Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I Ca 287/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Łomży I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Wiesława Kozikowska (spr.)

Sędziowie:

SSO Eugeniusz Dąbrowski

SSO Krzysztof Adamiak

Protokolant:

Katarzyna Milewska

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2017 r. na rozprawie

sprawy z powództwa J. Z. (1)

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem

z dnia 5 czerwca 2017r. sygn. akt I C 228/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt. I w ten sposób, że wymienioną tam kwotę 20 000 (dwadzieścia tysięcy) złotych zastępuje kwotą 10 000 (dziesięć tysięcy) złotych i oddala powództwo w pozostałej części;

II.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt. III w ten sposób, że wymienioną tam kwotę (...),80 (trzy tysiące dziewięćset trzy i 80/100) złotych zastępuje kwotą 500 (pięćset) złotych, a w pozostałym zakresie koszty postępowania wzajemnie znosi między stronami;

III.  zasądza od powódki J. Z. (1) na rzecz pozwanego (...) S.A. w W. kwotę 1400 ( jednego tysiąca czterystu ) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Eugeniusz Dąbrowski W. K. A.

Sygn. akt I Ca 287/17

UZASADNIENIE

Powódka J. Z. (1) wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 25.000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w związku ze śmiercią siostry W. Z. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 2 marca 2016 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 9.600,00 złotych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictw w kwocie 34,00 złotych.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że 11 maja 1999 r. w miejscowości C. kierujący samochodem ciężarowym marki M. (...), nr rej. (...), S. Z. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym, czego konsekwencją były obrażenia ciała W. Z. skutkujących jej śmiercią na miejscu zdarzenia. Sprawca wypadku za przedmiotowe zdarzenie został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem II Wydziału Karnego z dnia 25 sierpnia 1999 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II K 161/99. Pojazd sprawcy w chwili zdarzenia objęty był ochroną ubezpieczeniową u pozwanego. Zmarła W. Z. była siostrą powódki. Powódka w dniu 16 lutego 2016 r. dokonała zgłoszenia roszczeń do pozwanego, występując z żądaniem zapłaty na jej rzecz kwoty 40.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia. Pozwany pismem z dnia 1 marca 2016 r. odmówił zaspokojenia roszczeń powódki, wskazując, że nie była ona najbliższą osobą dla zmarłej. Wbrew jednak stanowisku strony pozwanej, roszczenie powódki jako siostry zmarłej jest zasadne, a nagła i niespodziewana śmierć W. Z. spowodowała nieodwracalną zmianę życia powódki. Śmierć siostry była dla niej wydarzeniem bardzo traumatycznym, z którego skutkami pomimo upływu czasu, powódka nie może pogodzić się do chwili obecnej.

Pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie pozwany wskazał, że powódka i jej zmarła siostra W. Z. miały swoje rodziny, mieszkały oddzielnie, wobec czego nie były już dla siebie osobami najbliższymi. Tak więc roszczenie z tych względów jest niezasadne. Tym niemniej, pozwany z ostrożności procesowej podniósł zarzut przyczynienia się zmarłej W. Z. do zaistniałej szkody w 40% z uwagi na fakt, że w trakcie wypadku nie miała zapiętych pasów bezpieczeństwa, co stwierdzili biegli sądowi z zakresu medycyny sądowej i rekonstrukcji wypadków w opinii wydanej w sprawie I C 152/15, toczącej się przed Sądem Okręgowym w Łomży i tym samym przyczyniła się do powstałej szkody przynajmniej w 40%.

Wyrokiem z 5 czerwca 2017 roku, sygn. akt I C 228/16 Sąd Rejonowy w Wysokiem Mazowieckiem w I Wydziale Cywilnym zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki J. Z. (1) kwotę 20.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 marca 2016 r. do dnia zapłaty (pkt I); w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt II); zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki J. Z. (1) kwotę 3.903,80 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III).

Sąd Rejonowy ustalił, że 11 maja 1999 r. w C., woj. (...), S. Z. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierując samochodem ciężarowym marki M. (...), o nr rej. (...), doprowadził do wypadku, powodując w ten sposób nieumyślnie obrażenia ciała W. Z., skutkujące jej śmiercią na miejscu wypadku. Za ww. czyn z art. 177 par. 1 i 2 k.k. S. Z. został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem z 25 sierpnia 1999 r., w sprawie II K 161/99.

Samochód M. (...), numer rejestracyjny (...), był objęty ochroną ubezpieczeniową w zakresie odpowiedzialności cywilnej w (...) S.A.

Poszkodowana W. Z. urodziła się (...) Wychowywała się z jedyną siostrą J., w miejscowości D.. W. Z. w wieku 22 lat wyszła za mąż i przeprowadziła się do sąsiedniej wsi, oddalonej o około 2 km od domu rodzinnego. Miała siedmioro dzieci. Utrzymywała stały i nieprzerwany kontakt z rodziną siostry J., która również zawarła związek małżeński i miała dwoje dzieci. Relacje pomiędzy W. Z. i J. Z. (1) były wzorowe.

Powódka J. Z. (1) urodziła się (...), jest emerytką. Cierpi na wiele chorób m.in. cukrzycę, migotanie przedsionków, nadciśnienie, zakrzepicę, astmę.

Kiedy dowiedziała się o wypadku siostry pojechała wraz z mężem na miejsce zdarzenia. Na skutek doznanych przeżyć musiała skorzystać z pomocy lekarza. Po śmierci siostry odczuwała głęboki smutek, przygnębienie, poczucie bezsilności, samotności, miała zaburzenia snu. Martwiła się losem rodziny siostry. Nadal odczuwa głęboki żal po stracie siostry, modli się w jej intencji, odwiedza grób. Nadal ma problemy ze snem, kiedy wspomina siostrę. Utrzymuje intensywne kontakty z dziećmi W. Z.. J. Z. (1) pełni obowiązki matki dla dzieci W. Z. podczas ich uroczystości zaślubin.

Sąd Rejonowy ocenił, że powódka była uprawniona do wystąpienia z roszczeniem o zadośćuczynienie z tytułu krzywdy poniesionej na skutek naruszenia jej dóbr osobistych spowodowanych śmiercią najbliższego członka rodziny (tj. siostry), a podstawą dochodzonych roszczeń jest art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. i art. 23 k.c.

Sąd I instancji podzielił w całości zeznania powódki. Wskazał, że wynika z nich, że z siostrą W. Z. łączyła ją szczególnie bliska więź. Zwrócił uwagę, że powódka miała bardzo dobry kontakt z siostrą od dzieciństwa; nie miała innego rodzeństwa. W przekonaniu sądu powódka z W. Z. wspierały się i mogły na siebie liczyć w trudnych chwilach. Kiedy powódka dowiedziała się, że siostra nie żyje myślała, że oszaleje. Kiedy wspomina obrazy z miejsca zdarzenia zaraz ma skok ciśnienia i nie śpi w nocy. Przyjmuje leki uspokajające, dzięki którym może zasnąć. Wszystko jej się w głowie kumulowało, myślała jak to będzie, małe dzieci, ojciec w szpitalu. Kontakty z rodziną zmarłej siostry nadal są intensywne. W ocenie sądu, J. Z. (1) jest osobą bardzo uczuciową, dla której rodzina stanowi bardzo wielką wartość. Tym bardziej, śmierć jedynej siostry, z którą miała bardzo dobre relacje, zachwiała równowagę psychiczną powódki. Nie umknęło uwadze Sądu Rejonowego, że J. Z. (1) nadal bardzo przeżywa fakt tragicznej śmierci siostry, co widoczne było podczas składania przez nią zeznań.

W ocenie sądu I instancji, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy dał podstawę do stwierdzenia, że śmierć W. Z. w wypadku doprowadziła do naruszenia dóbr osobistych powódki w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie i utrzymywania więzi ze zmarłą siostrą oraz prawa wsparcia z jej strony. Wywołało to u powódki krzywdę, która powinna zostać zrekompensowana stosownym zadośćuczynieniem.

Sąd Rejonowy wziął pod uwagę, że nagła i tragiczna śmierć siostry była dla powódki dużym ciosem i wywołała ujemne następstwa w jej sferze duchowej i psychicznej. Zdaniem sądu, fakt, że od zdarzenia upłynęło już ponad 18 lat, iż powódka ma rodzinę, jej zmarła siostra także miała własną rodzinę - nie stanowi przeszkody do uznania na podstawie całokształtu zebranego materiału dowodowego, że więzi rodzinne pomiędzy siostrami były bardzo silne. Powódka niezwykle ceni sobie rodzinę generacyjną, zaś niewielka odległość i styl życia pozwalał powódce na częste kontakty z siostrą.

Sąd I instancji uznał zatem, że w tej sprawie kwotą adekwatną do doznanych przez powódkę cierpień będzie kwota 20.000 zł.

Sąd nie uwzględnił przy tym podniesionego przez pozwanego zarzutu przyczynienia się W. Z. do powstania szkody w 40 %.

Dopuszczony w sprawie dowód z dokumentu w postaci opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego znajdujący się w aktach sprawy SO w Łomży I C 152/15 nie pozwala bowiem, zdaniem Sądu Rejonowego, na przyjęcie jednoznacznych wniosków. Biegły wskazał w opinii, że jest wysoce prawdopodobne, że w chwili zdarzenia W. Z. podróżowała bez zapiętych pasów bezpieczeństwa, co najprawdopodobniej miało wpływ na powstanie i rozmiar obrażeń przez nią doznanych. Fakt, iż W. Z. podróżowała bez zapiętego pasa bezpieczeństwa najprawdopodobniej przyczynił się do rozmiaru doznanych prze nią obrażeń i śmierci. Jest prawdopodobne, że zakres obrażeń ciała i skutki wypadku byłyby mniejsze w sytuacji, gdyby W. Z. miała zapięte pasy bezpieczeństwa. Nie można wykluczyć, że brak zapięcia pasów bezpieczeństwa przez W. Z. był przyczyną jej zgonu. Nie da się ustalić, jakich obrażeń ciała doznałaby poszkodowana gdyby miała zapięte pasy bezpieczeństwa. Można jedynie domniemywać, że przy zapiętym pasie bezpieczeństwa szansa przeżycia byłaby większa. Z materiału dowodowego zebranego w sprawie II K 161/99 SR w Wysokiem Mazowieckiem również nie wynika jednoznacznie, czy W. Z. miała zapięte pasy bezpieczeństwa w trakcie zdarzenia. Oskarżony w swoich wyjaśnieniach podawał, że nie miała zapiętych pasów bezpieczeństwa, natomiast J. Z. (2) – kierowca samochodu F. (...) nie pamiętał tej okoliczności. Biegły wskazał, że na ciele W. Z. nie ujawniono obrażeń charakterystycznych dla oddziaływania podczas zderzenia zapiętego pasa bezpieczeństwa w postaci np. otarć naskórka, zasinień w tych miejscach ciała, gdzie pas miałby przebiegać, zewnętrznie na ciele W. Z. ujawniono obrażenia, które zdają się być charakterystyczne dla uderzenia w twarda przeszkodę np. w szybę, która pozostawałaby poza zasięgiem ciała pasażerki, gdyby jej pas bezpieczeństwa był zapięty. Sąd Rejonowy wskazał, ze jakkolwiek wnioski opinii nie są jednoznaczne, to na jej podstawie można uznać, iż W. Z. w chwili zdarzenia nie miała zapiętych pasów bezpieczeństwa.

W ocenie Sądu Rejonowego, zachowanie W. Z. w żadnej mierze nie było jednak elementem sprawczym samego wypadku. To kierowca samochodu M. (...) dopuścił się szeregu rażących wykroczeń godzących w zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Stopień winy W. Z. sąd ocenił jako nieznaczny w sytuacji, gdy samochód, którym podróżowała poruszał się z niewielką prędkością około 27 km/h, po prawym pasie ruchu, zaś wyłączną winę za zaistnienie zdarzenia ponosi kierowca samochodu M. (...). Sąd Rejonowy zauważył, że zderzenie do jakiego doszło należy określić jako czołowe i to właśnie w tej chwili kierowca pojazdu F. (...) i pasażerka poddani byli największym obciążeniom. Przy tego rodzaju zderzeniu nie sposób zatem określić skutków wypadku przy zapiętych pasach bezpieczeństwa. W przekonaniu sądu, na podstawie zebranego materiału dowodowego, w tym wniosków opinii biegłego, jednoznaczne ustalenie stopnia w jakim poszkodowana przyczyniła się do powstania szkody, w rezultacie niezapięcia pasów bezpieczeństwa, nie było możliwe.

Sąd I instancji zauważył też, że stopień krzywdy powódki jest wysoki, biorąc pod uwagę rodzaj więzi łączącej ją ze zmarłą siostrą i negatywne emocje, które nadal jej towarzyszą w związku z nagłą tragiczną śmiercią siostry. Według sądu, skutki zdarzenia powodują, że kwota 20.000 zł z tytuły zadośćuczynienia nie ma charakteru rażąco wygórowanego.

Dlatego też, Sąd Rejonowy na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. w zw. z art. 23 k.c. zasądził na rzecz powódki kwotę 20.000 zł.

O odsetkach rozstrzygnął na mocy art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 2060) zasądzając je od daty wskazanej w pozwie, jako że rozmiar krzywdy powódki ujawnił się w pełni już w momencie zgłoszenia szkody ubezpieczycielowi (punkt I. wyroku)

W pozostałym zakresie Sąd Rejonowy uznał roszczenie powódki za zbyt wygórowane i je oddalił (punkt II. wyroku).

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 98 k.p.c. (punkt III. wyroku). Sąd nie znalazł przy tym podstaw do podwyższenia wynagrodzenia pełnomocnika powódki.

Powyższy wyrok został zaskarżony w części, tj. w pkt I i III przez pozwany (...) S.A. z siedzibą w W., który zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 362 k.c. poprzez nieuwzględnienie przez sąd przyczynienia się poszkodowanej W. Z. do zaistniałej szkody w 50% z uwagi na brak zapiętych pasów bezpieczeństwa w chwili zdarzenia w dniu 11 maja 1999 r, co zostało stwierdzone przez Sąd Okręgowy w Łomży w sprawie I C 152/15. Stąd też, przyznane na rzecz powódki zadośćuczynienie w kwocie 20.000 zł powinno być pomniejszone o 50% i sąd powinien zasądzić kwotę 10.000 zł.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I i obniżenie zasądzonej kwoty 20.000 zł do kwoty 10.000 zł oraz o oddalenie powództwa w pozostałym zakresie, odpowiednią zmianę wyroku w pkt III i obniżenie zasądzonej od pozwanego na rzecz powódki kwoty tytułem zwrotu kosztów procesu oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego, a także o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów w postępowaniu apelacyjnym, w tym kosztów zastępstwa prawnego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z uwzględnieniem kosztów postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługuje na uwzględnienie w całości.

Sąd Okręgowy co do zasady podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji i przyjął je za własne w całości.

Jednakże, w ocenie sądu II instancji, z poczynionych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy wywiódł nie w pełni właściwe wnioski odnośnie wysokości zadośćuczynienia należnego powódce. Sąd I instancji posłużył się w swoich rozważaniach opinią biegłego sporządzoną w sprawie tut. sądu o sygn. I C 152/15. Z tej opinii wyraźnie wynika, że W. Z. podróżowała bez zapiętych pasów bezpieczeństwa. Ta okoliczność miała znaczenie dla odniesionych przez nią obrażeń w takim zakresie, że jak podali biegli, gdyby W. Z. miała zapięte pasy, to być może nie doszłoby do przemieszczania ciała poszkodowanej i nie doszłoby do jej zgonu. Doznane przez nią obrażenia byłyby o wiele mniejsze.

Odnosząc się do twierdzeń strony powodowej co do nie związania sądu orzekającego w sprawie wyrokiem wydanym w sprawie o sygn. I C 152/15, należy wskazać, że Sąd Rejonowy dowód ten dopuścił i opierał się na nim w chwili orzekania. Natomiast nie sposób zaakceptować wniosków, jakie na podstawie tego dowodu, Sąd Rejonowy wywiódł.

Rację ma Sąd Rejonowy, że w okolicznościach sprawy niniejszej sprawcą wypadku był kierowca samochodu M. (...). Sprawca ten poniósł jednak odpowiedzialność karną, ponieważ został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem II Wydziału Karnego z 25 sierpnia 1999 roku, sygn. akt II K 161/99. Natomiast okoliczności takie jak niezapięcie pasów bezpieczeństwa przez osobę poszkodowaną, czy też w innych sprawach tego rodzaju, stan nietrzeźwości kierowcy pojazdu, w sprawach o zadośćuczynienie sądy biorą pod uwagę z urzędu.

Zgodnie z art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Ustalenie przyczynienia się poszkodowanego zobowiązuje sąd do stosownego obniżenia odszkodowania. Tak kategoryczne stanowisko należy uzasadnić faktem wyróżnienia przez ustawodawcę tej ujemnej cechy zachowania się poszkodowanego (za: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - I Wydział Cywilny z dnia 6 czerwca 2016 r., sygn. akt I ACa 56/16, Lex nr 1505012). Nieprawidłowe, m.in. z punktu widzenia przepisów ustawy - Prawo o ruchu drogowym zachowanie zmarłych członków rodziny strony powodowej (bezpośrednio poszkodowanych), polegające na podróżowaniu samochodem bez zapiętych pasów bezpieczeństwa, winno podlegać uwzględnieniu przy ustaleniu ich przyczynienia się do skutków wypadku. Jest okolicznością notoryjną, iż zapięcie pasów w sposób znaczący ogranicza skutki wypadków drogowych. Obrażenia doznane przez pasażerów pojazdu na skutek zadziałania pasów bezpieczeństwa są istotnie mniejsze od obrażeń doznanych na skutek uderzenia w elementy auta bądź na skutek wypadnięcia z niego. Zapięcie pasem bezpieczeństwa w istotnym stopniu zapobiega przemieszczaniu się pasażerów wskutek wstrząsu wywołanego uderzeniem, a w konsekwencji rozmiar doznanych obrażeń jest znacznie mniejszy. Świadomość obowiązku zapinania pasów bezpieczeństwa jest więc na tyle powszechna, że uchybienie temu obowiązkowi przez pasażerów musi być traktowane jako oczywiste, rażące niedbalstwo, usprawiedliwiające ograniczenie odpowiedzialności zobowiązanego na podstawie art. 362 k.c. (za: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 7 października 2015 r., sygn. akt I ACa 470/15, Legalis nr 1352344).

Dlatego też, Sąd Okręgowy uznał, że należna dla powódki kwota z tytułu zadośćuczynienia to istotnie kwota 20.000 zł, natomiast uwzględniając przyczynienie się poszkodowanej w 50% do powstania szkody, należało zasądzić na rzecz powódki kwotę 10.000 zł (20.000 zł – (20.000 zł x 50%) i w tym zakresie zmienić zaskarżony wyrok oraz oddalić powództwo w pozostałej części.

Sąd Okręgowy dokonał również zmiany rozstrzygnięcia w zakresie kosztów. Wysokość kosztów zasądzonych przez Sąd Rejonowy jest bowiem niewłaściwa, tj. za wysoka nawet w stosunku do zakresu uwzględnienia powództwa przez sąd I instancji. Mając na uwadze, że Sąd Okręgowy dokonał zmiany zaskarżonego wyroku, stosownie do tego rozstrzygnięcia orzekł także o kosztach postępowania przed sądem I instancji, zasądzając od pozwanego na rzecz powódki kwotę 500 zł, należną jej z tytułu zwrotu części opłaty od pozwu. Powódka wygrała bowiem sprawę w 40% i w takim też stopniu należał jej się zwrot uiszczonej opłaty (1250 zł x 40% = 500 zł). W pozostałym zakresie koszty postępowania wzajemnie między stronami zostały zniesione, wobec jednakowej wysokości zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, przysługującego każdej ze stron z uwagi na wynik sprawy (wyliczone na podstawie § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym przed dniem 27 października 2016 roku).

Wobec przyjęcia zasadności apelacji pozwanego w całości, Sąd zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję. Na powyższą kwotę składa się kwota 500 zł tytułem zwrotu opłaty od apelacji oraz kwota 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wyliczona na podstawie aktualnego brzmienia § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.).

Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone orzeczenie jak w pkt I. i II. wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i w zakresie kosztów w postępowaniu pierwszoinstancyjnym w związku art. 100 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., jak w pkt III. wyroku.