Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI A Ca 680/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Ryszard Sarnowicz

Sędzia SA– Agata Zając

Sędzia SA – Teresa Mróz (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Katarzyna Kędzierska

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2013r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa L. R. i J. R.

przeciwko A. L.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 8 lutego 2013 r., sygn. akt III C 46/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie pierwszym w ten tylko sposób, że kwotę 156.000 (sto pięćdziesiąt sześć tysięcy) złotych obniża do kwoty 56.000 (pięćdziesiąt sześć tysięcy) złotych i oddala powództwo co do kwoty 100.000 (sto tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty;

b)  w punkcie drugim w całości w ten sposób, że zasądza od A. L. na rzecz L. R. i J. R. solidarnie kwotę 1.200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania;

II.  zasądza od L. R. i J. R. na rzecz A. L. kwotę 7.400 (siedem tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI A Ca 680/13

UZASADNIENIE

Powodowie L. R. i J. R. wnieśli o zasądzenie solidarnie na ich rzecz od pozwanej A. L. kwoty 156.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2011 r. do dnia zapłaty.

Nakazem zapłaty z dnia 15 grudnia 2011 r. wydanym w postępowaniu upominawczym Sąd Okręgowy w całości uwzględnił powództwo. Na skutek wniesionego przez pozwaną sprzeciwu, wyrokiem z dnia 8 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 156.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2011 r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu.

Orzeczenie powyższe zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych Sądu Okręgowego:

Powodowie i pozwana planowali prowadzenie wspólnie działalności gospodarczej w postaci pralnie chemicznej. Powodowie do przedsięwzięcia tego mieli wnieść pieniądze potrzebne na remont, wyposażenie lokalu i zakup sprzętu, natomiast pozwana własne umiejętności nabyte w czasie pracy w pralni.

Na rozpoczęcie działalności powodowie przekazali powódce 100.000 zł. Pozwana zobowiązała się zwrócić powodom tę sumę w momencie, gdy działalność zacznie przynosić zyski. W oświadczeniu z dnia 26 sierpnia 2010 r. pozwana oświadczyła, że zobowiązuje się zwrócić powodom kwotę około 100.000 zł wynikającą z otwarcia pralni chemicznej. Zyski i straty dzielone miały być pół na pół. Oświadczenie to zostało podpisane przez pozwaną. Następnie w dniu 24 lutego 2011 r. pozwana pod powyższym oświadczeniem zawarła dodatkowe oświadczenie o treści „wzięłam na wpłatę 56.000 zł (magiel + pralnia + suszarka).

Sad ustalił, że pozwana nie zwróciła powodom dochodzonej kwoty objętej umową pożyczki z dnia 26 sierpnia 2010 r. i 24 lutego 2011 r.

Sąd Okręgowy w całości dał wiarę zeznaniom powoda jako logicznym, spójnym, korespondującym z pozostałym, również wiarygodnym, materiałem dowodowym. Zdaniem Sądu twierdzenia pozwanej jakoby otrzymała od powodów jedynie kwotę 56.000 zł sprzeczne są z treścią wyżej przywołanych oświadczeń. Zdaniem Sądu natomiast zeznania świadka powołanego na wniosek pozwanej świadka M. nie stanowiły podstawy ustaleń faktycznych bowiem nie miał on wiedzy na temat umów pożyczek udzielonych pozwanej przez powodów.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powodów jest zasadne.

Sąd aprobując twierdzenia powodów, że pożyczyli pozwanej kwotę 156.000 zł, przywołał przesłanki odpowiedzialności pożyczkobiorcy wobec pożyczkodawcy. W ocenie Sądu Okręgowego wykładnia oświadczenia z dnia 26 sierpnia 2010 r. oraz z dnia 24 lutego 2011 r. jak również całokształt okoliczności faktycznych sprawy wskazuje, że zgodnym zamiarem stron był zwrot przez pozwaną otrzymanych od powodów pieniędzy w wysokości dochodzonej pozwem. Nie termin bowiem ale obowiązek zwrotu pożyczki jest elementem przedmiotowo istotnym umowy pożyczki. Wbrew twierdzeniom pozwanej, w ocenie Sądu Okręgowego treść powyższych oświadczeń zawiera wszystkie elementy umowy pożyczki. Zdaniem Sądu w oświadczeniu tym pozwana wyraźnie stwierdza swoje zobowiązanie do spłaty długu, czym zobowiązuje się do spłaty pożyczki.

Sąd Okręgowy wskazał również, że pozwana zobowiązana została do przedstawienia faktur zakupu wystawionych na Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) A. L. w okresie od 1 sierpnia 2010 r. do 30 czerwca 2011 r. oraz ewidencji podatkowej księgi przychodów i rozchodów, rejestru VAT oraz ewidencji środków trwałych wyposażenia przedsiębiorstwa za okres od 1 sierpnia 2010 r. do 30 czerwca 2011 r. Pozwana nie wykonała tego zobowiązania, przedstawiła jedynie niekompletną dokumentację. Sąd podkreślił, że pozwana nie dołączyła faktur chociażby za wynajem lokalu przy ulicy (...), faktur zakupu wyposażenia. Odnośnie do podatkowej księgi przychodów i rozchodów pozwana dołączyła zapisy od dnia 4 października 2010 r., a w przypadku zapisów w rejestrze zakupów za okres od 4 stycznia 2011 r., podczas gdy od 1 sierpnia 2010 r. dokonywała zakupów za pieniądze pożyczone od powodów.

W tej sytuacji Sąd podkreślił, że przeszkoda stworzona przez stroną zobowiązaną do przedstawienia dowodów w przeprowadzeniu dowodu może być podstawą do, opartego na domniemaniu faktycznym, ustalenia sądu zgodnego z twierdzeniami strony przeciwnej.

Przy takiej ocenie zaniechania przez pozwaną złożenia żądanych przez Sąd dokumentów, Sąd uznał, że zgromadzony materiał dowodowy dowodzi, że pozwana pożyczyła od powodów kwotę 156.000 zł, którą należało zasądzić solidarnie na rzecz powodów. Odnośnie do odsetek, Sąd wskazał, że stały się one wymagalne z upływem sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez powodów umowy pożyczki, co nastąpiło 5 października 2011 r.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana. Wyrok zaskarżyła w zakresie punktu I w części co do kwoty 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami i w zakresie punktu II w całości. Sądowi Okręgowemu zarzuciła naruszenie prawa materialnego poprzez błędne ustalenie, że została zawarta między stronami umowa pożyczki na kwotę 100.000 zł, że zaistniały przesłanki do jej wypowiedzenia, wobec braku ustalenia umownego terminu wypowiedzenia, że zawarta między stronami umowa pożyczki została wypowiedziana, że bezskutecznie upłynął termin uprawniający do żądania zwrotu pożyczki na podstawie art. 723 k.c.

Ponadto pozwana zarzuciła Sadowi Okręgowemu, mogące mieć wpływ na rozstrzygnięcie, naruszenie prawa procesowego – art. 3, 231, 232, 233 k.p.c. poprzez dowolną i niewszechstronną ocenę materiału dowodowego z pominięciem dowodu KP – k. 91 w tym w szczególności KP 111/11, jako potwierdzającego wspólne działanie powodów i pozwanej, a nie udzieloną pożyczkę i potwierdzającego to zeznania powoda i pozwanej, natomiast uwzględnienie tego dowodu mogłoby doprowadzić do zupełnie odmiennej od przyjętej przez sąd oceny pozostałego materiału dowodowego, w tym zeznań pozwanej zaprzeczającej pożyczce, a podkreślającej wspólne przedsięwzięcie stron, z pominięciem zeznań powódki i jej oświadczeń składanych w trakcie postępowania w tym w szczególności w zakresie zaprzeczenia pożyczce między stronami, braku uwzględnienia wyjaśnień w zakresie planowanej spółki i wkładów stron do spółki, błędną ocenę zeznań powoda J. R. dotyczących rodzaju i warunków umowy łączącej stronę powodową z pozwaną co do kwoty 100.000 zł zaprzeczającą zasadom logicznego rozumowania, błędną ocenę materiału dowodowego – dostarczonych kopii: księgi przychodów i rozchodów, rejestru zakupów VAT oraz ewidencji środków trwałych.

W konkluzji apelacji pozwana wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa co do kwoty 100.000 zł i obciążenie powodów kosztami postępowania w sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacji powódki jest zasadna i podlega uwzględnieniu.

Nie można zgodzić się z poczynionymi przez Sąd Okręgowy ustaleniami, że powodowie przekazali pozwanej w formie pożyczki 100.000 zł na rozpoczęcie działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy stwierdził, że mając na uwadze wynikające z art. 720 § 1 k.c. essentialia negotii umowy pożyczki, wykładnia oświadczeń pozwanej z dnia 26 sierpnia 2010 r. i 24 lutego 2011 r., jak również całokształt okoliczności faktycznych sprawy wskazuje, że zgodnym zamiarem stron był zwrot przez pozwaną otrzymanych od powodów pieniędzy w wysokości dochodzonej pozwem.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego jedynie co do oświadczenia z dnia 24 lutego 2011 r. można uznać, że, mając na uwadze okoliczności sprawy, spełnia ono warunki określone w art. 720 § 1 k.c.

Odnośnie do twierdzeń powodów jakoby przekazali pozwanej kwotę 100.000 zł, Sąd Apelacyjny uznał, że nie znajdują one uzasadnienia w zgromadzonym materiale dowodowym. Nie ulega wątpliwości, że strony postępowania planowały wspólne przedsięwzięcie w postaci pralni chemicznej, wspólnie też miały ponosić wydatki na jej zorganizowanie i przygotowanie.

Stosownie do treści art. 6 k.c. strona, która z określonego faktu wywodzi skutki prawne, zobowiązana jest fakt ten udowodnić, a co za tym idzie winna wskazać dowody na potwierdzenie zaistnienia faktu stosownie do treści art. 232 k.p.c.

Zgodnie ze stanowiskiem judykatury kodeksowa definicja pożyczki wskazuje, że świadczeniem dającego pożyczkę jest przeniesienie na własność biorącego pożyczkę określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku i wykonanie tego świadczenia dający pożyczkę powinien udowodnić w procesie cywilnym. Dopiero wówczas zasadne staje się oczekiwanie od biorącego pożyczkę, że udowodni on spełnienie swego świadczenia umownego tj. zwrot pożyczki (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 kwietnia 2012 r., sygn. akt I A Ca 285/12). Innymi słowy pozwany, od którego powód domaga się zwrotu pożyczki nie musi wykazywać zwrotu pożyczki, dopóty powód nie wykaże, że pożyczki udzielił.

Przepis art. 720 § 2 k.c. wymaga - przy określonej wartości pożyczki - stwierdzenia umowy pismem. Ustawodawca posłużył się określeniem "stwierdzenie pismem", a nie zawarcie umowy w formie pisemnej. Powyższe wskazuje, że chodzi o istnienie pisma stwierdzającego, że umowa została zawarta. Sama umowa może być więc zawarta w formie dowolnej, nawet ustnie, fakt jej zawarcia powinien być natomiast potwierdzony pismem (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 9 kwietnia 2013 r., sygn. akt I ACa 901/12). Skoro nie termin, ale obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki jest, stosownie do art. 720 § 1 k.c. elementem przedmiotowo istotnym takiej umowy, a jego brak powoduje, że nie ma umowy pożyczki, powodowie winni wykazać, że pozwana zobowiązała się do zwrotu kwoty 100.000 zł. Powodowie na tę okoliczność przedstawili oświadczenie datowane 26 sierpnia 2010 r. Wbrew stanowisku zaprezentowanemu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, wykładnia powyższego oświadczenia dokonana na podstawie art. 65 § 2 k.c. nie daje podstaw do przyjęcia, że zgodnym zamiarem stron był zwrot przez pozwaną otrzymanych od powodów pieniędzy w kwocie 100.000 zł., a co za tym idzie, że powodowie w ogóle przekazali pozwanej tę kwotę. Twierdzeniom Sądu Okręgowego przeczy w pierwszym rzędzie treść oświadczenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego treść ta potwierdza stanowisko pozwanej, że strony mające zamiar prowadzić wspólne przedsięwzięcie gospodarcze, oceniały koszt założenia pralni na 100.000 zł. Wynika to z użytego przez pozwaną sformułowania „będę zobowiązana do spłaty długu ok. 100 tyś. zł wynikających z otwarcia pralni chemicznej”. Gdyby istotnie doszło do udzielenia pozwanej przez powodów pożyczki w kwocie 100.000 zł, zobowiązanie pozwanej dotyczyłoby zwrotu stu tysięcy złotych, a nie około stu tysięcy złotych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego bez znaczenia dla oceny powyższego oświadczenia i twierdzeń pozwanej, że nie otrzymała od powodów pożyczki w kwocie 100.000 zł jest to, że powódka pozostawała bez pracy przez pewien czas i zarejestrowana była w urzędzie pracy, co w ocenie powodów nie pozwalało pozwanej zgromadzić znacznej sumy pieniędzy na organizowanie pralni. Pozwana zeznała, że bez pracy pozostawała przez 4-5 miesięcy, natomiast dysponowała oszczędnościami. Brak jest podstaw, by nie dać pozwanej w tym zakresie wiary.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, powodowie przeceniają wartość dowodową dokumentów, o dostarczenie których przez pozwaną wnieśli, a których w efekcie pozwana nie złożyła. Po pierwsze dowody winny być istotne dla rozstrzygnięcia, zatem w przedmiotowej sprawie miałyby mieć istotne znaczenie dla ustalenia, że powodowie udzielili pozwanej pożyczki w kwocie 100.000 zł. Tymczasem księga przychodów i rozchodów PHU (...) A. L. za okres od 1 sierpnia 2010 r. do 30 czerwca 2011 r., a także rejestr zakupu VAT i ewidencji środków trwałych i wyposażenia za okres od 1 sierpnia 2010 r. do 30 czerwca 2011 r. wskazywałyby co najwyżej na kwotę, jaką pozwana w tym czasie wydała w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a dowód taki nie stanowi potwierdzenia udzielenia pożyczki. Dlatego też powodowie nie mogą powoływać się na to, że brak przedstawienia powyższych dowodów skutkuje uznaniem za dowiedzione, że powodowie udzielili pozwanej pożyczkę w kwocie 156.000 zł, które zostały przeznaczone na wyposażenie pralni prowadzonej przez pozwaną. O niekorzystnym dla pozwanej skutku nie zastosowania się do zarządzenia sądu przedstawienia wnioskowanych przez powodów dokumentów, można byłoby zatem mówić dopiero w sytuacji, gdyby dowodziły one faktu przekazania pozwanej pieniędzy, zwrotu których powodowie domagają się. Natomiast już z samej okoliczności, na jaką dowody te zostały zgłoszone, tj., że pozwana w okresie objętym dokumentami wydała na wyposażenie pralni około 170.000 zł, wynika, że dowody te nie były wartościowe dla ustaleń sądu odnośnie do udzielonej pożyczki.

Z powodów, o których wyżej była mowa, Sąd Apelacyjny uznał za zasadne postawione w apelacji zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy przede wszystkim przepisu art. 232 k.p.c., 233 k.p.c., co skutkowało błędnym ustaleniem, że powodowie udzielili pozwanej pożyczki w kwocie 100.000 zł.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku. Konsekwencją zmiany wyroku w punkcie pierwszym była zmiana rozstrzygnięcia w zakresie kosztów postępowania przed sądem pierwszej instancji, mając na uwadze koszty poniesione przez obie strony oraz to, że pozwana ustąpiła jedynie w jednej trzeciej pierwotnie zgłoszonego przez powodów żądania obciążona została obowiązkiem zwrotu na rzecz powodów solidarnie jedynie kwotą 1.200 zł kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego, natomiast wobec zasadności apelacji i uwzględnieniu jej w całości na rzecz pozwanej zasądzono od powodów solidarnie kwotę 7.400 zł jako sumę opłaty od apelacji oraz wynagrodzenie pełnomocnika profesjonalnego.