Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Włodzimierz Czechowicz

Protokolant: protokolant sądowy Urszula Kalinowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 maja 2017 r. w Warszawie

sprawy A. P. i Fundacja (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania A. P. i Fundacji (...)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 14 lipca 2016 r., znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 14 lipca 2016 r., znak: (...)

w ten sposób, że ubezpieczona A. P. podlega ubezpieczeniom społecznym pracowników z tytułu zatrudnienia u płatnika składek Fundacji (...) od dnia 4 stycznia 2016 roku.

Sygn. akt VII U 1364/16

UZASADNIENIE

A. P. złożyła w dniu 19 sierpnia 2016 r. odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 14 lipca 2016 r., nr: (...), stwierdzającej, że nie podlega ona, jako pracownik u płatnika składek Fundacja (...) obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 4 stycznia 2016 r.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona podniosła, że nie zgadza się z zaskarżoną decyzją wskazując, że organ rentowy niesłusznie uznał, że stosunek pracy łączący ją z płatnikiem składek nie był faktycznie realizowany. Skarżąca zaprzeczyła ustaleniom organu rentowego, jakoby umowa o pracę została zawarta dla pozoru, a praca nie była w rzeczywistości świadczona, podnosząc, że na powyższą okoliczność zaoferowała szereg dowodów m.in. w postaci dyplomów, certyfikatów i zaświadczeń o ukończonych kursach i szkoleniach, sprawozdań z działalności Fundacji w spornym okresie czasu oraz dokumentacji pracowniczej zgromadzonej w aktach osobowych. Odwołująca zaznaczyła, że przed podjęciem pracy w Fundacji (...) posiadała inny tytułu do ubezpieczenia, albowiem była zatrudniona na podstawie umowy zlecenia w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w J. w okresie od dnia 1 czerwca 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a następnie na podstawie kolejnej umowy zlecenia w okresie od dnia 4 stycznia 2016 r. do dnia 30 kwietnia 2016 r., przy czym umowa ta uległa rozwiązaniu z końcem lutego 2016 r. W ocenie odwołującej, bezzasadny jest zatem argument organu rentowego, jakoby jej tytuł do ubezpieczeń społecznych ustał w dniu 1 stycznia 2016 r., mając na uwadze fakt zawarcia z ww. pracodawcą kolejnej umowy zlecenia w dniu 4 stycznia 2016 r., od której w dalszym ciągu miały być odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne. Odwołująca nadmieniła przy tym, że jej niezdolność do pracy powstała dopiero w dniu 21 marca 2016 r., a nie bezpośrednio po zawarciu umowy o pracę na czas nieokreślony z Fundacją (...) co potwierdza, że faktycznie świadczyła ona pracę na rzecz tego pracodawcy do czasu powstania niezdolności do pracy. Dodała, że organ rentowy w zaskarżonej decyzji nie uzasadnił także, czym wskazane przez niego czynności pozorujące miałyby się różnić od rzeczywistego wykonywania pracy, ani dlaczego uznał na podstawie przedstawionych przez nią dowodów, że są to dowody owego „pozorowania”, nie zaś rzeczywistego wykonywania pracy. W ocenie odwołującej o ile zatem umowa o pracę jest faktycznie wykonywana, nie można kwestionować podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu. Skoro bowiem z zawarciem umowy o pracę wiąże się obowiązek ubezpieczeń emerytalno-rentowych, chorobowych i wypadkowych, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia nimi i ewentualnego korzystania ze świadczeń nie może być traktowane jako obejście prawa. Z kolei świadomość jednej lub nawet obydwu stron, co do możliwości uzyskania w przyszłości świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie oznacza, że zatrudnienie jest pozorne. Odwołująca podkreśliła także, że w toku postępowania wyjaśniającego Fundacja (...) przedłożyła w organie rentowym dokumenty poświadczające jej kondycję finansową, w postaci m.in. sprawozdań finansowych za lata 2013-2015 wraz z informacjami dodatkowymi oraz sprawozdań merytorycznych z prowadzonej działalności, które potwierdzają okoliczność realizacji określonych programów, jak również wskazują na szansę otrzymania przez Fundację dotacji oraz wsparcia finansowego. Pomimo przedłożenia ww. dokumentacji organ rentowy ocenił jednak, że na koncie Fundacji (...) brak jest środków finansowych, które mogłyby zostać przeznaczone na pokrycie kosztów związanych z zatrudnianiem poszczególnych pracowników. W zaskarżonej decyzji organ rentowy nie wskazał także, dlaczego nie dał wiary zgromadzonemu w sprawie materiałowi dowodowemu, m.in. w postaci opisanej powyżej dokumentacji oraz oświadczeń osób będących członkami zarządu ww. Fundacji, czym naruszył art. 107 ust. 3 k.p.a. W konkluzji odwołania, ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i uznanie podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 4 stycznia 2016 r. (odwołanie z dnia 19 sierpnia 2016 r., k. 2-8 a.s.).

Fundacja (...) z siedzibą w G. , w dniu 19 sierpnia 2016 r. również złożyła odwołanie od decyzji z dnia 14 lipca 2016 r., nr: (...), stwierdzającej, że od dnia 4 stycznia 2016 r. A. P. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu, jako pracownik tego płatnika składek. W uzasadnieniu odwołania płatnik składek, powołując się na argumentację analogiczną, jak w treści odwołania z dnia 19 sierpnia 2016 r., wskazał, iż nie zgadza się ze stanowiskiem wyrażonym w decyzji, zgodnie z którym umowa o pracę z dnia 4 stycznia 2016 r. została zawarta dla pozoru w celu obejścia przepisów prawa z zakresu ubezpieczeń społecznych. Płatnik składek podkreślił, że żaden przepis prawa nie zabrania zatrudniania kobiet w ciąży i godziwego ich wynagradzania. Zakaz taki byłby bowiem sprzeczny z obowiązującą Konstytucją. Wskazał także, że organ rentowy, prowadzący sprawę, nie wywiązał się z obowiązku, jaki na nim spoczywa w związku z art. 7, art. 77 § 1, art. 80 i art. 107 k.p.a. ponieważ zgromadził w sprawie jedynie część materiału dowodowego, przez co nie był w stanie należycie ustalić istniejącego stanu faktycznego i prawnego. Konsekwencją powyższych uchybień było w ocenie odwołującej Fundacji nierzetelne oraz niewszechstronne zbadanie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, co skutkowało błędnym ustaleniem stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Płatnik składek zaznaczył, że potwierdzeniem faktu świadczenia przez ubezpieczoną pracy są m.in. oświadczenia osób, wchodzących w skład zarządu Fundacji, które miały bezpośredni i telefoniczny kontakt z ubezpieczoną i które widywały ją przy realizacji powierzonych obowiązków służbowych. Nadmienił, że na etapie postępowania wyjaśniającego przedłożył w organie rentowym dokumenty, poświadczające kondycję finansową Fundacji m.in. w postaci sprawozdań finansowych, świadczących o możliwości pokrywania wynagrodzenia ubezpieczonej oraz pozostałych pracowników ze zgromadzonych przez nią środków finansowych. Powołując się na powyższe argumenty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości i orzeczenie, co do istoty sprawy poprzez uznanie, że A. P. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia u ww. płatnika składek, od dnia 4 stycznia 2016 r. (odwołanie z dnia 19 sierpnia 2016 r. k. 24-28 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 30 sierpnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie. Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy przytoczył argumentację prawną i faktyczną zaprezentowaną w zaskarżonej decyzji oraz wniósł o oddalenie odwołania. Organ rentowy podkreślił, że w nawiązanym przez ubezpieczoną z płatnikiem składek stosunku pracy brak było cech szeroko rozumianego podporządkowania pracownika. Trudno jest bowiem dać wiarę w to, że klasyczne kodeksowe podporządkowanie pracownika pracodawcy jest możliwe w sytuacji, gdy odwołująca nie miała sztywno wyznaczonych godzin pracy, a także dni. Swoją pracę wykonywała także w niedzielę i święta oraz nieodpłatnie i dobrowolnie na rzecz Fundacji. Organ rentowy podniósł przy tym, że brak jest wiarygodnych dowodów mogących potwierdzić faktyczne świadczenie przez ubezpieczoną pracy na rzecz ww. pracodawcy. Ponadto w trakcie przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego strony nie przedstawiły świadków, mogących potwierdzić faktyczne wykonywanie pracy przez odwołującą w spornym okresie zatrudnienia, zasłaniając się ochroną danych osobowych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podniósł, że samo zawarcie umowy o pracę nie stwarza tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym i w związku z tym prawa do świadczeń. Jeżeli bowiem czynność prawna zawarcia umowy o pracę została zawarta wyłącznie w celu uzyskania świadczeń pieniężnych z tytułu ochrony ubezpieczeniowej, jaką przepisy o ubezpieczeniach społecznych zapewniają osobie wykonującej pracę na podstawie umowy o pracę, umowę taką należy uznać za nieważną, jako zawartą dla pozoru. Powołując się na utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego organ rentowy podkreślił, że podleganie ubezpieczeniu społecznemu wynika z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego faktu zawarcia umowy o pracę. Nie stanowi bowiem podstawy do objęcia ubezpieczeniem społecznym dokument nazwany umową o pracę, jeżeli rzeczywisty stosunek prawny nie odpowiada treści art. 22 k.p. Dodał także, że przy ocenie pozorności umowy o pracę racjonalność zatrudnienia pracownika stanowi istotną przesłankę dla oceny ważności umowy o pracę. Organ rentowy zwrócił również uwagę na fakt, że odwołująca została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu ww. zatrudnienia w bardzo krótkim okresie czasu przed powstaniem niezdolności do pracy. Ponadto na koncie Fundacji, na którym rozliczani są pracownicy, poza zgłoszeniem odwołującej figuruje jedynie zgłoszenie dotyczące pracownika A. B. (1) w oparciu o zawartą umowę zlecenia na okres od dnia 1 lipca 2015 r. do dnia 31 lipca 2015 r. z podstawą wymiaru składek w wysokości 3.500,00 zł. Organ rentowy nadmienił także, że w okresie urlopu macierzyńskiego, czynności wykonywane przez A. P. zostały rozłożone na członków Zarządu, albowiem płatnik składek nie przewidział zatrudnienia innego pracownika na zastępstwo w trakcie nieobecności odwołującej. Zdaniem organu rentowego, analiza obowiązków powierzonych odwołującej w odniesieniu do jej doświadczenia na podobnym stanowisku i wykształcenia, a także okoliczności, że przed zajściem w ciążę wykonywała ona pracę w ramach wolontariatu prowadzi do wniosku, że strony podpisując umowę miały na celu świadome osiągnięcie nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń kosztem innych uczestników tego systemu. Wątpliwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, co do faktycznej możliwości stworzenia etatu z ekonomicznego punktu widzenia budził także fakt, że decyzja Zarządu o zatrudnieniu pracownika wynikała z analizy przyszłych dochodów Fundacji, natomiast w momencie braku środków finansowych na jej koncie, płatnik składek osobiście ponosił koszty tego zatrudnienia poprzez stosowne darowizny. W ocenie organu rentowego przedstawione powyżej okoliczności dają zatem podstawy do stwierdzenia, że umowa o pracę z dnia 4 stycznia 2016 r. została zawarta dla pozoru w rozumieniu art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p. i z naruszeniem zasad współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p.) – jedynie w celu uzyskania świadczeń z FUS. Wobec powyższego, decyzją z dnia 14 lipca 2016 znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. stwierdził, że A. P., jako pracownik płatnika składek Fundacja (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 4 stycznia 2016 r. (odpowiedź na odwołanie z dnia 30 sierpnia 2016 r. k. 34-38 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. P. w 2006 r. ukończyła z wynikiem dobrym studia licencjackie na kierunku Socjologia w zakresie Doradztwa Zawodowego Wydziału Nauk Społecznych Wyższej Szkoły (...) z siedzibą w L.. W 2008 r. ubezpieczona ukończyła uzupełniające studia magisterskie na kierunku Socjologia w zakresie Doradztwa Psychospołecznego Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu (...). Następnie w 2011 r. ubezpieczona odbyła trzysemestralne studia podyplomowe w zakresie mediacji sądowej i pozasądowej Wydziału Nauk Społecznych (...) Uniwersytetu (...). W latach 2013-2014 ubezpieczona odbyła szereg bezpłatnych kursów, współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu (...) m.in. na temat nowoczesnego zarządzania kryzysowego, zasad prowadzenia zrównoważonego rozwoju gminy, udzielania zamówień publicznych w (...), przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, zwiększania efektywności współpracy z organizacjami pozarządowymi na terenie gminy, zlecania zadań publicznych w gminie, zasad ogłaszania aktów prawa miejscowego, efektywnej komunikacji interpersonalnej oraz zasad rozwoju przestrzennego gminy. Ubezpieczona ukończyła także specjalistyczne szkolenie dla mediatorów zgodnie ze „Standardami szkolenia mediatorów” zawartymi w załączniku do Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 r., organizowane przez Polskie Centrum Mediacji i uzyskała następujące dyplomy: mediatora rodzinnego, mediatora gospodarczego i mediatora oświatowego (zaświadczenia o odbytych szkoleniach współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu (...) k. 34-37, k. 39-40, k. 43-50, certyfikaty k. 38, 41-42, dyplomy k. 52-60, świadectwo ukończenia studiów podyplomowych k. 61-62, dyplomy ukończenia studiów k. 63-80 a.r.).

W okresie od dnia 20 maja 2013 r. do dnia 8 grudnia 2014 r. (...)
A. P. była zatrudniona w Urzędzie Gminy w C. w wymiarze pełnego etatu, przy czym w okresie od dnia 20 maja 2013 r. do dnia 19 listopada 2013 r. świadczyła pracę na stanowisku pracownika I i II stopnia, wykonującego prace interwencyjne w Referacie Promocji, Kultury i Sportu, a od dnia 20 listopada 2013 r. do dnia 8 grudnia 2014 r. wykonywała pracę na stanowisku Asystenta Wójta. W trakcie powyższego okresu zatrudnienia, ubezpieczona wspólnie z pozostałymi pracownikami Referatu Kultury Promocji i Sportu redagowała pismo samorządowe (...), a napisane przez nią artykuły ukazywały się w lokalnych gazetach, sprzedawanych na terenie powiatu (...). Dzięki pracy redaktora w Referacie Promocji, Kultury i Sportu Urzędu Gminy w C., ubezpieczona nawiązała szereg kontaktów, w tym m.in. z Prezesem Zarządu Fundacji (...) z siedzibą w G.. Powyższe spowodowało, że w latach 2014-2015, ubezpieczona zaczęła nieodpłatnie udzielać się w ww. Fundacji, jak również brać udział w międzynarodowych projektach, warsztatach i szkoleniach organizowanych przez (...) Sieć Edukacyjną, Federację (...), Fundację (...) (...) oraz (...) Centrum Organizacji (...). W tym czasie jej praca na rzecz Fundacji (...) miała charakter nieodpłatnej pomocy świadczonej w ramach wolnego czasu i nie opierała się na zasadzie pracowniczego podporządkowania. Ubezpieczona doradzała Fundacji pod kątem pozyskiwania nowych sponsorów celem zdobycia źródeł finansowania przygotowywanych projektów m.in. w ramach programu (...). W tym zakresie udało się jej pozyskać środki finansowe w kwocie 1.800,00 zł – 2.000,00 zł na realizację całego projektu. Pomoc ta była świadczona w okresie od kwietnia do końca grudnia 2015 r. Od dnia 1 czerwca 2015 r. ubezpieczona świadczyła także pracę na rzecz Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej z siedzibą w J. w oparciu o kolejno zawierane umowy zlecenia. Pierwsza umowa zlecenia została zawarta na okres od dnia 1 czerwca 2015 r. do dnia 4 stycznia 2016 r., natomiast po tej dacie została przedłużona na okres do dnia 30 kwietnia 2016 r. Ostatecznie umowa zlecenia z dnia 4 stycznia 2016 r. uległa rozwiązaniu w lutym 2016 r. W ramach świadczenia pracy na rzecz Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej z siedzibą w J., odwołująca pełniła funkcję asystenta rodziny celem realizacji zadania wspierania rodziny na terenie miasta J.. W ramach powierzonych obowiązków, ubezpieczona współpracowała ze szkołami, w których uczyły się dzieci, pochodzące z rodzin, korzystających ze wsparcia Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej z siedzibą w J.. Z tytułu zawartych umów zlecenia płatnik składek odprowadzał za A. P. składki na ubezpieczenia społeczne wobec, czego posiadała ona tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w związku z powyższym zatrudnieniem (umowa zlecenia z dnia 4 stycznia 2016 r. k. 13-16, umowa zlecenia z dnia 1 czerwca 2015 r. k. 17-20, informacja o stanie konta ubezpieczonego w ZUS k. 21-22, zeznania odwołującej A. P. k. 85-87, k. 110-112, a.s., świadectwo pracy z dnia 19 listopada 2013 r. k. 81-82, świadectwo pracy z dnia 9 grudnia 2014 r. k. 84-85 a.r.).

Fundacja (...) jest wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego od dnia 29 marca 2013 r. Do głównych celów statutowych Fundacji należy wyrównywanie szans – budowanie niezależności, samodzielności i zaradności życiowej, wspieranie osób wykluczonych społecznie, zapobieganie wykluczeniu i wykolejeniu społecznemu, wspieranie osób pragnących rozwijać swoje zdolności i inicjatywę, budowanie i wspieranie postaw ekologicznych w szacunku do otaczającego świata przyrody na zasadach zrównoważonego rozwoju, podnoszenie poziomu aktywności zawodowej, integracja społeczna i wspieranie rodzin, popularyzacja polskiej kultury i dziedzictwa narodowego, edukacja międzykulturowa i wspieranie integracji osób odmiennych kulturowo, aktywizacja osób trzeciego wieku, prowadzenie działań ogólnorozwojowych i profilaktycznych dla dzieci i młodzieży szkolnej oraz propagowanie wykorzystywania nowoczesnych technologii w ogólnie pojętym poradnictwie obywatelskim. Fundacja realizuje swoje cele statutowe m.in. poprzez tworzenie i realizację projektów w obszarze oświaty, nauki, edukacji, kultury, zdrowia i ochrony środowiska, promocje talentów, zbieranie funduszy na leczenie, rehabilitację i ogólnie rozumianą pomoc osobom znajdującym się w bardzo trudnej sytuacji życiowej i ekonomicznej, działalność wydawniczą, działalność edukacyjną i doradczą, nawiązywanie kontaktów i współpracę z innymi szkołami, instytucjami i organizacjami. Członkami Zarządu Fundacji są: D. A. – pełniąca funkcję Prezesa Zarządu, M. J. – pełniąca funkcję wiceprezesa Fundacji od dnia 21 grudnia 2013 r. oraz A. K. – pełniąca funkcję sekretarza Fundacji. W 2013 r. Fundacja osiągnęła przychód finansowy w wysokości 8.660,23 zł, w 2014 r. osiągnęła przychód finansowy w wysokości 13.215,01 zł, natomiast w 2015 r. Fundacja pomimo wykazania straty na dzień 31 grudnia 2015 r., w całym roku kalendarzowym osiągnęła przychody określone statutem oraz dotacje w łącznej wysokości 64.153,65 zł (odpis z KRS k. 29-33, k. 81-84 a.s., sprawozdania finansowe k. 114-154 a.r.).

W związku z realizacją przez Fundację (...) pod koniec 2015 r. sześciu projektów międzynarodowych oraz pięciu projektów lokalnych m.in. w ramach programu „(...)” przy współpracy z innymi organizacjami pozarządowymi, Prezes Zarządu Fundacji D. A. podjęła decyzję o zatrudnieniu nowego pracownika na stanowisku koordynatora ds. promocji i realizacji zadań. Nowy pracownik miał bowiem odciążyć członków Zarządu Fundacji od wykonywania zadań związanych z bieżącą obsługą biura. W tym celu członkowie Zarządu Fundacji nie zamierzali jednak prowadzić postępowania rekrutacyjnego na nowo utworzone stanowisko pracy, albowiem D. A. zgłosiła kandydaturę A. P., która już wcześniej wspomagała nieodpłatnie Fundację, uczestnicząc w prowadzonych przez nią projektach i co do której Prezes Zarządu miała pełne zaufanie pod względem posiadanych przez nią kwalifikacji zawodowych i doświadczenia. Na zatrudnienie ubezpieczonej w Fundacji, wpływ miał również fakt, że wcześniej była ona zatrudniona w Urzędzie Gminy w C. wobec, czego dysponowała dużą bazą podmiotów, zarówno osób fizycznych, jak i firm, które w przyszłości mogłyby udzielić Fundacji finansowego wsparcia m.in. w formie dotacji. Jednocześnie z uwagi na fakt, że na jesieni 2015 r. Fundacja podpisała duży projekt z Centrum (...) – stowarzyszeniem w W., pozyskanie na ten cel dodatkowych środków finansowych było podstawowym założeniem członków Zarządu. Ubezpieczona posiadała także doświadczenie w pracy w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej, który prowadzi działalność w dużym stopniu tożsamą do działalności Fundacji. Przed podjęciem zatrudnienia ubezpieczona odbyła szkolenie wstępne z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie instruktażu ogólnego i stanowiskowego, jak również uzyskała zaświadczenie lekarskie o braku przeciwskazań zdrowotnych do podjęcia pracy na ww. stanowisku. W momencie podjęcia decyzji o przyjęciu oferty pracy na stanowisku koordynatora ds. promocji i realizacji zadań, A. P. była w szóstym miesiącu ciąży, o czym poinformowała Prezes Zarządu D. A.. Z uwagi jednak na prawidłowy przebieg ciąży oraz brak przeciwwskazań do podjęcia pracy, strony postanowiły nawiązać współpracę i w tym celu uzgodniły wstępne warunki zatrudnienia. W trakcie powyższego spotkania, Prezes Zarządu D. A. poinformowała ubezpieczoną o tym, że zależy jej na konkretnych wynikach jej pracy oraz wskazała, że ubezpieczona nie musi codziennie stawiać się w siedzibie Fundacji, a większość obowiązków może wykonywać w domu. Powyższe było podyktowane zarówno stanem zdrowia odwołującej, jak również tym, że lokal, w którym znajduje się siedziba Fundacji nie jest przystosowany do wykonywania w nim obowiązków służbowych, albowiem nie posiada centralnego ogrzewania oraz łącza internetowego (zeznania odwołującej A. P. k. 85-87, k. 110-112, zeznania odwołującej D. A. k. 87-89, k. 110-112, zeznania świadka A. N. k. 89-90, k. 93 a.s.).

W dniu 4 stycznia 2016 r. pomiędzy Fundacją (...) z siedzibą w G., reprezentowaną przez Prezesa Zarządu Fundacji – D. A., a A. P. doszło do zawarcia umowy o pracę na czas nieokreślony na mocy, której ubezpieczona została zatrudniona w ww. Fundacji na stanowisku koordynatora ds. promocji i realizacji zadań w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem miesięcznym brutto w wysokości 3.500,00 zł plus premia uznaniowa, wynosząca od 0-100% wynagrodzenia zasadniczego. Do zakresu obowiązków ubezpieczonej należało: planowanie i wdrażanie skutecznych kampanii w mediach społecznościowych, pozyskiwanie patronów medialnych, budowanie ofert sponsorskich, prowadzenie dialogu ze sponsorami i darczyńcami, koordynacja strony internetowej Fundacji, tworzenie materiałów graficznych, dotyczących newsletterów i ulotek, dystrybucja materiałów promocyjnych dla partnerów projektów, promocja Fundacji na targach i konferencjach, nawiązywanie kontaktów z instytucjami życia publicznego oraz mediami, obsługa materiałów promocyjnych i nadzorowanie procesów logistyki, reprezentowanie Fundacji podczas wystąpień, wystaw i prezentacji w kraju, przygotowywanie dokumentacji zadaniowych realizujących cele Fundacji, przygotowywanie sprawozdań, zestawień, raportów w zakresie realizowanych zadań oraz wykonywanie innych prac zleconych przez pracodawcę. Ubezpieczona uczestniczyła m.in. w realizacji takich projektów jak „(...)” oraz „(...)”, a także pracowała nad projektem (...). W powyższym zakresie ubezpieczona wykonywała wszelkie prace biurowe, polegające segregowaniu i dekretowaniu dokumentów, nawiązywaniu dialogu z darczyńcami i sponsorami Fundacji, świadczeniu pomocy w opracowywaniu ofert handlowych i nawiązywaniu współpracy z mediami lokalnymi, współpracy z kontrahentami za pośrednictwem poczty e-mail, przygotowywaniu wniosków projektowych do programu „(...)” oraz koordynowaniu promocji Fundacji na stronie internetowej. Ubezpieczona pośredniczyła również w nawiązaniu współpracy pomiędzy Fundacją (...), a Spółką (...) w C. celem pozyskania nowego sponsora realizowanych projektów, prowadząc w tym zakresie osobiste rozmowy z Prezes Zarządu powyższej Spółki – A. B. (2). Ubezpieczona zajmowała się także organizacją imprez okolicznościowych oraz wakacji i ferii dla dzieci, zamieszkałych w G. i w tym zakresie korzystała z zaopatrzenia sklepu prowadzonego przez B. Z., zamawiając i odbierając w nim towar (oświadczenia z dnia 18 sierpnia 2016 r. k. 9-12, korespondencja e-mail k. 42-43, zeznania świadka A. N. k. 89-90, k. 93, zeznania świadka B. Z. k. 90-93, załączniki do pisma z dnia 17 marca 2017 r. k. 100, zeznania świadka A. B. (2) k. 109-110, k. 112 a.s., umowa o pracę z dnia 4 stycznia 2016 r. k. 19, zakres obowiązków k. 20-22, regulamin pracy k. 23-28, oświadczenie z dnia 15 czerwca 2016 r. k. 182, oświadczenie z dnia 10 czerwca 2016 r. k. 183, k. 185, oświadczenie z dnia 13 czerwca 2016 r. k. 184, oświadczenie z dnia 14 czerwca 2016 r. k. 186, oświadczenie z dnia 11 czerwca 2016 r. k. 187, oświadczenie z dnia 12 czerwca 2016 r. k. 188, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy k. 176-177 a.r.).

A. P. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych od dnia
4 stycznia 2016 r. przez płatnika składek Fundację(...) z siedzibą w G. z tytułu zawartej umowy o pracę. W złożonych przez płatnika składek imiennych miesięcznych raportach rozliczeniowych (ZUS RCA) wykazał on następujące podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: za styczeń 2016 r. i luty 2016 r. – 3.500,00 zł, marzec 2016 r. – 2.216,67 zł oraz za kwiecień 2016 r. – 0,00 zł (dokumentacja ZUS RCA zgromadzona w aktach organu rentowego).

W okresie od dnia 4 stycznia 2016 r. do dnia 21 marca 2016 r. ubezpieczona świadczyła pracę codziennie od poniedziałku do soboty w godzinach od 8.00 do 18.00, a swoją obecność potwierdzała wpisując się na listę obecności. Z uwagi na charakter zajmowanego stanowiska, ubezpieczona nie miała jednak wyznaczonych sztywnych godzin pracy, albowiem większość obowiązków służbowych mogła wykonywać w domu. Czas pracy odwołującej nie przekraczał jednak 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w pięciodniowym tygodniu pracy. Niejednokrotnie zdarzały się również sytuacje, że dodatkowe prace, sprzyjające rozwojowi Fundacji ubezpieczona wykonywała dobrowolnie także w niedziele i święta, co miało nieodpłatny charakter. Wynagrodzenie odwołującej za świadczenie pracy było wypłacane na jej rzecz raz w miesiącu w formie gotówkowej. Bezpośredni nadzór nad prawidłowością wykonywanych przez ubezpieczoną czynności sprawowała Prezes Zarządu Fundacji – D. A., z którą odwołująca codziennie się kontaktowała za pośrednictwem telefonu oraz poczty e-mail i składała jej raporty odnośnie wyników swojej pracy. W trakcie powyższych rozmów telefonicznych, strony uzgadniały także zakres zleconych prac oraz konsultowały sposób w jakim mają one zostać wykonane. Raz na jakiś czas, ubezpieczona stawiała się także w siedzibie Fundacji celem odbioru dokumentów, niezbędnych do prawidłowego wykonywania powierzonych jej obowiązków służbowych, jak również odbywała osobiste spotkania z Prezes Zarządu oraz pozostałymi osobami wchodzącymi w skład Zarządu Fundacji. Odwołująca brała także udział w spotkaniach członków Zarządu w siedzibie Fundacji przy ul. (...) albo w klubie miejskim i z posiedzeń tych sporządzała pisemne protokoły wraz z listą obecności. W trakcie tych spotkań były omawiane kwestie związane z aktualnie prowadzonymi projektami, a wyciągnięte z nich wnioski były formułowane w postaci sprawozdań, sporządzanych przez ubezpieczoną. Spotkania organizowane w klubach miejskich najczęściej odbywały się w lokalach położonych w centrum W. z uwagi na łatwość dojazdu do nich osób, zamieszkałych w różnych częściach miasta (zeznania odwołującej A. P. k. 85-87, k. 110-112, zeznania odwołującej D. A. k. 87-89, k. 110-112 a.s., lista płac k. 29-32, k. 105-108, indywidualna karta obecności i czasu pracy k. 100-104 a.r.).

W dniu 21 marca 2016 r. A. P. stała się niezdolna do pracy z powodu ciąży. W dniu 14 kwietnia 2016 r. odwołująca urodziła dziecko, w związku z czym wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego. Po odejściu odwołującej na zwolnienie lekarskie, pracodawca nie zatrudnił na jej miejsce nowego pracownika, natomiast dotychczas wykonywane przez ubezpieczoną obowiązki zostały rozłożone na wszystkich członków Zarządu Fundacji. Większość obowiązków odwołującej przejęła jednak Prezes Zarządu - D. A., która swoją pracę wykonuje przy pomocy osób wspomagających Fundację w ramach wolontariatu. Płatnik składek wypłacił odwołującej wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy za okres od dnia 21 marca 2016 r. do dnia 13 kwietnia 2016 r. (zeznania odwołującej A. P. k. 85-87, k. 110-112, zeznania odwołującej D. A. k. 87-89, k. 110-112, zeznania świadka A. N. k. 89-90, k. 93 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przeprowadził postępowanie wyjaśniające na okoliczność zgłoszenia A. P. do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia u płatnika składek Fundacji (...) z siedzibą w G.. W oparciu o wyniki przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego oraz w świetle zgromadzonych dowodów, organ rentowy uznał, że umowa o pracę na podstawie, której odwołująca została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych przez ww. płatnika składek została zawarta w celu obejścia przepisów prawa ubezpieczeń społecznych. Zdaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, płatnik składek nie przedstawił wymiernych dowodów potwierdzających faktyczne zatrudnienie A. P.. Natomiast analiza faktyczna i prawna zgromadzonego w toku postępowania wyjaśniającego materiału, uzasadnia stwierdzenie, że ubezpieczona nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u wyżej wymienionego pracodawcy, albowiem zawarta w dniu 4 stycznia 2016 r. umowa o pracę, jako czynność zmierzająca do obejścia prawa jest nieważna (zawiadomienie o wszczęciu postępowania k. 3-7 a.r.).

W oparciu o powyższe ustalenia Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt. 1, art. 68 ust. 1 pkt. 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963 z późn. zm.) oraz art. 58 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.) w związku z art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) wydał w dniu 14 lipca 2016 r. decyzję nr: (...), w której stwierdził, że A. P., jako pracownik u płatnika składek Fundacji (...) z siedzibą w G. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 4 stycznia 2016 r. (decyzja z dnia 14 lipca 2016 r., nr (...) k. 197-200 a.r.).

Od niekorzystnej dla siebie decyzji organu rentowego, A. P. złożyła odwołanie do tut. Sądu, inicjując tym samym niniejsze postępowanie, . odwołanie złożyła również FUNDACJA (odwołanie z dnia 19 sierpnia 2016 r., k. 2-8 oraz 24 i nast a.s).

Powołane przez Sąd Okręgowy dowody z dokumentów, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia były wiarygodne, korespondowały ze sobą oraz z osobowymi źródłami dowodowymi i tworzyły spójny stan faktyczny. Co istotne, strony, w tym organ rentowy, nie kwestionowały ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z tych dokumentów, należało uznać za bezsporne i mające rozstrzygające znaczenie.

Sąd Okręgowy dał również wiarę zeznaniom świadków: A. N. (k. 89-90, k. 93 a.s.), B. Z. (k. 90-93 a.s.) i A. B. (2) (k. 109-110, k. 112 a.s.) oraz słuchanych w charakterze stron: odwołującej A. P. (k. 85-87, k. 110-112 a.s.) i odwołującej D. A. – Prezes Zarządu Fundacji (...) (k. 87-89, k. 110-112 a.s.), którzy wskazali na okoliczności istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia, dotyczące charakteru pracy odwołującej A. P. na stanowisku koordynatora ds. promocji i realizacji zadań. Zeznania odwołującej A. P. były szczere, logiczne, a nadto korespondowały z zeznaniami świadków oraz Prezes Zarządu Fundacji (...) – D. A., jak również znajdowały potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Jednocześnie odwołująca D. A. w swoich zeznaniach wskazała na racjonalne i zgodne z doświadczeniem życiowym powody, dla których zatrudniła A. P. w Fundacji za określonym wynagrodzeniem. Z kolei wskazani powyżej świadkowie, jako osoby współpracujące z odwołującą w ramach realizowanych przez Fundację projektów potwierdzili, że mieli kontakt zarówno osobisty, jak i telefoniczny, czy mailowy z A. P., która koordynowała przebieg realizacji tych projektów. Z tych też względów w ocenie Sądu Okręgowego zeznania wszystkich wskazanych powyżej osób są wiarygodne, gdyż wzajemnie ze sobą korespondują, wspólnie tworzą jednolity, logiczny i nie budzący wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego obraz okoliczności sprawy. Ponadto w dużej mierze relacje świadków, a przede wszystkim stron postępowania, znajdują potwierdzenie w treści zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów. Z tego też względu, Sąd nie znalazł żadnych powodów, aby kwestionować ich wiarygodność w jakiejkolwiek części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania A. P. i Fundacji (...) z siedzibą w G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 14 lipca 2016 r., nr: (...) są zasadne i jako takie zasługują na uwzględnienie.

Przedmiotem niniejszego postępowania było ustalenie, czy umowa o pracę zawarta przez odwołującą A. P. z D. A. – Prezes Zarządu Fundacji (...) z siedzibą w G. w dniu 4 stycznia 2016 r. stanowi ważną i skuteczną umowę o pracę, czy też - jak twierdzi ZUS - umowa ta została zawarta jedynie dla pozoru, w związku z czym nie wywołała ona i nie wywołuje skutków w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia.

Przystępując do oceny prawnej przedmiotu sporu, w pierwszej kolejności przyznać należy, że dokonywana przez organ rentowy kontrola zgłoszeń do ubezpieczenia oraz prawidłowości i rzetelności obliczenia składki oznacza przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania samego tytułu ubezpieczenia wynikającego z zawarcia umowy o pracę, a zatem badania również ważności takiej umowy (por. postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 stycznia 2013 r., III AUa 1039/12 oraz z dnia 25 września 2012 r., III AUa 398/12).

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt. 1, art. 11 ust.1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt. 1 ustawy z dnia 13 października o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963 z późn. zm.), obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalno- rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają pracownicy w okresie od momentu nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). W ujęciu art. 22 § 1 k.p. stosunek pracy to relacja prawna łącząca pracodawcę i pracownika, na której treść składają się wzajemne prawa i obowiązki. Zgodnie z treścią powołanego przepisu zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy pod kierownictwem pracodawcy w czasie i miejscu przez niego wyznaczonym za wynagrodzeniem. Swoistość stosunku pracy wyraża się w jego cechach, które odróżniają go od stosunków cywilnoprawnych, a także zwyczajowej, okazjonalnej pomocy członków najbliższej rodziny świadczonej na rzecz określonego przedsiębiorcy, w ramach których świadczona jest praca. Do tych właściwości stosunku pracy należą: dobrowolność zobowiązania, zarobkowy charakter stosunku pracy, osobisty charakter świadczenia pracy oraz podporządkowanie pracownika co do miejsca, czasu i sposoby wykonywania pracy, wyrażające się również w możliwości wydawania pracownikowi poleceń dotyczących pracy.

Mając na uwadze okoliczności niniejszej sprawy, stwierdzić należało, że sformułowany przez organ rentowy zarzut pozorności umowy o pracę w oparciu o przepis art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p. był chybiony.

Jak trafnie wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 czerwca 2013 r. (II PK 299/12) oświadczenie woli jest złożone dla pozoru, jeżeli jest symulowane. Symulacja ta musi się składać z dwóch elementów. Po pierwsze, strony, które dokonują symulowanej czynności prawnej, próbują wywołać wobec osób trzecich przeświadczenie (niezgodne z rzeczywistością), że ich zamiarem jest wywołanie skutków prawnych, objętych treścią ich oświadczeń woli. Po drugie między stronami musi istnieć tajne, niedostępne osobom trzecim porozumienie, że te oświadczenia woli nie mają wywołać zwykłych skutków prawnych (akt konfidencji). A zatem jest to porozumienie, co do tego, że zamiar wyrażony w treści symulowanych oświadczeń woli nie istnieje lub że zamiar ten jest inny niż ujawniony w symulowanych oświadczeniach. Niezgodność rzeczywistego zamiaru stron z treścią czynności prawnej musi odnosić się do jej skuteczności prawnej oraz woli powołania do życia określonego stosunku prawnego.

Sąd Najwyższy zwraca w tym orzeczeniu uwagę, że przepis art. 83 § 1 k.c. opisuje dwie różne postaci pozorności. Pierwsza z nich dotyczy sytuacji, gdy strony dokonują czynności prawnej dla pozoru i jej dokonanie nie służy ukryciu innej czynności prawnej. Można tu mówić o pozorności zwykłej, bezwzględnej lub o symulacji absolutnej, bezwzględnej. Druga dotyczy sytuacji, gdy strony dokonują czynności prawnej pozornej w celu ukrycia innej czynności prawnej (dysymulowanej), której skutki prawne rzeczywiście chcą wywołać. Czynność prawna pozorna, wyrażająca oświadczenie woli pozorne, nie ukrywające innej czynności prawnej, nie wywołuje między stronami skutków prawnych, gdyż jest nieważna w świetle art. 83 § 1 k.c. Oświadczenie woli stron nie może wywołać skutków prawnych odpowiadających jego treści, ponieważ same strony tego nie chcą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 1986 r., I CR 45/86).

Osoba, która zawarła fikcyjną umowę o pracę, nie podlega ubezpieczeniu społecznemu i nie nabywa prawa do świadczeń wynikających z tego ubezpieczenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1996 r., II UKN 32/96 oraz z dnia 17 marca 1998 r., II UKN 568/97). Fakt, że oświadczenia stron umowy zawierają określone w art. 22 k.p. formalne elementy umowy o pracę, nie oznacza jednak, że umowa taka jest ważna. Jeżeli bowiem strony nie zamierzały osiągnąć skutków wynikających z umowy, w szczególności jeżeli nie doszło do podjęcia i wykonywania pracy, a jedynym celem umowy było umożliwienie pracownikowi skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, umowa taka jest pozorna (art. 83 k.c.).

W świetle ustalonego stanu faktycznego w sprawie nie ulega w ocenie Sądu Okręgowego żadnej wątpliwości, że A. P. świadczyła pracę na podstawie umowy o pracę zawartej z D. A. – Prezes Zarządu Fundacji (...) z siedzibą w G. w dniu 4 stycznia 2016 r. Potwierdzają to w sposób jednoznaczny nie tylko zeznania stron niniejszego postępowania, ale również wiarygodne zeznania świadków: B. Z. i A. B. (2), będących osobami współpracującymi z odwołującą w ramach projektów realizowanych przez Fundację (...). Świadek A. B. (2), będąca Prezesem Zarządu Spółki (...) potwierdziła bowiem, że ubezpieczona pośredniczyła w nawiązaniu współpracy pomiędzy Fundacją (...), a ww. Spółką celem pozyskania nowego sponsora realizowanych projektów i w tym zakresie odbywała z nią osobiste spotkania, w trakcie, których przedstawiała świadkowi pomysły na nowe kampanie, mające na celu pomoc określonym grupom społecznym. W trakcie tych spotkań odwołująca wraz ze świadkiem konsultowały charakter oraz rozmiar nowego projektu, sposób jego realizacji, jak również skalę finansowania. Z kolei świadek B. Z. potwierdziła, że odwołująca zajmowała się w Fundacji także organizacją imprez okolicznościowych m.in. ferii dla dzieci, zamieszkałych w G. i w tym zakresie korzystała z zaopatrzenia sklepu prowadzonego przez ww. świadka w D., zamawiając i odbierając w nim towar, w tym napoje, czy też artkuły spożywcze. Także świadek A. N., będąca Przewodniczącą Rady Fundacji wskazała, że odwołująca zajmowała się bieżącymi sprawami Fundacji i w tym zakresie kontaktowała się z A. P. telefonicznie około 4-5 razy. Wskazany powyżej świadek oraz Prezes Zarządu D. A. potwierdzili również, że już wcześniej, a mianowicie przed podpisaniem umowy o pracę w dniu 4 stycznia 2016 r., ubezpieczona doradzała Fundacji pod kątem pozyskiwania nowych sponsorów celem zdobycia źródeł finansowania przygotowywanych projektów m.in. w ramach programu (...), przy czym jej wsparcie miało wówczas charakter nieodpłatnej pomocy świadczonej w ramach wolontariatu i nie opierało się na zasadzie pracowniczego podporządkowania. Odwołująca znała zatem strukturę Fundacji, sposób jej działania oraz cele statutowe, którą to wiedzę wykorzystywała później w ramach realizowania powierzonych obowiązków pracowniczych. Jednocześnie należy wskazać, iż wbrew ocenie organu rentowego, istnieją dowody na potwierdzenie faktu świadczenia przez odwołującą pracy na rzecz ww. płatnika składek, co prowadzi do przyjęcia, że umowa o pracę z dnia 4 stycznia 2016 r. została zawarta zgodnie z przepisami prawa pracy.

W rozpoznawanej sprawie A. P. z dniem 4 stycznia 2016 r. podjęła pracę w ramach stosunku pracy w wymiarze pełnego etatu i wykonywała ją do momentu przejścia na zwolnienie lekarskie, natomiast pracodawca świadczenie to przyjmował - co w świetle przekonującego stanowiska Sądu Najwyższego, wyklucza przyjęcie pozorności umowy o pracę. Wprawdzie Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 14 marca 2001 r. (II UKN 258/00) i z dnia 19 stycznia 2010 r. (I UK 261/09) podniósł, że brak pozorności nie wyklucza rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.), to jednak w ocenie Sądu Okręgowego, teza taka powinna mieć mocne, jednoznaczne oparcie w stanie faktycznym sprawy i nie może pozostawać jedynie w sferze domysłów, czy sugestii ze strony organu rentowego - jak to miało miejsce w niniejszej sprawie. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu treści tej czynności prawnej, że z punktu widzenia formalnego nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest zakazane przez ustawę. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są więc sobie bliskie znaczeniowo i czasem się pokrywają. Organ rentowy nie może jednak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji zasadnie twierdzić, iż przedmiotowa umowa zawarta została dla pozoru, a jednocześnie zmierzała do obejścia prawa w rozumieniu art. 58 k.c. Przepisy art. 83 k.c. i art. 58 § 1 k.c. stanowią odrębne, samodzielne i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Czynność zmierzająca do obejścia prawa nie może być jednocześnie czynnością pozorną z tego choćby względu, że pierwsza zostaje rzeczywiście dokonana, druga zaś jest jedynie symulowana. Niekiedy ważna może być w świetle art. 83 § 1 zd. drugie k.c. czynność ukryta. Dopiero wówczas jest możliwe badanie jej treści i celu w świetle kryteriów wyrażonych w art. 58 k.c. Nie jest więc możliwe obejście prawa poprzez dokonanie czynności prawnej pozornej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2013 r. I UK 649/12).

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy nie potwierdzają zatem, aby celem zawartej umowy o pracę był brak woli rzeczywistego jej świadczenia z jednej strony i brak woli korzystania z tej pracy przez drugą stronę. Umowa o pracę z dnia 4 stycznia 2016 r., jako czynność prawna - nie była również sprzeczna z ustawą i nie zmierzała do wywołania celu sprzecznego z ustawą. Tezę powyższą potwierdza treść dokumentów w postaci umowy o pracę, dowodów wpłat wynagrodzenia, a także zakresu czynności odwołującej A. P.. O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowana jako obejście prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 r. II UK 334/07). Zważyć przy tym należy, że w okresie objętym zaskarżoną decyzją, odwołująca posiadała inny tytuł do ubezpieczeń społecznych, rodzący obowiązek ubezpieczenia – w postaci zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej z siedzibą w J.. Tym samym bezzasadne jest twierdzenie organu rentowego odnośnie tego, że zawierając umowę o pracę w dniu 4 stycznia 2016 r. odwołująca zmierzała jedynie do uzyskania tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z ciążą i macierzyństwem, albowiem taki tytuł już posiadała z uwagi na zatrudnienie u innego pracodawcy.

Jak już zostało wskazane potwierdzeniem faktu realizowania przez A. P. umowy o pracę z dnia 4 stycznia 2016 r. obok powołanych wyżej dokumentów, są również wiarygodne i korespondujące ze sobą relacje świadków oraz stron postępowania. W ich świetle A. P. jeszcze przed zawarciem przedmiotowej umowy o pracę zdobyła praktyczne doświadczenie w pracy o profilu tożsamym do działalności prowadzonej przez Fundację. Od dnia 1 czerwca 2015 r. ubezpieczona świadczyła bowiem pracę na rzecz Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej z siedzibą w J. w oparciu o kolejno zawierane umowy zlecenia. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej z siedzibą w J. prowadzi szeroko rozumianą działalność pomocową, ale również wykorzystując zasoby ludzkie i materialne animuje działania samopomocowe i współtworzy rozbudowany lokalny system wsparcia społecznego ludzi z różnymi problemami. Analogiczne zadania ubezpieczona wykonywała następnie na rzecz Fundacji (...). Odwołująca legitymuje się także wykształceniem wyższym kierunkowym w zakresie Doradztwa Zawodowego oraz Doradztwa Psychospołecznego, albowiem w 2006 r. ukończyła z wynikiem dobrym studia licencjackie na kierunku Socjologia Wydziału Nauk Społecznych Wyższej Szkoły (...) z siedzibą w L., a w 2008 r. uzupełniające studia magisterskie na kierunku Socjologia Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu (...). Dodatkowo w latach 2013-2014 ubezpieczona odbyła szereg bezpłatnych kursów, współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu (...) m.in. na temat nowoczesnego zarządzania kryzysowego, zasad prowadzenia zrównoważonego rozwoju gminy, udzielania zamówień publicznych w (...), przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, zwiększania efektywności współpracy z organizacjami pozarządowymi na terenie gminy, zlecania zadań publicznych w gminie, zasad ogłaszania aktów prawa miejscowego, efektywnej komunikacji interpersonalnej oraz zasad rozwoju przestrzennego gminy. W latach 2014-2015, ubezpieczona zaczęła także nieodpłatnie udzielać się w Fundacji (...), jak również brać udział w międzynarodowych projektach, warsztatach i szkoleniach organizowanych przez (...) Sieć Edukacyjną, Federację (...), Fundację (...) (...) oraz (...) Centrum Organizacji (...). W tym względzie, nie można zatem przyjąć, że przed zawarciem umowy z dnia 4 stycznia 2016 r. odwołująca nie posiadała kwalifikacji, jak również doświadczenia zawodowego niezbędnego do wykonywania pracy na stanowisku koordynatora ds. promocji i realizacji zadań. Ponadto – co istotne – w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia przepisu art. 22 § 1 k.p. ponieważ A. P. zobowiązała się i świadczyła pracę określoną w umowie o pracę na rzecz pracodawcy Fundacji (...) i pod kierownictwem jej Prezes Zarządu D. A., za co otrzymywała ustalone w umowie wynagrodzenie. W takiej sytuacji niewątpliwie posiadała status pracownika, zaś zawarta w dniu 4 stycznia 2016 r. pomiędzy stronami umowa o pracę nie może być uznana za czyn-ność prawną pozorną, bądź też sprzeczną z prawem lub mającą na celu obejście prawa, co w konsekwencji powodowałoby jej nieważność. Jednocześnie podkreślić należy, że w ramach stosunku pracy pracownik jest podporządkowany pracodawcy co do sposobu, miejsca i czasu wykonywania pracy. Podporządkowanie to nie ma jednak charakteru absolutnego. Zgodnie z art. 100 § 1 k.p. pracownik ma obowiązek wykonywać tylko te polecenia, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z umową o pracę lub przepisami prawa. Pracownik wykonuje także pracę pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. W realiach rozpoznawanej sprawy, Prezes Zarządu sama zaproponowała odwołującej, aby ta wykonywała powierzone jej obowiązki w domu m.in. z uwagi na jej stan zdrowia oraz fakt, iż lokal, w którym znajduje się siedziba Fundacji nie był przystosowany do wykonywania w nim obowiązków służbowych, albowiem nie posiadał centralnego ogrzewania oraz łącza internetowego. Prezes Zarządu wychodziła bowiem z założenia, że najbardziej zależy jej na efektach pracy odwołującej, przy czym bez znaczenia pozostawała okoliczność, w jakim miejscu odwołująca będzie realizowała powierzonej jej czynności. Powyższe nie niweczy jednak występowania zasady pracowniczego podporządkowania, albowiem odwołująca wszystkie powierzone jej obowiązki wykonywała pod kierownictwem i nadzorem Prezes Zarządu Fundacji, jak również pozostawała w stosunku do pracodawcy w pełnej dyspozycyjności, stawiając się w siedzibie Fundacji na każde polecenie przełożonego oraz każdorazowo uczestnicząc w spotkaniach członków Zarządu Fundacji organizowanych w lokalach położonych w centrum miasta. Brak jest zatem podstaw do stwierdzenia, że w stosunku pracy, łączącym strony brak było elementu podporządkowania pracowniczego, co mogłoby świadczyć o tym, że umowa o pracę z dnia 4 stycznia 2016 r. została zawarta nie w celu faktycznego wykonywania przez odwołującą obowiązków pracowniczych, lecz wyłącznie w zamiarze uzyskania wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z ciążą i macierzyństwem.

Nie można też pominąć faktu, że praktycznie niemożliwe jest ocenienie wartości pracy konkretnego pracownika dla jego pracodawcy, ponieważ nie decydują o tym wyłącznie kryteria obiektywne, a poza tym stanowi to niedozwoloną ingerencję w prawa przedsiębiorcy do ustalania wynagrodzenia za pracę, oczywiście z wyłączeniem sytuacji gdy mamy do czynienia z wyzyskiem, czy naruszaniem praw pracowniczych wynikających z przepisów Kodeksu pracy, obowiązujących ustaw i aktów prawnych niższej rangi regulujących te kwestie (np. prawa do godnego wynagrodzenia itp.). W tym zakresie Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie III AUa 536/09, zgodnie z którym krótkotrwałe wykonywanie pracy, nawet ze stosunkowo wysokim wynagrodzeniem, nie może stanowić podstawy do uznania zawartej umowy o pracę za nieważną i prowadzić do uznania, że brak jest podstaw do objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym. W niniejszej sprawie zdaniem Sądu wynagrodzenie odwołującej nie było jednak zawyżone, a nadto było adekwatne i odpowiednie do świadczonej przez nią pracy oraz posiadanego wykształcenia i doświadczenia zawodowego. Względy te, jak również fakt, że odwołująca już wcześniej pomagała w pracy na rzecz Fundacji przesądziły o tym, że D. A. postanowiła zatrudnić na nowo utworzone stanowisko pracy właśnie A. P., którą darzyła zaufaniem. Ponadto, jak już zostało wskazane, odwołująca posiadała odpowiednie przygotowanie w tym zakresie, albowiem w okresie od kwietnia do końca grudnia 2015 r. pomagała w Fundacji w zakresie prowadzonej przez nią działalności w oparciu o określone cele statutowe. Z kolei od chwili zawarcia umowy o pracę w dniu 4 stycznia 2016 r. nie była to już doraźna, dobrowolna, w miarę wolnego czasu i ochoty osoby pomagającej i nieodpłatna pomoc jaką odwołująca świadczyła na rzecz Fundacji (...) lecz stała, ciągła (nie okazjonalna), podporządkowana i odpłatna praca na rzecz określonego pracodawcy. Nie budzi przy tym wątpliwości, że odwołująca była w szóstym miesiącu ciąży podpisując umowę o pracę z D. A. – Prezes Zarządu Fundacji (...). Jednak w żadnej mierze w przekonaniu Sądu Okręgowego nie może to być okoliczność dyskredytującajej sytuację prawną. Trzeba bowiem pamiętać, że polskie ustawodawstwo nie przewiduje zakazu zatrudniania kobiet w ciąży, wręcz przeciwnie, szereg norm prawnych ma na celu ochronę macierzyństwa, a założenie to nie jest również obce ubezpieczeniom społecznym.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w uzasadnieniu wydanej decyzji kwestionował również zasadność zatrudnienia nowego pracownika, jakim była A. P., argumentując to okolicznością, że płatnik składek wykazywał stratę finansową. W tym miejscu podkreślenia wymaga jednak, że nie jest rolą organu rentowego decydowanie o polityce kadrowej konkretnego podmiotu prawnego. Strata finansowa, która powstaje w ciągu roku podatkowego, nie jest zjawiskiem nienormalnym, zwłaszcza mając na uwadze, że płatnikiem składek jest organizacja pozarządowa, utrzymująca się głównie z dotacji darczyńców, co nie oznacza jednak, że jest to sytuacja trwała. Właśnie niesatysfakcjonujące wyniki finansowe często stają się motywem zatrudniania nowych pracowników, których praca — stanowiąc początkowo dodatkowy koszty — ma w perspektywie przynieść poprawę kondycji firmy. Obowiązujące przepisy nie dają organowi rentowemu możliwości kwestionowania decyzji kadrowych przedsiębiorcy, a także wpływu na podejmowanie zobowiązań przez pracodawcę. Kontrola ZUS może dotyczyć tylko i wyłącznie faktycznego zatrudnienia i wykonywania przez osobę ubezpieczoną czynności wynikających z zawarcia umowy o pracę. Bezzasadne jest zatem stanowisko ZUS, że płatnika składek nie było stać na zatrudnienie odwołującej. Ponadto, jak o tym była już mowa, pracodawca w istocie — niezależnie od swojej sytuacji finansowej — był zmuszony zatrudnić nowego pracownika, który wspomógłby członków Zarządu Fundacji w wykonywaniu jej bieżących spraw z uwagi na nagromadzenie zadań w tym zakresie oraz intensywny okres związany z realizacją wielu projektów międzynarodowych, jak i lokalnych. Prezes Zarządu Fundacji D. A. widziała także w odwołującej potencjał pod względem rozwoju działalności Fundacji m.in. z uwagi na fakt, że ubezpieczona wcześniej była zatrudniona w Urzędzie Gminy w C. wobec, czego dysponowała dużą bazą podmiotów, zarówno osób fizycznych, jak i firm, które w przyszłości mogłyby udzielić Fundacji finansowego wsparcia m.in. w formie dotacji. Zrozumiałym jest zatem, że D. A. postanowiła zatrudnić właśnie odwołującą na nowo utworzone stanowisko pracy, albowiem liczyła na to, że przyniesie to pozytywne skutki dla Fundacji w postaci pozyskania nowych darczyńców i przyczyni się do sfinalizowania kolejnych projektów pomocowych, a tym samym wpłynie korzystnie na sytuację finansową Fundacji. Na marginesie wskazać tylko należy, Fundacja pomimo wykazania straty na dzień 31 grudnia 2015 r., w całym roku kalendarzowym osiągnęła przychody określone statutem oraz dotacje w łącznej wysokości 64.153,65 zł, a zatem ze środków tych mogła wygospodarować kwotę w wysokości 3,500 zł brutto, przeznaczoną na wynagrodzenie dla A. P..

Reasumując, skoro pomiędzy stronami powstał ważny stosunek pracy i był on faktycznie realizowany, odwołująca A. P. podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963 z późn. zm.) od dnia 4 stycznia 2016 r.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy uwzględnił oba odwołania od decyzji z dnia
14 lipca 2016 r., nr: (...), w konsekwencji czego na podstawie art. 477 ^{( 14 )} § 2 k.p.c. , zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że odwołująca A. P. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym pracowników z tytułu zatrudnienia u płatnika składek Fundacji(...) od dnia
4 stycznia 2016 r.

SSO Włodzimierz Czechowicz

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)