Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 2 listopada 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie, Wydział VIII Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Leon Miroszewski

Sędziowie: SSO Anna Budzyńska

SSO Agnieszka Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 2 listopada 2017 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa B. Ż. (1), B. Ż. (2) i K. Ż.

przeciwko W. W. (1)

o zapłatę

na skutek zażalenia powodów na punkty 1, 2 i 5 postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 10 kwietnia 2017 roku w sprawie X GNc 1726/16

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie w punktach 1, 2 i 5.

Anna Budzyńska Leon Miroszewski Agnieszka Woźniak

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 10 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie w pkt 1 uchylił w całości nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z 8 września 2016 r., w pkt 2 umorzył postępowanie w sprawie, w pkt 3 na podstawie art. 395 § 2 k.p.c. uchylił postanowienie z 24 stycznia 2017 r., w pkt 4 oddalił wniosek z 9 stycznia 2017 r. o zwrot kosztów postępowania zabezpieczającego, w pkt 5 zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 1.817 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w pkt 6 zwrócił pozwanemu opłatę od zażalenia w kwocie 30 zł.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy podniósł, że w dniu 8 marca 2017 r., przed uprawomocnieniem się nakazu, powód cofnął pozew z jednoczesnym zrzeczeniem się roszczenia, zaś skoro okoliczności sprawy nie wskazywały, że czynność ta była sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzała do obejścia prawa, nastąpiło uchylenie nakazu zapłaty i umorzenie postępowania. Sąd I instancji wskazał, że powyższe skutkuje odpadnięciem podstawy prowadzenia postępowania zabezpieczającego, a w konsekwencji koszty tego postępowania obciążają powodów. Tym samym konieczne stało się uchylenie wcześniejszego postanowienia w przedmiocie tych kosztów a następnie oddalenie wniosku o zwrot kosztów postępowania zabezpieczającego.

Co do rozstrzygnięcia w punkcie 5, w ocenie Sądu Rejonowego to powodów należało uznać za przegrywających sprawę, albowiem cofnięcie pozwu i zrzeczenie się roszczenia nie wynikało z faktu dobrowolnej zapłaty przez pozwanego, tylko z faktu prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko niemu, na podstawie tytułu wykonawczego, którego klauzula została uchylona po ustaleniu prawidłowego adresu strony pozwanej. Nadto działanie strony powodowej uniemożliwiało pozwanemu wniesienie zarzutów, a więc weryfikację stanowiska wyrażonego w pozwie. O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 203 2 k.p.c.

Na powyższe postanowienie powodowie, działając poprzez pełnomocnika wnieśli zażalenie. Zaskarżając rozstrzygnięcie co do pkt 1, 2 i 5 wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia w części poprzez uchylenie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z 8 września 2016 r. w części dotyczącej zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kwoty 7.432,91 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 19 sierpnia 2016 r., umorzenie postępowania w części dotyczącej zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kwoty 7.432,91 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 19 sierpnia 2016 r., uchylenie pkt 5 postanowienia w całości, ewentualnie jego zmianę i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 1910 zł tytułem kosztów postępowania.

Pełnomocnik powodów zarzucił naruszenie art. 203 § 2 k.p.c. w zw. z art. 494 § 2 k.p.c. w zw. z art. 496 k.p.c. poprzez uznanie, że pozwany może domagać się kosztów postępowania pomimo wcześniejszego prawomocnego rozstrzygnięcia o kosztach zawartego w nakazie zapłaty, co do którego pozwany zarzutów nie złożył; art. 203 § 4 k.p.c. poprzez obciążenie powodów skutkami cofnięcia pozwu i zrzeczenia się roszczenia, uznania przez sąd, że cofnięcie to uniemożliwiło wniesienie zarzutów, a więc weryfikację stanowiska powodów wyrażonego w pozwie, w sytuacji gdy sąd nie uznał cofnięcia pozwu za czynność sprzeczną z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzającą do obejścia prawa; art. 133 § 2a k.p.c. poprzez uznanie, że powodowie nie wskazali adresu pozwanego, w sytuacji gdy w pozwie wskazany został adres pozwanego – przedsiębiorcy wskazany w (...) przez niego samego; art. 98 k.p.c. poprzez uznanie powodów za przegrywających proces w sytuacji gdy pozwany nie złożył skutecznie zarzutów od nakazu zapłaty, nie kwestionował skutecznie istnienia wierzytelności objętej pozwem, a rozstrzygnięcie wydane zostało w oparciu o weksel, którego ważności pozwany nie neguje. W uzasadnieniu zażalenia podniesiono miedzy innymi, że rozstrzygnięcie o kosztach w nakazie zapłaty było prawomocne, skoro nie wniesiono w stosunku do nakazu zarzutów.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od powodów zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko pozwany podniósł, że nie można mówić o prawomocności nakazu zapłaty w zakresie kosztów, skoro powód cofnął pozew. Podniósł za Sądem Rejonowym, że powodowie nie wnieśli zażalenia na postanowienie z dnia 28 lutego 2017 roku o oddaleniu wniosku o nadanie nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności. Pozwany zaprzeczył też, że dobrowolnie spełnił świadczenie, bowiem odbyło się to bez jego oświadczenia o uznaniu roszczenia. Zdaniem pozwanego powodowie nie musieli cofać pozwu zanim pozwany podjął obron® przed dochodzonym roszczeniem, zaś samo cofnięcie zamknęło pozwanemu drogę do takiej obrony.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Kontrola instancyjna dotycząca zaskarżonego postanowienia musi obejmować zbadanie czynności sądowych poprzedzających jego wydanie, w tym odnoszących się do czynności i zachowań procesowych stron. Trzeba nadto zauważyć, że niektóre czynności procesowe stron były konsekwencją nadania biegu sprawie, mimo wcześniejszych czynności sądowych, które zakładały prawomocność wydanego przez Sąd Rejonowy nakazu zapłaty z dnia 8 września 2016 roku.

Niezbędność badania prawidłowości owego nadania biegu sprawie, w której wcześniej Sąd Rejonowy uznał, że nakaz zapłaty został doręczony pozwanemu prawidłowo i upłynął już termin do wniesienia zarzutów od tego nakazu, wynika z tego, że prawomocność orzeczenia sądowego, w tym nakazu zapłaty, jest okolicznością obiektywną, istniejącą z mocy samego prawa w sytuacji, gdy od orzeczenia nie przysługuje środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia (art. 363 § 1 k.p.c.).

Z chwilą zaistnienia stanu, o którym mowa w art. 363 § 1 k.p.c. żadne czynności strony nie mogą go zmienić (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2015 roku, I CNP 4/15), toteż nawet gdy prawomocność orzeczenia jest stwierdzona postanowieniem sądowym (art. 364 k.p.c.), to ma ono wyłącznie charakter deklaratoryjny, nie jest przy tym postanowieniem kończącym postępowanie (art. 394 § 1 pkt 4 ² k.p.c.).

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy ostatecznie nie wydał rozstrzygnięcia w sprawie prawomocności nakazu zapłaty z dnia 8 września 2016 roku, ale też nie można uznać, wbrew ocenie tego Sądu w sprawie skutków niezaskarżenia przez powodów postanowienia o odmowie nadania wymienionemu nakazowi klauzuli wykonalności, że prawomocność tego z kolei postanowienia stanowi o urzędowym stwierdzeniu braku prawomocności wymienionego nakazu. Ocena o braku prawomocności nakazu zapłaty z dnia 8 września 2016 roku została co prawda wyrażona w uzasadnieniu postanowienia z dnia 28 lutego 2017 roku, jednak powaga rzeczy osądzonej co do postanowienia o odmowie nadania nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności (nota bene – niekończącego postępowania), choćby uznać, że dotyczy go walor prawomocności materialnej na postawie art. 365 k.p.c. (chodzi w tym przepisie przede wszystkim o orzeczenia co do istoty, ewentualnie kończące postępowanie, a takim nie jest odmowa nadania klauzuli wykonalności), nie mogłaby się rozciągać na jego uzasadnienie i zawarte w nim oceny (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2003 roku, IV CKN 1073/00).

Wydanie tego postanowienia i związane z nim nadanie biegu sprawie było konsekwencją oceny Sądu Rejonowego o nieskuteczności doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty na adres wskazany w pozwie. Ocena ta została dokonana z pominięciem art. 133 § 2a k.p.c. Przepis ten stanowi o zasadzie doręczania przesyłek sądowych, między innymi osobie fizycznej wpisanej do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej (dalej jako (...)), na adres wskazany w tej ewidencji, chyba, że strona wskazała inny adres. W niniejszej sprawie takiego wskazania nie było, toteż doręczenie nakazu zapłaty, dokonane na adres podany przez pozwanego do wpisu w (...) i tam widniejący, należało uznać za prawidłowe z dniem upływu terminu odbioru przez pozwanego przesyłki po dwukrotnym awizowaniu (art. 139 § 3 k.p.c.). Tym samym termin do wniesienia przez pozwanego zarzutów od wymienionego nakazu zapłaty upłynął w dniu 8 listopada 2016 roku. Z upływem tego dnia nakaz zapłaty z dnia 8 września 2016 roku stał się prawomocny.

Za słuszny zatem należało uznać przedstawiony w zażaleniu zarzut naruszenia art. 133 § 2a k.p.c., zaś konsekwencją tego naruszenia była nieprawidłowa ocena w sprawie terminu prawomocności nakazu zapłaty z dnia 8 września 2016 roku. Powodowie sprzecznie z leżącym u podstaw tego zarzutu własnym zapatrywaniem dokonali cofnięcia pozwu, które w sytuacji prawomocności wymienionego nakazu zapłaty nie mogło być uznane za dopuszczalne. Tym samym cofnięcie to nie mogło też prowadzić do uchylenia nakazu zapłaty i umorzenia postępowania.

Kolejnym wyrazem niekonsekwencji powodów, skoro podnieśli oni prawidłowość wskazania w pozwie adresu pozwanego, a tym samym doręczenia nakazu zapłaty na ten adres, jest żądanie zażalenia w sprawie zmiany punktów 1 i 2 zaskarżonego postanowienia poprzez uchylenie nakazu zapłaty i umorzenie postępowania w części, a nie w całości. Jak już była mowa, stwierdzenie, że doręczenie nakazu zapłaty z dnia 8 września 2016 roku pozwanemu na adres wskazany w pozwie było prawidłowe, bowiem adres ten został wpisany w dotyczącym pozwanego wpisie do (...) jako adres do doręczeń (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 października 2017 roku, I ACz 741/17), w sytuacji braku zarzutów od tego nakazu w terminie 14 dni od daty tego doręczenia, prowadziło do prawomocności nakazu zapłaty, albowiem nie służył od niego żaden środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia (art. 363 § 1 k.p.c.).

Tym samym wymienione orzeczenia w zaskarżonym postanowieniu Sądu I instancji z dnia 10 kwietnia 2017 roku podlegają uchyleniu na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., stosowanym odpowiednio (nie wprost) do zażaleń na podstawie art. 397 § 2 k.p.c. Rozstrzygnięcie to nie wykracza poza zakres zaskarżenia bowiem powodowie podnieśli zarzuty dotyczące nieprawidłowego przyjęcia nieskuteczności doręczenia nakazu zapłaty na adres pozwanego wskazany w (...) jako adres do doręczeń. Prawomocność nakazu zapłaty wobec upływu terminu do wniesienia przeciwko niemu zarzutów przez pozwanego, przy braku okoliczności, które uzasadniałyby zmianę zapadłego w tym nakazie orzeczenia o kosztach, uzasadnia też uchylenie, na analogicznych podstawach prawnych, orzeczenia w punkcie 5 zaskarżonego orzeczenia.

Mając na uwadze powyższe należało postanowić jak w sentencji. Powodowie, reprezentowani przez radcę prawnego, którzy wygrali postępowanie zażaleniowe, nie złożyli wniosku o zwrot jego kosztów (art. 109 § 1 k.p.c.)

Anna Budzyńska Leon Miroszewski Agnieszka Woźniak