Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 czerwca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Małgorzata Gerszewska (spr.)

Sędziowie: SSA Aleksandra Urban

SSA Barbara Mazur

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2017 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy T. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek zażalenia wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 kwietnia 2017 r., sygn. akt VIU 110/17

w przedmiocie skargi ubezpieczonego o wznowienie postępowania

postanawia:

1.  sprostować zaistniałą w postanowieniu Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 kwietnia 2017 r., sygn. akt VI U 110/17 oczywistą niedokładność w ten sposób, że w komparycji postanowienia w miejsce słów „po rozpoznaniu w dniu marca 2017 roku w Bydgoszczy” wpisać słowa „po rozpoznaniu w dniu 5 kwietnia 2017 roku w Bydgoszczy”;

2.  uchylić zaskarżone postanowienie.

SSA Aleksandra Urban SSA Małgorzata Gerszewska SSA Barbara Mazur

Sygn. akt III AUz 145/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział pracy i Ubezpieczeń Społecznych odrzucił skargę T. W. o wznowienie postępowania. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd wskazał, że pismem z dnia 20 stycznia 2017 r. wnioskodawca wniósł skargę o wznowienie postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Bydgoszczy o sygn. akt VI U 2796/14 na skutek odwołania ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w przedmiocie odmowy przyznania emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Do skargi wnioskodawca dołączył dokumenty, które w jego ocenie mają istotne znaczenie w kwestii przyznania mu prawa do emerytury, albowiem pozwalają udowodnić 15 - letni okres pracy w warunkach szczególnych, m.in. w Zakładzie (...) na stanowisku szlifierza w okresie od 13 czerwca 1974 r. do 23 kwietnia 1975 r. oraz w okresie od 5 kwietnia 1977 r. do 6 listopada 1978 r., w Zakładzie (...) na stanowisku operatora ciężkich maszyn w okresie od 8 listopada 1978 r. do 31 sierpnia 1989 r. oraz w Miejskich (...) w B. na stanowisku kierowcy pojazdu specjalistycznego w okresie od 18 sierpnia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r.

Dokonując oceny pisma wnioskodawcy, Sąd stanął na stanowisku, że nie spełnia ono ustawowych przesłanek warunkujących możliwość ubiegania się o wznowienie postępowania, albowiem choć wskazał na istnienie nowych dowodów, które – jego zdaniem – mają istotny wpływ na ustalenie prawa do emerytury z tytułu świadczenia pracy w szczególnych warunkach, to jednak nie wykazał, aby dokumentów tych z przyczyn obiektywnych nie mógł powołać zarówno przed organem rentowym na etapie wydawania decyzji, jak i przed Sądem Okręgowym w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt VI U 2796/14. Skoro dokumenty potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach ubezpieczony z łatwością zdobył celem ubiegania się o wznowienie postępowania, to mógł bez przeszkód uczynić powyższe również w postępowaniu przed organem rentowym na etapie wydawania decyzji, czy też w postępowaniu z odwołania od tej decyzji. Zdaniem Sądu, ubezpieczony obiektywnie dysponował możliwością zgłoszenia tych dokumentów na wcześniejszych etapach postępowania. Dlatego też należało uznać, iż niepowołanie ich wynikało wyłącznie z przyczyn leżących po stronie skarżącego, jego opieszałości, zaniedbań, zapomnienia lub też błędnej oceny potrzeby ich powołania. Wobec powyższego, nie spełnia on zasadniczych przesłanek warunkujących możliwość ubiegania się o wznowienie postępowania w sprawie, stąd na mocy art. 410 § 1 k.p.c. w zw. z art. 403 § 2 k.p.c. a contrario, Sąd skargę ubezpieczonego odrzucił.

Zażalenie na powyższe postanowienie wywiódł wnioskodawca zarzucając wydanie go wyłącznie w oparciu o przypuszczenia, naruszenie art. 32 Konstytucji RP, sprzeczność poczynionych ustaleń faktycznych oraz nie uwzględnienie występujących w sprawie wątpliwości na jego korzyść.

Mając na uwadze powyższe ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia.

W uzasadnieniu wnioskodawca zaznaczył, że składając w 2014 r. wniosek do ZUS o wcześniejszą emeryturę dysponował tylko jednym świadectwem pracy w szczególnych warunkach z Miejskich (...) uwzględnił z niego 4 miesiące i 13 dni. To, że nie dysponował świadectwami z pozostałych zakładów pracy to jest: (...), Techma” było błędem urzędnika tych zakładów pracy, który miał obowiązek, po rozwiązaniu umowy o pracę zaopatrzyć go we wszystkie dokumenty. Podkreślił, że ZUS nie może obarczać go całkowitą odpowiedzialnością za braki w składanych wnioskach, tym bardziej, że pewna wiedza o dawnych latach pracy może być „zaciemniona” i nieprzedstawienie jej nie było celowym działaniem.

W konkluzji podał, że skoro ustawodawca w polskim prawie dopuszcza możliwość wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem w sytuacji, gdy wychodzą na jaw nowe nieznane dokumenty, to zarówno ZUS jak i Sąd niższej instancji powinien „przyjąć wniosek z opinią pozytywną dla wnoszącego o wznowienie procesu”.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie skutkuje uchyleniem zaskarżonego postanowienia.

Przystępując do rozpoznania zażalenia T. W. w pierwszej kolejności przypomnieć należy, że decyzją z dnia 17 września 2014 r., wydaną na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, wskazując, iż nie udowodnił on co najmniej 15 - letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Zaskarżoną przez ubezpieczonego decyzję, Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2015 r., wydanym w sprawie o sygn. akt VI U 2796/14 uznał za trafną, oddalając odwołanie wnioskodawcy. Wywiedziona przez ubezpieczonego apelacja, wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 grudnia 2015 r. również została oddalona.

W dniu 20 stycznia 2017 r. T. W. złożył w Sądzie Okręgowym w Bydgoszczy pismo, w którym wskazał, że „wszedł w posiadanie dokumentów, których uzyskanie ma istotne znaczenie na całokształty wymaganych przepisów i wymagany przez ZUS okres 15 lat pracy warunkach szczególnych”. Do pisma ubezpieczony dołączył kserokopie następujących dokumentów: świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 13 października 2015 r., wystawionego przez Grupę (...) S.A. w B., świadectwa pracy z 31 października 1978 r. wystawionego przez Kombinat (...) w B., pisma z 30 czerwca 2015 r. wystawionego przez Archiwum Wojskowe w T., zaświadczenia z 25 czerwca 2015 r. wystawionego przez Archiwum Wojskowe w T. oraz książeczki wojskowej.

Mając na uwadze treść pisma, Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, iż de facto jest ono skargą o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 21 kwietnia 2015 r. r., sygn. akt VIU 2796/14 i zaskarżonym postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2017 r. odrzucił ją uznając, że nie spełnia zasadniczych przesłanek warunkujących możliwość ubiegania się o wznowienie postępowania w sprawie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego stanowisko Sądu I instancji jest błędne.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że – przy ustaleniu, iż pismo wnioskodawcy z dnia 20 stycznia 2017 r. istotnie jest, opartą na art. 403 § 2 k.p.c., skargą o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem – Sąd Okręgowy winien zbadać, czy spełnia wymogi formalne, a w szczególności, czy została ona wniesiona do właściwego Sądu.

Przypomnieć bowiem należy, że sprawa, w której miałoby nastąpić wznowienie postępowania (VI U 2796/14) była rozpoznawana w dwóch instancjach bowiem od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 21 kwietnia 2015 r. wniesiona została apelacja. Apelację tę Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił wyrokiem z dnia 9 grudnia 2015 r. (sygn. akt III AUa 1102/15). Okoliczność ta ma zasadnicze znaczenie dla określenia właściwości Sądu w sprawie o wznowienie, bowiem zgodnie z art. 405 k.p.c. w przypadku, gdy wznowienie dotyczy orzeczeń sądów różnych instancji do wznowienia właściwy jest sąd instancji wyższej. Obecnie utrwalony jest przy tym w orzecznictwie pogląd, iż oddalanie apelacji jest również orzekaniem w sprawie w rozumieniu art. 405 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 10 listopada 2010 r. II UZ 29/10 Lex 707895, postanowienie Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2008 r. V CZ 48/08 Lex 658214). Kwestię tę szczegółowo wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów z dnia 3 kwietnia 2007 r. (III PZ 1/11, Lex nr 901637), gdzie rozstrzygając wątpliwości co do znaczenia użytego w przepisie art. 405 k.p.c. sformułowania „sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy”, przyjął, że sąd drugiej instancji, który oddalił apelację, jest sądem orzekającym ostatnio co do istoty sprawy w rozumieniu art. 405 zdanie drugie k.p.c., właściwym do wznowienia postępowania na podstawach określonych w art. 403 k.p.c. Stąd też właściwym do rozpoznania skargi o wznowienie postępowania z przyczyn restytucyjnych wniesionej przez skarżącego byłby Sąd drugiej instancji - jako sąd orzekający co do istoty sprawy. W postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania nie ulega zmianie tok instancji; pozostaje on taki sam jak w postępowaniu zakończonym prawomocnym wyrokiem. Skarga o wznowienie postępowania nie jest bowiem powództwem o ukształtowanie prawa, gdyż nie rozpoczyna nowego postępowania, ale stanowi kontynuację procesu zakończonego prawomocnym wyrokiem, z zachowaniem statusu instancyjnego poszczególnych sądów biorących udział w tym postępowaniu. A skoro tak, to konsekwencją uznania, że pismo wnioskodawcy istotnie stanowi skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 21 kwietnia 2015 r., winno być przekazanie jej do Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, jako właściwego do jej rozpoznania.

W sytuacji, gdyby analiza pisma ubezpieczonego z dnia 20 stycznia 2017 r. i ewentualne czynności wyjaśniające doprowadziły Sąd do przekonania, że nie jest ono skargą o wznowienie postępowania z art. 403 § 2 k.p.c., wówczas winien on rozważyć, czy przedmiotowe pismo nie stanowi skargi o wznowienie postępowania w trybie art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887). W doktrynie oraz judykaturze przyjmuje się, że postępowanie w sprawie ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości stanowi nadzwyczajną kontynuację postępowania przed organem rentowym w tej samej sprawie wskutek przedłożenia nowych dowodów lub ujawnienia nowych okoliczności istniejących przed wydaniem tej decyzji, które miały wpływ na prawo do określonego świadczenia (R. Babińska: Wzruszalność prawomocnych decyzji rentowych, Warszawa 2007; K. Antonów: Ponownie ustalanie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, Przegląd Sądowy 2009 nr 1, s. 59 oraz K. Antonów, M. Bartnicki, B. Suchacki: Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz, Warszawa 2009, a nadto uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3 października 1996 r., II UZP 18/96, OSNAPiUS 1997 Nr 7, poz. 117 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 r., II UKN 41/00, Prokuratura i Prawo 2001 nr 6 - dodatek, poz. 39; z dnia 21 września 2010 r., III UK 94/09, LEX nr 621346 i z dnia 24 marca 2011 r., I UK 317/10, LEX nr 811823). Ponowne ustalenie w trybie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zmierza zatem do podważenia decyzji organu rentowego, niezależnie od tego, czy uprawomocniła się ona na skutek upływu terminu odwołania, czy też rozstrzygnięcia sądu. To swoiste „wznowienie postępowania” w takich sprawach w sposób oczywisty ogranicza bowiem prawomocność, czy też niewzruszalność decyzji organu rentowego. Powołany przepis stanowi zatem podstawę pozwalającą na zmianę prawomocnej decyzji w sytuacji, gdy ujawnią się nowe dowody uzyskane już po jej wydaniu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 czerwca 2015 r., III AUa 99/15, LEX nr 1764095; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 kwietnia 2015 r., III AUa 955/14, LEX nr 1711491), przy czym koniecznym jest, aby to organ rentowy - jako pierwszy - dokonał analizy złożonych przez ubezpieczonego dokumentów i wydał nową decyzję w przedmiocie prawa T. W. do wnioskowanego świadczenia emerytalnego w wieku obniżonym, która – w przypadku jej zaskarżenia przez ubezpieczonego – będzie podlegała dalszej weryfikacji przez właściwy Sąd Okręgowy.

Mając na uwadze zaprezentowane rozważania, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, iż postanowienie Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 5 kwietnia 2017 r. jest błędne, dlatego też na mocy art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., orzekł, jak w punkcie 2 sentencji.

W punkcie 1 Sąd Apelacyjny - na zasadzie art. 350 §1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c.- sprostował zaistniałą w postanowieniu Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 kwietnia 2017 r., sygn. akt VI U 110/17 oczywistą niedokładność w ten sposób, że w komparycji postanowienia w miejsce słów „po rozpoznaniu w dniu marca 2017 roku w Bydgoszczy” wpisać słowa „po rozpoznaniu w dniu 5 kwietnia 2017 roku w Bydgoszczy”.

SSA Aleksandra Urban SSA Małgorzata Gerszewska SSA Barbara Mazur