Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Sławomir Krajewski (spr.)

Sędziowie: SO Małgorzata Grzesik

SO Małgorzata Czerwińska

Protokolant: sekr. sądowy Magdalena Gregorczuk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 kwietnia 2017 roku w S.

sprawy z powództwa R. S., O. S., P. S. i K. S.

przeciwko Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W.

przy udziale interwenienta ubocznego po stronie pozwanej Banku Spółdzielczego w

G.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji pozwanej i interwenienta ubocznego od wyroku Sądu Rejonowego w Kamieniu Pomorskim z dnia 3 czerwca 2016 roku, sygn. akt I C 37/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  w punkcie I. pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 lutego 2002 roku, sygn. akt I C 4/00, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 8 kwietnia 2003 roku, w stosunku do powodów R. S., O. S., K. S. i P. S., co do odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 31.539,72 zł (trzydzieści jeden tysięcy pięćset trzydzieści dziewięć złotych i siedemdziesiąt dwa grosze) za okres od dnia 9 kwietnia 2003 roku do dnia 5 listopada 2003 roku oraz od dnia 4 lutego 2010 roku do dnia 13 kwietnia 2011 roku i oddala powództwo w pozostałej części;

b.  w punkcie II. zasądza od każdego z powodów R. S., O. S., K. S. i P. S. na rzecz pozwanej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa kwoty po 1200 (tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  oddala apelację pozwanej w pozostałej części;

3.  odrzuca apelację interwenienta ubocznego po stronie pozwanej Banku Spółdzielczego w G.;

4.  zasądza od każdego z powodów na rzecz pozwanej kwotę po 1155,50 zł (tysiąc sto pięćdziesiąt pięć złotych i pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Sławomir Krajewski SSO Małgorzata Czerwińska

Sygn. akt II Ca 1012/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2016 roku Sąd Rejonowy w Kamieniu Pomorskim pozbawił tytuł wykonawczy: wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Szczecinie I Wydziału Cywilnego z dnia 27 lutego 2002 roku, w sprawie sygn. akt I C 4/00, zaopatrzony w klauzulę wykonalności w dniu 8 kwietnia 2003 roku w całości w stosunku do R. S., O. S., K. S. i P. S. oraz zasądził od pozwanej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. solidarnie na rzecz powodów R. S., O. S., P. S. i K. S. kwotę 7090 zł, tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 4800 zł za zastępstwo procesowe.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na ustalonym w sposób następujący stanie faktycznym:

Aktem notarialnym Rep. A Nr 32/87 z dnia 13 stycznia 1987 roku, sporządzonym przed notariuszem J. F. w Kancelarii Notarialnej w Ś. w drodze umowy o przekazanie gospodarstwa rolnego, rodzice E. K. M. i M. M. (2) przenieśli własność gospodarstwa rolnego, objętego KW (...) (dawniej KW (...)) na rzecz M. S. i E. S..

W dniu 22 lipca 1992 roku Bank (...) S.A. w P. zawarł z Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, występującym w imieniu Skarbu Państwa, będącym dysponentem Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużenia Rolnictwa umowę nr (...), której przedmiotem było współdziałanie Funduszu i Banku w zakresie zasad funkcjonowania i rozdysponowania środków Funduszu na cele restrukturyzacji i oddłużenia rolnictwa w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1992 roku, w sprawie zasad funkcjonowania oraz źródeł zasilania Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużania (...).

W dniu 29 listopada 1992 roku Bank Spółdzielczy w G. w celu wykupu wierzytelności w ramach działalności Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużenia Rolnictwa wystawił certyfikat, z którego wynikało, że jest wierzycielem M. S. z tytułu udzielonych w dniach 5 września 1990 roku i 5 grudnia 1990 roku kredytów nr 72/90 i 105/90, w łącznej kwocie 37.547,28 zł (po denominacji). Wartość wierzytelności stanowiącej przedmiot wykupu ze środków Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużenia Rolnictwa wynosiła 84 % wartości zadłużenia, tj. 31.539,72 zł (po denominacji).

W dniu 30 listopada 1992 roku pomiędzy M. S. i E. S., a Bankiem Spółdzielczym w G., działającym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa - Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, będącego dysponentem Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużania (...), została zawarta umowa o spłatę zrestrukturyzowanego długu, wykupionego na wniosek dłużników z dnia 10 listopada 1992 roku ze środków Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużania (...) w kwocie 31.539,72 zł (po denominacji). Spłata miała nastąpić do dnia 31 maja 1999 roku. Zabezpieczeniem spłaty długu miała być hipoteka.

W dniu 30 listopada 1992 roku Bank Spółdzielczy w G., jako zbywca zawarł z Bankiem (...) S.A. w P., działającym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa - Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, będącego dysponentem Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużania (...), jako nabywcą umowę cesji wierzytelności z tytułu umów kredytowych nr (...), zawartych w dniach 5 września 1990 roku i 5 grudnia 1990 roku, w łącznej wartości 37.547,28 zł (po denominacji). W punkcie 1) pod. 4) umowy strony oświadczyły, że wraz z wierzytelnością przechodzą na Skarb Państwa wszelkie prawa związane z hipoteką zabezpieczającą wierzytelność, wpisaną w KW (...) (dawniej 715).

W dniu 29 sierpnia 1995 roku Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z siedzibą w W. zawarła z Bankiem (...) S.A. w P. umowę nr (...) przedmiotem, której było współdziałanie w zakresie realizacji wierzytelności i zobowiązań finansowych wynikających z umowy zawartej w dniu 23 lipca 1992 roku, pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, a Bankiem (...) SA w P..

W następstwie powyższej umowy Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z siedzibą w W. w dniu 21 września1995 roku zawarła z (...) S.A. w P. O/w S. umowę o współdziałanie obu banków w zakresie realizacji wierzytelności i zobowiązań finansowych z tytułu restrukturyzacji i oddłużenia rolnictwa.

Na podstawie wniosku Banku Spółdzielczego w G. z dnia 20 marca 1997 roku i wyciągu z ksiąg Banku Spółdzielczego w G., z którego wynikało, że Bank nabył w drodze cesji wierzytelności - wierzytelność wobec M. S. i E. S. z tytułu kredytu przeterminowanego obrotowego i zrestrukturyzowanego, udzielonego w dniu 30 grudnia 1992 roku w kwocie 46.575,16 zł wraz z odsetkami w kwocie 53.878,44 zł, w księdze wieczystej (...) została wpisana hipoteka przymusowa w kwocie 100.453,60 zł.

W dniu 13 maja 1999 roku (...) Bank (...) S.A. w K. wniósł o przepisanie przedmiotowej hipoteki z Banku Spółdzielczego w G. na swoją rzecz na podstawie cesji wierzytelności z dnia 20 listopada 1998 roku. Do wniosku została załączona umowa cesji wierzytelności i certyfikat nr 43 z dnia 20 listopada 1998 roku, z którego wynikało, że Bank Spółdzielczy w G. przeniósł na (...) Bank (...) S.A. w K. wierzytelność w kwocie 11.218,32 zł z tytułu kapitału kredytu z umowy nr (...), zawartej z M. S. z tytułu oddłużenia w dniu 15 kwietnia 1993 roku, w kwocie 29.856,02 zł z tytułu odsetek i 52,98 zł poniesionych przez bank kosztów.

Postanowieniem z dnia 14 lipca 1998 roku Sąd Rejonowy w Szczecinie, Wydział XI Gospodarczy, w sprawie Ns Rej S 164/98 zarządził wpisanie do rejestru spółdzielni połączenie Banku Spółdzielczego w G. z Bankiem Spółdzielczym w G..

Postanowieniem z dnia 25 września 2002 roku, w sprawie Dz kw 2904/99, Sąd Rejonowy w Świnoujściu Wydział Ksiąg Wieczystych oddalił wniosek o przeniesienie hipoteki przymusowej w kwocie 100.453,60 zł na (...) Bank (...) S.A. w K. z uwagi na rozbieżność pomiędzy wierzytelnością wynikającą z umowy cesji wierzytelności z dnia 20 listopada1998 roku i certyfikatu nr 43, a wierzytelnością zabezpieczoną hipoteką przymusową w kwocie 100.453,60 zł.

Wyrokiem zaocznym z dnia 27 lutego 2002 roku, w sprawie I C 4/00, Sąd Okręgowy I Wydział Cywilny w S., w sprawie z powództwa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. przeciwko M. S., zasądził od pozwanego na rzecz (...) kwotę 44.428,09 zł, wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 31.539,72 zł od dnia 12 grudnia 1995 roku oraz zasądził na rzecz powoda kwotę 5000 zł tytułem zwrotu kosztów procesu sądowego.

Sąd nadał ww. wyrokowi zaocznemu w dniu 8 kwietnia 2003 roku klauzulę wykonalności.

Na podstawie przedmiotowego tytułu wykonawczego w dniu 6 listopada 2006 roku (...) zainicjowała postępowanie egzekucyjne przeciwko M. S., które prowadził Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kamieniu Pomorskim - A. M., pod sygnaturą KM 2771/06. We wniosku egzekucyjnym pozwana zażądała przeprowadzenia egzekucji również z nieruchomości należącej do dłużnika, objętej KW (...), w której na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej był wpisany M. S. i jego żona E. S..

Pismem z dnia 20 listopada 2006 roku Komornik wezwał wierzyciela do uiszczenia zaliczki w kwocie 100 zł na wydatki związane z dojazdem i uzyskaniem informacji na temat majątku dłużnika. Następnie pismem z dnia 23 listopada 2006 roku Komornik wezwał wierzyciela do uiszczenia zaliczki w kwocie 60 zł na wydatki związane ze wpisem wzmianki o wszczęciu egzekucji z nieruchomości.

W dniu 19 grudnia 2006 roku (...) wpłaciła kwotę 60 zł, która została przeznaczona na wydatki, zaś w dniu 22 grudnia 2006 roku wpłaciła kwotę 60 zł, która została przeznaczona na wpis wzmianki w księdze wieczystej KW (...).

Pismem z dnia 27 grudnia 2006 roku Komornik ponownie wezwał wierzyciela do uiszczenia zaliczki w kwocie 100 zł na wydatki związane z dojazdem i uzyskaniem informacji na temat majątku dłużnika. Pismo zostało odebrane przez pełnomocnika wierzyciela w dniu 8 stycznia 2007 roku.

Pismem z dnia 4 października 2007 roku Komornik poinformował wierzyciela o obowiązku złożenia wniosku o opis i oszacowanie nieruchomości i pouczył, że w przypadku nie dopełnienia tego obowiązku w ciągu roku od daty wszczęcia egzekucji z nieruchomości - postępowanie egzekucyjne z nieruchomości w trybie art. 823 k.p.c. umarza się z mocy prawa. Ponadto Komornik pouczył wierzyciela o konieczności uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko małżonce dłużnika E. S.. Pismo to zostało doręczone pełnomocnikowi wierzyciela w dniu 17 października 2007 roku.

W dniu 13 grudnia 2007 roku Komornik wydał postanowienie o zakończeniu postępowania egzekucyjnego z nieruchomości KW (...), w trybie art. 823 k.p.c. Postanowienie zostało doręczone pełnomocnikowi wierzyciela w dniu 17 grudnia 2007 roku. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 28 grudnia 2007 roku.

W dniu 29 grudnia 2009 roku Komornik wydał postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 2771/06, wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2006 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie, w sprawie XRC 2967/05, rozwiązał związek małżeński M. S. i E. S..

W dniu 8 kwietnia 2014 roku (...) w W. złożyła do Komornika Sądowego A. M. ponowny wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko M. S. na podstawie tytułu wykonawczego wydanego w sprawie I C 4/00. Postępowanie zostało zarejestrowane pod sygnaturą Km 635/14.

Na wniosek Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. z dnia 21 lipca 2014 roku w sprawie D./SZlK/ (...) Sąd wieczystoksięgowy dokonał wpisu w KW (...) udziałów M. S. i E. S. w miejsce wspólności majątkowej małżeńskiej.

W postępowaniu Km 635/14 został zajęty udział w nieruchomości (...) należący do M. S..

W dniu 30 września 2014 roku M. S. przeniósł w drodze darowizny na rzecz swojego syna R. S. swój udział do 1/2 części prawa własności nieruchomości, dla której prowadzona jest KW (...).

W dniu 1 grudnia 2014 roku R. S. przeniósł na swoje siostry O. S., P. S. i K. S. w drodze darowizny udziały po 1/8 części w prawie własności nieruchomości, objętej Kw (...).

Pismem z dnia 14 października 2014 roku Bank Spółdzielczy w G. poinformował Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. o uzyskaniu od E. S. informacji, że M. S. dokonał na rzecz swojego syna R. S. darowizny udziału do 1/2 w prawie własności nieruchomości, dla której prowadzona jest KW (...) oraz, że dłużnicy zamierzają spłacić długi w celu zwolnienia księgi wieczystej od wpisów wzmianek o toczącej się egzekucji i hipotek. W związku z czym w celu ograniczenia kosztów sądowych Bank wstrzymał czynności zmierzające do przeniesienia zabezpieczenia hipotecznego na Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Pismem z dnia 16 grudnia 2014 roku Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wezwała R. S. do zapłaty należności Agencji z tytułu umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu ze środków Funduszu (...) zawartej z M. S. w dniu 30 listopada 1992 roku, w terminie 14 dni od doręczenia wezwania. W piśmie została wskazana ogólna wartość zadłużenia na dzień 15 grudnia 2014 roku - na kwotę 156.116,41 zł, na którą złożyły się należność główna w kwocie 37.428,09 zł, odsetki w kwocie 113.376,00 zł i koszty w kwocie 5312,32 zł.

Pismem z dnia 23 lutego 2015 roku Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. wniosła do Komornika Sądowego przy Sadzie Rejonowym w Kamieniu Pomorskim wniosek o kontynuowanie egzekucji w sprawie Km 635/14, przeciwko nabywcom udziału M. S..

Powodowie R. S., O. S., K. S. i P. S., w związku z rozmowami przeprowadzonymi z pracownicą Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. - E. W., w okresie od 25 września 2014 roku do dnia 7 kwietnia 2015 roku, dokonali wpłaty na rzecz pozwanej łącznej kwoty 9500 zł, tytułem „spłaty należności głównej zadłużenia M. S. z (...).

Pismem z dnia 20 marca 2015 roku E. S., R. S., P. S. K. S. i O. S. zwrócili się do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. o zawieszenie postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 635/14 i odstąpienie od opisu i oszacowania nieruchomości. W piśmie powodowie poinformowali pozwaną, że przygotowują jedną z działek do sprzedaży w celu zaspokojenia roszczenia pozwanej. Ponadto powodowie zobowiązali się do wpłat po 1000 zł miesięcznie na poczet zadłużenia M. S..

Pismem z dnia 26 marca 2015 roku Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. poinformowała powodów, że przychyliła się do ich prośby i złożyła wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Ponadto pozwana wyznaczyła termin do dnia 31 stycznia 2016 roku na spłatę zadłużenia z tytułu zrestrukturyzowanego długu z umowy z dnia 30 listopada 1992 roku. Poinformowała powodów o stanie zadłużenia z tytułu należności głównej w kwocie 35.928,09 zł, odsetek w kwocie 114.097,52 zł i kosztów w kwocie 5312,32 zł. Poinformowała również, że od kwoty 31.539,72 zł nadal naliczane są odsetki ustawowe w wysokości 8 % w skali roku.

Postanowieniem z dnia 2 kwietnia 2015 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kamieniu Pomorskim - A. M. zawiesił postępowanie w sprawie Km 635/14 na wniosek wierzyciela.

Na wniosek powodów pozwana pismem z dnia 3 grudnia 2015 roku podała informację o aktualnym stanie zadłużenia M. S., które na dzień 20 grudnia 2015 roku wynosiło 156.204,39 zł.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. pismem z dnia 8 sierpnia 2011 roku zwróciła się do Banku Spółdzielczego w G. o udzielenie informacji, czy hipoteka w kwocie 100.453,60 zł wpisana w KW (...) zabezpiecza wierzytelność pozwanej wobec M. S. z tytułu umowy o spłatę zrestrukturyzowanego długu ze środków (...) z dnia 30 listopada 1992 roku oraz o podjęcie czynności zmierzających do zmiany wpisu w księdze wieczystej wierzyciela hipotecznego na Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W..

Następnie pozwana zwróciła się do Banku Spółdzielczego w G. pismami z dnia 6 czerwca 2014 roku i z dnia 4 marca 2016 roku o uzgodnienie treści księgi wieczystej (...) z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez zmianę zapisu wierzyciela hipotecznego hipoteki w kwocie 100.453,60 zł na Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał powództwo za zasadne w całości.

Uwzględniając zaistniały w sprawie stan faktyczny Sąd w pierwszej kolejności wskazał, że w sprawie nie budziło wątpliwości, iż powodowie R. S., O. S., K. S. i P. S., którzy na podstawie umów darowizn z dnia 30 września 2014 roku i z dnia 1 grudnia 2014 roku, zawartych po dokonaniu zajęcia w postępowaniu egzekucyjnym Km 635/14, nabyli udziały w nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Kamieniu Pomorskim prowadzi Kw (...) - mają legitymację procesową czynną do wniesienia powództwa przeciwko Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. w trybie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego - wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 lutego 2002 roku, w sprawie IC 4/00, wydanego przeciwko dłużnikowi M. S., który stanowił podstawę wszczęcia egzekucji.

Sąd wskazał, że przedmiot sporu stron stanowiła między innymi zasadność, zgłoszonego przez powodów zarzutu przedawnienia roszczenia pozwanej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. o zapłatę wierzytelności, na którą opiewał tytuł wykonawczy - wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 lutego 2002 roku, I C 4/00, z uwagi na przepis art. 125 § 1 k.c.

Sąd zaznaczył, że w skutek upływu terminu przedawnienia roszczenia stwierdzonego prawomocnym wyrokiem sądu wierzyciel traci możliwość korzystania z przymusu państwowego nie tylko w celu dochodzenia roszczenia, ale również jego wyegzekwowania. Okoliczność ta jest podstawą do żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w trybie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

Sąd wskazał również, że w przedmiotowej sprawie pozwana w oparciu o ww. wyrok zaoczny wszczęła w dniu 6 listopada 2006 roku, przeciwko dłużnikowi M. S. postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 2771/06, które prowadził Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kamieniu Pomorskim - A. M.. We wniosku egzekucyjnym pozwana zażądała przeprowadzenia egzekucji również z nieruchomości należącej do dłużnika, objętej KW (...), w której na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej był wpisany M. S. i jego żona E. S.. Pismem z dnia 20 listopada 2006 roku Komornik wezwał wierzycielkę do uiszczenia zaliczki w kwocie 100,00 zł na wydatki związane z dojazdem i uzyskaniem informacji na temat majątku dłużnika. Następnie pismem z dnia 23 listopada 2006 roku Komornik wezwał wierzycielkę do uiszczenia zaliczki w kwocie 60 zł na wydatki związane ze wpisem wzmianki o wszczęciu egzekucji z nieruchomości. W dniach 19 grudnia 2006 roku (...) wpłaciła kwotę 60 zł, która została przeznaczona na wydatki, zaś w dniu 22 grudnia 2006 roku wpłaciła kwotę 60 zł, która została przeznaczona na wpis wzmianki w księdze wieczystej KW (...). Pismem z dnia 27 grudnia 2006 roku Komornik ponownie wezwał wierzycielkę do uiszczenia zaliczki w kwocie 100 zł na wydatki związane z dojazdem i uzyskaniem informacji na temat majątku dłużnika. Pismo zostało odebrane przez pełnomocnika pozwanej w dniu 8 stycznia 2007 roku. Pismem z dnia 4 października 2007 roku Komornik poinformował wierzycielkę o obowiązku złożenia wniosku o opis i oszacowanie nieruchomości i pouczył, że w przypadku nie dopełnienia tego obowiązku w ciągu roku od daty wszczęcia egzekucji z nieruchomości - postępowanie egzekucyjne z nieruchomości w trybie art. 823 k.p.c. umarza się z mocy prawa. Ponadto Komornik pouczył wierzycielkę o konieczności uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko małżonce dłużnika E. S.. Pismo zostało doręczone pełnomocnikowi wierzyciela w dniu 17 października 2007 roku.

Wobec bezczynności wierzyciel, w dniu 13 grudnia 2007 roku Komornik wydał postanowienie o zakończeniu postępowania egzekucyjnego z nieruchomości KW (...), w trybie art. 823 k.p.c. Postanowienie zostało doręczone pełnomocnikowi pozwanej w dniu 17 grudnia 2007 roku i uprawomocniło się w dniu 28 grudnia 2007 roku.

Natomiast w dniu 29 grudnia 2009 roku Komornik wydał postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 2771/06, wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji w trybie art. 824 k.p.c.

Następnie Sąd zauważył, że w postępowaniu Km 2771/06 (...) w ciągu roku od chwili wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie złożyła wniosku o opis i oszacowanie i nie przedłożyła klauzuli wykonalności na małżonkę dłużnika E. S.. Okoliczności te stanowiły przeszkodę do przeprowadzenia skutecznej egzekucji z nieruchomości dłużnika (...).

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że egzekucja z nieruchomości (...) umorzyła się z mocy prawa z dniem 22 grudnia 2007 roku, wskutek bezczynności pozwanej, trwającej ponad rok czasu od ostatniej czynności podjętej w egzekucji, którą była wpłata zaliczki na wpis wzmianki o egzekucji, dokonana w dniu 22 grudnia 2006 roku.

Sąd wyjaśnił, że umorzenie postępowania w trybie art. 823 k.p.c. powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych i prowadzi do zakończenia postępowania. Organ egzekucyjny, co do zasady, nie jest zobowiązany do wydania postanowienia o stwierdzeniu umorzenia postępowania z mocy samego prawa, natomiast na wniosek wierzyciela lub dłużnika wydaje zaświadczenie o umorzeniu postępowania, które ma charakter deklaratoryjny. Do oceny skutków prawnych wniosku o wszczęcie egzekucji w razie jej umorzenia na podstawie art. 823 k.p.c. stosuje się odpowiednio art. 182 § 2 k.p.c. Przyjmuje się zatem, że umorzenie postępowania egzekucyjnego z mocy prawa z powodu bezczynności wierzyciela wywołuje ten skutek, że złożony wniosek o wszczęcie egzekucji nie wywiera żadnych skutków prawnych, także w zakresie skutku przerwania biegu terminu przedawnienia roszczenia, o którym mowa w art. 123 § 1 pkt 1 k.c.

Skoro, zatem termin przedawnienia roszczenia pozwanej z tytułu zasądzonej wyrokiem zaocznym z dnia 27 lutego 2002 roku należności głównej w kwocie 44.428,09 zł, kosztów postępowania w kwocie 5000 zł i odsetek ustawowych od kwoty 31.539,72 zł, liczonych od dnia 11 grudnia 1995 roku do dnia uprawomocnienia się wyroku, czyli do dnia 8 roku 2003 roku przedawniało się w terminie 10 lat, zaś roszczenie o dalsze świadczenia o odsetki ustawowe liczone od tej kwoty do dnia zapłaty - w terminie trzech lat od uprawomocnienia się wyroku, zaś wszczęcie przez pozwaną egzekucji w sprawie Km 2771/06 nie wywołało skutku w postaci przerwania terminu biegu przedawnienia, to Sąd uznał, że roszczenie (...), wynikające z tytułu wykonawczego - wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 lutego 2002 roku, I C 4/00, przedawniło się w całości najpóźniej z dniem 8 kwietnia 2013 roku, a zatem w chwili wszczęcia postępowania egzekucyjnego Km 635/14 - w dniu 14 kwietnia 2014 roku, które mogłoby ponownie przerwać bieg terminu przedawnienia - było już przedawnione.

Następnie Sąd wskazał, że pozwana (...) powołała się na możliwość zaspokojenia się z nieruchomości stanowiącej przedmiot postępowania egzekucyjnego, pomimo upływu terminu przedawnienia roszczeń wynikających z tytułu wykonawczego I C 4/00, z uwagi na przysługujące jej zabezpieczenie hipoteczne na nieruchomości (...). Pozwana powołała się na treść przepisu art. 77 oraz art. 69 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece.

Sąd zauważył również, że z twierdzeń pozwanej wynika, że w zakresie wynikającym z zabezpieczenia hipotecznego jest ona następcą prawnym Banku Spółdzielczego w G., na rzecz którego w dziele IV KW (...) została wpisana hipoteka przymusowa kwocie 100.453.60 zł, zabezpieczająca wierzytelność przysługującą pozwanej przeciwko M. S. z tytułu kredytu przeterminowanego, obrotowego i zrestrukturyzowanego, udzielonego dłużnikowi i jego żonie E. S. ze środków Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużania (...) w dniu 30 listopada 1992 roku, w celu wykupu dwóch kredytów zaciągniętych przez M. S. w dniach 5 września 1990 roku i 5 grudnia 1990 roku nr 72/90 i 105/90, gdzie wartość wykupu obu długów wynosiła 31.539,72 zł (po denominacji), na którą to wierzytelność opiewa tytuł wykonawczy I C 4/00, stanowiący przedmiot tego postępowania.

Abstrahując od wątpliwości dotyczących tego, czy hipoteka przymusowa w kwocie 100.453.60 zł zabezpiecza wierzytelność objętą tytułem wykonawczym I C 4/00 Sąd zwrócił uwagę że według przepisu art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 06.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, w brzmieniu sprzed dnia 20 lutego 2011 roku, hipoteka jest prawem obciążającym nieruchomość w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Wierzyciel hipoteczny w celu przeprowadzenia egzekucji z nieruchomości musi wcześniej uzyskać tytuł wykonawczy, więc tylko roszczenie o zapłatę skierowane przeciwko dłużnikowi hipotecznemu zapewnia realizację jego uprawnień przewidzianych przez prawo. W procesie skierowanym przez wierzyciela hipotecznego przeciwko dłużnikowi hipotecznemu nie będącemu dłużnikiem osobistym - dłużnik hipoteczny nie może bronić się zarzutem przedawnienia, gdyż hipoteka, jako ograniczone prawo rzeczowe nie ulega przedawnieniu. Przedmiotem dochodzenia w takim procesie może być jedynie wierzytelność w zakresie, w jakim została zabezpieczona daną hipoteką (tak też SA w Białymstoku w wyroku z dnia 21 listopada 2013 r. I ACa 593/13).

W związku z powyższym Sąd oddalił wniosek pozwanej o zawieszenie postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania wieczystoksięgowego, które pozwana zamierzała wszcząć w celu uregulowania zapisu wierzyciela hipotecznego w KW (...). Zdaniem Sądu dokonanie wpisu (...) jako wierzyciela hipotecznego w przedmiotowej księdze wieczystej nie miałoby wpływu na rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy wobec faktu nie posiadania przez pozwaną tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko powodom i opiewającego na wierzytelność zabezpieczoną hipoteką wpisaną do tej księgi.

Sąd wskazał, że inną kwestią jest zarzut przedawnienia roszczenia, który dłużnik osobisty może podnieść przeciwko wierzycielowi hipotecznemu. Przedawnienie jest bowiem instytucją, która wywołuje skutki w sferze stosunku obligacyjnego. Zarzut taki, który przysługiwałby dłużnikowi osobistemu ma prawo podnieść w trybie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., również nabywca nieruchomości, który wszedł w miejsce dłużnika osobistego do egzekucji po dokonaniu zajęcia nieruchomości. Skutecznie podniesiony zarzut przedawnienia zmierza do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, na podstawie którego przeciwko dłużnikowi osobistemu została wszczęta egzekucja. Okoliczność ta nie pozbawia jednak wierzyciela hipotecznego uprawnienia do dochodzenia w nowym procesie przeciwko nabywcy nieruchomości wierzytelności zabezpieczonej hipoteką.

W ocenie Sądu zarzut pozwanej w zakresie dotyczącym zrzeczenia się przez pozwanych zarzutu przedawnienia, co miałoby wynikać z pism powodów z dnia 11 marca 2015 roku i 2 grudnia 2015 roku oraz z wyrażanej w nich woli powodów co do dobrowolnej spłaty zadłużenia, wynikającego z tytułu wykonawczego I C 4/00, a także dobrowolnych wpłat dokonywanych na rzecz pozwanej przez powodów w okresie od dnia 25 września 2014 roku do dnia 7 kwietnia 2015 roku w łącznej kwocie 9500 zł, co należałoby zdaniem pozwanej interpretować jako uznanie roszczenia, jest bezzasadny.

Uwzględniając przepis art. 117 § 2 k.c. Sąd stwierdził, że nie można zatem najpierw zarzucać, iż nie doszło do przedawnienia roszczenia wskutek przerwania jego biegu przez uznanie roszczenia, a zarazem później podnosić, że strona skutecznie zrzekła się korzystania z zarzutu przedawnienia. Możliwość zrzeczenia się korzystania z tego zarzutu wchodzi w rachubę jedynie w razie uprzedniego upływu terminu przedawnienia roszczenia. Nieracjonalne jest zatem twierdzenie pozwanej, że do przedawnienia nie doszło, gdyż wniosek o wszczęcie egzekucji Km 2771/06 skutecznie przerwał bieg terminu przedawnienia i jednoczesne twierdzenie, że pozwana uznała, iż powodowie zrzekli się zarzutu przedawnienia przed upływem jego terminu.

Jak zauważył Sąd w sytuacji uznania, iż roszczenie (...) objęte tytułem wykonawczym I C 4/00 uległo w całości przedawnieniu co najmniej z dniem 8 kwietnia 2013 roku pisma powodów, ich rozmowy z pracownikami (...), w których zobowiązywali się spłacić całość zadłużenia, wynikającego z tytułu wykonawczego I C 4/00, jak również wpłaty dokonywane po tej dacie, chociażby stanowiły uznanie roszczenia pozwanej nie mogły wywołać skutku przerwania biegu terminu przedawnienia, ponieważ w tym czasie roszczenie powódki było już przedawnione (art. 123 § 1 pkt 2 k.c.).

Wobec powyższego Sąd oddalił wniosek pozwanej o dopuszczenie dowodu z zeznań pracownika AR i MR E. W. w charakterze świadka na okoliczność kontaktowania się przez powodów z AR i MR w zakresie ustalenia wysokości zadłużenia M. S. pozostałego do spłaty i wyrażenia przez powodów woli dobrowolnej spłaty przedmiotowego zadłużenia. Okoliczności te nie miałyby bowiem znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, zaś przeprowadzenie dowodu z zeznań E. W. w drodze pomocy prawnej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie spowodowałoby jedynie bezzasadne przedłużenie postępowania.

Sąd zaznaczył, że zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest jednostronną czynnością prawną, oświadczeniem woli osoby, przeciwko której przysługuje roszczenie. Jest to oświadczenie skierowane do adresata. Pociąga ono za sobą doniosły skutek prawny określany jako przywrócenie zaskarżalności przedawnionemu roszczeniu. Ustawodawca nie stawia zrzeczeniu żadnych wymagań formalnych. Sąd podzielił stanowisko doktryny wyrażone przez M. P.-S., Uznanie długu..., s. 168-169; P. M. (w:) Kodeks cywilny..., red. E. G., t. 1, s. 412, w którym podnoszą oni, że nie każde zachowanie spełniające warunki uznania niewłaściwego może być potraktowane jako zrzeczenie się zarzutu przedawnienia. Należy zauważyć różnicę wagi prawnej przerwania biegu przedawnienia i zrzeczenia się zarzutu przedawnienia. Zrzeczenie, jako czynność prawna powodująca utratę prawa podmiotowego, ma charakter zbliżony do rozporządzenia prawem majątkowym, przy czym zwykle chodzi o rozporządzenie nieodpłatne. Dlatego trzeba jej stawiać wszystkie wymagania dotyczące czynności prawnych. Nie można, zatem utożsamiać częściowej zapłaty długu czy zapłaty odsetek ze złożeniem oświadczenia o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia reszty zobowiązania. Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia wymaga wyraźnej świadomości dłużnika, że jego czynności odnoszą się do całości świadczenia (również pozostałego do zapłaty). Dłużnik spełniając jedynie część zobowiązania ma prawo zachować uprawnienie do podniesienia zarzutu przedawnienia co do pozostałej reszty świadczenia.

Sad zwrócił uwagę, że z zeznań powodów wynika, że podjęli oni negocjacje z (...) w okolicznościach toczącej się egzekucji komorniczej, której przedmiotem była nieruchomość, dla której prowadzona jest KW (...), której powodowie stali się współwłaścicielami po zajęciu komorniczym, a która stanowiła co najmniej od pokolenia ich dziadków własność ich rodziny. Powodowie podjęli negocjacje ugodowe i zobowiązali się ratalnie spłacać zadłużenie, wynikające z tytułu wykonawczego I C 4/00, w celu powstrzymania egzekucji komorniczej i zlicytowania nieruchomości. W czasie prowadzenia rozmów ugodowych i dokonywania częściowych spłat zadłużenia powodowie nie mieli świadomości, iż roszczenie pozwanej może być przedawnione. Dopiero po skorzystaniu z porady prawnej u radcy prawnej M. T. powodowie uzyskali wiedzę o możliwości skorzystania z zarzutu przedawnienia roszczenia w procesie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Żaden z powodów nie złożył wyraźnego oświadczenia pozwanej, iż zrzeka się zarzutu przedawnienia, a wobec braku świadomości powodów co do możliwości skorzystania z takiej instytucji nie można uznać, że czynności powodów, z których można wywodzić uznanie długu skonkretyzowanego w pismach pozwanej do powodów z dnia 16 grudnia 2014 roku, z dnia 26 marca 2015 roku, z dnia 3 grudnia 2015 roku (chociażby częściowa spłata długu, oświadczenia zawarte w pismach powodów do AR i MR, z których wynika zamiar zaciągnięcia kredytu na spłatę przedmiotowego długu, sprzedaży części działek w celu uzyskania środków pieniężnych na spłatę przedmiotowego długu, wniosek z dnia 11 marca 2015 roku o zawieszenie postępowania egzekucyjnego z uwagi na rozpoczętą ratalną spłatę długu) - poprzez te czynności złożyli dorozumiane oświadczenie o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia roszczenia pozwanej w zakresie, w którym nie nastąpiło wykonanie zobowiązania.

W tym stanie rzeczy Sąd uznając całość roszczenia AR i MR, objętego wyrokiem zaocznym Sądu Okręgowego I Wydział Cywilny w S. za przedawnione, na podstawie przepisu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., pozbawił w całości wykonalności przedmiotowy tytuł wykonawczy w stosunku do R. S., O. S., K. S. i P. S..

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana i zaskarżając wyrok w całości wniosła o jego zmianę, poprzez oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa; jak również zasądzenie od powodów solidarnie zna rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Skarżąca zarzuciła Sądowi pierwszej instancji:

1) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., polegające na nierozważeniu przez Sąd w sposób swobodny i wszechstronny, zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz dokonaniu przez Sąd ustaleń sprzecznych z zebranym materiałem dowodowym, co mogło mieć wpływ na wynik sprawy, poprzez nie wzięcie pod uwagę, iż:

a) wniosek egzekucyjny z dnia 3 listopada 2006 roku złożony w sprawie z wniosku wierzyciela AR i MR (w imieniu której działał Bank Spółdzielczy w G.) przeciwko dłużnikowi M. S. o sygn. akt Km 2771/06, zawierał wniosek (prośbę) o prowadzenie postępowania egzekucyjnego ze wszystkich składników majątkowych należących do dłużnika, a nie wniosek o prowadzenie postępowania egzekucyjnego jedynie z nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Kamieniu Pomorskim Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...);

b) skoro wierzyciel AR i MR złożył wniosek z dnia 3 listopada 2006 roku o prowadzenie postępowania egzekucyjnego ze wszystkich składników majątkowych należących do dłużnika (a nie tylko z nieruchomości), to nie można przyjąć, iż postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kamieniu Pomorskim z dnia 13 grudnia 2007 roku, sygn. akt Km 2771/06, o zakończeniu postępowania egzekucyjnego z nieruchomości KW (...) w trybie art. 823 k.p.c. wywołało ten skutek, że ww. wniosek egzekucyjny z dnia 3 listopada 2006 roku nie wywiera żadnych skutków prawnych, także w zakresie skutku przerwania biegu terminu przedawnienia roszczenia;

c) w dniu 29 grudnia 2009 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kamieniu Pomorskim wydał w sprawie o sygn. akt Km 2771/06 postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z powodu bezskuteczności w trybie art. 824 k.p.c. co do wszystkich składników majątkowych należących do dłużnika M. S., które to postanowienie zostało doręczone dłużnikowi w dniu 27 stycznia 2010 roku, dłużnik nie zaskarżył ww. postanowienia i uprawomocniło się ono w dniu 3 lutego 2010 roku i jest ono wiążące stosownie do art. 365 § 1 k.p.c.;

d) w przedmiotowej sprawie bieg przedawnienia roszczenia wynikającego z tytułu wykonawczego - wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Szczecinie I Wydział Cywilny z dnia 27 lutego 2002 roku, sygn. akt I C 4/00, był przerywany m.in. w następujących datach: w dniu 8 kwietnia 2003 roku (data nadania klauzuli wykonalności ww. wyrokowi zaocznemu), w dniu 3 listopada 2006 roku (data złożenia wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego), w dniu 3 lutego 2010 roku (data uprawomocnienia się postanowienia Komornika Sądowego z dnia 29 grudnia 2009 roku, sygn. akt Km 2771/06), w dniu 8 kwietnia 2014 roku (data złożenia ponownego wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego), a po każdorazowym ww. przerwaniu, bieg terminu przedawnienia roszczenia zaczynał biec od nowa, co oznacza, iż roszczenie wynikające z ww. tytułu wykonawczego jest nieprzedawnione, aktualne i wymagalne;

e) dokonywane przez powodów wpłaty w okresie od dnia 25 września 2014 roku do dnia 7 kwietnia 2015 roku w łącznej wysokości 9500 zł, tytułem spłaty zadłużenia M. S. z tytułu (...) oraz pisma powodów: z dnia 11 marca 2015 roku i z dnia 2 grudnia 2015 roku należy potraktować jako uznanie długu przerywające bieg przedawnienia roszczenia lub w sytuacji ewentualnego uznania roszczenia za przedawnione - jako zrzeczenie się korzystania przez powodów z zarzutu przedawnienia roszczenia;

2) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez błędne uznanie przez Sąd za wiarygodne zeznania powodów: R. S., O. S., K. S., P. S. w zakresie złożonych przez nich twierdzeń co do braku świadomości co do możliwości ewentualnego skorzystania przez nich - na etapie przedsądowym - z zarzutu przedawnienia oraz w zakresie twierdzeń co do braku wiedzy odnośnie spłacanego konkretnie zadłużenia M. S. z tytułu FR i OR, co mogło mieć wpływ na wynik sprawy;

3) naruszenie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., w zw. z art. 824 k.p.c., w zw. z art. 125 § 1 k.c., poprzez ich błędne zastosowanie, a w konsekwencji nie uznanie, iż w przedmiotowej sprawie roszczenie pozwanej AR i MR objęte ww. tytułem wykonawczym, tj. wyrokiem zaocznym Sądu Okręgowego w Szczecinie I Wydział Cywilny z dnia 27 lutego 2002 roku, sygn. akt I C 4/00, jest nieprzedawnione;

4) naruszenie art. 823 k.p.c., w zw. z art. 182 § 2 k.p.c., w zw. z art. 123 § 1 pkt 1 k.c., poprzez ich błędne zastosowanie, polegające na błędnym przyjęciu, iż postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kamieniu Pomorskim z dnia 13 grudnia 2007 roku, sygn. akt Km 2771/06, o zakończeniu postępowania egzekucyjnego z nieruchomości KW (...), w trybie art. 823 k.p.c. wywołało ten skutek, że wniosek egzekucyjny z dnia 3 listopada 2006 roku, skierowany do wszystkich składników majątkowych dłużnika (w tym do nieruchomości) nie wywiera żadnych skutków prawnych, także w zakresie skutku przerwania biegu terminu przedawnienia roszczenia.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł również interwenient uboczny po stronie pozwanej - Bank Spółdzielczy w G., wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Nadto apelujący wniósł o rozstrzygniecie o kosztach postępowania odwoławczego przy uwzględnieniu jego wyniku.

W odpowiedzi na apelacje pozwanej i interwenienta ubocznego po jej stronie, powodowie wnieśli o ich oddalenie w całości oraz o zasądzenie od pozwanej i interwenienta ubocznego na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej okazała się w przeważającej części zasadna, natomiast apelacja interwenienta ubocznego po stronie pozwanej podlegała odrzuceniu – jako spóźniona.

W tym ostatnim przedmiocie wskazać należy, że interwenient uboczny nie złożył wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku z dnia 3 czerwca 2016 roku, w terminie tygodniowym od jego ogłoszenia, unormowanym w art. 328 § 1 k.p.c., a jedynie w piśmie z dnia 14 czerwca 2016 roku złożył wniosek o doręczenie mu odpisu takiego uzasadnienia wyroku – jako odpisu dokumentu zawartego w aktach sprawy. W takiej sytuacji doręczenie interwenientowi odpisu wyroku, wraz z uzasadnieniem, które miało miejsce w dniu 23 czerwca 2016 roku, nie skutkowało otwarciem dla tegoż terminu do wniesienia apelacji, przewidzianego w art. 369 § 1 k.p.c.

Przy dodatkowym uwzględnieniu, że apelacja została wniesiona pismem z dnia 6 lipca 2016 roku, to jest z przekroczeniem także terminu określonego w art. 369 § 2 k.p.c., podlegała ona odrzuceniu, na podstawie art. 373 k.p.c., w zw. z art. 370 k.p.c., o czym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 3 sentencji wyroku. Już tylko na marginesie zauważy trzeba, że przedmiotowy wyrok wraz z uzasadnieniem został doręczony pełnomocnikowi pozwanej w dniu 17 czerwca 2016 roku i także uwzględnienie tej daty nie pozwalałoby na uznanie wniesienia przez interwenienta apelacji za dokonane w terminie.

Przechodząc do rozważań w przedmiocie zasadności apelacji, w pierwszej kolejności wskazać trzeba, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, że powodom przysługiwała w rozpoznawanej sprawie legitymacja procesowa czynna i ci mogli, co do zasady, opierać wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego na podniesionym przez siebie zarzucie przedawnienia. W wyroku z dnia 16 października 1998 roku, III CKN 647/97, Sąd Najwyższy trafnie wywiódł, że art. 840 § 1 k.p.c. nie zawęża legitymowanych czynnie do wytoczenia powództwa opozycyjnego wyłącznie do osób wymienionych jako dłużnicy w tytule wykonawczym. Skoro nabywca nieruchomości może uczestniczyć w postępowaniu egzekucyjnym w charakterze dłużnika z mocy art. 930 § 1 zd. 2 k.p.c., bez jakiegokolwiek ograniczenia jego pozycji procesowej w tym postępowaniu, to nie sposób twierdzić, iż mając możliwość występowania w tym postępowaniu w takim właśnie charakterze miałby on być pozbawiony prawa do wytoczenia powództwa opozycyjnego, przysługującego każdemu dłużnikowi.

Dodatkowo zauważyć trzeba, że jeżeli przedawniło się roszczenie, które już było, jak to miało miejsce w rozpoznawanej sprawie, stwierdzone tytułem egzekucyjnym, przedawnienie może być podstawą powództwa przeciwegzekucyjnego. Podstawą tego powództwa jest norma prawna zawarta w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., gdyż upływ terminu przedawnienia jest zdarzeniem, które nastąpiło po powstaniu tytułu egzekucyjnego, a wskutek którego roszczenie nie może być egzekwowane. Podkreślenia wymaga, że zarzut przedawnienia musi być zgłoszony w pozwie, w przeciwnym wypadku zobowiązany traci prawo korzystania z niego w dalszym postępowaniu (art. 843 § 3 k.p.c.).

W niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji, akceptując stanowisko powodów, uznał, że postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 2771/06 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kamieniu Pomorskim A. M., wszczęte na wniosek pozwanej, jako wierzyciela dłużnika M. S., uległo umorzeniu w dniu 22 grudnia 2007 roku z mocy samego prawa, to jest w trybie art. 823 k.p.c., w efekcie czego jego wszczęcie nie skutkowało przerwaniem biegu przedawnienia objętych przedmiotowym tytułem wykonawczym roszczeń, na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. i te uległy w całości przedawnieniu, normowanemu w art. 125 § 1 k.c., najpóźniej w dniu 8 kwietnia 2013 roku i w konsekwencji nie doszło do przerwania biegu tego przedawnienia w drodze wszczęcia na wniosek pozwanej kolejnego postępowania egzekucyjnego – w sprawie Km 635/14 tego samego Komornika.

Stanowisko to jest nietrafne. Przede wszystkim podkreślenia wymaga, że w sprawie Km 2771/06 toczyło się jedno postępowanie egzekucyjne niezależnie od tego ile sposobów egzekucji w jego ramach miało mieć miejsce. Wierzyciel wnosił tu o przeprowadzenie egzekucji z: rachunków bankowych dłużnika, jego wynagrodzenie za pracę, ruchomości dłużnika znajdujących się w jego miejscu zamieszkania i wreszcie z nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Kamieniu Pomorskim prowadzi Księgę Wieczystą nr (...). W tym stanie rzeczy umorzenie postępowania co do egzekucji z tej nieruchomości z mocy samego prawa, stwierdzone postanowieniem Komornika z dnia 13 grudnia 2007 roku, wobec braku złożenia przez wierzyciela w ciągu roku wniosku o dokonanie opisu i oszacowania zajętej w toku postępowania ww. nieruchomości, nie miało znaczenia dla bytu postępowania egzekucyjnego jako całości, w tym w kontekście unormowania art. 123 § 1 pkt 1 k.c.

Tymczasem Sąd pierwszej instancji bezzasadnie skonstatował, że ww. umorzenie z mocy samego prawa egzekucji z nieruchomości, jak też niedokonanie przez wierzyciel żadnej czynności w ciągu jednego roku od dnia uiszczenia przez nią zaliczki w kwiecie 60 zł na poczet opłaty sądowej od wniosku o wpis w księdze wieczystej wzmianki o wszczęciu egzekucji z tej nieruchomości, skutkowało umorzeniem postępowania egzekucyjnego - jako całości, w trybie art. 823 k.p.c., czego konsekwencją miał być brak możliwości przyjęcia, że wszczęcie owego postępowania powodowało przerwanie biegu przedawnienia roszczeń objętych przedmiotowym tytułem wykonawczym, po myśli art. 123 § 1 pkt 1 k.c.

Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie zawarł żadnych rozważań, w przedmiocie spornej pomiędzy stronami okoliczności, w zakresie czego obie strony formułowały w sprawie obszerną argumentację, czy doszło w realiach sprawy do umorzenia postępowania egzekucyjnego w całości z mocy samego prawa, w trybie art. 823 k.p.c., wobec uiszczenia przez wierzyciel, oprócz zaliczki na wydatki w kwocie 60 zł na poczet opłaty od wniosku wieczystoksięgowego, kolejnej zaliczki w kwocie wyłącznie 60 zł, w sytuacji gdy ta była przez komornika dwukrotnie (w pismach z dnia 20 listopada 2006 roku i 27 grudnia 2006 roku) wzywana do uiszczenia zaliczki w kwocie 100 zł na poczet wydatków związanych z dojazdem i uzyskaniem informacji na temat majątku dłużnika.

Na wstępie rozważań w tym przedmiocie przypomnienia wymaga, że zgodnie z art. 823 k.p.c., obowiązującym do dnia 7 września 2016 roku, postępowanie egzekucyjne umarza się z mocy samego prawa, jeżeli wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania. Termin powyższy biegnie od dnia dokonania ostatniej czynności egzekucyjnej, a w razie zawieszenia postępowania - od ustania przyczyny zawieszenia. Ww. przepis przewiduje umorzenie postępowania egzekucyjnego ex lege i stanowi normę dyscyplinującą wierzyciela, który musi liczyć się z tym, że jego bezczynność przez okres roku spowoduje umorzenie postępowania. Podkreślenia wymaga, ze czynność, której nie dokonał wierzyciel, musi być potrzebna do prowadzenia postępowania i warunkować jego dalszy tok. Czynnością taką może być także uiszczenie żądanej przez organ egzekucyjny zaliczki na wydatki, niezbędne dla dokonania czynności egzekucyjnych w sprawie. Co istotne przepis ten nie znajduje zastosowania w razie bezczynności komornika (por: wyrok SN z dnia 10 kwietnia 2008 r., IV CSK 16/08 oraz postanowienie SN z dnia 25 czerwca 2015 r., III CZP 39/15). Na koniec zauważyć jeszcze trzeba, że postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, które uległo umorzeniu z mocy prawa, jest w istocie postanowieniem stwierdzającym to umorzenie, to jest postanowieniem o charakterze deklaratoryjnym, podlegającym jednak zaskarżeniu, w drodze skargi na czynność komornika, a następnie zażalenia (por: uchwała SN z dnia 16 maja 1996 r., III CZP 44/96).

Analizując zaistnienie w sprawie Km 2771/06 podstaw do uznania, że doszło do umorzenia postępowania w trybie art. 823 k.p.c., zauważy po pierwsze trzeba, że w obu przypadkach wezwania do zaliczki w kwocie 100 zł Komornik, jako jedyny rygor i następstwo braku ich uiszczenia, określił odmowę dokonania wnioskowanych czynności, nie zaś także umorzenie postępowania z mocy samego prawa w trybie art. 823 k.p.c.

Co istotniejsze zaliczka taka została częściowo przez wierzyciel wpłacona - w kwocie 60 zł i organ egzekucyjny dysponując tą kwotą nie dokonał żadnych czynności egzekucyjnych, w tym w przedmiocie uzyskania informacji na okoliczność majątku dłużnika, w treści postanowienia o umorzeniu postępowania z dnia 29 grudnia 2009 roku zupełnie gołosłownie rozliczając kwotę 60 zł, jako koszty takich zapytań (art. 39 ust. 2 pkt 7 u.k.s.e.).

Co więcej w sytuacji, gdy brak jest podstaw do uznania, że kwota 60 zł została rozdysponowana w ten ostatni sposób, przyjąć trzeba, że mogła być ona przez komornika przeznaczona na pokrycie kosztów przejazdu do miejsca zamieszkania dłużnika, w celu dokonania wnioskowanej przez wierzyciel we wniosku egzekucyjnym z dnia 3 listopada 2006 roku czynności w postaci, zajęcia rzeczy ruchomych dłużnika, znajdujących się w jego miejscu zamieszkania.

W sprawie w istocie doszło, zatem do zaniechania po stronie komornika, który dysponując kwotą zaliczki uiszczonej przez wierzyciela w wysokości 60 zł, mógł zwrócić się do odpowiednich podmiotów z zapytaniami o majątek dłużnika, w tym jego wierzytelności z rachunków bankowych, bądź też dokonać próby zajęcia jego ruchomości w miejscu zamieszkania, których to czynności, bezpodstawnie zaniechał.

Z samego, więc tylko faktu, że zaliczka nie została przez wierzyciel uiszczona w pełnej żądanej przez komornika wysokości, nie sposób wysnuć wniosku przeciwnego.

Skoro w sprawie doszło do zaniechania po stronie komornika, a nie wierzyciela, to nie można przyjąć, że nastąpiło umorzenie postępowania egzekucyjnego z mocy samego prawa – w trybie art. 823 k.p.c.

W takiej sytuacji należało przyjąć, że postępowanie w sprawie Km 2771/06 zostało zakończone postanowieniem Komornika z dnia 29 grudnia 2009 roku, którym ten umorzył postępowanie wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji, to jest w trybie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c., a tym samym nie może być wątpliwości, że wszczęcie tego postępowania skutkowało przerwaniem biegu przedawnienia roszczeń objętych przedmiotowym tytułem wykonawczym, na okres od wszczęcia postępowania do jego prawomocnego zakończenia, co nastąpiło w dniu 3 lutego 2010 roku, wraz z upływem tygodniowego terminu do wywiedzenia przez dłużnika skargi na tą czynność komornika, przy uwzględnieniu, że odpis postanowienia o umorzeniu postępowania został mu doręczony w dniu 27 stycznia 2010 roku (art. 124 § 1 i 2 k.c.).

Do kolejnego przerwania biegu terminu owego przedawnienia doszło w drodze wszczęcia na podstawie tego samego tytułu egzekucyjnego kolejnego postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 635/14, na wniosek wierzyciel z dnia 8 kwietnia 2014 roku.

Zgodnie z przepisem art. 125 § 1 zdanie pierwsze k.c., świadczenie stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu przedawnia się z upływem 10 lat, także co do objętego nim świadczenia okresowego, w tym odsetek, wymagalnych w dacie uprawomocnienia się wyroku. W tym zakresie art. 125 § 1 k.c. jest uregulowaniem szczególnym w stosunku do art. 118 k.c. Natomiast trzyletniemu przedawnieniu ulegają stwierdzone tym wyrokiem roszczenia o świadczenie okresowe (odsetki) należne i wymagalne po dniu uprawomocnienia się wyroku (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 12 lutego 2015 r., IV CSK 272/14 i wyrok SN z dnia 15 stycznia 2014 r., I CSK 197/13).

W okolicznościach sprawy tytułem egzekucyjnym jest wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 lutego 2002 roku, sygn. akt I C 4/00.

Do przerwania po raz pierwszy biegu terminu przedawnienia objętych nim roszczeń doszło w drodze nadania temu wyrokowi w dniu 8 kwietnia 2003 roku klauzuli wykonalności. W wyroku z dnia 17 grudnia 2004 r. II CK 276/04, Sąd Najwyższy, trafnie wywiódł, że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przerywa bieg przedawnienia, bez względu na to, czy dotyczy on sądowego czy pozasądowego tytułu egzekucyjnego.

Po złożeniu przez wierzyciel wniosku o nadanie tej klauzuli wykonalności przedawnienie zaczęło biec na nowo od zakończenia postępowania klauzulowego, tożsamego z chwilą nadania klauzuli wykonalności, to jest od dnia 9 kwietnia 2003 roku (por: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2004 r., III CZP 101/03).

Mając na uwadze powyższe stwierdzić trzeba, że doszło do częściowego przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek od kwoty 31.539,72 zł, zasądzonych przedmiotowym wyrokiem od dnia 12 grudnia 1995 roku, które za okres po uprawomocnieniu się wyroku podlegały trzyletniemu przedawnieniu. Wniesienie wniosku egzekucyjnego w sprawie Km 2771/06, co nastąpiło w dniu 6 listopada 2006 roku nie mogło, bowiem spowodować przerwania biegu terminu przedawnienia tych ostatnich odsetek za okres przypadający dawniej niż trzy lata przed wniesieniem owego wniosku egzekucyjnego.

Stąd przy dodatkowym uwzględnieniu okoliczności uprzedniego przerwania biegu przedawnienia także tych odsetek w dniu 8 kwietnia 2003 roku (data nadania wyrokowi klauzuli wykonalności) podniesiony przez powodów zarzut przedawnienia okazał się uzasadniony w stosunku do roszczenia pozwanej wierzyciel o zapłatę odsetek ustawowych od kwoty 31.539,72 zł za okres od dnia 9 kwietnia 2003 roku do dnia 5 listopada 2003 roku.

Podobna sytuacja zaszła w przypadku okresu przypadającego pomiędzy przerwaniem biegu przedawnienia roszczenia o te odsetki w związku z toczeniem się postępowania w sprawie Km 2771/06 i kolejnego takiego przerwania przedawnienia, wywołanego złożeniem wniosku egzekucyjnego w sprawie Km 635/14. Skoro to pierwsze postępowanie zostało zakończone w dniu 3 lutego 2010 roku, a z nowym wnioskiem egzekucyjnym wierzyciel wystąpił w dniu 14 kwietnia 2014 roku, to odsetki od kwoty 31.539,72 zł przedawniły się także za okres od dnia 4 lutego 2010 roku do dnia 13 kwietnia 2011 roku.

Tylko co do ustawowych odsetek za oba ww. okresy powództwo opozycyjne wytoczone przez powodów w niniejszej sprawie mogło być uznane za zasadne.

W zakresie pozostałych roszczeń objętych spornym tytułem wykonawczym pozwana zdołała doprowadzić do skutecznego trzykrotnego przerwania w opisanych powyżej okolicznościach biegu terminów przedawnienia zarówno dziesięcioletniego, jak i trzyletniego, unormowanych w art. 125 k.c., co czyniło powództwo w pozostałym, przeważającym zakresie bezzasadnym.

W tym miejscu odnieść należało się do zarzutów apelującej, która wywodziła, że w okolicznościach sprawy zaistniały podstawy do przyjęcia, że powodowie zrzekli się zarzutu przedawnienia, w rozumieniu art. 117 § 2 k.c., co w istocie czyniłoby powództwo bezzasadnym w całości.

Stanowisko pozwanej nie zasługuje na aprobatę. Już na wstępie zastrzec tu trzeba, że skoro zrzeczenie się zarzutu przedawnienia może nastąpić wyłącznie po upływie jego terminu, to w okolicznościach sprawy, mogłoby ono nastąpić tylko co do przedawnionych roszczeń o zapłatę odsetek ustawowych za dwa opisane powyżej okresy.

Jak słusznie przyjmuje się w doktrynie prawa (Stanisław Rudnicki, Roman Trzaskowski, Komentarz do art. 117 Kodeksu cywilnego, Lex el., stan prawny 2014.03.01) zrzeczenie się przedawnienia nie wymaga żadnej formy i może nastąpić także per facta concludentia, jednakże musi być w pełni świadome skutków (w orzecznictwie przyjmuje się, że jest to czynność prawna - zob. wyrok SN z 15 października 2004 r., II CK 68/2004; wyrok SN z 30 września 2010 r., I CSK 675/2009; wyrok SN z 12 października 2011 r., II CSK 73/2011 i wyrok SN z 12 października 2006 r., I CSK 119/2006). Dorozumiane oświadczenie woli dłużnika o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia jest uzasadnione wówczas, gdy zamiar dłużnika zrzeczenia się tego zarzutu wynika w sposób niewątpliwy z towarzyszących temu oświadczeniu okoliczności (tak: SN w wyroku z 21 lipca 2004 r., V CK 620/2003). Zrzeczenie takie przed upływem terminu jest oczywiście nieważne. Dorozumiane zrzeczenie może przykładowo wynikać z sytuacji, w której dłużnik po upływie przedawnienia początkowo podnosi zarzut przedawnienia, a następnie uznaje dług i oświadcza, że chce wykonać przedawnione zobowiązanie (tak: wyrok SN z 25 kwietnia 1975 r., III CRN 80/74).

Sąd Rejonowy niesprzecznie z zasadą swobodnej oceny dowodów, unormowaną w art. 233 § 1 k.p.c., na podstawie zeznań powodów ustalił, że w czasie prowadzenia rozmów ugodowych i dokonywania częściowych spłat zadłużenia, powodowie nie mieli świadomości, iż roszczenie pozwanej jest przedawnione i dopiero po skorzystaniu z porady prawnej u radcy prawnej M. T. uzyskali wiedzę o możliwości skorzystania z zarzutu przedawnienia roszczenia w procesie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Tym samym nie sposób przypisać im złożenia w sposób dorozumiany jednostronnego oświadczenia woli w przedmiocie zrzeczenia się zarzutu przedawnienia. Co ważne zamiaru takiego nie sposób wywieść także z treści pism kierowanych przez powodów do wierzyciel w ramach negocjacji ugodowych, z której nie wynika istnienie ich wiedzy o przedawnieniu roszczenia, co jak już wyżej wskazano, jest podstawową przesłanką możliwości uznania, że doszło do dorozumianego zrzeczenia się zarzutu przedawnienia.

Już tylko na marginesie odnotowania wymaga, że pozwana w zakresie zasadności podniesionego przez powodów zarzutu przedawnienia w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji powoływała się ograniczenia w tym zakresie unormowane w art. 77 oraz art. 69 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. Jak jednak wynika z akt Księgi Wieczystej SZ1K/00000583/5, prawomocnym postanowieniem referendarza Sądowego w Sądzie Rejonowym w Kamieniu Pomorskim z dnia 7 czerwca 2016 roku, (...), został oddalony wniosek Banku Spółdzielczego w G. o dokonanie w dziale IV tej księgi wieczystej zmiany wpisu wierzyciela hipotecznego z tytułu hipoteki przymusowej zwykłej do kwoty 100.453,60 zł - z Banku Spółdzielczego w G. na pozwaną Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W.. Z uwagi, więc na to, że pozwana nie zdołała doprowadzić do wpisania przedmiotowej hipoteki na swoją rzecz, zbędnym jest prowadzenie rozważań, co skuteczności podnoszenia przez powodów zarzutu przedawnienia w kontekście ww. unormowań ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Co znamienne pozwana w apelacji nie formułowała już w tym przedmiocie żadnych twierdzeń i zarzutów.

W ostatniej kolejności Sąd Okręgowy zauważa, że w toku postępowania w niniejszej sprawie ustalonym zostało, że powodowie zapłacili pozwanej w okresie od dnia 25 września 2014 roku do dnia 7 kwietnia 2015 roku na poczet należności objętych przedmiotowym tytułem wykonawczym łącznie kwotę 9500 zł, co mogłoby stanowić podstawę do dalszego częściowego pozbawienia wykonalności tego tytułu, na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

Istotnym jest jednak, że powodowie, reprezentowani w sprawie przez pełnomocnika zawodowego w pozwie wniesionym w dniu 28 stycznia 2016 roku, a więc już po dokonaniu tych wpłat, nie powołali tej okoliczności jako podstawy niniejszego powództwa opozycyjnego, co spowodowało jej sprekludowanie w trybie art. 843 § 3 k.p.c.

Mając na uwadze wszystko powyższe, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., orzeczono jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

Ze względu na niewielki zakres uwzględnienia powództwa, tylko co do nieznacznej części odsetek ustawowych za opóźnienie, przyjąć było trzeba, że zachodzi, po myśli art. 100 zdanie drugie k.p.c., podstawa do włożenia na powodów obowiązku zwrotu wszystkich poniesionych przez pozwaną kosztów procesu w kwocie 4800 zł, odpowiadającej wynagrodzeniu reprezentującego pozwaną pełnomocnika zawodowego. Kosztami tymi powodowie zostali obciążeni w równych częściach, na podstawie art. 105 k.p.c.

W pozostałej części apelacja pozwanej została oddalona, o czym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2. sentencji wyroku, na podstawie art. 385 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadło na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., w zw. z art. 100 zdanie drugie k.p.c., przy zastosowaniu identycznego założenia, jak to miało miejsce co do orzekania o kosztach w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji.

Na koszty te złożyły się opłata od apelacji w kwocie 2222 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika powódki w wysokości 2400 zł - łącznie 4622 zł, którymi to kosztami powodowie zostali obciążeni w częściach równych.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Sławomir Krajewski SSO Małgorzata Czerwińska