Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2017 r. w Gdańsku

sprawy Z. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Z. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 czerwca 2016 r., sygn. akt V U 499/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Z. J. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Alicja Podlewska SSA Bożena Grubba SSA Barbara Mazur

Sygn. akt III AUa 1883/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczony Z. J. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 24 maja 2016 r., odmawiającej prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Skarżący domagał się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie wnioskowanego świadczenia, podnosząc iż pracował w warunkach szczególnych ponad 15 lat.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych podnosząc, iż ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. nie wykazał wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat.

Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 29 września 2016 r. oddalił odwołanie.

Sąd I instancji dokonał następujących ustaleń faktycznych i prawnych.

Ubezpieczony Z. J., urodzony w dniu (...), w dniu 13 maja 2013 roku złożył wniosek o emeryturę. Ubezpieczony był członkiem OFE, lecz wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku emerytalnym za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa. W ocenie organu rentowego, według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r., wykazał okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 25 lat, w tym w ocenie organu rentowego żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczonemu do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od dnia 1 września 1970 r. do dnia 30 listopada 1995 r. w Piekarni- (...) w C., ponieważ ubezpieczony nie przedłożył świadectwa pracy. Zaskarżoną decyzją z dnia 24 maja 2016 r. odmówiono mu prawa do emerytury z uwagi na nie wykazanie wymaganego 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony Z. J. ukończył Technikum Ekonomiczne w B. i po 2,5 letnim okresie nauczania na podbudowie (...) Szkoły (...) uzyskał tytuł technika technologii produkcji rolno-spożywczej o specjalności piekarstwo. W dniu 30 czerwca 1977 r. złożył egzamin mistrzowski i nabył uprawnienia mistrza w rzemiośle cukiernictwo.

W okresie od dnia 1 września 1970 r. do dnia 21 marca 1996 r. ubezpieczony Z. J. zatrudniony był stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Piekarni - (...) w C..

Początkowo pracował w ramach umowy o praktyczną naukę zawodu w zawodzie piekarza, którą aneksem z dnia 17 marca 1971 r. zamieniono z piekarza na cukiernika.

W okresie od 1970 r. do 1979 r. zajmował stanowisko cukiernika, a od dnia 1 grudnia 1979 r. kierownika cukierni.

Do zakresu czynności ubezpieczonego na stanowisku cukiernika należało sporządzanie serników, jabłeczników, makowców, herbatników, doprawianie wszelkiego rodzaju kremów, mas, polew, wykonywanie dekoracji ciast.

Jako kierownik piekarni nadzorował prace podległych mu pracowników, szkolił uczniów, zamawiał towar i wykonywał inne czynności zabezpieczające sprawne działalnie piekarni.

Praca ubezpieczonego w okresie zatrudnienia od dnia 1 września 1970 r. do dnia 30 listopada 1995 r. w Piekarni- (...) w C. nie była pracą w warunkach szczególnych. Ubezpieczony według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r. nie posiada wymaganego 15-to letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy wskazał, że w myśl art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zaś ust. 2 ww. przepisu stanowi, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 ww. ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 i 2 tegoż rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 r., II UKN 39/00 Prok. i Prawo).

W ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony nie spełnia warunku co do posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Na podstawie zachowanej kompletnej dokumentacji zgromadzonej w aktach osobowych Sąd I instancji uznał, że ubezpieczony pobierał naukę zawodu piekarza, którą aneksem z dnia 17 marca 1971 r. zamieniono z piekarza na cukiernika. W okresie od 1970 r. do 1979 r. zajmował stanowisko cukiernika, a od dnia 1 grudnia 1979 r. kierownika cukierni.

W tym okresie, co wynika z analizy akt osobowych, do zakresu czynności ubezpieczonego jako cukiernika należało sporządzanie serników, jabłeczników, makowców, herbatników, doprawianie wszelkiego rodzaju kremów, mas, polew, wykonywanie dekoracji ciast. Jako kierownik piekarni ubezpieczony wykonywał szereg czynności administracyjnych, m.in. zamawiał towar, zabezpieczał sprawną dostawę produktów do odbiorców, szkolił uczniów.

Dalej Sąd I instancji wskazał, że analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do przywołanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że wymieniona w poz. 11 działu X prace przy wypieku pieczywa, są pracami w szczególnych warunkach i ich wykonywanie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy uprawnia do emerytury w obniżonym wieku.

Wobec tego Sąd Okręgowy zważył, że okres zatrudnienia ubezpieczonego na stanowisku cukiernika w pełnym wymiarze czasu pracy nie jest pracą w szczególnych warunkach.

Pracą przy wypieku pieczywa jest bowiem ciągła praca w wysokiej temperaturze, czyli w ciągłym kontakcie z piecem piekarniczym. Do powierzonych ubezpieczonemu obowiązków pracowniczych nie należał wyłącznie wypiek pieczywa, a tym samym nie był on narażony na oddziaływanie termiczne przez całą dniówkę roboczą. Ubezpieczony będąc zatrudnionym na stanowisku cukiernika zajmował się wyłącznie wypiekiem ciast i ich dekoracją, a w późniejszym okresie zatrudnienia wykonywał czynności kierownika.

W ocenie Sądu I instancji, wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w załączniku do rozporządzenia z 1983 r. nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Nadto Sąd Okręgowy wskazał, że zasadą w polskim systemie ubezpieczeń społecznym jest przyznawanie prawa do emerytury na zasadach ogólnych po ukończeniu co najmniej 65 lat przez mężczyznę. Ustawodawca przewiduje również możliwość nabycia uprawnień emerytalnych przy obniżonym wieku emerytalnym, jednak jest to wyjątek od zasady. Jednym z nich jest nabycia prawa z tytułu obniżenia wieku emerytalnego o 5 lat w przypadku wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Należy jednak pamiętać, że skoro jest to wyjątek od zasady, to w takim przypadku należy stosować przepisy w sposób ścisły, bez możliwości stosowania kolejnych odstępstw od obowiązującej zasady.

Ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych za sporny okres. Nadto wszystkie zachowane dokumenty pracownicze z okresu zatrudnienia potwierdzały jednoznacznie, że ubezpieczony w całym spornym okresie pracował wyłącznie jako cukiernik, a następnie jako kierownik obiektu.

Brak było jakiegokolwiek dowodu na okoliczność świadczenia przez ubezpieczonego pracy w charakterze piekarza. Z powyższych powodów w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy brak było podstaw do przyjęcia, że ubezpieczony wykonywał prace w warunkach szczególnych jako piekarz, a z pewnością praca cukiernika i kierownika do takiej nie należy.

W ocenie Sądu Okręgowego materiał dowodowy, nie dawał podstaw pewnych i konkretnych do uznania, że ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze wykonywał prace w warunkach szczególnych.

Skoro jak już zostało wskazane na wstępie, prawo do emerytury przy obniżonym wieku emerytalnym jest wyjątkiem od zasady, a niewątpliwie zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do stwierdzenia w sposób nie budzący wątpliwości, że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych w spornym okresie, których łączna suma przekraczała 15 lat, to tym samym brak było podstaw do przyznania prawa do żądanego świadczenia emerytalnego na podstawie art. 184 w związku z art. 32 cytowanej ustawy o emeryturach i rentach.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w pkt I wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie II sentencji wyroku na podstawie art. 102 k.p.c. Zdaniem Sądu I instancji za nieuzasadnione należy uznać obciążenie ubezpieczonego kosztami procesu. W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy uznał, że zachodzą przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c., albowiem ubezpieczony działał w procesie w przeświadczeniu słuszności swych żądań, a ocena ich zasadności wymagała prawidłowej wykładni przepisów prawa.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony, zaskarżając go w całości, zarzucając niezgodność ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego z materiałem dowodowym zebranym w sprawie, w szczególności poprzez ustalenie, że w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy brak było podstaw do stwierdzenia, że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych w spornym okresie, których łączna suma przekraczała 15 lat i tym samym brak jest podstaw do przyznania prawa do świadczenia emerytalnego na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia emerytalnego, ewentualnie uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów dotychczasowego postępowania.

Nadto skarżący w apelacji zawarł wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenia dowodów z zeznań wskazanych świadków, na okoliczność świadczenia przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych w charakterze piekarza, warunków zatrudnienia ubezpieczonego w Piekarni- (...) w C..

Uzasadniając swoje stanowisko, ubezpieczony podniósł, iż bezsporną między stronami pozostawała okoliczność, iż ubezpieczony w okresie od dnia 1 września 1970 r. do dnia 21 marca 1996 r. był zatrudniony w Piekarni- (...) w C.. Ubezpieczony w ramach zatrudnienia świadczył pracę stałe i w pełnym jej wymiarze. Z wyjaśnień ubezpieczonego wynika, iż ubezpieczony wykonywał w szczególnych warunkach pracę jako piekarz. W szczególności praca ubezpieczonego polegała na przygotowaniu sprzętu do produkcji chleba, tj. blachy, koszyków do wyrabiania chleba, kształtowaniu bochenków chleba, rogali, chałek, bułek, sporządzaniu rozczynów do chleba, przecieraniu ręcznym (przez sito) mąki, jak również na uczestniczeniu w wypieku chleba. W ramach wypieku chleba ubezpieczony wkładał na łopatach, a następnie wyjmował upieczony z pieca chleb i układał go na półkach. Wszystkie wymienione wyżej prace ubezpieczony wykonywał ręcznie, gdyż zakład w którym pracował nie był wtedy zmechanizowany. Ponadto przez cały proces technologiczny produkcji chleba ubezpieczony narażony był na działanie wysokiej temperatury w pomieszczeniach. Dopiero po upływie pewnego czasu ubezpieczony dodatkowo rozpoczął naukę na kierunku ciastkarz, nie zaprzestając świadczyć pracę w charakterze piekarza w opisanym wyżej zakresie.

Wobec tego, zdaniem skarżącego, praca jaką wykonywał ubezpieczony we wskazanym wyżej zakresie jest pracą w szczególnych warunkach, gdyż związana była z czynnikami ryzyka determinowanymi chociażby procesem technologicznym produkcji pieczywa, który realizowany był warunkach gorącego mikroklimatu. Z uwagi na prace w warunkach szczególnych ubezpieczony podczas swojego zatrudnienia kierowany był nie tylko na badania okresowe, ale też badania szczególne związane z przekroczeniem norm wynikających z zapylenia i wilgotności w zakładzie pracy.

Ponadto ubezpieczony, poza zakresem swoich, wskazanych wyżej codziennych obowiązków służbowych, przyuczał uczniów do zawodu, co również wiązało się z przebywaniem na hali produkcyjnej bezpośrednio przy produkcji chleba. Gdy ubezpieczony nie przyuczał uczniów to realizował proces produkcji chleba na hali produkcyjnej z innymi piekarzami.

W grudniu 2016r. ubezpieczony złożył do akt świadectwo pracy w warunkach szczególnych

z dnia 31 marca 2009r. podpisane przez likwidatora (...) w C. T. S., z wyjaśnieniem, iż dopiero teraz je odnalazł (pismo ubezpieczonego i świadectwo k. 41, 42 a.s.) Z powyższego świadectwa wynika, iż w okresie od grudnia 1979 r. do marca 1996r. ubezpieczony „stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy wypieku pieczywa oraz kontroli jakości produkcji pieczywa i dozorze technicznym i technologicznym wypieku pieczywa”.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa prawnego za II instancję według norm przepisanych. Organ rentowy oświadczył, iż zaskarżone orzeczenie jest prawidłowe.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelację ubezpieczonego należało oddalić, bowiem nie zawiera ona zarzutów skutkujących koniecznością zmiany, bądź uchylenia zaskarżonego wyroku.

Sporne było, czy Z. J. spełnił kumulatywnie wszystkie przesłanki niezbędne do nabycia prawa do emerytury w oparciu o przepisy art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887 j.t., dalej: „ustawa emerytalna”).

Okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia wyznacza prawo materialne. Sąd I instancji prawidłowo powołał przepisy stanowiące podstawę rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Przypomnieć zatem jedynie należy, iż zgodnie z art. 184 ustawy emerytalnej, ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 roku uzyskują prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy jeżeli m.in. w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym oraz mają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy o którym mowa w art. 27 ustawy (25 lat dla mężczyzn, 20 lat dla kobiet). Kwestię stażu pracy w warunkach szczególnych reguluje natomiast przepis § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 – dalej: „rozporządzenie”), zgodnie z którym okres ten winien wynosić co najmniej 15 lat, a sama praca musi być wymieniona w wykazie A stanowiącym załącznik do przedmiotowego rozporządzenia.

Skarżący osiągnął wiek 60 lat w dniu (...) r., był członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego i w złożonym wniosku o emeryturę wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa oraz na dzień 1 stycznia 1999 r. wykazał 28 lat, 3 miesiące i 27 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Sporne było wyłącznie, czy legitymował się co najmniej 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych na dzień 01 stycznia 1999r. Podkreślić trzeba, iż na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej, prawo do emerytury nabywa osoba, która spełni wszystkie normatywne warunki łącznie.

Z materiału dowodowego zgromadzonego przez Sąd I instancji (dokumentacja w aktach osobowych: umowa o naukę zawodu, angaże, podania, zaświadczenia, opinie, odpis świadectwa nauki, zakresy obowiązków, odpis dyplomu mistrzowskiego, umowy o przygotowanie ucznia do nauki zawodu i wykazy uczniów; zeznania ubezpieczonego) oraz z materiału uzupełnionego na etapie postępowania apelacyjnego (zeznania świadków R. S. i J. O. oraz zeznania uzupełniające ubezpieczonego) wynika, iż ubezpieczony w spornym okresie był zatrudniony:

- od dnia 1 września 1970 r. do dnia 1 grudnia 1973 r. w Gminnej Spółdzielni (...) w C., przy czym do 24 czerwca 1973r. na podstawie umowy o naukę zawodu piekarza, a od marca 1971r. na podstawie umowy o naukę zawodu cukiernika, kształcąc się jednocześnie w (...) Szkole Zawodowej dla Pracujących w C.; a następnie od 25 czerwca 1973r. do grudnia 1973r. jako cukiernik (pomocnik, stażysta); Czas pracy ubezpieczonego jako ucznia, do chwili ukończenia przez niego 16 lat życia, wynosił 36 godzin tygodniowo, a po ukończeniu 16 lat – normalny czas pracy stosowany w zakładzie, przy czym do godzin pracy wliczony był czas dokształcania się (§ 7 i 10 ust 2 umowy o naukę zawodu z dnia 01 września 1970 r.). Nadto w umowie o naukę zawodu postanowiono, iż ubezpieczony nie będzie zatrudniony przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia wymienionych w obowiązujących przepisach o pracach zabronionych młodocianym (§ 8 umowy).

- od dnia 2 grudnia 1973 r. do dnia 29 września 1976 r. w Gminnej Spółdzielni (...) w C. jako cukiernik – zajmując się produkcją ciast, w tym robieniem kremów i dekorowaniem; przy czym w okresie od dnia 26 kwietnia 1974 r. do dnia 12 kwietnia 1976 r. odbył zasadniczą służbę wojskową.

- od dnia 4 października 1976 r. do dnia 30 listopada 1979 r. w (...) Wojewódzkiej Spółdzielni (...) w C. jako ciastkarz – dekorant. W tym okresie w ramach świadczonej pracy zajmował się sporządzaniem wszelkiego rodzaju wyrobów jednorodnych i masowych produkowanych wyrobów składanych (takich jak np. serniki, jabłeczniki, makowce, herbatniki), krojeniem ciast, doprawianiem wszelkiego rodzaju miękkiej masy, kremy, polewy. Nadto skarżący doprawiał kremy i inne półprodukty dekoracyjne do stanu i konsystencji nadającej się do obróbki, wykonywał złożone dekoracje ciastek i innych wyrobów gotowych. Do tego ubezpieczony wykonywał wszystkie inne prace wskazane przez kierownika ciastkarni i brygadzistę. Zgodnie z opinią z dnia 7 grudnia 1979 r. ubezpieczony jako cukiernik – dekorant prezentował bardzo wysokie umiejętności w zakresie produkcji ciast.

W tym okresie zatrudnienia: ubezpieczony: 1) w dniu 30 czerwca 1977r. uzyskał tytuł mistrza w rzemiośle cukiernictwa; 2) od 01 września 1976r. do 19 grudnia 1979 r. odbył naukę w Technikum Ekonomicznym Zaocznym w B. uzyskując tytuł technik technologii produkcji rolno spożywczej o specjalności piekarstwo; 3) we wrześniu- październiku 19779 r. ukończył kurs dla instruktorów praktycznej nauki zawodu .

- od dnia 1 grudnia 1979 r. do dnia 21 marca 1996 r. ponownie w Gminnej Spółdzielni (...) w C. w charakterze kierownika ciastkarni, a następnie kierownika piekarni i ciastkarni, „odpowiedzialnego materialnie za powierzone mu towar i inny majątek”. W zakładzie znajdowało się pomieszczenie produkcyjne piekarnicze, w którym znajdowały się dwa piece, oraz sąsiadujące z nim pomieszczenie produkcyjne ciastkarni, a ponadto takie pomieszczenia jak m.in. magazyn główny surowców, magazyn dobowy surowców, magazyn produktów gotowych, szatnia, pomieszczenie biurowe kierownika. Praca odbywała się na zmiany. Ubezpieczony pracował przede wszystkim w godzinach od 6.00-14.00. Wyrób ciastek, wyrób mas, kremów do tortów, dekorowanie odbywało się w hali ciastkarni, a wypiekanie ciast w hali piekarniczej, bo tylko tam były dwa piece. Z zeznań ubezpieczonego wynika, iż temperatura na tej hali wynosiła około 28-29 ^o. Na hali piekarniczej odbywała się produkcja i wypiek pieczywa. Na obu tych halach pracowali piekarze i ciastkarze. Pracą na hali piekarniczej, hali ciastkarni, bezpośrednio nadzorowali brygadziści pracujący również na hali.

Zgodnie z umową o pracę z dnia 01 grudnia 1979 r. na stanowisko kierownika ciastkarni materialnie odpowiedzialnego, ubezpieczony przejął na siebie pełną odpowiedzialność osobistą i majątkową za przejęty majątek pracodawcy oraz za należyte prowadzenie magazynu. Wynagrodzenie ubezpieczonego ustalane było wg stawki godzinowej, plus dodatek funkcyjny, stażowy, premia regulaminowa. a od 1988 r. ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenia stałe zasadnicze zamiast wg stawki godzinowej.

Do zakresu ubezpieczonego (zgodnie z zakresem czynności z dnia 1 czerwca 1980 r.) należało m.in. „składanie zapotrzebowania na surowce, materiały pomocnicze, sprzęt i urządzenia techniczne, utrzymanie w zakładzie odpowiednich ilości zapasów surowców i materiałów pomocniczych zgodnie z obowiązującymi normami; zabezpieczenie zapasów surowcowych, materiałów pomocniczych i wyrobów gotowych od ubytków, zniszczenia i kradzieży; realizowanie zamówień sklepów na pieczywo, zgłoszenia zapotrzebowania na środki transportowe, pojemniki i opakowania do przewozu pieczywa; pilnowanie właściwych warunków przechowywania i przewozu wszelkiego pieczywa; przestrzeganie prawidłowej technologii procesu produkcyjnego i receptur, czuwanie nad prawidłową jakością i wagą pieczywa, załatwianie pozytywnie słusznych reklamacji ludności co do jakości pieczywa i usług; kontrola jakości surowców i materiałów przyjmowanych, przestrzeganie oszczędnego zużycia surowców, materiałów pomocniczych; przestrzeganie terminowego zwrotu opakowań; prowadzenia rachunkowości technicznej prawidłowo i na bieżąco zgodnie z obowiązującą instrukcją, sporządzanie wymaganej sprawozdawczości; prowadzenie rzetelnie i terminowo dokumentacji pracy pracowników zakładu i przekazywanie do działu księgowości; zabezpieczenie i chronienie majątku zakładu oraz wyliczanie się wobec zarządu spółdzielni z całości powierzonego majątku; ustalenie i zgłoszenie do wiceprezesa ds. produkcji potrzeb inwestycyjnych i remontowych zakładu; zapobieganie o wyposażenie zakładu w urządzenia sanitarne i apteczkę podręczną oraz nadzorowanie ich: przestrzeganie przepisów sanitarnych, nadzorowanie w tym zakresie podwładnych; ustalenie czasu trwania przerw w pracy pracowników czystości i ładu na stanowiskach pracy oraz higieny osobistej pracowników w czasie wykonywania produkcji; zapewnienie warunków bezpieczeństwa i higieny pracy i p.poż. oraz zabezpieczenie mienia, przestrzegania przepisów w tym zakresie i kontrola ich przestrzegania przez pracowników, utrzymanie w stanie zdolnym do natychmiastowego użycia sprzętu i urządzeń p.poż.; ścisłe współdziałanie ze służbą bezpieczeństwa i higieny pracy przy organizowaniu planów pracy, warunków pracy i zapewnienia realizacji poprawy tych warunków; organizowanie stanowisk robotniczych w myśl założeń i bezpieczeństwa, organizowanie i prowadzenie prac w sposób zabezpieczający przed wypadkiem; zapewnienie zatrudnionym odzieży i obuwia roboczego i ochronnego oraz sprzętu ochrony osobistej; pilnowanie okresowych badań lekarskich pracowników; udzielanie pomocy podwładnym i pouczenie ich o obchodzeniu się z maszynami i urządzeniami w zakładzie; organizowanie narad roboczych z pracownikami zakładu; nadzór nad pracą pracowników, analizowanie wydajności pracy i stałe usprawnienie metod pracy i działalności zakładu, opieka nad racjonalizatorami i dopomaganie im przy opracowaniu pomysłów; roztoczenie opieki nad uczniami, udzielanie im pomocy w celu umożliwienia należytego przygotowania do zawodu; zapoznanie pracowników zakładu z obowiązującymi planami, ustalenie zadań pomocniczych wynikających z planów produkcji i usług oraz konieczność zaspokojenia potrzeb ludności, organizowanie produkcji, wyznaczanie zadań dziennych ilościowych, asortymentowych, dokonywanie podziału pracy, ustalenia kolejności zmian oraz kontrolowanie ich przebiegu; wystąpienie z wnioskiem do zarządu w sprawie przyjmowania i zwalniania, awansowania nagradzania pracowników cukierni; opracowanie rocznych i operatywnych planów produkcji oraz udział w opracowaniu kosztów i wyników oraz planu remontów; współpraca z kierownikami komórek spółdzielni w zakresie zaopatrzenia w surowce oraz w zakresie analizowania zapatrzenia na pieczywo zaopatrzenie na ludności w pieczywo; współpraca z miejskim komitetem członkowskim w sprawach wykonywania planów, przestrzegania gospodarności i zaspokojenia potrzeb ludności jakości produkcji, wydajności produkcji, obniżki kosztów i poprawy technicznych warunków pracy; kontrolowanie w ustalonych okresach po wysadzeniu z pieca jakości wyprodukowanego pieczywa metodą organoleptyczną; kontrolowanie wagi pieczywa; kontrolowanie przebiegu procesów technologicznych produkcji pieczywa; kontrolowanie warunków magazynowania pieczywa w zakładzie i warunków transportu; kontrolowanie właściwego oznaczenia pieczywa; opiniowanie wniosków dotyczących premiowania pracowników zakładu za uzyskanie dobrej jakości; analizowanie występujących niedociągnięć i uchybień w zakresie zagości pieczywa i zapobieganie temu przez odpowiedni instruktaż; terminowe i pełne realizowanie planów produkcji i usług oraz kosztów produkcji i wyników finansowych; ilościowy i jakościowy odbiór i racjonalne przechowywanie i gospodarowanie zapasami surowców, materiałów i wyrobów gotowych oraz opakowań; prawidłowa waga i jakość pieczywa; prawidłowe wykonywanie usług; nadzór nad pracą pracowników przestrzegania obowiązujących przepisów dotyczących technologii produkcji, receptur, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zabezpieczenia p.poż. i mienia, warunków sanitarnych i dyscypliny pracy; racjonalna konserwacja i zabezpieczenie maszyn i urządzeń zakładu przed zniszczeniem i kradzieżą; terminowe i rzetelne prowadzenie obowiązujących dokumentacji pracy, procesu produkcji, magazynu surowców i wyrobów gotowych, dokumentacji z zakresu gospodarki konserwacyjno – remontowej oraz sprawozdawczości.

Nadto (zgodnie z dodatkowym zakresem czynności z dnia 13 lutego 1983 r.), do obowiązków ubezpieczonego jako kierownika ciastkarni, poza zadaniami branżowymi, należało: planowanie i organizowanie pracy, dokonywanie podziału zadań, opracowanie zakresów czynności; przydzielanie bieżących spraw podległych pracownikom i udzielanie wskazówek co do sposobu ich załatwienia; zapewnienie środków do pełnego i terminowego wykonywania ustalonych zadań, operatywne udzielenie instruktażu oraz pełnienie nadzoru nad wykonywanymi obowiązkami służbowymi przez podległych pracowników i przestrzeganie obowiązujących przepisów i zarządzeń; inicjowanie kierunków działania, stosowanie racjonalnych form i metod pracy i zapewnienie właściwej atmosfery współżycia i współpracy w kierowanym zespole; składanie bezpośredniemu przełożonemu informacji dotyczących wykonywanie ustalonych zadań; przedkładanie wniosków w sprawach pracowniczych i wpływanie na doskonalenie zawodowe pracowników; przestrzeganie zasad ochrony mienia spółdzielczego, bhp i p.poż.; stwarzanie warunków dla rozwoju współzawodnictwa i wynalazczości pracowniczej; reprezentowanie prowadzonych spraw oraz współdziałanie z organami samorządu w granicach ustalonego zakresu działania; stwarzanie zespołowi pracowniczemu właściwych warunków pracy; celowe wykorzystanie czasu pracowników; przestrzeganie obowiązujących przepisów, dyscypliny wewnętrznej-organizacyjnej i dyscypliny pracy.

W dniu 12 marca 1986r. ubezpieczony podpisał oświadczenie iż został szczegółowo zapoznany z instrukcją obiegu dokumentów obowiązującą w Gminnej Spółdzielni (...) jednocześnie zobowiązał się bieżąco i właściwe prowadzić dokumentację techniczną na powierzonym stanowisku pracy.

W trakcie tego zatrudnienia ubezpieczony, w latach 1980-1985, zawierał umowy o przygotowanie uczniów do wykonywania zawodu ciastkarza, jako instruktor nauki zawodu.

W okresie od dnia 1 grudnia 1995 r. ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą pod nazwą Piekarnia – (...). Nie miał innych, od wyżej wskazanych, okresów zatrudnienia na podstawie umowy o pracę przed dniem 01 stycznia 1999r.

Dokumentacja w aktach osobowych ubezpieczonego stanowiła, w ocenie Sądu II instancji, miarodajny i wiarygodny materiał dla dokonania powyższych ustaleń. W aktach osobowych zgromadzono bardzo liczną dokumentację z wszystkich ww. okresów zatrudnienia, pozwalającą w sposób dokładny i szczegółowy odtworzyć rzeczywisty zakres obowiązków skarżącego w spornych okresach. Treść tej dokumentacji logicznie koresponduje częściowo z zeznaniami świadków R. S. i J. O., przesłuchanymi przez Sąd odwoławczy oraz z zeznaniami ubezpieczonego. W zakresie w jakim zeznania te mają potwierdzenie w zebranej w sprawie dokumentacji, Sąd odwoławczy dał im wiarę. Sąd Apelacyjny zważył przy tym , iż zeznania świadków nie były w pełni miarodajne dla dokonania ustaleń, z uwagi na upływ czasu i ich aktualną percepcję, pamięć – np. świadek S. (piekarz, zatrudniony w (...) w latach 1970-2002) nie pamiętał, aby ubezpieczony był zatrudniony w charakterze kierownika piekarni i ciastkarni, mimo iż okres ten wynosił 16 lat. Świadek O. (piekarz zatrudniony w (...) w latach 1971-2000) podał natomiast, iż ubezpieczony był razem z nim nieprzerwanie zatrudniony w (...) w C., mimo iż skarżący miał 6 letnią przerwę w pracy w tym zakładzie (1973-1979). Sąd II instancji nie dał wiary ubezpieczonemu, iż oprócz czynności polegających na organizacji i kontroli produkcji, a także udziale w produkcji pieczywa, które jak twierdził zajmowały mu około 7 godzin dziennie, na pozostałe czynności z tym niezwiązane przeznaczał tylko nie więcej niż godzinę. W ocenie Sądu, ubezpieczony starał się zminimalizować zakres powierzonych obowiązków tylko do tych które odpowiadałyby pracy w warunkach szczególnych, co pozostawało w sprzeczności z treścią dokumentacji w aktach osobowych, a pośrednio z zeznaniami świadków.

Z apelacji wynika, iż zarzut wadliwych ustaleń faktycznych skarżący opiera na tym, iż Sąd I instancji nie stwierdził, iż stale i w pełnym wymiarze ubezpieczony pracował jako piekarz. Tak skonstruowany zarzut nie jest trafny, bowiem w świetle powołanych wyżej okoliczności, brak było podstaw do przyjęcia, iż apelujący w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracował na takim stanowisku.

Zasadnie Sąd I instancji stwierdził, iż nie było podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od września 1970 r. do listopada 1979 r. W okresie do czerwca 1973 r. skarżący był niepełnoletnim uczniem nauki zawodu (18 lat skończył w grudniu 1973r.), dokształcającym się w zasadniczej szkole zawodowej. Sąd odwoławczy w pełni podziela ugruntowaną już w orzecznictwie wykładnię, a zaprezentowaną m.in. przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 14 września 2016r. III AUa 1127/16 (LEX nr 2151544), zgodnie z którą „Okres nauki zawodu odbywanej przed 1 stycznia 1975 r. przez młodocianych nie jest uznawany jako okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Na stanowisku pracy ucznia nauki zawodu przewidziana była bowiem norma czasu pracy wynikająca z obowiązującego do czasu wejścia w życie Kodeksu pracy przepisu art. 13 ust. 3 ustawy z 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy. Młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu przez zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych. Czas pracy na stanowisku pracy, ze względu na ochronę pracownika młodocianego, nie mógł przekroczyć 6 godzin dziennie i 36 godzin tygodniowo. Praca wykonywana w takim rozmiarze stanowiła pracę w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na tym stanowisku. Należy zwrócić uwagę, iż do czasu pracy młodocianych wliczało się czas dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo (vide: art. 13 ust. 3 ww. ustawy o nauce zawodu). Już tylko z tej regulacji wynika, że młodociany pracownik nie mógł wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac w warunkach szczególnych określonych w art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. Dokształcanie w rozumieniu art. 12 ustawy o nauce zawodu nie oznaczało bowiem nic innego jak zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych”. Warto przytoczyć również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011 r., II UK 169/10 (LEX nr 786387), zgodnie z którym „Okres nauki zawodu odbywanej przed dniem 1 stycznia 1975 r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Nie jest to jednak wystarczające do uznania tych okresów za okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach w myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr. 8, poz. 43 ze zm.).” (zob. także np. wyrok SN z 23 maja 2012r. I UK 9/12 Legalis nr 537178).

Nie było podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu okresu zatrudnienia jako cukiernika, cukiernika-dekoratora (lata 1973-1979), a zatem także ucznia cukiernictwa (do 1973), i z tego powodu, iż takie stanowisko nie zostało wymienione wykazach prac w warunkach szczególnych – załącznikach do rozporządzenia z dnia 07 lutego 1983r. Przypomnieć trzeba, iż w wykazie A wymienione zostały w dziale X „w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym” poz. 11 „prace przy wypieku pieczywa”. Zgodnie z uchwałą nr 64/83 Zarządu Głównego (...) Związku Spółdzielni Rolniczych (...) do prac „przy wypieku pieczywa” należą następujące stanowiska pracy: w pkt 1 – ręczny odbiór pieczywa na blachach z pieca, w pkt 2 - ręczny odbiór listka waflowego z pieca, 3 - piekarz, w pkt 4 - ciastkarz, w pkt 5 – operator linii produkcyjnych nakładających kęsy do pieca i odbierający pieczywo z pieca, pkt 6 – ekspedytor wyrobów gotowych, w pkt 7 – przesiewacz mąki, w pkt 8 – trzepacz worków, w pkt 9 – operator linii przy produkcji koncentratów ciast, w pkt 10 – obsługujący agregat caromil cream. Podkreślić należy, że również uchwała nr 38 Zarządu (...) Związku Spółdzielni (...) z 11 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach spółdzielczości spożywców, jako „prace przy wypieku pieczywa” wymienia wszystkie prace określone w ww. zarządzeniu resortowym. W wyroku z dnia 25 lutego 2010r. sygn. II UK 218/09 (Lex nr 590247), Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż „wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego czy centralny związek spółdzielczy w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową”.

Praca cukiernika polega przede wszystkim na produkcji wszelkiego rodzaju ciast, ciastek, tortów, deserów, cukierków, pieczywa cukierniczego, lodów i elementów dekoracyjnych, które poza walorami smakowymi powinny również posiadać walory wizualne https://www.zawodowe.com/kategorie/turystyka_i_rekreacja/cukiernik/opis_i_zarobki/. W ramach zawodu cukiernik wyróżnia się różne specjalizacje, takie jak: ciastkarz, lodziarz, dekorator. Ciastkarz zajmuje się głownie produkcją pieczywa cukierniczego nietrwałego. Z powyższego wynika, iż pracy cukiernika nie należy utożsamiać z pracą ciastkarza wymienioną w wykazie. Wskazanie w wykazie, jako pracy w warunkach szczególnych „przy wypieku pieczywa”, pracy piekarza i ciastkarza, z pominięciem cukiernika, wynika zapewne z faktu, iż nie wszystkie prace cukiernika odbywają się w narażeniu na wysoką temperaturę związaną z wypiekiem, na zapylenie, na znaczny zakres ciężkich fizycznych prac ręcznych. Cukiernik musi bowiem zajmować się również w ramach swoich obowiązków przygotowaniem półproduktów i dodatków do produkcji (kremy, owoce itp.), dekorowaniem, które to czynności z przyczyn oczywistych (chociażby sanitarnych, ale i technologicznych) nie mogą być wykonywane w kontakcie z wysoką temperaturą, czy w bardzo dużym zapyleniu, nie wymagają znacznego wysiłku fizycznego. Jak wynika z prawidłowych ustaleń Sądu i instancji, opartych także na zeznaniach ubezpieczonego, do listopada 1979 r. pracował on w kolejnych zakładach pracy nie tylko przy wypieku ciastek, ale zajmował się także przygotowaniem kremów do ciast i ich dekorowaniem. Zatem nie stale i nie w pełnym wymiarze czasu zajmował się pracami „przy wypieku pieczywa” w narażeniu na ww. czynniki szkodliwe. Z tego względu – mając na uwadze przepis § 2 ust 1 rozporządzenia, brak było podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu okresów pracy do listopada 1979 r. do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Ww. okresy zatrudnienia (do listopada 1979r.) były zbyt krótkie, aby samodzielnie wyczerpać przesłankę 15 letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Decydujące zatem dla rozstrzygnięcia było ustalenie, czy ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych w okresie od grudnia 1979 r. do marca 1996r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Poza sporem jest, iż skarżący pracował wówczas na stanowisku kierownika ciastkarni, kierownika ciastkarni i piekarni. Sąd Okręgowy nie dokonał oceny poważnego zatrudnienia pod kątem przepisu wymienionego w wykazie A dział XIV „prace różne” poz. 24 „kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”.

Wskazać na wstępie należy, iż dozór techniczny według ustawy obwiązującej w dacie wydania rozporządzenia tj. ustawy z dnia 31 stycznia 1961 r. o dozorze technicznym (Dz.U. z 1961 r. poz. 31 ze zm.) obejmował konkretne wymienione w tej ustawie działania zmierzające do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska np. przeprowadzanie rejestracji i odbioru technicznego urządzeń technicznych przed ich dopuszczeniem do ruchu oraz dopuszczanie urządzeń technicznych do ruchu, wykonywanie okresowych nadzwyczajnych badań urządzeń technicznych, wstrzymywanie ruchu urządzeń technicznych w przypadku nieprzestrzegania przepisów lub zagrożenia bezpieczeństwa życia i zdrowia ludzkiego, sprawdzanie kwalifikacji osób obsługujących urządzenia techniczne, udzielanie zezwoleń na dokonywanie spawania urządzeń technicznych, nadzór i kontrola nad przestrzeganiem przepisów ustawy przez użytkowników urządzeń technicznych (art. 3 ust 1 ustawy z 1961r.). W świetle powyższego nie każdy dozór jest dozorem inżynieryjno-technicznym, o którym mowa w przepisie wykaz A dział XIV poz. 24, ale tylko taki który jest dozorem specjalistycznym unormowanym w przepisach ww. ustawy z 1961 r. (zob. np. wyrok SN z 23 maja 2014r. II UK 461/13). W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego brak było podstaw do ustalenia, iż skarżący zajmował się w spornym okresie takim dozorem specjalistycznym.

W wyroku z dnia 3 grudnia 2013 r. w sprawie I UK 184/13 (LEX nr 1448473), Sąd Najwyższy przedstawił wykładnię pojęcia „dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”, która odpowiednio ma zastosowanie również przy interpretacji pojęć „kontroli międzyoperacyjnej”, „kontroli jakości”, o których mowa w wykazie A dział XIV poz. 24. Sąd Najwyższy wyjaśnił, zatem, że dozór inżynieryjno-techniczny, aby mógł być uznany za pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej musi odpowiadać łącznie następującym warunkom:

1) musi być dozorem inżynieryjno-technicznym, czyli dozorem specjalistycznym, a nie dozorem "jakimkolwiek" (nie może być "zwykłym" dozorem wykonywanym w ramach pracowniczego podporządkowania kierownictwu pracodawcy);

2) musi być sprawowany "na oddziałach i wydziałach", czyli powinien być wykonywany bezpośrednio w określonym, skonkretyzowanym środowisku pracy, w którym istnieje narażenie na czynniki o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub powodujące znaczny stopień uciążliwości pracy albo wymagające wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia;

3) powinien dotyczyć prac zgodnych z wykazami prac w szczególnych warunkach (zawartymi w załącznikach do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.) i wykonywanych bezpośrednio przez osoby, nad którymi sprawowany jest nadzór;

4) musi być wykonywany stale przez osobę nadzorującą, czyli nie może mieć charakteru okazjonalnego (peryferyjnego);

5) powinien być sprawowany w pełnym wymiarze czasu pracy, jaki obowiązuje osobę nadzorującą na zajmowanym przez nią stanowisku.

Niewątpliwie zakład pracy ubezpieczonego w okresie: grudzień 1979 r. – marzec 1996r. zajmował się, jako podstawową, produkcją ciastkarską i piekarniczą, zatrudniał przede wszystkim piekarzy, ciastkarzy, zatem osoby zatrudnione na stanowisku wymienionym w wykazie A dział X poz. 11.

Nie budzi też również wątpliwości Sądu odwoławczego, iż ubezpieczony w ww. okresie zajmował się kontrolą jakości produkcji piekarniczej i ciastkarskiej w dwóch pomieszczeniach produkcyjnych : ciastkarni i piekarni, a w pewnym zakresie również kontrolą międzyoperacyjną czuwając nad stanem środków produkcji, przebiegiem procesu technologicznego. Czynności administracyjno-biurowe związane z taką kontrolą kwalifikuje się także do pracy w warunkach szczególnej wymienionej w wykazie A dział XIV poz. 11. Potwierdza to wykładnia zaprezentowana w orzecznictwie sądowym (np. wyroki SN z 11 marca 2009r. II UK 243/08 LEX nr 550990, z 03 grudnia 2013r. I UK 184/13 LEX nr 1448473). Zgodnie z tą wykładnią należy jednak odróżnić czynności administracyjno-biurowe ściśle związane ze sprawowanym dozorem inżynieryjno-technicznym, kontrolą międzyoperacyjna, kontrolą jakości, od czynności, które nie pozostają w z nimi w żadnym związku i stanowią dodatkowe obowiązki. Czym innym jest bowiem wykonywanie czynności administracyjno-biurowych ściśle związanych ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego, kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości, a czym innym wykonywanie w ramach zakresu obowiązków również innych czynności, niemających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru, kontroli nad procesem produkcji. Wykonywanie takich czynności w ramach zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy uniemożliwia sprawowanie dozoru, kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji wyłącza zaliczenie takiego okresu zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2011 r., II UK 48/11, Lex nr 1108485; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex nr 509022; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 20 marca 2013 r., III AUa 1093/12, Lex 1314781, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 lutego 2015 r., III AUa 1369/14, Lex nr 1659034).

Z zakresu obowiązków ubezpieczonego w charakterze kierownika ciastkarni, umowy o pracę w charakterze kierownika ciastkarni i piekarni odpowiedzialnego materialnie, ale również z zeznań przesłuchanych świadków i ubezpieczonego jednoznacznie wynika, iż do jego obowiązków należała nie tylko ww. kontrola, ale również szereg codziennych czynności z nią niezwiązanych, które nie wymagały przy tym jego obecności na halach produkcyjnych np. czynności dotyczące zaopatrzenia: sporządzanie zamówień surowców (na kilka dni), dbanie żeby ich nie zabrakło, sprawdzanie ilości (w tym wagi) i wartości dostarczonych do zakładu surowców przy rozładunku, podpisywanie faktur za dostarczony towar, prowadzenie ewidencji tych surowców w związku z odpowiedzialnością materialną - prowadzenie na bieżąco rachunkowości technicznej (zestawień tego co przyjął i wydał z magazynu), prowadzenie głównego magazynu surowców, decydowanie o zaopatrzeniu w magazynie dobowym z uwagi na planowaną bieżącą produkcję, dbanie o czystość magazynów, realizowanie zamówień sklepów – robienie zestawień produkcyjnych na poszczególne zmiany dla brygadzistów, nadzorowanie czy magazynier wysyłał właściwą ilość wyrobów gotowych do sklepów, rozliczanie opakowań zwrotnych ze sklepów, za które też odpowiadał materialnie, zamawianie opału, a także czynności administracyjne – np. prowadzenie ewidencji czasu pracy, sporządzanie list płac pracowników, dokumentacji z zakresu gospodarki konserwacyjno-remontowej, sprawozdawczości, dokumentacji magazynowej. W świetle tak ustalonego szerokiego zakresu obowiązków, potwierdzonego częściowo przez samego ubezpieczonego, nie jest wiarygodne jego zeznanie, iż prace – inne niż związane z kontrolą – zajmowały mu od kilku minut do godziny dziennie. Nie są wiarygodne zeznania ubezpieczonego, z których wynika, iż nie decydował on o organizacji zatrudnienia pracowników – nie miał nic do powiedzenia w kwestii udzielania urlopów, „bo był harmonogram urlopów, którym się zajmowały kadry”, nie zajmował się nagrodami, premiami dla pracowników, „gdyż o tym decydował prezes Spółdzielni”. Powyższe stoi w sprzeczności z jego zakresem obowiązków i z logiką, trudno bowiem dać wiarę, iż zdanie osoby która na co dzień ma styczność z pracownikami i organizuje im pracę, na temat zapewnienia ciągłości pracy, oceny jakości pracy zatrudnionych, nie interesowało pracodawcy przy rozpatrywaniu wniosków urlopowych, czy decydowaniu o dodatkowym wynagrodzeniu. Ubezpieczony był też osobą odpowiedzialną materialnie za powierzony mu towar i majątek. Do Spółdzielni dostarczano często, w dużych ilościach, surowce niezbędne do produkcji pieczywa i ciast – często deficytowe z uwagi na ówczesne warunki panujące na rynku, Spółdzielnia wysyłała gotowe produkty, odbierała opakowania zwrotne od konwojentów, zatem nieprzekonujące są twierdzenia ubezpieczonego, iż powyższe obowiązki, za które był materialnie odpowiedzialny, nie wymagały od niego istotnego nakładu pracy.

Sąd Apelacyjny podziela też stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy z 07 listopada 2016r. III UK 12/16 (LEX nr 2163306), zgodnie z którym „nie każda praca podstawowa w szczególnych warunkach powoduje szkodliwe warunki pracy dla kontrolującego (dozorującego) (..). Nadal znaczenie ma więc warunek szkodliwości pracy na stanowisku kontroli czy nadzoru wynikającej z pracy podstawowej (art. 32 ust. 2 i 4 ustawy emerytalnej). W kwalifikacji spornych stanów faktycznych nie powinna decydować argumentacja odwołująca się do świadczenia jako "przywileju", bo regulacja nie jest oparta na dodaniu prawa (uprzywilejowaniu), lecz wynika z istotnej różnicy w warunkach pracy, w których pracownik zatrudniony jest przy pracach szkodliwych dla zdrowia. Znaczenie ma więc stanowisko z działu XIV, poz. 24 i opisana szkodliwość pracy dla zdrowia.” Okolicznością przyznaną przez ubezpieczonego, a wynikającą także z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków wynika, iż szkodliwe warunki pracy związane przede wszystkim z wysoką temperaturą i zapyleniem panowały przede wszystkim na hali produkcyjnej. Kierownik miał swoje biuro, w którym wykonywał szereg obowiązków, pracował w magazynach, na zewnątrz zakładu kontrolując dostawy. Jak wynika z zeznań świadka O. wykonywanie przez ubezpieczonego obowiązków wynikających z umowy o praktyczną naukę zawodu, nie wymagało przebywania przez skarżącego stale na hali produkcyjnej, gdyż kształceniem uczniów powierzonych kierownikowi zajmowali się też brygadziści i inni pracownicy. Nie przebywał zatem stale i w pełnym wymiarze czasu w warunkach tożsamych, co piekarze zatrudnieni na hali produkcyjnej.

Ponieważ w okresie 1979-1996 w Gminnej Spółdzielni (...) w C. ubezpieczony nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu jako piekarz, ciastkarz, bez wpływu na rozstrzygnięcia pozostaje podnoszona przez ubezpieczonego, ale nie wynikająca z materiału dowodowego, okoliczność i iż w tym okresie pracował na hali produkcyjnej przy wypieku pieczywa. Sporadyczna praca w warunkach szczególnych, nie należąca przy tym do obowiązków pracowniczych (oświadczenie ubezpieczonego - rozprawa 5 kwietnia 2017 r. k. 65, 66 ), nie spełniająca przesłanek z § 2 ust 1 rozporządzenia, nie legitymuje do emerytury na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej.

Świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 31 marca 2009r. podpisane przez likwidatora (...) w C. T. S. zostało przedstawione przez ubezpieczonego dopiero po złożeniu apelacji, w grudniu 2016 r., z wyjaśnieniem, iż dopiero teraz je odnalazł (pismo ubezpieczonego i świadectwo k. 41, 42 a.s.) Z powyższego świadectwa wynika, iż w okresie od grudnia 1979 r. do marca 1996r. ubezpieczony „stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy wypieku pieczywa oraz kontroli jakości produkcji pieczywa i dozorze technicznym i technologicznym wypieku pieczywa”. Na etapie postępowania wyjaśniającego przed ZUS ubezpieczony w pisemnym oświadczeniu z dnia 13 maja 2016r. podał, iż nie posiada świadectwa pracy w szczególnych warunkach „ ponieważ pracodawca takiego świadectwa nie wystawiał” (oświadczenie k. 8 a.r.). Pomijając wiarygodność ww. dokumentu w świetle powyższego oświadczenia ubezpieczonego, podkreślić należy, iż jako dokument prywatny, stosownie do art. 245 kpc, stanowi jedynie dowód tego, ze osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Nie jest to zatem dokument wystarczający dla potwierdzenia niezbędnego stażu pracy w warunkach szczególnych. Podkreślić przy tym należy, iż jak wynika z zeznań świadków S. i O. zakład pracy wydał im świadectwa pracy w warunkach szczególnych w dacie rozwiązania stosunku pracy i nie mieli z tym żadnych problemów. Ubezpieczony zaś na rozprawie w dniu 05 kwietna 2017 r. podał, iż po zakończeniu przez niego pracy w (...) w C. kierownikiem tego zakładu został jego brat, z czego nasuwa się wniosek, iż gdyby w ocenie zakładu pracy ubezpieczony spełniał przesłanki do zakwalifikowania go jako zatrudnionego w warunkach szczególnych, to takie świadectwo otrzymałby z (...) C.. Świadectwo wydane przez likwidatora, po ponad 13 latach po zakończenia zatrudnienia, z nieprawidłową - jak wskazano wyżej – informacją, iż ubezpieczony zajmował się dozorem technicznym i technologicznym, a także nienależącymi do jego obowiązków pracami przy wypieku pieczywa stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie jest wiarygodne. Brak takiego świadectwa w aktach osobowych nasuwa natomiast wniosek, iż nie zostało ono wydane przez likwidatora na podstawie dokumentacji w aktach osobowych.

W ocenie Sądu odwoławczego, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, brak jest zatem podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...) C. od grudnia 1979 r. do marca 1996r. Skarżący bowiem nie wykazał, aby w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu, pracował na stanowiskach wymienionych w wykazie A dział X poz. 11 i w dziale XIV poz. 24. W takim stanie rzeczy nie sposób uznać, aby czynności: zarządczo-administracyjne, kadrowe, zaopatrzeniowe, ubezpieczonego były jedynie incydentalne, bądź by stanowiły integralną część „kontroli międzyoperacyjnej czy kontroli jakości produkcji i usług na oddziałach i wydziałach, które jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”.

Reasumując, mimo braku dostatecznych ustaleń faktycznych a w konsekwencji wadliwej subsumpcji, zaskarżony wyrok odpowiadał prawu. Ubezpieczony nie wykazał bowiem stażu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze wymaganym powołanymi przepisami. Tym samym brak było podstaw do przyznania ubezpieczonemu świadczenie emerytalnego, na podstawie z art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej.

Uznając zatem, iż rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest prawidłowe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w pkt 1 oddalił apelację ubezpieczonego.

O kosztach procesu Sąd Apelacyjny rozstrzygnął zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu - art. 98 i 99 k.p.c., stosownie do której strona przegrywająca proces obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty zastępstwa procesowego. Wysokość tych kosztów ustalił w stawce minimalnej – § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 i § 15 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804 ze zm., w brzmieniu przed dniem 27 października 2016 r. - § 21 rozporządzenia), mając na uwadze niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia – art. 109 § 2 kpc in fine (pkt 2 wyroku).

SSA Alicja Podlewska SSA Bożena Grubba SSA Barbara Mazur