Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2017 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie SSO Iwona Podwójniak

SSR del. Magdalena Kościarz

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2017 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P. i S. P.

przeciwko Spółdzielni (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 9 czerwca 2017 roku, sygnatura akt I C 1440/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1, 2 i 3 w ten sposób, że:

a)  zasądzoną w punkcie 1 kwotę 5000 złotych obniża do 1860 (jeden tysiąc osiemset sześćdziesiąt) złotych;

b)  punktowi 2 nadaje treść: „zasądza od powodów M. P. i S. P. na rzecz pozwanej Spółdzielni (...) w (...) (pięćdziesiąt jeden) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu”;

c)  punktowi 3 nadaje treść: „nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Sieradzu tytułem zwrotu wydatków od pozwanej Spółdzielni (...) w W. 1086,93 (jeden tysiąc osiemdziesiąt sześć, 93/100) złotych a od powodów M. P. i S. P. kwotę 1850,74 (jeden tysiąc osiemset pięćdziesiąt 74/100) złotych z zasądzonego na ich rzecz w punkcie 1 roszczenia”;

I.  zasądza od powodów M. P. i S. P. na rzecz pozwanej Spółdzielni (...) w W. 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym i 157 (sto pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem opłaty od apelacji.

Sygn. akt I Ca 363/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 czerwca 2017 roku Sąd Rejonowy w Sieradzu w sprawie
z powództwa M. P. i S. P. przeciwko Spółdzielni (...) w W. o zapłatę, zasądził od pozwanej solidarnie na rzecz powodów kwotę 5000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 lipca 2015 roku do dnia zapłaty (pkt 1) oraz kwotę 884 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2) nakazując pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Sieradzu kwotę 2937,67 zł tytułem brakujących kosztów opinii biegłego (pkt 3).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Powodowie są właścicielami na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej działki
nr (...) powierzchni 0,0600 ha, zabudowanej budynkiem Punktu Skupu (...), położonej w S., gminy Z., dla której urządzona jest księga wieczysta (...), której poprzednim właścicielem była matka powódki.

W 1966 r. na tej nieruchomości wybudowano zlewnię mleka, która to inwestycja została sfinansowana ze środków Kółka (...) w S. pochodzących
z utworzonego w 1959 r. Funduszu Rozwoju Rolnictwa (FRR). Od tego dnia poprzednik prawny strony pozwanej, a następnie strona pozwana eksploatowała zlewnię dokonując
jej bieżących napraw i konserwacji. Strona pozwana ujęła także w/w budynek w księdze inwentarzowej środków trwałych i odprowadzała od tej nieruchomości podatek.

Powodowie zwracali się wielokrotnie do pozwanej o uregulowanie stanu prawnego
tej nieruchomości. Nigdy nie doszło miedzy stronami do zawarcia jakiejkolwiek umowy.

W 1992 r. S. P. zablokował wjazd do zlewni mleka drutem kolczastym. Wówczas poprzednik prawny strony pozwanej postanowił uregulować z powodem kwestie związanie z korzystaniem z jego nieruchomości.

05 maja 1992 r. Walne Zebranie Kółka (...) w S. podjęło uchwałę nr (...), zgodnie z którą Kółko (...) w S. postanowiło nabyć część działki (...) położonej we wsi S. (...) stanowiącej własność S. P., zabudowaną zlewnią mleka za kwotę 19 mln. Postanowiło także wypłacić właścicielowi działki w ciągu
7 dni od daty podjęcia uchwały kwotę 5 mln zł tytułem zaliczki i pokryć koszty związanie
z wykonaniem geodezyjnego wydzielenia nieruchomości oraz sporządzenia aktu notarialnego.

Spółdzielczy Komitet (...) przelał na rachunek S. P. 12 maja 1992 r. kwotę 5 mln zł i 30 czerwca 1992 r. kwotę 14 mln zł.

21 września 2010 r. Stowarzyszenie (...) na walnym zgromadzeniu członków podjęło uchwałę w sprawie nabycia na własność Stowarzyszenia działki nr (...) o powierzchni 6 arów położonej we wsi S. (...), na której znajduje się Punkt Skupu (...).

W czasie trwania niniejszego postępowania strona pozwana wydała powodom zajmowaną nieruchomość wraz z budynkiem zlewni mleka.

Wysokość wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania przez pozwaną
z nieruchomości powodów za okres od 3 lipca 2005 r. do 3 stycznia 2008 r. wynosi 11100 zł,

Sąd opierając się na art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 1 k.c. stwierdził, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Zwrócono przy tym uwagę, iż z analizy materiału dowodowego zgromadzonego
w sprawie wynika, że pozwana Spółdzielnia w okresie objętym pozwem była posiadaczem nieruchomości powoda i jako taki posiadacz była w złej wierze.

Sąd zauważył równie, ze wprawdzie poprzednik prawny pozwanej uzyskał zgodę poprzedniej właścicielki nieruchomości na korzystanie z jej nieruchomości, jednakże dobra wiara w chwili instalowania urządzeń w budynku posadowionym na nieruchomości powodów nie oznacza powstania po stronie (...) w W. prawa do korzystania z nieruchomości, skutecznego wobec każdoczesnego jej właściciela, natomiast zaniechanie rozwiązania tych kwestii oznacza brak tytułu prawnego do dalszego ingerowania w sferę cudzej własności.

Stwierdzono przy tym, iż wyrażenie przez poprzednika prawnego powodów zgody
na wejście na teren nieruchomości celem umiejscowienia na niej urządzeń służących
do skupu mleka na tym terenie, a przy tym realizacja tej inwestycji wyklucza wprawdzie możliwość skutecznego podniesienia zarzutu bezprawności działania inwestora, tym nie mniej zgoda ta, odnosząca się jedynie do tego jednorazowego aktu związanego z realizacją inwestycji udzielona przez matkę powódki nie stanowiła źródła uprawnień pozwanej
do korzystania z nieruchomości w okresie późniejszym.

Zdaniem Sądu, ustalenia poczynione w sprawie nie dają podstawy do przyjęcia
by Spółdzielnia (...) w W. dysponowała jakikolwiek innym tytułem
na podstawie którego mogłaby, korzystać z nieruchomości, której właścicielem
są powodowie.

Wskazano również, iż wprawdzie pozwana twierdzi, iż zapłaciła powodom
za nieruchomość objętą pozwem łączną kwotę 19 mln starych złotych, jednakże
z załączonych do akt sprawy dowodów przelewu, w żaden sposób nie można wyprowadzić wniosku, iż kwota ta pochodziła od pozwanej, czy też jej poprzednika prawnego.

Według Sądu, z dokumentów tych jednoznacznie wynika, iż środki zostały przekazane przez Spółdzielczy Komitet (...). Podobnie uchwała Kółka (...) w S. o zamiarze nabycia nieruchomości powodów na własność
nie pochodziła od pozwanej i trudno powiązać z sobą te podmioty. Samo zaś twierdzenie Prezesa Spółdzielni, iż jest przekonany, że kwota 19 mln zł stanowiąca uchwaloną przez Kółko (...) w S. cenę nabycia nieruchomości, została przekazana z kasy Spółdzielni (...) w W., w sytuacji gdy na tę okoliczność brak jakichkolwiek innych dowodów i dlatego zdaniem Sądu, nie może być podstawą ustaleń,
iż pozwana zapłaciła powodom za korzystanie z ich nieruchomości.

W tych warunkach przyjęto, że strona pozwana w okresie objętym pozwem była posiadaczem nieruchomości w złej wierze, gdyż miała pełną świadomość, że nie dysponuje żadnym tytułem pozwalającym na bezpłatne korzystanie z nieruchomości powodów o czym jednoznacznie świadczy fakt, iż w toku niniejszego postępowania pozwana wydała powodom nieruchomość objętą pozwem, jak i okoliczność podjęcia w 2010 roku przez Stowarzyszenie (...) uchwały o zamierza zakupu tej nieruchomości.

W związku z tym, zgodnie z art. 224 §2 i art. 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c.
Sąd stwierdził, że pozwana jako posiadacz nieruchomości powoda w złej wierze zobowiązana była do wynagrodzenia za korzystanie z tej nieruchomości.

Sąd zauważył także, iż w trakcie postępowania sądowego pomiędzy stronami spornym było, czyją własność, tj. strony powodowej, czy strony pozwanej, stanowił sporny budynek zlewni mleka.

Według Sądu, bezspornym w sprawie było, że ten budynek wybudowany został
na terenie nieruchomości należącej do powodów, jak również, że budynek ten został wybudowany ze środków Kółka (...) w S. i stanowił jego własność.

Sąd wskazał, że strona pozwana nie przedłożyła dowodów, z których w dostatecznym stopniu wynikałoby, że budynek ten powstał ze środków spółdzielni mleka, gdyż samo oświadczenie Sołtysa W. S. (...) nie może przesadzać o prawie własności zlewni
w sytuacji, gdy sam Prezes pozwanej wyjaśnił, że środki na jej budowę pochodziły
z Funduszu Rozwoju Rolnictwa.

Zauważono przy tym, że w chwili wznoszenia spornego budynku na terenie Kraju obowiązywały wprowadzone dekretem PKWN z 1944r., zniesionym w 1946 r. i ponownie przywróconym w 1951 r. dostawy obowiązkowe, polegające na skupie przez Państwo podstawowych płodów rolnych (zbóż, ziemniaków, mleka i zwierząt rzeźnych).
Dostawy te oparte były na ustawowym przymusie dostarczania przez gospodarstwa rolne
w wyznaczonych terminach, określonych ilości (ustalonych w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych, ale progresywnie w stosunku do wielkości gospodarstw) produktów. Ceny płacone przez Państwo były znacznie niższe od rynkowych. W 1959 roku utworzono Fundusz Rozwoju Rolnictwa, na który odprowadzano różnicę pomiędzy cenami rynkowymi a cenami płaconymi przez Państwo. Fundusz ten służył finansowaniu rozwoju rolnictwa i ze środków tych wybudowano właśnie budynek zlewni mleka w S..

Sąd podniósł, że pozwana w toku postępowania próbowała wykazać, że stała się właścicielem spornego budynku, gdyż ujęła ten budynek w księdze inwentarzowej środków trwałych i odprowadzała od tej nieruchomości podatek.

Jednak, zdaniem Sądu, samo oświadczenie Prezesa Spółdzielni w akcie notarialnym
z 16 listopada 1992 r., w którym oświadczył, iż (...) Spółdzielnia (...)
w W. wybudowała na obcych granatach budynki i urządzenia własnym kosztem
i staraniem w tym budynek zlewni mleka w S., nie przesadza jeszcze o tytule prawnym do przedmiotowego budynku.

Zauważono przy tym, iż przedstawiciel pozwanej przesłuchiwany jako strona
w niniejszym procesie wyraźnie podał, że właścicielem budynku zlewni mleka było Kółko (...)w S..

Z tej przyczyny, w ocenie Sądu, skoro strona pozwana nie wykazała w toku procesu, że nabyła sporny budynek od Kółka (...) lub powodów i nie przedłożyła
na tę okoliczność żadnych wystarczających dowodów to należało przyjąć, że budynek zlewni mleka stanowi własność właściciela gruntu, na którym został posadowiony. Nadto pozwana zwracając w toku niniejszego postępowania powodom budynek zlewni sama przyznała,
że stanowi on własność strony powodowej.

Dlatego też przypisanie powodom statusu właściciela budynku, natomiast pozwanej jedynie statusu jego posiadacza w złej wierze, skutkował przyznaniem powodom prawa
do dochodzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną z zabudowanej nieruchomości powodów.

Wysokości wynagrodzenia ustalono w oparciu o pisemną opinię biegłego sądowego
z zakresu szacowania nieruchomości z dnia 10 sierpnia 2016 r., nie znajdując podstaw
by poprawność wyliczeń biegłego podważać, czego konsekwencją było orzeczenie
jak w punkcie 1 wyroku zgodnie z żądaniem pozwu, mając na uwadze treść art. 321 § 1 k.p.c.

O odsetkach Sąd rozstrzygnął po myśli art. 481 k.c., a o kosztach na podstawie
art. 98 k.p.c. i art. 113 ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Sąd nie uznał również za uzasadniony zarzut pozwanej nadużycia przez powodów prawa podmiotowego stwierdzając, iż dla odmowy udzielenia stronie uprawnionej ochrony
jej prawa podmiotowego nie wystarczy porównanie wagi interesów stron, ale koniecznym
jest stwierdzenie, że udzielenie takiej ochrony narusza konkretnie sprecyzowane zasady współżycia społecznego, a przez to dochodzenie tego prawa stanowi jego nadużycie.

Tymczasem, według Sądu, pozwana reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika uchyliła się od wskazania jakim zasadom współżycia społecznego uchybili powodowi i nie wyjaśniła także w sposób dostateczny powodów, dla których należy usankcjonować naruszanie przez nią cudzych praw.

Z powyższym orzeczeniem nie zgodziła się pozwana, która zaskarżyła przedmiotowe rozstrzygnięcie w części zasądzającej od pozwanej solidarnie na rzecz powodów kwotę ponad 1860 zł z ustawowymi odsetkami od 25 lipca 2015r. do dnia zapłaty i odpowiednio kosztami postępowania i brakującymi kosztami opinii biegłego, zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez
nie uwzględnienie przy ustalaniu wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie przez pozwaną z gruntu powodów wyliczonej przez biegłego w opinii uzupełniającej z dnia
09 stycznia 2017 r. kwoty 1860 zł i bezpodstawne ustalenie tego odszkodowania na kwotę 5000 zł.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w części przekraczającej kwotę 1860 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lipca 2015 r. do dnia zapłaty i orzeczenie o kosztach postępowania
w obu instancjach, według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie w całości jako bezzasadnej i zasądzenie solidarnie na rzecz powodów kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie z powołaniem się na treść art. 382 k.p.c. zauważyć należy, że Sąd II instancji ma nie tylko uprawnienie, ale także obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny,
w tym oceny zgromadzonych dowodów (patrz: uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97).

Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli Sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed Sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie.

W kontekście powyższego Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je za własne, nie podzielając jednak ich oceny prawnej
w zakresie dotyczącym ustalenia, że kwota należnego powodom od pozwanej odszkodowania obejmuje zarówno wartość gruntu, jak i posadowionego na nim budynku.

Dla porządku przypomnieć trzeba, iż pozwana nie sprzeciwiała się temu, że jako posiadacz przedmiotowej nieruchomości w złej wierze zobowiązana była do wynagrodzenia za korzystanie z tej nieruchomości.

Wynagrodzenia z art. 224 § 2 i 225 k.c. jest niezależne od jakichkolwiek okoliczności ubocznych. Dochodzić go można bez względu na to, czy właściciel nie korzystając sam
z rzeczy poniósł z tego powodu jakąkolwiek stratę i niezależnie od tego, czy posiadacz efektywnie korzystał z rzeczy. Wysokość wynagrodzenia jest niezależna od rzeczywistych strat właściciela i rzeczywistych korzyści odniesionych przez posiadacza ( tak: Sąd Najwyższy w wyroku z 15 kwietnia 2004 r., IV CK 273/03, LEX nr 183707).

Pozwana negowała jedynie fakt, iż powodowie w okolicznościach sprawy są uprawnieni do domagania się odszkodowania obejmującego całą wartość nieruchomości,
tj. gruntu rolnego oraz budynku zlewni mleka.

Wskazać trzeba, iż bezspornym w sprawie było, iż pozwana weszła w posiadanie przedmiotowej działki w wyniku przekazania tego posiadania przez zlikwidowaną (...) Spółdzielnię (...) w W.. Na działce tej znajdował się budynek zlewni mleka, która to inwestycja została sfinansowana ze środków Kółka (...) w S. pochodzących z Funduszu Rozwoju Rolnictwa. Ponadto powodowie, ani ich poprzednik prawny nigdy nie twierdzili, iż budynek ten został wybudowany kosztem i staraniem właścicieli gruntu.

Bez znaczenia w sprawie pozostaje okoliczność, komu przysługuje tytuł prawny
do przedmiotowego budynku, skoro bezspornym jest, iż powodowie nie poczynili nakładów celem jego wybudowania.

W tych warunkach, nie można uznać, iż powodom przysługuje roszczenie
za bezumowne korzystanie z przedmiotowej nieruchomości także w kontekście budynku zlewni. Takie twierdzenia są nieusprawiedliwione i niesłuszne, gdyż prowadziłoby
do bezpodstawnego przysporzenia po stronie powodowej kosztem pozwanej.

Dlatego też, w okolicznościach niniejszej sprawy zasadnym jest przyjęcie,
iż powodom należy się odszkodowanie za bezumowne korzystanie przez pozwaną
z ich nieruchomości jedynie w zakresie wartości gruntu bez uwzględnienia wartości naniesień, która to wartość – jak wynika z opinii biegłego (k. 144 - 152) – stanowi kwotę 1860 zł.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądzoną w punkcie 1 kwotę 5000 zł obniżył do kwoty 1860 zł (pkt Ia).

Konsekwencją modyfikacji rozstrzygnięcia w przedmiocie przyznanym powodom kwoty była konieczność zmiany orzeczenia o kosztach procesu w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji.

Z żądanej pierwotnie przez powodów sumy 5000 zł zostało zasądzone na jego rzecz
1860 zł, co oznacza, że powodowie w postępowaniu pierwszoinstancyjnym wygrali sprawę
w 37 %, zaś w 63 % przegrali, czego konsekwencją była zmiana orzeczenia w punkcie 2
i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kwoty 51 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt Ib) oraz orzeczenia w punkcie 3 i nakazanie pobrania na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Sieradzu tytułem zwrotu wydatków od pozwanej 1086,93 zł i od powodów kwotę 1850,74 zł z zasądzonego na ich rzecz roszczenia.

O kosztach postępowania apelacyjnego, należnych od powodów na rzecz pozwanej
Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie II sentencji, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c., tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, który powodowie przegrali w stosunku do pozwanej w instancji odwoławczej
w całości.

Sąd zasądził więc od powodów na rzecz pozwanej kwotę 450 zł z tytułu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym oraz kwotę 157 zł tytułem opłaty
od apelacji.

Wysokość kosztów profesjonalnego zastępstwa prawnego po stronie pozwanej
Sąd Odwoławczy ustalił w oparciu o § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.), zaś wysokość opłaty od apelacji
w oparciu o art. 3 ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 13 ust.1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 623 ze zm.).