,

19. szafa trzydrzwiowa z lustrami o wartości 500 zł,

20. witryna o wartości 300 zł,

21. komoda o wartości 200 zł,

22. wieża Hi-Fi marki P. – bezwartościowa,

23. żyrandol – bezwartościowy,

24. karnisz z firanką – bezwartościowy,

25. łóżko z materacem o wartości 1000 zł,

26. toaletka o wartości 2000 zł,

27. komoda o wartości 1000 zł,

28. szafka nocna o wartości 300 zł,

29. fotel skórzany – wyeksploatowany, wyrzucony po rozwodzie,

30. komputer stacjonarny z monitorem o wartości 300 zł,

31. drukarka H. o wartości 50 zł,

32. router o wartości 10 zł,

33. karnisz z firanką – bezwartościowy,

34. żyrandol o wartości 20 zł,

35. stolik pod monitor i drukarkę o wartości 100 zł,

36. maszynka elektryczna do mięsa o wartości 200 zł,

37. telewizor o wartości 1 500 zł,

38. szklanki,

39. lampki do napoju,

40. kieliszki do szampana sztuk 6,

41. kieliszki do wódki malowane ręcznie sztuk 6, o łącznej wartości (składników z pkt 38-41) 400 zł,

42. pufa.

Wnioskodawczyni wniosła o ustalenie, że udziały zainteresowanych w majątku wspólnym są równe i o dokonanie podziału opisanego wyżej majątku wspólnego w ten sposób, aby:

- nieruchomości opisane w pkt I., II. i III., oszczędności z pkt VI oraz wszystkie ruchomości, za wyjątkiem ruchomości z pkt 36., przyznać wnioskodawczyni,

- nieruchomość opisaną w pkt IV., papiery wartościowe, oszczędności z pkt VII. oraz ruchomość opisaną w pkt 36. przyznać uczestnikowi postępowania.

W uzasadnieniu podniosła, że wnioskodawczyni na stałe chce pozostać w B., natomiast uczestnik postępowania planuje powrót do rodzinnych stron i w ostatnim czasie zakupił lokal mieszkalny w K., gdzie na nowo układa swoje życie.

Nadto wnioskodawczyni wniosła o rozliczenie dopłat bezpośrednich do przedmiotowych gruntów rolnych, pobranych przez uczestnika postępowania po ustaniu wspólności majątkowej, tj. za lata: 2013, 2014 oraz 2015.

Ponadto wniosła o rozliczenie nakładów poniesionych z majątku osobistego wnioskodawczyni na majątek wspólny – nabycie przedmiotowego lokalu mieszkalnego. W uzasadnieniu tegoż wniosku podniosła, że decyzją dyrektora Zespołu Szkół Rolniczych w B. lokal ten został przyznany wnioskodawczyni i jej matce jeszcze przed zawarciem przez zainteresowanych związku małżeńskiego.

Uczestnik postępowania M. S. co do zasady przychylił się do wniosku o podział majątku wspólnego. Wniósł o ustalenie, że w skład majątku wspólnego zainteresowanych wchodzą:

III. nieruchomość rolna stanowiąca działki gruntu oznaczone nr (...), położona w O. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 250 000 zł,

IV. nieruchomość rolna stanowiąca działki gruntu oznaczone nr (...) położona w B. w gminie S., dla której Sąd Rejonowy w Sławnie prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 300 000 zł,

V. papiery wartościowe zgromadzone na rachunku papierów wartościowych w (...) Banku (...) S.A. o wartości 72 053,18 zł,

VI. oszczędności wnioskodawczyni zgromadzone na rachunkach bankowych w (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. na dzień ustania wspólności majątkowej w kwocie 4934,83 zł,

oraz następujące ruchomości:

1. szafki na buty sztuk 3 o wartości 500 zł,

2. lustro o wartości 300 zł,

3. wieszaki na ubrania sztuk 2 o wartości 100 zł,

4. pralka marki B. o wartości 1000 zł,

5. lustro łazienkowe o wartości 100 zł,

6. lodówka marki H. o wartości 1500 zł,

7. kuchnia elektryczna marki A. o wartości 1500 zł,

8. meble kuchenne oraz trzy taborety o wartości 500 zł,

9. okap kuchenny marki B. o wartości 300 zł,

10. toster marki B. o wartości 100 zł,

11. karnisz z firanką o wartości 200 zł,

12. szafa rozsuwana z lustrami o wartości 5000 zł,

13. żyrandol o wartości 200 zł,

14. karnisz z firanką o wartości 200 zł,

15. odkurzacz marki Z. o wartości 200 zł,

16. żelazko marki P. o wartości 200 zł,

17. zestaw wypoczynkowy skórzany (kanapa, dwie pufy, fotel) o wartości 4000 zł,

18. ława o wartości 1000 zł,

19. szafa trzydrzwiowa z lustrami o wartości 3000 zł,

20. witryna o wartości 2000 zł,

21. komoda o wartości 1000 zł,

22. wieża Hi-Fi marki P. o wartości 1000 zł,

23. żyrandol o wartości 200 zł,

24. karnisz z firanką o wartości 200 zł,

25. łóżko z materacem o wartości 2000 zł,

26. toaletka o wartości 5000 zł,

27. komoda o wartości 3000 zł,

28. szafka nocna o wartości 1000 zł,

29. fotel skórzany o wartości 600 zł,

30. komputer stacjonarny z monitorem,

31. drukarka H.,

32. router, o łącznej wartości (składników z pkt 30-32) 1000 zł,

33. karnisz z firanką o wartości 200 zł,

34. żyrandol o wartości 20 zł,

35. stolik pod monitor i drukarkę o wartości 100 zł,

36. maszynka elektryczna do mięsa o wartości 200 zł,

37. telewizor o wartości 1 500 zł,

38. szklanki sztuk 6,

39. lampki do napoju sztuk 6,

40. kieliszki do szampana sztuk 6,

41. kieliszki do wódki malowane ręcznie sztuk 6, o łącznej wartości (składników z pkt 38-41) 500 zł,

42. pufa.

Uczestnik postępowania wniósł o dokonanie podziału opisanego wyżej majątku wspólnego w ten sposób, aby:

- lokal mieszkalny opisany w pkt I., oszczędności opisane w pkt VI. oraz wszystkie ruchomości przyznać wnioskodawczyni,

- nieruchomości opisane w pkt II., III. i IV., papiery wartościowe opisane w pkt V. oraz oszczędności opisane w pkt VII. przyznać uczestnikowi postępowania.

Ponadto wniósł o rozliczenie nakładów poniesionych w majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny w kwocie 70 000 zł. W uzasadnieniu tegoż wniosku uczestnik wskazał, że na podstawie umowy przekazania gospodarstwa z dnia 27.06.1985r. nabył od swoich rodziców prawo własności gospodarstwa rolnego, o powierzchni 15,4628 ha, położonego w B. w gminie S.. W dniu 28.10.2005r. uczestnik z gospodarstwa tego zbył działkę o nr (...), o powierzchni 0,43 ha, zabudowaną domem mieszkalnym, oborą i stodołą, za cenę 70 000 zł. Środki te w całości przeznaczył na zakup w dniu 22.11.2005r. przedmiotowej nieruchomości położonej w B. i w dniu 30.12.2005r. przedmiotowej nieruchomości położonej w B.. Uczestnik podniósł, że w dniu 29.07.2005r. zainteresowani nabyli przedmiotową nieruchomość położoną w O.. Na jej zakup dysponowali tylko niewielką kwotą własnych środków, wynoszącą ponad 20 000 zł, dlatego na pokrycie reszty ceny nabycia, kosztów notarialnych i opłaty za wpis prawa własności w księdze wieczystej, zaciągnęli kredyt. Po nabyciu nieruchomości w O. zainteresowani nie posiadali już żadnych środków finansowych, które mogliby przeznaczyć na zakup nieruchomości w B. i B., dlatego gdy pojawiła się możliwości nabycia tych nieruchomości, uczestnik sprzedał działkę stanowiącą składnik jego majątku osobistego, a środki uzyskane z jej sprzedaży przeznaczył na zakup nieruchomości w B. i B..

Wobec powyższego uczestnik wniósł o ustalenie, że w wyniku podziału nieruchomości rolnych położonych w B. oraz B. poprzez ich przyznanie uczestnikowi, wnioskodawczyni nie należy się żadna spłata.

Nadto wniósł o rozliczenie nakładów poniesionych z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawczyni w kwocie 90 000 zł. Wskazał, że w czasie trwania wspólności majątkowej zainteresowani ponieśli wydatki z majątku wspólnego na kształcenie się wnioskodawczyni na kilku kierunkach, co pozwoliło jej uzyskać wyższy status społeczny i zdobyć kwalifikacje w kilku zawodach. W przyszłości miało to procentować wyższą stopą życiową i statusem społecznym rodziny zainteresowanych. Za możliwość studiowania wnioskodawczyni opłacane było czesne, a do tego dochodziły wydatki na pomoce naukowe i przejazdy. Wnioskodawczyni posiada wykształcenie pedagogiczne i cały czas pracuje w szkolnictwie – początkowo jako wychowawca w internacie, później jako pedagog szkolny, zaś aktualnie jako wicedyrektor Gimnazjum w B.. Prowadzeniem przedmiotowego gospodarstwa rolnego od początku zajmował się wyłącznie uczestnik, albowiem tylko on posiada odpowiednie uprawnienia, co uzasadnia przyznanie mu całego gospodarstwa w wyniku podziału majątku wspólnego zainteresowanych.

Z uwagi na powyższe uczestnik postępowania wniósł o ustalenie nierównych udziałów zainteresowanych w majątku wspólnym w ten sposób, aby udział wnioskodawczyni został proporcjonalnie pomniejszony o kwoty wydatkowane z majątku wspólnego na jej kształcenie.

Nadto uczestnik wniósł o ustalenie, że na dzień ustania wspólności majątkowej zainteresowani posiadali zadłużenie z tytułu zaciągniętej pożyczki hipotecznej w (...) Banku S.A. w kwocie 83 623,83 zł, które po ustaniu wspólności zostało spłacone przez uczestnika, i wniósł o rozliczenie tej kwoty w ramach podziału majątku wspólnego zainteresowanych.

Uczestnik konsekwentnie sprzeciwiał się wnioskowi wnioskodawczyni o rozliczenie dopłat bezpośrednich do przedmiotowych gruntów rolnych pobranych przez uczestnika po ustaniu wspólności majątkowej.

Postanowieniem z dnia 14 grudnia 2016r. Sąd Rejonowy w Piszu:

I. ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni D. P. i uczestnika M. S. wchodzi:

1. stanowiący odrębną nieruchomość lokal mieszkalny nr (...) położony w budynku nr (...) przy ulicy (...) w B., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 113 620 zł,

2. nieruchomość rolna stanowiąca działkę gruntu oznaczoną nr (...), położona w B. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 45 490 zł,

3. nieruchomość rolna stanowiąca działki gruntu oznaczone nr (...), położona w O. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 219 840 zł,

4. nieruchomość rolna stanowiąca działki gruntu oznaczone nr (...), położona w B. w gminie S., dla której Sąd Rejonowy w Sławnie prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 259 200 zł,

5. papiery wartościowe zgromadzone na rachunku papierów wartościowych nr (...)w (...) Banku (...) o wartości 72 053,18 zł,

6. oszczędności w kwocie 4934,83 zł zgromadzone na rachunkach bankowych w (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.,

7. oszczędności w kwocie 3612,29 zł zgromadzone na rachunkach bankowych w (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. oraz (...) Banku Spółce Akcyjnej Oddział w E.,

8. szafki na buty sztuk 3 o wartości 150 zł,

9. lustro o wartości 50 zł,

10. wieszaki na ubrania sztuk 2 o wartości 30 zł,

11. pralka marki B. o wartości 300 zł,

12. lustro łazienkowe o wartości 30 zł,

13. lodówka marki H. o wartości 300 zł,

14. kuchnia elektryczna marki A. o wartości 200 zł,

15. meble kuchenne oraz trzy taborety o wartości 500 zł,

16. okap kuchenny marki B. o wartości 35 zł,

17. toster marki B. o wartości 40 zł,

18. karnisz z firanką o wartości 30 zł,

19. szafa rozsuwana z lustrami o wartości 500 zł,

20. żyrandol o wartości 10 zł,

21. karnisz z firanką o wartości 40 zł,

22. odkurzacz marki Z. o wartości 150 zł,

23. żelazko marki P. o wartości 30 zł,

24. zestaw wypoczynkowy skórzany (kanapa, dwie pufy, fotel) o wartości 1500zł,

25. ława o wartości 300 zł,

26. szafa trzydrzwiowa z lustrami o wartości 450 zł,

27. witryna o wartości 350 zł,

28. komoda o wartości 200 zł,

29. wieża Hi-Fi marki P. o wartości 50 zł,

30. żyrandol o wartości 35 zł,

31. karnisz z firanką o wartości 40 zł,

32. łóżko z materacem o wartości 300 zł,

33. toaletka o wartości 500 zł,

34. komoda o wartości 300 zł,

35. szafka nocna o wartości 150 zł,

36. komputer stacjonarny z monitorem o wartości 100 zł,

37. drukarka H. o wartości 30 zł,

38. router o wartości 20 zł,

39. karnisz z firanką o wartości 40 zł,

40. żyrandol o wartości 20 zł,

41. stolik pod monitor i drukarkę o wartości 100 zł,

42. maszynka elektryczna do mięsa o wartości 200 zł,

43. telewizor o wartości 1 500 zł,

44. szklanki sztuk 9 o wartości 70 zł,

45. kieliszki do szampana sztuk 6 o wartości 50 zł,

46. kieliszki do wódki malowane ręcznie sztuk 6 o wartości 25 zł.

II. dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni D. P. i uczestnika M. S., w ten sposób, iż składniki majątku wymienione w punkcie I. podpunkt 1,3,6, od 8 do 41 i od 43 do 46 przyznać wnioskodawczyni D. P., natomiast składniki majątku wspólnego wymienione w punkcie I. podpunkt 2,4,5,7,42 przyznać uczestnikowi M. S..

III. oddalił wniosek uczestnika M. S. o ustalenie nierównych udziałów zainteresowanych w majątku wspólnym.

II. zasądził od wnioskodawczyni D. P. na rzecz uczestnika M. S. kwotę 56 494,09 zł tytułem spłaty, płatną w terminie sześciu miesięcy z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności.

III. zasądził od wnioskodawczyni D. P. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 107,97 zł tytułem kosztów sądowych.

IV. zasądził od uczestnika M. S. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 407,97 zł tytułem kosztów sądowych.

V. ustalił, iż pozostałe koszty postępowania zainteresowani ponoszą we własnym zakresie

Sąd ten ustalił, że D. S. (obecne nazwisko P.) i M. S. związek małżeński zawarli 7 sierpnia 1999 roku w B.. Małżonków łączył system małżeńskiej wspólności ustawowej. Małżeństwo zainteresowanych rozwiązane zostało przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 2 kwietnia 2013 roku wydanym w sprawie VI RC 278/13. Wyrok uprawomocnił się 24 kwietnia 2013 roku.

Z ustaleń Sądu wynika, że przed zawarciem związku małżeńskiego, M. S. na podstawie umowy przekazania gospodarstwa z dnia 27 czerwca 1985 roku nabył od swoich rodziców prawo własności zabudowanego gospodarstwa rolnego, o powierzchni 15,4628 ha, składającego się z działek gruntu o nr (...), położonego w B. w gminie S.. W dniu 21 grudnia 1999 roku D. S. i M. S. nabyli stanowiący odrębną nieruchomość lokal mieszkalny nr (...) położony w budynku nr (...) przy ulicy (...) w B., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), za cenę 9 730 złotych. W związku z tym, że D. S. od 1 sierpnia 1997 roku była najemcą tego lokalu, małżonkom przy sprzedaży udzielono 35% bonifikaty. Wartość powyższego lokalu, według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej zainteresowanych, wynosi 113 620 złotych. W dniu 29 lipca 2005 roku małżonkowie nabyli nieruchomość rolną stanowiącą działki gruntu oznaczone nr (...), położoną w O. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), za cenę 94 500 złotych. Przed podpisaniem aktu notarialnego małżonkowie wpłacili na poczet ceny sprzedaży kwotę 18 900 złotych, natomiast resztę ceny sprzedaży w kwocie 75 600 złotych zapłacili ze środków pochodzących z kredytu zaciągniętego w Banku Spółdzielczym w Z. Oddział w E.. Wartość powyższej nieruchomości, według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej zainteresowanych, wynosi 219 840 złotych. W dniu 25 sierpnia 2005 roku Rada Powiatu P. podjęła uchwałę nr (...) w sprawie sprzedaży w drodze przetargu nieruchomości położonych na terenie obrębów B. i S. w gminie B..

Sąd ustalił, że w dniu 28 października 2005 roku M. S. sprzedał wchodzącą w skład jego majątku osobistego działkę gruntu o nr (...)położoną w B. w gminie S., za cenę 70 000 złotych. Z pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży działki nr (...) M. S. kwotę 30 000 złotych przeznaczył na zakup przez małżonków w dniu 22 listopada 2005 roku nieruchomości rolnej stanowiącej działki gruntu oznaczone nr(...), położonej w B. w gminie S., dla której Sąd Rejonowy w Sławnie prowadzi księgę wieczystą nr (...), natomiast kwotę 33 000 złotych przeznaczył na zakup przez małżonków w dniu 30 grudnia 2005 roku nieruchomości rolnej stanowiącej działkę gruntu oznaczoną nr (...), położonej w B. w gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wartość nieruchomości położonej w B., według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej zainteresowanych, wynosi 259 200 złotych. Wartość nieruchomości położonej w B., według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej zainteresowanych, wynosi 45 490 złotych.

Ponadto Sąd ustalił, że w czasie trwania wspólności majątkowej D. S. i M. S. nabyli ponadto następujące ruchomości:

1. szafki na buty sztuk 3 o wartości 150 zł,

2. lustro o wartości 50 zł,

3. wieszaki na ubrania sztuk 2 o wartości 30 zł,

4. pralka marki B. o wartości 300 zł,

5. lustro łazienkowe o wartości 30 zł,

6. lodówka marki H. o wartości 300 zł,

7. kuchnia elektryczna marki A. o wartości 200 zł,

8. meble kuchenne oraz trzy taborety o wartości 500 zł,

9. okap kuchenny marki B. o wartości 35 zł,

10. toster marki B. o wartości 40 zł,

11. karnisz z firanką o wartości 30 zł,

12. szafa rozsuwana z lustrami o wartości 500 zł,

13. żyrandol o wartości 10 zł,

14. karnisz z firanką o wartości 40 zł,

15. odkurzacz marki Z. o wartości 150 zł,

16. żelazko marki P. o wartości 30 zł,

17. zestaw wypoczynkowy skórzany (kanapa, dwie pufy, fotel) o wartości 1500zł,

18. ława o wartości 300 zł,

19. szafa trzydrzwiowa z lustrami o wartości 450 zł,

20. witryna o wartości 350 zł,

21. komoda o wartości 200 zł,

22. wieża Hi-Fi marki P. o wartości 50 zł,

23. żyrandol o wartości 35 zł,

24. karnisz z firanką o wartości 40 zł,

25. łóżko z materacem o wartości 300 zł,

26. toaletka o wartości 500 zł,

27. komoda o wartości 300 zł,

28. szafka nocna o wartości 150 zł,

29. komputer stacjonarny z monitorem o wartości 100 zł,

30. drukarka H. o wartości 30 zł,

31. router o wartości 20 zł,

32. karnisz z firanką o wartości 40 zł,

33. żyrandol o wartości 20 zł,

34. stolik pod monitor i drukarkę o wartości 100 zł,

35. maszynka elektryczna do mięsa o wartości 200 zł,

36. telewizor o wartości 1 500 zł,

37. szklanki sztuk 9 o wartości 70 zł,

38. kieliszki do szampana sztuk 6 o wartości 50 zł,

39. kieliszki do wódki malowane ręcznie sztuk 6 o wartości 25 zł.

W czasie trwania wspólności majątkowej D. S. i M. S. nabyli także papiery wartościowe zgromadzone na rachunku papierów wartościowych nr (...) w (...) Banku (...), których wartość na dzień ustania wspólności majątkowej wynosiła 72 053,18 złotych.

Sąd ustalił również, że na dzień ustania wspólności majątkowej D. S. posiadała oszczędności zgromadzone na rachunkach bankowych w (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. w kwocie 4 934,83 złotych, natomiast M. S. posiadał oszczędności zgromadzone na rachunkach bankowych w (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. oraz (...) Banku Spółce Akcyjnej Oddział w E. w kwocie 3 612,29 złotych. W czasie trwania wspólności majątkowej, w dniu 11 maja 2007 roku małżonkowie zaciągnęli pożyczkę hipoteczną w (...) Banku S.A. z siedzibą w W.. Na dzień ustania wspólności majątkowej zadłużenie z tytułu wymienionej pożyczki wynosiło 83 623,83 złotych i po ustaniu wspólności zostało spłacone przez M. S..

Odnosząc się do żądania wnioskodawczyni rozliczenia poniesionych przez nią nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, to jest na nabycie lokalu mieszkalnego, Sąd Rejonowy wskazał, iż faktem jest, że przedmiotowy lokal mieszkalny w dniu 7 lipca 1993 roku przyznany został wnioskodawczyni i jej matce przez Dyrektora Szkół Rolniczych w B., co potwierdza pismo załączone do akt sprawy. Ponadto, z umowy sprzedaży przedmiotowego lokalu wynika, że wnioskodawczyni od dnia 1 sierpnia 1997 roku była najemcą tego lokalu, w związku z czym zainteresowanym przy sprzedaży udzielona została 35% bonifikata. Powyższe nie zmienia w ocenie Sądu jednak faktu, że prawo własności do przedmiotowego lokalu zainteresowani nabyli w czasie trwania wspólności majątkowej. Ponadto, wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnych dowodów z których wynikałoby, że środki pieniężne na pokrycie ceny nabycia przedmiotowego lokalu w kwocie 9 730 złotych pochodziły z jej majątku osobistego.

Z kolei odnosząc się do wniosku uczestnika o rozliczenie poniesionych przez niego nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, to jest na nabycie nieruchomości położonych w B. i B., Sąd stwierdził, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie wykazał, że środki finansowe na poczet cen nabycia przez zainteresowanych nieruchomości położonych w B. i B. pochodziły z majątku osobistego uczestnika postępowania. Sąd wskazał, że w dacie powstania wspólności majątkowej uczestnik był właścicielem rodzimego gospodarstwa rolnego położonego w B. na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 27.06.1985r. W dniu 29.07.2005r. zainteresowani nabyli nieruchomość w O., przy czym własnych środków finansowych na pokrycie ceny sprzedaży posiadali tylko 18.900 zł, zaś pozostałą część ceny w kwocie 75.600 zł pokryli ze środków pochodzących z kredytu. Jak wynika z przedłożonego przez uczestnika protokołu z przetargu, niespełna miesiąc po nabyciu nieruchomości w O. zainteresowani powzięli wiadomość o możliwości nabycia po atrakcyjnej cenie nieruchomości rolnej położonej w obrębie B. w gminie B.. Ponieważ zainteresowani po zakupie nieruchomości położonej w O. nie posiadali już żadnych oszczędności, uczestnik w dniu 28.10.2005r. sprzedał należącą do jego majątku osobistego nieruchomość – zabudowaną działkę gruntu o nr (...)położoną w B., za cenę 70.000 zł, z której kwotę 33 000 zł przeznaczył na nabycie przez zainteresowanych w dniu 22.11.2005r. nieruchomości położonej w B., a kwotę 30.000 zł na nabycie przez zainteresowanych w dniu 30.12.2005r. nieruchomości położonej w B..

Zdaniem Sądu wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnych dowodów, które przeczyłyby powyższym ustaleniom. W konsekwencji Sąd ustalił, że uczestnik postępowania poniósł nakład z majątku osobistego na majątek wspólny, tj. na nabycie nieruchomości położnej w B. i B., w łącznej kwocie 63.000 zł, który to nakład podlega rozliczeniu w niniejszym postępowaniu.

Sąd wskazał, iż wnioskodawczyni i uczestnik postępowania zgodnie wnieśli o przyznanie lokalu mieszkalnego wnioskodawczyni. Natomiast co do sposobu podziału nieruchomości rolnych położonych w O., B. i B. przedstawili odmienne propozycje.

Mając na uwadze opinie biegłych z zakresu rolnictwa i stanowisko zainteresowanych, Sąd dokonał podziału przedmiotowych nieruchomości w ten sposób, że lokal mieszkalny i nieruchomość rolną położoną w O. przyznał wnioskodawczyni, zaś nieruchomości rolne położone w B. i B. przyznał uczestnikowi postępowania.

Sąd dokonał podziału składników majątku ruchomego zainteresowanych w ten sposób, że maszynkę elektryczną do mięsa o wartości 200 zł przyznał uczestnikowi, albowiem znajduje się ona w jego posiadaniu, natomiast pozostałe ruchomości o łącznej wartości 8 525 zł przyznał wnioskodawczyni zgodnie ze stanowiskiem zainteresowanych, albowiem znajdują się one na wyposażeniu lokalu mieszkalnego, który w wyniku podziału przyznany został wnioskodawczyni.

Zgodnie ze stanowiskiem zainteresowanych Sąd przyznał uczestnikowi postępowania składnik majątku wspólnego w postaci papierów wartościowych zgromadzonych na rachunku papierów wartościowych nr (...)w (...) Banku (...), których wartość na dzień ustania wspólności majątkowej wynosiła 72 053,18 złotych.

Sąd dokonał podziału oszczędności zgromadzonych na rachunkach bankowych w ten sposób, że oszczędności w kwocie 4 934,83 zł przyznał wnioskodawczyni, zaś oszczędności w kwocie 3 612,29 zł przyznał uczestnikowi.

W dalszej części rozważań Sąd wskazał, iż w niniejszej sprawie w czasie trwania wspólności majątkowej zainteresowani zaciągnęli pożyczkę hipoteczną w (...) Banku S.A. oraz, że zadłużenie z tego tytułu na dzień ustania wspólności wynosiło 83 623,83 zł. Z załączonych do akt sprawy zaświadczeń z banku wynika jednoznacznie, że zadłużenie powyższe zostało w całości spłacone przez uczestnika postępowania i podlega ono rozliczeniu w niniejszym postępowaniu.

Sąd jednak zauważył, iż wnioskodawczyni sprzeciwiła się wnioskowi uczestnika o rozliczenie powyższej kwoty. Wniosła o ustalenie, że środki na spłatę powyższego zadłużenia pochodziły z dotacji bezpośrednich do przedmiotowych gruntów rolnych i czynszów dzierżawnych pobranych przez uczestnika po ustaniu wspólności majątkowej, które to kwoty dopłat podlegają rozliczeniu w niniejszym postępowaniu.

Jednakże w ocenie Sądu dopłaty te nie mogą być rozliczane w niniejszym postępowaniu.

Sąd nie uwzględnił wniosku uczestnika postępowania o rozliczenie nakładów poniesionych z majątku wspólnego zainteresowanych na majątek osobisty wnioskodawczyni, tj. kosztów kształcenia się wnioskodawczyni.

Sąd zwrócił uwagę, iż sam uczestnik wskazywał, że kształcenie się pozwoliło wnioskodawczyni uzyskać wyższy status społeczny i zdobyć kwalifikacje w kilku zawodach. Wnioskodawczyni, która od początku pracuje w szkolnictwie, początkowo pracowała na stanowisku wychowawcy w internacie, później na stanowisku pedagoga szkolnego, zaś aktualnie na stanowisku wicedyrektora Gimnazjum w B.. Zdobyte wykształcenie przełożyło się zatem na wyższe zarobki, co z kolei procentowało wyższą stopą życiową i statusem społecznym małżonków.

Zdaniem Sądu I instancji, w niniejszej sprawie nie było podstaw do ustalenia nierównych udziałów zainteresowanych w majątku wspólnym. Oboje małżonkowie przyczyniali się do powstawania majątku wspólnego. Wnioskodawczyni od początku trwania związku małżeńskiego pracowała w szkolnictwie, zaś uczestnik zajmował się prowadzeniem gospodarstwa rolnego położonego w B.. Sąd nie znalazł szczególnych okoliczności, które przemawiałyby za dokonaniem nierównego ustalenia udziałów w majątku wspólnym.

Sąd wskazał, iż łączna wartość składników przyznanych wnioskodawczyni wynosi 346.919,83 złotych, zaś wartość składników przyznanych uczestnikowi postępowania wynosi 380.555,47 złotych.

Łączna wartość majątku wspólnego zainteresowanych wynosi zatem 727.475,30 złotych, którą pomniejszyć należy o nakład niesiony przez uczestnika z majątku osobistego na majątek wspólny w kwocie 63.000 złotych, co daje kwotę 664.475,30 złotych.

Ponieważ udziały zainteresowanych w majątku wspólnym są równe, zaszła konieczność zasądzenia od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania dopłaty. Łączna kwota dopłaty wyniosła 56 494,09 zł i wynika z podziału łącznej wartości majątku wspólnego zainteresowanych podlegającego podziałowi (664 475,30 zł : 2 = 332 237,65 zł) i odjęcia od udziału przypadającego wnioskodawczyni wartości przyznanych jej składników oraz połowy kwoty pożyczki hipotecznej spłaconej przez uczestnika (332 237,65 zł – 346 919,83 zł – 41,811,91 zł = 56 494,09 zł).

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął w oparciu o przepis art. 520 § 2 k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2005r., Nr 167, poz. 1398 ze zm.), a o pozostałych kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelacje od powyższego orzeczenia wnieśli zarówno uczestnik postępowania jak i wnioskodawczyni.

Uczestnik zaskarżył postanowienie w całości, zarzucając mu:

I. odmowę zaliczenia przez Sąd na poczet udziału przypadającego wnioskodawczyni w majątku wspólnym kwot zużytych przez nią na zaspokojenie własnych potrzeb,

II. błędne zaliczenie do majątku wspólnego zainteresowanych nieruchomości położonych :

- w B., gmina B., o wartości 45.490 zł dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczysta KW nr (...),

- w B., gmina S., wartości 259.200 zł dla której Sąd Rejonowy w Sławnie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...),

III. błędne ustalenie wartości majątku wspólnego.

W oparciu o powyższe zarzuty domagał się zmiany zaskarżonego postanowienia:

- w punkcie I. podpunktach 2 i 4 dotyczących nieruchomości położonych w B.cu wartości 45.490 zł oraz w B. wartości 259.200 zł przez przyznanie ich na własność uczestnika bez obowiązku spłat na rzecz wnioskodawczyni albowiem nie wchodzą one w skład majątku wspólnego zainteresowanych;

- w punkcie II. przez dokonanie podziału majątku wspólnego zainteresowanych w ten sposób, że składniki majątku wymienione w punkcie I. podpunktach 1, 6, od 8 do

41 i od 43 do 46 przyznać na własność wnioskodawczyni D. P., natomiast składniki majątku wspólnego wymienione w punkcie I. podpunktach 3, 5, 7 i

42 przyznać na własność uczestnikowi M. S.;

- w punkcie III. przez ustalenie, że w majątku wspólnym udział wnioskodawczyni jest mniejszy od udziału uczestnika o kwotę 90.000 zł wydaną przez nią na kształcenie się w okresie trwania wspólności ustawowej o czym mowa wyżej pod literą A apelacji;

- w punkcie II. [bis] po przeprowadzeniu dowodu ze wskazanych w apelacji dokumentów oraz ustaleniu wysokości korzyści na koszty kształcenia uzyskanej przez wnioskodawczynię, a także po uwzględnieniu dokonanej przez uczestnika z majątku osobistego spłaty pożyczki w kwocie 83.623,83 zł zaciągniętej przez zainteresowanych, dokonanie wyliczenia rachunkowego jakie kwoty przypadają każdemu z zainteresowanych oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 2.999,09 zł tytułem spłaty, płatnej w terminie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłoki w terminie płatności

Domagał się również zasądzenia od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego w tym z tytułu zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Uczestnik wniósł również o dopuszczenie i przeprowadzenie przez Sąd Okręgowy dowodu z dokumentów z których będą wynikać nazwy i adresy Uczelni na jakich studiowała wnioskodawczyni w okresie trwania małżeństwa, w jakich latach kontynuowała naukę na poszczególnych Uczelniach oraz wysokości czesnego jakie płaciła za naukę na tych Uczelniach w poszczególnych latach po uprzednim zobowiązaniu wnioskodawczyni do przedłożenia tych dokumentów pod rygorem przyjęcia twierdzeń uczestnika co do poniesionych wydatków z tytułu nauki wnioskodawczyni na Uczelniach za prawdziwe, ewentualnie zażądanie przez Sąd Okręgowy tych dokumentów z urzędu lub upoważnienie uczestnika do wystąpienia do Zakładu Pracy wnioskodawczyni oraz do Kuratorium (...) w O. i uczelni na których studiowała wnioskodawczyni celem uzyskania ww informacji.

Wnioskodawczyni również zaskarżyła postanowienie w całości, zarzucając mu:

I. naruszenie prawa materialnego, a przede wszystkim art. 214 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego przez podział wskazany przez wnioskodawczynię tj. wszystkich nieruchomości na podstawie art. 213 k.c. był obiektywnie możliwy i nie był sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, nie uzasadniając podziału przedmiotowego gospodarstwa wbrew stanowisku wnioskodawczyni;

II. naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, a mianowicie:

1. art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. poprzez nieprawidłowe ustalenie składu i wartości majątku wspólnego stron poprzez ustalenie, że w skład majątku wspólnego wchodzi telewizor o wartości 1.500 zł. przyznanie go wnioskodawczyni i zasądzenie z tego tytułu spłaty pomimo, iż strony zgodnie oświadczyły na rozprawie w dniu 27 lutego 2015 r., iż w skład majątku wchodziły dwa telewizory, każda ze stron wzięła po jednym, w związku z czym w tej kwestii dokonały już podziału;

2. art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c. poprzez nic dokonanie rozliczeń z tytułu posiadania przedmiotów należących do majątku objętego wspólnością, pobranych pożytków i innych przychodów w okresie między ustaniem wspólności a dokonaniem podziału majątku wspólnego;

3. art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku pełnomocnika wnioskodawczyni o zażądanie informacji na temat wysokości dopłat bezpośrednich pobieranych przez uczestnika postępowania, które to płatności stanowiły pożytki z nieruchomości będących w posiadaniu uczestnika postępowania;

4. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie i dokonania oceny wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, bez należytego rozważenia całości materiału dowodowego zebranego w sprawie, a w konsekwencji poczynienie ustaleń sprzecznych z zebranym materiałem dowodowym, przejawiające się przede wszystkim w wadliwym przyjęciu, iż:

- uczestnik postępowania poczynił nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny stron w kwocie 63.000 zł. w sytuacji, gdy twierdzenia tego nie udowodnił w żaden sposób, a w akcie notarialnym zakupu nieruchomości oświadczył, iż nieruchomości nabywa ze środków wspólnych stron do ich majątku wspólnego;

- żądanie wnioskodawczyni o zasądzenie na jej rzecz stosownej części pożytków pobranych przez uczestnika postępowania z majątku wspólnego nie zasługiwało na uwzględnienie.

Wskazując na powyższe argumenty wniosła o zmianę orzeczenia poprzez:

I. ustalenie, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania wchodzą składniki majątkowe zgłoszone do podziału przez wnioskodawczynię, a przede wszystkim pominięte przez Sąd I instancji środki pieniężne pobrane przez uczestnika w ramach dopłat bezpośrednich po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej i rozliczenie tych środków jako pożytki z nieruchomości stron;

II. ponowne wyliczenie należnych ewentualnych spłat;

III. oddalenie wniosku uczestnika postępowania o rozliczenie nakładów poniesionych z majątku osobistego uczestnika postępowania na majątek wspólny stron z tytułu przeznaczenia kwoty 63.000 zł. na zakup nieruchomości w B. i B., albowiem środki za ich zakup pochodziły z majątku wspólnego stron, co obie strony oświadczyły przed notariuszem w dniu zakupów przedmiotowych nieruchomości;

IV. uwzględnienie wniosku wnioskodawczyni o zażądanie informacji o wysokości pobieranych przez uczestnika postępowania dopłat bezpośrednich i zasądzenie na jej rzecz połowy pożytków pobranych przez uczestnika postępowania z majątku wspólnego stron;

ewentualnie wniosła o:

uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego jako części kosztów postępowania.

Ponadto w oparciu o art. 380 k.p.c. wniosła o uchylenie postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 8 grudnia 2016 r., sygn. akt I Ns 31/15, w przedmiocie oddalenia wniosku dowodowego pełnomocnika wnioskodawczyni o zażądanie z (...) informacji o wysokości dopłat bezpośrednich pobieranych przez uczestnika postępowania w celu rozliczenia pożytków pobranych ze wspólnych nieruchomości przez uczestnika postępowania -niepodlegającego zaskarżeniu w drodze zażalenia, albowiem okoliczności na które dowód ten został zgłoszony miały istotny wpływ na rozstrzygnięcie o istocie sprawy.

Domagała się uzupełnienia postępowania dowodowego przed Sądem II instancji, poprzez dopuszczenie dowodu i zażądanie z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa informacji o wysokości dopłat bezpośrednich do nieruchomości rolnych wymienionych we wniosku oraz piśmie zawierającym sprecyzowane stanowisko wnioskodawczyni z dnia 31.07.2014 r. uzyskanych przez uczestnika postępowania po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej między stronami w celu rozliczenia pożytków pobranych ze wspólnych nieruchomości przez uczestnika postępowania na okoliczność prawidłowego określenia wartości uzyskanych przez uczestnika pożytków ze wspólnych nieruchomości stron po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej stron.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacje wnioskodawczyni i uczestnika zasługiwały na częściowe uwzględnienie, co skutkowało zmianą zaskarżonego postanowienia w zakresie ustalenia składu majątku podlegającego podziałowi, sposobu jego podziału, wysokości podlegających rozliczeniu nakładów z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny, rozliczenia pożytków z majątku wspólnego pobranych przez uczestnika po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej, jak również wysokości i sposobu dopłaty mającej na celu wyrównanie udziałów byłych małżonków w majątku wspólnym. Dokonane zmiany wymagały przeredagowania całości postanowienia Sądu Rejonowego, tak by jego forma odpowiadała wymogom stawianym orzeczeniom rozstrzygającym o podziale majątku dorobkowego małżonków.

Jednocześnie Sąd Okręgowy, jako sąd merytorycznie rozpoznający sprawę, przeprowadził postępowanie dowodowe odnoszące się do problematyki dopłat bezpośrednich za okresy zgłoszone do rozliczenia przez wnioskodawczynię. Konieczność uzupełnienia materiału dowodowego w tym zakresie wyjaśniona zostanie w dalszej części rozważań. W tym miejscu należy jedynie zaznaczyć, że skarżący nie podważali prawdziwości dokumentów pozyskanych w instancji odwoławczej, nie kwestionowali również wskazanych w nich kwot i rozliczeń. Mogły zatem one stanowić podstawę poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych, które miały wpływ na dokonany sposób podziału majątku wspólnego i wysokość wzajemnych rozliczeń.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek uczestnika o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rolnictwa, albowiem nie miałby on znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Mógł być również zgłoszony w postępowaniu przed Sądem Rejonowym, albowiem nic nie stało na przeszkodzie, by już wówczas domagał się on od wnioskodawczyni zwrotu kosztów związanych z prowadzeniem wspólnego gospodarstwa rolnego. Godzi się nadmienić, że wnioskodawca, reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika nie zgłosił zastrzeżeń co do tejże decyzji w trybie art. 162 k.p.c.

Za nieskuteczne uznać należało z kolei zgłoszenie przez niego zastrzeżeń do protokołu rozprawy z dnia 21 czerwca 2017 r. w drodze wniosku zawartego w piśmie z 19 lipca 2017 r. (k. 751), albowiem nastąpiło to z naruszeniem art. 162 k.p.c. Żądanie wnioskodawcy oddalone zostało postanowieniem z 20 września 2017 r. (k. 822 v.), do którego nie zgłoszono zastrzeżeń.

Z uwagi na obszerność zarzutów obu apelacji zasadnym jest omówienie poszczególnych problemów w oddzielnych punktach, co pozwoli na zachowanie klarowności wywodu.

1. Skład i wartość majątku podlegającego podziałowi.

Rację ma wnioskodawczyni wskazując, że sąd pierwszej instancji nieprawidłowo objął podziałem telewizor znajdujący się w jej posiadaniu. Jak wynika bowiem z protokołu rozprawy z 27 lutego 2015 r. (k. 342 v.), byli małżonkowie zgodnie podzielili się posiadanymi odbiornikami, co czyniło zbędnym ponowne rozliczanie telewizora. Skutkowało to wyeliminowaniem tego składnika majątkowego z podziału sądowego.

Uczestnicy postępowania nie kwestionowali wartości i sposobu podziału pozostałych ruchomości, papierów wartościowych, jak również środków zgromadzonych na rachunkach bankowych. Nie podważali także wynikających z opinii biegłych wartości nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego.

M. S. domagał się jednak zmiany zaskarżonego postanowienia przez m.in. przyjęcie, że nieruchomości położone w B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 45 490 zł oraz w B., dla której Sąd Rejonowy w Sławnie prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 259 200 zł nie wchodzą w skład majątku wspólnego.

Postawiony tak zarzut należało uznać za niezasadny.

I tak, jak wynika z aktu notarialnego z 22 listopada 2005 r. (k. 32 – 34), nieruchomość położona w B. nabyta została przez byłych małżonków „do majątku objętego wspólnością ustawową”. Okoliczność ta wynika wprost z oświadczenia stawającego do aktu uczestnika (§ 3 umowy), który działał w imieniu własnym i ówczesnej żony.

Podobnie w akcie notarialnym z 30 grudnia 2005 r. (k. 35 – 38), do którego stanęli M. i D. S. wskazano, iż nieruchomość w B. nabyli oni do majątku dorobkowego (§ 5 umowy).

Jak stanowi art. 31 § 1 k.r. i o., z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Skoro w momencie nabywania nieruchomości małżonkowie podlegali ustrojowi wspólności majątkowej, a nadto wyraźnie zdecydowali się na ich kupno do majątku dorobkowego, nie sposób obecnie skutecznie wywodzić, że w rzeczywistości stanowią one majątek osobisty uczestnika.

Konstatacja ta nie stoi w sprzeczności z dyspozycją art. 33 pkt 10 k.r. i o., zgodnie z którym do majątku osobistego małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (tzw. surogacja).

Abstrahując na tę chwilę od spornej kwestii pochodzenia środków przeznaczonych na nabycie ww. nieruchomości wskazać bowiem trzeba, że zasadniczo małżonkowie są uprawnieni do dokonywania przesunięć z majątku osobistego do majątku wspólnego. Podnosi się bowiem w doktrynie, że do skutecznej rezygnacji z surogacji wystarcza oświadczenie woli małżonka, którego majątku osobistego surogacja dotyczy. Oświadczenie takie stanowi element treści czynności prawnej, powodujący modyfikację skutków tej czynności określonych w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W konsekwencji wyłączenia surogacji nabywany przedmiot majątkowy wejdzie do majątku wspólnego (por. K. Gromek, Komentarz do art. 33 k.r.i o., punkt XIV i powołane tam poglądy nauki).

Przenosząc powyższe założenia na realia niniejszej sprawy przyjąć należy, że nawet nabycie składników majątkowych za środki pochodzące z surogacji, nie powodowało automatycznej ich przynależności do majątku osobistego, albowiem stało temu na przeszkodzie oświadczenie byłych małżonków złożone w momencie zawierania umowy. Nie wyklucza to oczywiście możliwości rozliczenia nakładu z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny, co będzie jednak przedmiotem dalszych rozważań.

W tej sytuacji słusznie uznał Sąd Rejonowy, że w skład majątku wspólnego wchodziły nieruchomości rolne wymienione w punktach I. 2, 3 i 4 zaskarżonego postanowienia. Sąd odwoławczy ustalenia te podziela, przy czym z uwagi na treść art. 55 ³ k.c. należało dokonać korekty orzeczenia przez przyjęcie, iż składają się one na gospodarstwo rolne wchodzące w skład majątku dorobkowego byłych małżonków.

2. Nakłady z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny.

Choć formalnie ustalenie takich nakładów poprzedzone zostało w postanowieniu przyznaniem poszczególnych składników majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnikowi, to jednak przyjęcie ich istnienia determinowało sposób podziału. Tym samym problematyka ta wymaga omówienia w tym miejscu.

Jak wynika z przebiegu dotychczasowego postępowania, uczestnik od początku domagał się przyjęcia, że nieruchomości położone w B. i B. zostały w całości nabyte z jego majątku osobistego, w związku z czym z tytułu ich podziału nic się wnioskodawczyni nie należy (k. 66 – 67, 68 v.).

Z kolei wnioskodawczyni zaprzeczała, by jej były mąż nieruchomości te nabył ze środków pochodzących ze sprzedaży nieruchomości stanowiących jego majątek osobisty.

Sąd Rejonowy co do zasady przyjął istnienie nakładu, uwzględniając go przy wyliczaniu dopłaty do wysokości 63.000 zł, tj. nominalnej sumy wydatkowanej na zakup nieruchomości B. i B. (s. 24 uzasadnienia).

Rozstrzygnięcie te kwestionuje wnioskodawczyni, żądając całkowitego pominięcia nakładu. Nie zgadza się z nim też uczestnik, który poza żądaniem zaliczenia nieruchomości do majątku osobistego, wskazuje na ewentualną konieczność uwzględnienia nakładu w wysokości aktualnej ich wartości, tj. 304.690 zł.

Apelacja uczestnika zasługiwała w omawianym zakresie na uwzględnienie w całości, zaś środek zaskarżenia wnioskodawczyni podlegał oddaleniu.

Należy w pełni podzielić rozważania sądu pierwszej instancji odnośnie pochodzenia całości środków na nabycie nieruchomości B. i B. z majątku osobistego uczestnika. Okoliczność tę potwierdza sekwencja zdarzeń związanych z nabywaniem przez małżonków nieruchomości rolnych w 2005 r.

Pierwsza z nich, położona w O., zakupiona została 29 lipca 2005 r. za 94.500 zł, z czego 75.600 zł pochodziło z kredytu bankowego (k. 28 – 31).

Następnie dnia 28 października 2005 r. uczestnik sprzedał część nieruchomości stanowiącej jego majątek osobisty za kwotę 70.000 zł, przy czym całość ceny została na dzień zawarcia umowy zapłacona (k. 76 – 77).

Nieruchomość położona w B. nabyta została przez byłych małżonków w dniu 22 listopada 2005 r. za cenę 30.000 zł, również zapłaconą na dzień podpisania aktu (k. 32 – 34).

Nieruchomość w B. nabyli byli małżonkowie aktem notarialnym z 30 grudnia 2005 r. za kwotę 33.000 zł (k. 35 – 38), uiszczając cenę przed zawarciem umowy (k. 79).

Mamy zatem do czynienia z sytuacją, w której uczestnicy nie mają w lipcu 2005 r. wystarczających środków na zakup nieruchomości i muszą posiłkować się kredytem. Następnie M. S. zbywa część swego majątku osobistego za 70.000 zł, a potem w przeciągu około dwóch miesięcy nabywa do majątku wspólnego za 63.000 zł kolejne dwie nieruchomości bez potrzeby korzystania z pomocy instytucji bankowych. Zasady logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego wskazują więc, że środki uzyskane ze zbycia „kawalerskiego” składnika majątku posłużyły w całości do nabycia nieruchomości w B. i B.. Niezrozumiałym byłoby nabywanie tych składników majątku za środki z majątku wspólnego w sytuacji, gdy niedużo wcześniej małżonkowie zaciągnęli kredyt na stosunkowo niekorzystnych warunkach.

Wnioskodawczyni nie wykazała w żaden sposób, by uczestnik środki pozyskane ze sprzedaży majątku osobistego sprzeniewierzył czy też przeznaczył na zwykłe utrzymanie rodziny. Wbrew jej twierdzeniom, w żadnym z aktów notarialnych dotyczących nabycia nieruchomości w B. i B. nie wskazano, że są one nabywane ze środków wspólnych. Oświadczenia kupujących dotyczą jedynie ich nabycia do majątku wspólnego lub dorobkowego (k. 33 – 33 v., 37), zaś brak jest w nich wzmianek o pochodzeniu środków.

Stosownie do art. 45 § 1 i 2 k.r. i o., każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

Przyjąwszy, że cena nabycia dwóch nieruchomości w całości pochodziła ze środków należących do majątku osobistego uczestnika, nieprawidłowo postąpił Sąd Rejonowy ograniczając możliwość uwzględnienia tego faktu do nominalnej wysokości cen z 2005 r., tj. kwoty 63.000 zł.

Jak przyjmuje się w judykaturze na tle rozliczeń między małżonkami w przypadku podziału spółdzielczego prawa do lokalu, wartość nakładu z majątku odrębnego jednego z małżonków na ich majątek wspólny, polegającego na wpłacie dokonanej przez tego małżonka na wkład mieszkaniowy związany ze spółdzielczym prawem do lokalu, odpowiada w chwili podziału tego majątku takiej części wartości spółdzielczego prawa do lokalu, jaką część stanowiła ta wpłata w stosunku do całego wkładu mieszkaniowego wpłaconego przez małżonków, od zgromadzenia którego uzależniony był przydział mieszkania (por. uchwała SN z 05.10.1990 r., III CZP 55/90; postanowienie SN z 13.03.2015 r., III CSK 335/13).

Sąd Okręgowy w całości przytoczoną wyżej linię orzeczniczą akceptuje i uznaje, iż ma ona odpowiednie zastosowanie do przypadków poczynienia nakładu przy nabyciu własności nieruchomości, albowiem jest to jedyny sprawiedliwy sposób aktualizacji nakładu poczynionego przez jednego z małżonków. Rozliczenie nominalne nie uwzględniałoby zmiany wartości siły nabywczej pieniądza, inflacji, fluktuacji warunków gospodarczych między nabyciem nieruchomości a chwilą obecną. Prowadziłoby do pokrzywdzenia uczestnika, który winien otrzymać zwrot wartości możliwie zbliżonych do czynionego w 2005 r. nakładu.

W tym przypadku należy zatem podzielić zarzuty apelacji M. S. i przyjąć, że choć formalnie nieruchomości położone w B. i B. należą do majątku wspólnego uczestników, to jego nakład z majątku wspólnego na ich nabycie jest równy ich obecnej wartości, tj. kwocie 304.690 zł.

3. Sposób podziału majątku wspólnego i wartość przyznanych byłym małżonkom składników majątkowych.

Między uczestnikami postępowania nie było sporu co do przyznania lokalu mieszkalnego położonego w B. wnioskodawczyni. Zgodnie z ich stanowiskami podzielono również środkami pieniężnymi znajdującymi się na rachunkach bankowych na dzień ustania wspólności ustawowej, jak również papierami wartościowymi na rachunku uczestnika. Poza wyeliminowaniem z podziału telewizora, nie było też podstaw do ingerencji w orzeczenie Sądu Rejonowego odnośnie sposobu podziału ruchomości. Bezsporna była wartość wszystkich składników majątku wspólnego.

Sąd odwoławczy uznał odmiennie niż sąd pierwszej instancji, że uczestnik winien otrzymać wszystkie nieruchomości wchodzące w skład gospodarstwa rolnego, co jest motywowane następującymi przesłankami.

Po pierwsze, skoro nieruchomości rolne położone w B. i B. w całości nabyte zostały ze środków pochodzących z majątku osobistego uczestnika, to przyznanie ich wnioskodawczyni spowodowałoby obciążenie jej zbyt dużą dopłatą na rzecz byłego męża. Praktycznie byłaby ona zmuszona do uiszczenia na jego rzecz 100 % ich wartości, co uznać należy za nieuzasadnione ekonomicznie.

Po drugie, choć formalnie podział gospodarstwa rolnego byłby zgodnie z opinią biegłej dopuszczalny, to przyznanie wnioskodawczyni lokalu mieszkalnego i nieruchomości położonej w O. doprowadziłoby do nałożenia na nią obowiązku dopłaty na rzecz uczestnika znacznej kwoty. Wszak M. S., po uwzględnieniu nakładów z majątku osobistego, nie będzie zobowiązany do rozliczenia się z byłą żoną z wartości pozostałych nieruchomości rolnych. Tymczasem przyjęty sposób rozliczeń byłych małżonków powinien prowadzić do jak najmniejszego ich obciążenia, szczególnie w sytuacji gdy żadne z nich nie zadeklarowało przejęcia całości majątku wspólnego ze spłatą dla drugiej osoby.

Po trzecie, zgodnie z art. 214 § 1 i 2 k.c., w razie braku zgody wszystkich współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela. Jeżeli warunki przewidziane w paragrafie poprzedzającym spełnia kilku współwłaścicieli albo jeżeli nie spełnia ich żaden ze współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia.

Jak wynika z dokumentów w aktach sprawy, uczestnik od 1982 r. posiada tytuł robotnika wykwalifikowanego w zawodzie rolnika (k. 524). Pracował również w gospodarstwie rolnym przekazanym mu przez rodziców (k. 74 v.). To również on do 2016 r. zajmował się formalnościami koniecznymi dla uzyskania dopłat bezpośrednich do posiadanych gruntów rolnych. W tej sytuacji daje on zdaniem sądu odwoławczego najlepszą gwarancję należytego prowadzenia gospodarstwa rolnego.

W tych warunkach należało dokonać podziału majątku wspólnego byłych małżonków przez przyznanie składników majątkowych wymienionych w punkcie I. podpunkt 1,4 od 6 do 39 i od 41 do 43 o łącznej wartości 125.579,83 (sto dwadzieścia pięć tysięcy pięćset siedemdziesiąt dziewięć 83/100) zł wnioskodawczyni, natomiast składników majątku wspólnego wymienionych w punkcie I. podpunkt 2,3,5,40 o łącznej wartości 600.395,47 (sześćset tysięcy trzysta dziewięćdziesiąt pięć 47/100) zł uczestnikowi (art. 1035 k.c. w zw. z art. 212 – 214 k.c. w zw. z art. 567 k.p.c. i art. 684 i art. 688 k.p.c.).

4. Rozliczenie spłaconych długów obciążających małżonków

Na obecnym etapie postępowania nie było kwestionowane, iż po ustaniu wspólności ustawowej uczestnik spłacił pożyczkę hipoteczną w kwocie 83.623,83 zł (k. 81, 82) i poniósł opłatę od wykreślenia hipoteki w kwocie 100 zł (bezsporne). Sąd Rejonowy słusznie uwzględnił te okoliczności przy wyliczaniu dopłaty, zaś dokument z k. 81 potwierdza, że środki na spłatę zadłużenia pochodziły w znacznej mierze z zaciągniętej przez niego kolejnej pożyczki. W tej sytuacji należało zmienić zaskarżone postanowienie po myśli art. 386 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez wyraźne ujęcie w punkcie IV postanowienia faktu spłaty wspólnego zadłużenia.

5. Rozliczenie pożytków pobranych przez uczestnika z majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej.

Sąd Rejonowy uznał, że obowiązujące przepisy nie pozwalają na rozliczenie w postępowaniu o podział majątku wspólnego dopłat bezpośrednich do produkcji rolnej pobranych przez uczestnika po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego. Wnioski wnioskodawczyni zmierzające do uzyskania informacji o ich wysokości kilkukrotnie oddalał, do czego ostatecznie nie zgłoszono zastrzeżeń w trybie art. 162 k.p.c.

Obie decyzje należało ocenić negatywnie, przy czym konieczne jest oddzielne ustosunkowanie się do naruszeń procedury oraz prawa materialnego, które zostały sanowane na etapie postępowania odwoławczego.

Odnosząc się do kwestii formalnych związanych z żądaniem rozliczenia pożytków przypomnieć trzeba, że przepis art. 684 KPC w zw. z art. 567 § 3 KPC nakłada na sąd obowiązek działania z urzędu wyłącznie w odniesieniu do ustalenia i podziału pomiędzy byłymi małżonkami składników majątku wspólnego. Podstawą do zażądania rozliczenia w postępowaniu działowym pożytków jakie przyniosło wspólne prawo jest natomiast art. 618 § 1 KPC (por. postanowienie SN z 29.01.2015 r., II CSK 82/15).

Stosownie do art. 618 § 1 k.p.c., w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Rozstrzygając spór o prawo żądania zniesienia współwłasności lub o prawo własności, sąd może wydać w tym przedmiocie postanowienie wstępne.

Zgłaszając roszczenie, o którym mowa w art. 618 § 1 KPC, uczestnik musi dokładnie oznaczyć jego wysokość i podstawę faktyczną. Do pisma procesowego zawierającego zgłoszenie tego rodzaju roszczenia ma zastosowanie art. 130 w związku z art. 13 § 2 KPC, stąd też w rachubę wchodzi zwrot wniosku w razie nieusunięcia w terminie jego braku formalnego (por. postanowienia SN z 19.07.2012 r., V CSK 49/11 i 14.12.2011 r., I CSK 138/11).

Wnioskodawczyni kilkukrotnie zgłaszała w postępowaniu pierwszoinstancyjnym wnioski o rozliczenie dopłat pobranych przez uczestnika do produkcji rolnej za lata 2013 – 2016 (k. 108 – 111, 554 – 555). Mimo to, Sąd Rejonowy nie zobowiązał jej do uzupełnienia braków formalnych roszczenia w trybie art. 130 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez kwotowe sprecyzowanie żądania (por. art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.).

Okoliczność ta jest o tyle istotna, że z roszczeniami z tytułu posiadania rzeczy (art. 618 § 1 KPC) współwłaściciele mogą wystąpić w zasadzie do chwili zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji (art. 316 § 1 w zw. z art. 13 § 2 i art. 383) – por. postanowienie SN z 26.03.2004 r., IV CK 209/03).

Tak też stało się w realiach przedmiotowej sprawy, jednak Sąd Rejonowy poprzez zaniechanie wykonania czynności, o której mowa w art. 130 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., uniemożliwił wnioskodawczyni dokładne sprecyzowanie roszczenia z tytułu pobranych przez uczestnika pożytków. W tej sytuacji kwestią wtórną był brak zastrzeżeń w trybie art. 162 k.p.c. na oddalenie wniosku dowodowego o zwrócenie się do (...) o podanie informacji o wysokości dopłat pobranych przez uczestnika w latach 2013 – 2016, skoro żądanie rozliczenia pożytków skutecznie nie zawisło, ani nie zostało zwrócone.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że powyższe uchybienie mogło zostać sanowane w postępowaniu drugoinstancyjnym bez potrzeby uchylania zaskarżonego postanowienia, stąd postanowieniem z 21 czerwca 2017 r. zobowiązano wnioskodawczynię do sprecyzowania wniosku o rozliczenie pożytków z tytułu dopłat za lata 2013 – 2016 (k. 724 v.). W piśmie z 27 czerwca 2017 r. skarżąca sprecyzowała braki wniosku o rozliczenie pożytków poprzez sformułowanie żądania zasądzenia od uczestnika połowy wartości dopłat za powyższe lata w kwocie 77.993,42 zł (k. 733). Zostało ono doręczone pełnomocnikowi uczestnika w dniu 3 lipca 2017 r. (k. 744) i dopiero od tej pory stało się możliwe rozpoznanie żądania rozliczenia dopłat, które – co istotne – formalnie zgłoszone zostało w postępowaniu przed Sądem Rejonowym.

W dalszej kolejności należy rozważyć, czy istnieją materialnoprawne podstawy rozliczenia kwot pobranych przez uczestnika z (...) w latach 2013 – 2016.

Zgodnie z art. 207 k.c., pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

Jak wskazuje się w judykaturze, współwłaściciel, który z wyłączeniem pozostałego współwłaściciela korzysta z nieruchomości wspólnej oraz pobiera z niej dochody i pożytki, jest zobowiązany do rozliczenia uzyskanych z tego tytułu korzyści, stosownie do posiadanych przez współwłaścicieli udziałów. Okoliczność, iż współwłaściciel rzeczy nie posiada jej ani nie realizuje w drodze roszczenia swojego uprawnienia do współposiadania rzeczy lub posiadania wyodrębnionej części rzeczy, nie stanowi przeszkody do domagania się przez tego współwłaściciela partycypowania proporcjonalnie do przysługującego mu udziału, w dochodach z rzeczy, jeżeli przynosi ona dochody (por. postanowienie SN z 17.11.2011 r., IV CSK 93/11).

Cytowane wyżej orzeczenie Sądu Najwyższego wydane zostało wskutek pytania prawnego następującej treści "Czy w sprawie o podział majątku wspólnego podlegają rozliczeniu, pobrane przez jednego z byłych małżonków po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej, dopłaty unijne do gruntów rolnych stanowiących majątek wspólny byłych małżonków, przyznane w ramach wsparcia bezpośredniego oraz z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania?"

Choć Sąd Najwyższy formalnie odmówił podjęcia uchwały, to w uzasadnieniu wskazał, że stanowisko zajęte w innym orzeczeniu (IV CSK 93/11), zawiera wprost twierdzącą odpowiedź na wątpliwość zgłoszoną przez Sąd Okręgowy i nie ma zaś żadnych powodów do odejścia od tego w pełni trafnego stanowiska.

Podobne podejście prezentowane jest również w orzecznictwie sądów powszechnych (por. postanowienie SO w Łodzi z 21.03.2014 r., III Ca 1046/13), zaś Sąd odwoławczy w całości je podziela i przyjmuje za swoje. Brak jest bowiem jakichkolwiek aksjologicznych podstaw do szczególnego traktowania dochodu z majątku wspólnego jakim są dopłaty bezpośrednie. Trudno przyjąć, że małżonek który posiadałby kilkanaście nieruchomości wspólnych i czerpał dochód z ich wynajmu, musiałby się na wniosek rozliczyć z drugim współwłaścicielem, natomiast taki obowiązek nie zachodziłby w przypadku posiadacza gruntu rolnego pobierającego dopłaty.

Warto nadmienić, że ani przepisy ustawy z dnia 5 lutego 2015 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, ani poprzedzającej ją ustawy z 26 stycznia 2007 r. nie wyłączają dopłat bezpośrednich od obowiązku rozliczenia się z byłym małżonkiem. Sam fakt, iż na mocy tych ustaw dopłaty przysługują jedynie faktycznym posiadaczom wykorzystującym je rolniczo nie powoduje, że nie ma do ich rozliczenia zastosowania art. 207 k.c.

Zasadniczo zatem nie może budzić wątpliwości, że skoro po ustaniu wspólności ustawowej uczestnik pobrał z wyłączeniem wnioskodawczyni dopłaty bezpośrednie do wspólnych gruntów rolnych, to winien on rozliczyć się z nich stosownie do posiadanego przez nią udziału 1/2.

W tym stanie rzeczy uznać należało, że co do zasady pobrane przez uczestnika dopłaty podlegają rozliczeniu w niniejszym postępowaniu, z tym zastrzeżeniem, iż nie dotyczy to gruntów rolnych stanowiących majątek osobisty apelującego.

Z informacji z (...) zawartej w dokumencie na k. 747 wynika, że płatności w ramach systemu wsparcia bezpośredniego nie przyznaje się do poszczególnych działek wskazanych we wniosku, lecz do całości zgłoszonego areału.

Skoro do roszczeń, o których mowa w art. 618 § 1 k.p.c. stosuje się zasady ogólne procesu, to na wnioskodawczyni spoczywał ciężar wykazania zasadności zgłoszonego żądania co do wysokości (art. 6 k.c.). Tymczasem ograniczyła się ona do zgłoszenia rozliczenia dopłat za lata 2013 – 2016 bez udowodnienia w jakiej części przysługują one od gruntów stanowiących majątek wspólny. Nadto nie wykazała ona, czy część dopłat określona mianem (...) dotyczy nieruchomości wspólnych, czy też należących wyłącznie do uczestnika. Ma to o tyle znaczenie, że obszary (...) to tereny, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na warunki naturalne, ale także występuje możliwość nadmiernego wyludnienia. Brak inicjatywy dowodowej wnioskodawczyni powodował, iż Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do rozliczenia tych płatności w ramach toczącego się postępowania.

W tych warunkach możliwe jest jedynie obliczenie dopłat podlegających rozliczeniu w odniesieniu jedynie do tych nieruchomości, które wchodziły w skład majątku wspólnego, a które związane są z ich obszarem. Zsumowanie powierzchni nieruchomości położonych w B. (3,0249 ha), O. (16,57544 ha) i B. (14,500 ha) prowadzi do wniosku, iż liczyły one łącznie 34,1003 ha. Dopłaty do powierzchni gruntów przekraczających 34,1003 ha nie podlegały rozliczeniu, albowiem naliczano je od powierzchni stanowiących majątek osobisty uczestnika.

Jak wynika z decyzji z k. 805 – 807, pobrana przez uczestnika za 2013 r. kwota jednolitej płatności obszarowej liczonej od powierzchni 45,61 ha wynosi po uwzględnieniu pomniejszeń 37.148,30 zł. Nośnik wartości dopłaty wynosi zatem 814,48 zł (37.148,30 : 45,61 = 818,48). Jego odniesienie do areału gruntów wspólnych daje asumpt do przyjęcia, iż uczestnik winien rozliczyć się z wnioskodawczynią kwotą 27.774,01 zł (814,48 x 34,1003 = 27.774,01). Nie podlega rozliczeniu uzupełniająca płatność podstawowa w kwocie 1.793,62 zł, albowiem naliczono ją od powierzchni 27,63 ha i nie wiadomo, czy dotyczyła ona gruntów wspólnych.

Kolejna decyzja z k. 808 – 810 wskazuje, że pobrana przez uczestnika za 2014 r. kwota jednolitej płatności obszarowej liczonej od powierzchni 35,27 ha (sprzedał on część gruntów stanowiących majątek osobisty) wynosi po uwzględnieniu pomniejszeń 31.795,10 zł. Nośnik wartości dopłaty wynosi zatem 901,48 zł (31.795,10 : 35,27 = 901,48). Jego odniesienie do areału gruntów wspólnych daje asumpt do przyjęcia, iż uczestnik winien rozliczyć się z wnioskodawczynią kwotą 30.740,74 zł (901,48 x 34,1003 = 30.740,74).

Dodatkowo za 2014 r. uczestnik pobrał płatności obszarowe do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych od powierzchni 14,41 ha. Przyjąwszy, że jego grunty osobiste stanowią 1,11697 ha (35,27 – 34,1003 = 1,11697), to płatności te dotyczyły co najmniej 13,2403 nieruchomości wspólnych. Pobrana przez uczestnika za 2014 r. kwota omawianych dopłat liczonych od powierzchni 14,41 ha wynosi po uwzględnieniu pomniejszeń 7.934,62 zł. Nośnik wartości dopłaty wynosi zatem 550,63 zł (7.934,62 : 14,41 = 550,63). Jego odniesienie do areału gruntów wspólnych daje asumpt do przyjęcia, iż uczestnik winien rozliczyć się z wnioskodawczynią dodatkowo kwotą 7.290,51 zł (550,63 x 14,41 = 7.290,51).

Łącznie za 2014 r. do rozliczenia pozostaje kwota płatności w wysokości 38.701,85 zł., albowiem rozliczeniu podlega również przysługująca uczestnikowi kwota zwrotu dyscypliny finansowej 670,60 zł.

Następna decyzja z k. 811 - 813 wskazuje, że pobrana przez uczestnika za 2015 r. kwota jednolitej płatności obszarowej liczonej od powierzchni 35,46 ha wynosi po uwzględnieniu pomniejszeń 15.918,63 zł. Nośnik wartości dopłaty wynosi zatem 448,92 zł (15.918,63 : 35,46 = 448,92). Jego odniesienie do areału gruntów wspólnych daje asumpt do przyjęcia, iż uczestnik winien rozliczyć się z wnioskodawczynią kwotą 15.308,31 zł (448,92 x 34,1003 = 15.308,31).

Za 2015 r. uczestnik otrzymał również płatność za zazielenianie w kwocie 10.677,09 zł po pomniejszeniach liczone od 35,46 ha. Nośnik wartości tej dopłaty wynosi zatem 301,10 zł (10.677,09 : 35,46 = 301,10). Jego odniesienie do areału gruntów wspólnych daje asumpt do przyjęcia, iż uczestnik winien rozliczyć się z wnioskodawczynią kwotą 10.267,60 zł (301,10 x 34,1003 = 10.267,60).

Dodatkowo za 2015 r. uczestnik pobrał płatności obszarowe do powierzchni upraw roślin wysokobiałkowych od powierzchni 8,21 ha. Przyjąwszy, że jego grunty osobiste stanowią 1,11697 ha, to płatności te dotyczyły co najmniej 6,8503 ha nieruchomości wspólnych (8,21 – 1,11697 = 6,8503). Pobrana przez uczestnika za 2015 r. kwota omawianych dopłat liczonych od powierzchni 8,21 ha wynosi po uwzględnieniu pomniejszeń 3.372,94 zł. Nośnik wartości dopłaty wynosi zatem 410,83 zł (3.372,94 : 8,21 = 410,83). Jego odniesienie do areału gruntów wspólnych daje asumpt do przyjęcia, iż uczestnik winien rozliczyć się z wnioskodawczynią dodatkowo kwotą 2.814,31 zł (410,83 x 6,8503 = 2.814,31).

Rozliczeniu podlega również całość płatności dodatkowej w kwocie 4.547,50 zł, gdyż przysługuje ona jedynie od powierzchni 27 ha (por. k. 812 v.).

Łącznie za 2015 r. do rozliczenia pozostaje kwota płatności w wysokości 33.260,54 zł., albowiem rozliczeniu podlega również przysługująca uczestnikowi kwota zwrotu dyscypliny finansowej 322,82 zł.

Mimo złożenia stosownego wniosku, Sąd Okręgowy nie dopatrzył się podstaw do rozliczenia płatności pobranych przez uczestnika za 2016 r. Jak wynika bowiem z decyzji z k. 789, wnioskodawczyni uzyskała za ten rok płatność w kwocie 20.995,05 zł. Z kolei uczestnik otrzymał je w łącznej wysokości 19.680,56 zł (k. 716, 814 – 817). Uznać zatem należało, że byli małżonkowie zasadniczo rozliczyli się z płatności uzyskanych za 2016 r., gdyż ich wysokość była zbliżona, zaś uwzględnieniu jedynie dopłaty pobranej przez uczestnika stoją na przeszkodzie zasady słuszności.

Godzi się nadmienić, że wniosek uczestnika o rozliczenie dopłat pobranych przez wnioskodawczynię za 2016 r. został formalnie zwrócony (k. 821 v.), albowiem jego pełnomocnik w zakreślonym terminie nie uzupełnił jego braków, tj. nie sprecyzował wysokości należności podlegającej rozliczeniu.

Oddaleniu podlegał również wniosek M. S. o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rolnictwa, albowiem mógł on zostać złożony na etapie postępowania przed Sądem Rejonowym. Nadto był on nieprzydatny do wydania rozstrzygnięcia, gdyż to na wnioskodawczyni, a nie na uczestniku spoczywał ciężar wykazania wysokości dopłat pobranych z nieruchomości należących do majątku wspólnego. Nic nie stało także na przeszkodzie, by uczestnik złożył formalny wniosek o rozliczenie ciężarów poniesionych na utrzymanie wspólnego gospodarstwa, czego mimo złożenia szeregu dokumentów nie uczyniono.

Reasumując tę część rozważań uznać należało, że w przedmiotowym postępowaniu rozliczeniu podlegają płatności pobrane przez uczestnika od wspólnych gruntów rolnych w łącznej wysokości 99.736,40 zł (27.774,01 zł za 2013 r., 38.701,85 zł za 2014 r. i 33.260,54 zł za 2015 r.), co skutkowało zmianą zaskarżonego postanowienia jak w jego punkcie V.

6. Nierówne udziały w majątku wspólnym – rozliczenie wydatków z majątku wspólnego na koszty kształcenia wnioskodawczyni.

Za absolutnie niezasadne należało uznać zarzuty apelacji uczestnika związane z nierozliczeniem przez Sąd Rejonowy kosztów edukacji wnioskodawczyni w okresie trwania małżeństwa stron. Słusznie sąd pierwszej instancji oddalił wnioski dowodowe skarżącego zmierzające do ustalenia wysokości tych kosztów, co skutkowało ich oddaleniem również przez sąd odwoławczy (art. 227 k.p.c. a contrario).

Nie sposób uznać, by kwoty wydatkowane przez wnioskodawczynię na edukację należało traktować jako zużyte na zaspokojenie jej własnych potrzeb. W aktach sprawy brak jest jakichkolwiek dowodów, by uczestnik sprzeciwiał się dokształcaniu przez byłą małżonkę. Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, nabycie kolejnych umiejętności skutkowało obejmowaniem przez nią coraz wyższych stanowisk, które wiązały się z większą gratyfikacją, co przekładało się na podniesienie standardu życia rodziny. Sama okoliczność, że uczestnik nie widział potrzeby dalszego samokształcenia (swojego czy żony) nie może być równoważona z wyprowadzeniem wspólnych środków z majątku dorobkowego.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 23 k.r. i o., małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.

Jak wskazuje się w doktrynie, obowiązek pomocy obejmuje udzielanie pomocy zarówno w codziennej egzystencji jak i w obliczu trudności życiowych. Pomoc polega zarówno na świadczeniach niemajątkowych, czyli wsparciu duchowym (emocjonalnym, psychicznym), intelektualnym (dyskutowanie o problemach małżonka, wspieranie go radą), jak i udzielaniu pomocy materialnej, bezpośrednio wymiernej w aspekcie majątkowym, co krzyżuje się z zakresem obowiązku alimentacyjnego z art. 27 k.r.o. (por. T. Sokołowski, Komentarz do art. 23 k. r. i o., teza 11, LEX).

Z powyższego wynika, że uczestnik miał obowiązek wspierać małżonkę w realizacji starań o podwyższenie jej kwalifikacji, zarówno duchowo, jak i materialnie. Sytuacja ekonomiczna rodziny S. pozwalała na czynienie szeregu nabytków materialnych i nieporozumieniem jest obecnie twierdzenie, że zdobywanie kolejnych stopni wiedzy powodowało uszczuplenie majątku wspólnego.

Kwestia niezasadności żądania uczestnika w zakresie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym czy rozliczenia wydatków na edukację żony jest tak oczywista, że nie wymaga szerszego komentarza.

7. Wyliczenie dopłaty przy uwzględnieniu rozliczeń z tytułu nakładów, spłaconych wspólnych zobowiązań, pobranych pożytków; ustalenie sposobu i terminu płatności dopłaty.

Jak wynika z punktu II zmodyfikowanego postanowienia, podział majątku wspólnego prowadził do przyznania wnioskodawczyni składników majątkowych o łącznej wartości 125.579,83 zł, natomiast uczestnikowi składników majątku wspólnego o łącznej wartości 600.395,47.

Wartość majątku wspólnego wyniosła zatem 725.975,65 zł, zaś udział 1/2 każdego z małżonków to kwota 362.987,65 zł (art. 684 w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i art. 43 § 1 k.r. i o.). Różnica wynikająca z wartości poszczególnych składników przyznanych uczestnikom wynosi 237.407,82 zł na korzyść D. P. (362.987,65 – 125.579,83 = 237.407,82; 600.395,47 – 362.987,65 = 237.407,82). Tyle zatem winna wynieść dopłata należna wnioskodawczyni od uczestnika.

Należy jednak pamiętać, że nakład z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny ustalony został na 304.690 zł, z czego połowa wynosi 152.345 zł. Składniki majątkowe, na które nakłady poniósł uczestnik zostały mu przyznane, zatem przy rozliczeniu należy uwzględnić połowę ich wartości. Powoduje to, że początkowa dopłata 237.407,82 zł winna być obniżona o 152.345 zł, co daje wartość 85.062,82 zł.

Nadto ustalone zostało, że uczestnik spłacił po ustaniu wspólności majątkowej wspólny kredyt małżonków na łączną kwotę 83.723,83 zł (w tym 100 zł opłaty za wykreślenie wpisu), z czego 1/2 to 41.861,91 zł. Wnioskodawczyni winna zwrócić uczestnikowi równowartość połowy spłaconego zadłużenia, co powoduje obniżenie dopłaty do kwoty 43.200,91 zł (85.062,82 – 41.861,91 = 43.200,91).

Tak wyliczona dopłata winna zostać powiększona o połowę wartości płatności bezpośrednich pobranych przez uczestnika w latach 2012 – 2015, tj. o kwotę 49.868,20 zł. Tym samym wysokość dopłaty wyniesie ostatecznie 93.069,11 zł.

Do tożsamego rezultatu rachunkowego prowadzi wyliczenie wartości majątku wspólnego bez uwzględnienia równowartości nieruchomości w B. i B., nabytych przez uczestnika z majątku osobistego (725.975,30 – 45.490 – 259.200).

Ich pominięcie powoduje, że wnioskodawczyni przypadają składniki majątkowe wartości 125.579,83 zł, zaś uczestnikowi o wartości 295.705,47 zł, co daje łącznie 421.285,30 zł. Połowa wartości majątku wspólnego to 210.642,65 zł, zaś dopłata należna apelującej wynosi 85.062,82 zł (210.642,65 – 125.579,83 = 85.062,82; 295.705,47 – 210.642,65 = 85.062,82).

Odejmując od 85.062,82 zł kwotę 41.861,91 (połowa spłaconego kredytu) otrzymujemy 43.200,91 zł. Dodanie do 43.200,91 zł kwoty 49.868,20 zł tytułem połowy pobranych przez uczestnika płatności daje wynik 93.069,11 zł.

Mając na uwadze czas trwania postępowania, jak również konieczność posiłkowania się przez uczestnika kredytem dla zaspokojenia wnioskodawczyni, należało płatność kwoty 93.069,11 zł rozłożyć na dwie raty, pierwszą w kwocie 33.069,11 zł płatną do dnia 31 grudnia 2017 r., drugą w kwocie 60.000 zł, płatną do dnia 30 czerwca 2018 r., z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat.

Zgodnie bowiem z art. 212 § 1 k.c., jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Stosownie natomiast do art. 212 § 3 zd. 2 k.c., w razie rozłożenia dopłat i spłat na raty, terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać 10 lat. Interpretując jednakże cyt. przepis w kontekście konstytucyjnej zasady równej dla każdego ochrony prawa własności, podkreślić trzeba, iż rozłożenie spłaty na dłuższe okresy poczytywać należy jako pewien wyjątek, którego zastosowanie winno być szczegółowo uzasadnione okolicznościami konkretnej sprawy.

Uzasadniając powyższe stanowisko w pierwszej kolejności podkreślić należy już samą rolę, jaką prawo własności pełni w porządku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej. Zaakcentować trzeba bowiem nie tylko jego wymiar czysto cywilistyczny, lecz także doniosłość własności na gruncie prawa ustrojowego. W tym obszarze Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., będąca wszak najwyższym prawem w państwie, z jednej strony statuuje własność jako jedno z podstawowych praw ekonomicznych każdego człowieka (art. 64 ust. 1), a z drugiej strony ochronę prawa własności podnosi wręcz do rangi zasady naczelnej ustroju Polski (art. 21 ust. 1 zamieszczony został w rozdziale I, zatytułowanym Rzeczpospolita). W art. 64 ust. 2 Ustawy Zasadniczej zawarte jest nadto uszczegółowienie, iż własność podlega równej dla wszystkich ochronie prawnej.

Mając na względzie poczynione dotychczas uwagi, zaznaczyć trzeba,
że prawo własności i jego gwarancje wskazane w art. 64 Konstytucji RP, należy konstruować na tle ogólnych zasad ustroju państwa, a w szczególności przez pryzmat art. 20 i art. 21 Ustawy Zasadniczej. W świetle tychże przepisów, zagwarantowanie ochrony własności jest konstytucyjną powinnością państwa i stanowi wartość wyznaczającą zarówno kierunek interpretacji art. 64 Konstytucji, jak i unormowań zawartych w ustawodawstwie zwykłym – a zatem również w Kodeksie Cywilnym (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 stycznia 2000 roku, OTK ZU 2000/1 poz. 3).

Wobec powyższego, w ocenie Sądu Okręgowego na aprobatę zasługuje postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2001 r., w uzasadnieniu którego stwierdzono, iż konstytucyjna zasada równej dla wszystkich współwłaścicieli ochrony prawnej własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji) wyłącza – w wypadku znoszenia współwłasności – oznaczenie terminu i sposobu uiszczenia spłaty bez uwzględnienia uzasadnionego interesu dotychczasowego współwłaściciela uprawnionego do tej spłaty na podstawie art. 212 § 2 i § 3 k.c. (II CKN 658/00, OSNC 2001/12 poz. 179, LexPolonica nr 351307).

W dorobku judykatury ugruntowane zostało także stanowisko, zgodnie z którym Sąd przy podziale majątku wspólnego powinien dążyć do ukształtowania sytuacji prawnej i ekonomicznej współwłaścicieli w sposób zbliżony do stanu sprzed zniesienia współwłasności, gdyż tylko wówczas będzie można stwierdzić, że należne udziały zostały przekształcone w inne prawa, a nie odjęte uprawnionym ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2013 r., V CSK 168/2012, LexPolonica nr 6873194, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2000 r., IV CKN 1202/2000, LexPolonica nr 388323).

W tej sytuacji należało zakreślić taki termin uiszczenia dopłaty przez uczestnika, który pozwoli mu na zgromadzenie niezbędnych środków, a jednocześnie nie pozbawi wnioskodawczyni realnego przysporzenia w rozsądnym terminie.

Mając powyższe okoliczności na uwadze należało na podstawie art. 212 w zw. z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r. i o. orzec jak w punkcie VIII zmodyfikowanego postanowienia.

8. koszty postępowania przed Sądem Rejonowym.

Należy podzielić rozważania sądu pierwszej instancji odnośnie rozliczenia między uczestnikami brakujących kosztów sądowych. Choć uczestnik zaskarżył postanowienie w całości, to nie wykazał w którym miejscu Sąd Rejonowy popełnił błąd przy rozliczeniu tychże kosztów. Nie przedstawiono też żadnych przekonujących argumentów, które prowadziłyby do odmiennego orzeczenia o kosztach postępowania nieprocesowego, które słusznie oparto o art. 520 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy dokonał jedynie korekty w zakresie sformułowania rozstrzygnięcia o tych kosztach, formalnie je oddalając (por. postanowienie SN z 09.12.1999 r., III CKN 497/98).

9. Uwagi ogólne.

Przedmiotowa sprawa toczyła się w postępowaniu niespornym, zaś uczestnik zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego w całości. Tym samym zaskarżenie takiego orzeczenia powodowało konieczność rozpoznania przez sąd drugiej instancji całości sprawy. Postanowienia działowe te są bowiem tak zbudowane, że poszczególne rozstrzygnięcia w nich zawarte są od siebie zależne i wzajemnie uwarunkowane. W toku rozpoznania sprawy na skutek wniesienia apelacji przez jednego uczestnika sąd może znieść współwłasność rzeczy w inny sposób, w odmienny sposób ukształtować również dopłaty i spłaty. Nie jest też związany zakazem reformationis in peius (por. postanowienie SN z 05.03.2008 r., V CSK 447/07).

Mając powyższe okoliczności na uwadze, należało na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zaskarżone postanowienie w części zmienić, co uczyniono w punkcie I orzeczenia Sądu Okręgowego.

W pozostałym zakresie apelacje wnioskodawczyni i uczestnika oddalono na mocy art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. (punkt II).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w oparciu o art. 520 § 1 k.p.c. przyjmując, że w sprawach o podział majątku wspólnego nie występuje sprzeczność interesów, o której mowa w art. 520 § 2 i 3 k.p.c., niezależnie od stanowiska stron i zgłaszanych przez nie twierdzeń i wniosków w przedmiocie składu, wartości i sposobu podziału majątku wspólnego. W postępowaniu tym strony są także w równym stopniu zainteresowane rozstrzygnięciem i ich interesy są wspólne o tyle, że celem postępowania jest wyjście ze wspólności majątkowej i uregulowanie wzajemnych stosunków majątkowych.

Mirosław Wieczorkiewicz Jacek Barczewski Agnieszka Żegarska

IX Ca 241/17

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE