Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 marca 2017 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Ministra Rozwoju i Finansów (poprzednio Ministra Skarbu Państwa)

przeciwko (...) spółce z o.o. w K.

o ustalenie nieistnienia uchwał i ustalenie istnienia uchwały

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 29 kwietnia 2016 r. sygn. akt IX GC 1028/15

1. oddala apelację;

2. zasądza od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa- Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 810 zł (osiemset dziesięć złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Teresa Rak SSA Andrzej Struzik SSA Jerzy Bess

Sygn. akt I ACa 1382/16

UZASADNIENIE

Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa w pozwie skierowanym przeciwko (...) sp. z o.o. w K. domagał się ustalenia nieistnienia bliżej wymienionych w pozwie uchwał Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej Spółki, podjętych w dniu 30 września 2015 r., a na wypadek nieuwzględnienia tego żądania domagał się stwierdzenia nieważności tych uchwał, względnie ich uchylenia. Wnosił także o ustalenie istnienie podjętej w tym dniu uchwały ww. zgromadzenia w przedmiocie powołania M. W. na członka Rady Nadzorczej pozwanej Spółki. Na uzasadnienie swego żądania powód powołał, że jest wspólnikiem pozwanej Spółki i posiada 976 udziałów o łącznej wartości 585.600 zł, zaś drugim wspólnikiem jest (...)sp. z o.o. w T., której przysługuje 1.000 udziałów o łącznej wartości 600.000 zł. Udziały powoda są uprzywilejowane i na każdy z nich przypada 2 głosy, podczas gdy udziały drugiego wspólnika nie są uprzywilejowane. Powód odwoływał się do treści § (...) umowy pozwanej spółki, zgodnie z którym 976 udziałów należących wówczas do Fabryki (...) było uprzywilejowanych, a uprzywilejowanie to miało wygasać w wypadku zbycia udziałów. Powód wskazywał, że na podstawie przepisów ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych w dniu 22 grudnia 2000 r. Skarb Państwa zawarł z (...)sp. z o.o. umowy o oddanie przedsiębiorstwa Fabryki (...) do odpłatnego korzystania i pobierania pożytków, jednak wobec zalegania ze spłatą kolejnych dwóch rat leasingowych oraz zalegania z opłatami publicznoprawnymi umowa ta została w dniu 21 marca 2007 r. przez Skarb Państwa wypowiedziana ze skutkiem natychmiastowym, a zatem, wobec wykreślenia z rejestru Fabryki (...), prawo do wykonywania uprawnień z 976 uprzywilejowanych udziałów służy Skarbowi Państwa. Ponieważ na Zwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników pozwanej Spółki Skarb Państwa, dysponujący 1952 głosami, głosował przeciwko podjęciu uchwał, których istnienie kwestionuje, zaś za uchwałą o powołaniu M. W. w skład rady nadzorczej, kwestionowane uchwały nie uzyskały wymaganej większości głosów, zaś uchwała o powołaniu M. W. większość taką uzyskała. Pomimo tego w protokole Zgromadzenia stwierdzono, że uchwały, przeciwko którym głosował Skarb Państwa, zostały podjęte, zaś uchwała, za podjęciem której głosował Skarb Państwa, podjęta nie została.

Pozwana (...) sp. z o.o. wnosiła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu i zarzucała, że Skarb Państwa nie jest następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego Fabryki (...) oraz że doszło do utraty uprzywilejowania udziałów należących w przeszłości do tego przedsiębiorstwa państwowego wobec ich zbycia. Strona pozwana twierdziła także, że przepis art. 252 k.s.h. wyklucza możliwość wystąpienia na podstawie art. 189 k.p.c. z powództwem o ustalenie nieistnienia uchwały. Pozwana kwestionowała także zasadność żądania stwierdzenia nieważności uchwał lub ich uchylenia.

Wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2016 roku Sąd Okręgowy w Krakowie ustalił nieistnienie następujących uchwał Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podjętych w dniu 30 września 2015 roku:

- nr (...) w sprawie zatwierdzenia sprawozdania Zarządu z działalności (...) spółki z o.o. za okres od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r.,

- nr (...) w sprawie zatwierdzenia sprawozdania finansowego Spółki za rok obrotowy obejmujący okres od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Prezesowi Zarządu absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r.,

- nr (...) w sprawie pokrycia straty za 2012 r.,

- nr (...) w sprawie zatwierdzenia sprawozdania Zarządu z działalności (...) spółki z o.o. za okres od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r.,

- nr (...) w sprawie zatwierdzenia sprawozdania finansowego Spółki za rok obrotowy obejmujący okres od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Prezesowi Zarządu absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r.,

- nr (...) w sprawie pokrycia straty za 2013 r.,

- nr (...) w sprawie zatwierdzenia sprawozdania Zarządu z działalności (...) spółki z o.o. za okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.,

- nr (...) w sprawie zatwierdzenia sprawozdania finansowego Spółki za rok obrotowy obejmujący okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Prezesowi Zarządu absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.,

- nr (...) w sprawie udzielenia Członkowi Rady Nadzorczej absolutorium z wykonania obowiązków w okresie od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.,

- nr (...) w sprawie pokrycia straty za 2014 r.,

- nr (...) w sprawie powołania Członka Rady Nadzorczej Spółki,

- nr (...) w sprawie powołania Członka Rady Nadzorczej Spółki,

- nr (...) w sprawie powołania Członka Rady Nadzorczej Spółki,

- nr (...) w sprawie powołania Członka Rady Nadzorczej Spółki.

Nadto sąd ustalił istnienie uchwały Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podjętej w dniu 30 września 2015 r. w sprawie powołania M. W. na członka Rady Nadzorczej Spółki oraz nakazał ściągnięcie od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwoty 58.000 zł tytułem opłaty od pozwu.

Uzasadniając powyższy wyrok sąd I instancji ustalił, że Skarb Państwa oraz (...) Fabryka (...)sp. z o.o. w T. są jedynymi wspólnikami pozwanej spółki, z tym że strona powodowa posiada 976 udziałów o wartości 585.600 zł uprzywilejowanych w relacji 1 udział to 2 głosy, a wspólnik (...) posiada 1.000 nieuprzywilejowanych udziałów o wartości 600.000 zł. W dniu 30 września 2015 r. odbyło się Zgromadzenie Wspólników pozwanej Spółki, na którym głosowano wiele uchwał, w tym uchwały wymienione w zaskarżonym wyroku. Co do wyżej wymienionych uchwał, za wyjątkiem uchwały o powołaniu M. W. na członka Rady Nadzorczej Spółki, stwierdzono w protokole Zgromadzenia, że zostały one podjęte, pomimo że nie uzyskały większości głosów, natomiast co do tej ostatniej uchwały stwierdzono w protokole Zgromadzenia, że nie została ona podjęta, pomimo że uzyskała ona większość głosów.

Jako podstawę ww. ustalań sąd I instancji powołał dokumenty, wskazując, że ich treści strony nie przeczyły, a tylko wywodziły z nich odmienne skutki prawne.

W swych rozważaniach sąd I instancji stwierdził, że powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia uchwał zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jest dopuszczalne, o ile nie prowadzi do obejścia ograniczeń związanych z zaskarżaniem uchwał, a szczególnie upływu terminu do ich zaskarżenia. Taka sytuacja w rozpoznawanej sprawie nie występuje. W konsekwencji rozstrzygnięcie sprawy zależało od ustalenia, czy strona powodowa jest następcą prawnym Fabryki (...) oraz czy udziały, którymi dysponuje, są uprzywilejowane. Pozytywne przesądzenie tej kwestii przesądzało o rozstrzygnięciu sprawy zgodnie z żądaniem pozwu, gdyż stronie powodowej przysługiwało 1.952 głosów, a drugiemu wspólnikowi tylko 1.000 głosów, zaś negatywne przesądzało oddalenie powództwa o ustalenie, skoro w takim wypadku stronie powodowej przysługiwało 976 głosów, a drugiemu wspólnikowi 1.000 głosów. Sąd Okręgowy, odwołując się do art. 49 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych oraz art. 53 ust. 1 w zw. z art. 52a i art. 52 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, podzielił stanowisko strony powodowej, że Skarb Państwa jest następcą prawnym zlikwidowanego przedsiębiorstwa państwowego. Zdaniem sądu nie doszło też do zbycia udziałów przez to przedsiębiorstwo państwowe Skarbowi Państwa, skoro przedsiębiorstwo to zostało zlikwidowane. Udziały te należą jednak do Skarbu Państwa, który jest następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego i korzysta z tych udziałów na takich samych zasadach jak uprzednio to przedsiębiorstwo. Zatem uprzywilejowanie udziałów nadal trwa. W konsekwencji kwestionowane w pozwie uchwały nie zostały podjęte, gdyż nie uzyskały większości głosów, natomiast uchwała o powołaniu w skład rady nadzorczej M. W. podjęta została. Jako podstawę swego orzeczenia sąd I instancji powołał art. 189 k.p.c.

Sąd odniósł się też do zarzutu, iż strona powodowa nie wskazała wartości przedmiotu sporu i stwierdził, że większość uchwał ma charakter personalny, a zatem niemajątkowy. Charakter majątkowy mają jedynie uchwały w sprawie pokrycia strat za lata 2012-2014, ale z uwagi na treść art. 126 ¹ § 1 k.p.c. na tym etapie sprawy nie występował obowiązek podania wartości przedmiotu sporu w tym zakresie.

Przesądzenie nieistnienia uchwał uniemożliwiło sądowi I instancji orzekanie o ich nieważności lub o ich uchyleniu. Niemniej jednak sąd ustosunkował się do oceny tych żądań w wypadku gdyby uznać, że uprzywilejowanie wygasło i wskazał, że w takim wypadku ewentualne żądania stwierdzenia nieważności uchwał lub ich uchylenia byłyby bezzasadne.

Jako podstawę orzeczenia o ściągnięciu od pozwanego kosztów sądowych sąd I instancji powołał przepis art. 113 w zw. z art. 94 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu wyrokowi strona pozwana zarzuciła:

- naruszenie art. 49 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych oraz art. 53 ust. 1, art. 52a i art. 52 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji poprzez niewłaściwe zastosowanie, tj. przyjęcie, że z przepisów tych wynika następstwo prawne powoda po byłym przedsiębiorstwie państwowym Fabryce (...), a tym samym brak utraty uprzywilejowania powoda w zakresie głosu;

- naruszenie art. 189 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż tego rodzaju podstawa prawna jest dopuszczalna pomimo instytucji stwierdzenia nieważności uchwał i uchylania uchwał oraz pomimo uprzedniego stwierdzenia w postanowieniu z dnia 13 listopada 2015 roku o odmowie udzielenia zabezpieczenia wydanego w niniejszej sprawie o braku uprawdopodobnienia roszczenia;

- błędne przyjęcie, że z tzw. umowy leasingowej wynikało następstwo prawne powoda po byłym przedsiębiorstwie państwowym Fabryki (...);

- naruszenie art. 126 ¹ § 1 k.p.c. poprzez jego zastosowanie, skoro z treści art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. wynika, że pozew powinien czyni zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać w sprawach o prawa majątkowe wartość przedmiotu sporu;

- naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez niezastosowanie pomimo faktu, że w przypadku pozwanego został uzasadniony wypadek nieobciążania kosztami sądowymi w całości.

W konkluzji strona pozwana domagała się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów sądowych według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Strona powodowa reprezentowana przez Ministra Skarbu Państwa w odpowiedzi na apelację wnosiła o oddalenie apelacji i zasądzenie od strony pozwanej kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W toku postępowania apelacyjnego Ministerstwo Skarbu Państwa uległo likwidacji, a jednostką, z której działalnością wiąże się roszczenie dochodzone w niniejszej sprawie stał się Minister Rozwoju i Finansów, natomiast zastępstwo procesowe przejęła Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej, która wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Trafnie sąd I instancji wskazuje, że fakty istotne dla rozstrzygnięcia wynikają z dokumentów, których treści strony nie przeczyły, a jedynie wywodzą z nich odmienne skutki. W istocie fakty mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy są między stronami bezsporne, strony fakty te zgodnie powołują w swych pismach procesowych, nadto w znacznej części wynikają one z dokumentów, względnie kopii dokumentów przedstawionych przez strony. Apelacja nie kwestionuje ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy, nie przywołuje faktów wcześniej nie powoływanych, jak też nie polemizuje z twierdzeniami strony powodowej co do faktów (zarzut błędnego przyjęcia, że z umowy leasingowej wynika następstwo prawne powoda po byłej Fabryce (...) dotyczy nie ustalenia faktycznego, ale oceny konsekwencji prawnych tej umowy). Stwierdzenie to jest o tyle istotne, że ustalenia faktyczne sądu I instancji są bardzo lakoniczne, a jego rozważania odnoszą się w znacznej części do faktów w tych ustaleniach nie zawartych, ale przytaczanych przy prezentacji stanowisk stron. W konsekwencji powyższego Sąd Apelacyjny uznaje za niezbędne, przed przystąpieniem do rozważań, przytoczenie istotnych dla rozstrzygnięcia faktów, które wynikają z bezspornych oświadczeń stron i przedstawionych przez nie dokumentów. W ten sposób zostanie w sposób uporządkowany przedstawiony stan faktyczny stanowiący podstawę orzeczenia.

Fakty te są następujące:

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...) została zawiązana umową z dnia 14 lutego 1994 r.(w zasadzie aktem założycielskim, skoro wszystkie udziały były wówczas obejmowane przez jednego wspólnika), która to umowa do 21 marca 2003 r. nie ulegała zmianie (odpis z KRS k.56). Kapitał zakładowy tej spółki wynosił 585.600 zł i dzielił się na 976 udziałów. Jedynym wspólnikiem tej Spółki było przedsiębiorstwo państwowe Fabryka (...) w T.. Umowa spółki w § (...)zawierała zapis, że na Zgromadzeniu Wspólników jednemu udziałowi odpowiada jedne głos, z tym że 100% udziałów objętych przez Fabrykę (...) jest uprzywilejowane w całości w ten sposób, że na jeden udział przypadają dwa głosy, jednak w przypadku zbycia tych udziałów tracą one swe uprzywilejowanie (tekst umowy spółki k. 58-62).

W celu prywatyzacji Fabryki (...) w dniu 13 kwietnia 1994 r. została utworzona spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...) (obecnie (...)Fabryka (...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością). W dniu 22 grudnia 2000 r. pomiędzy Skarbem Państwa reprezentowanym przez Wojewodę (...) - (...) sp. z o.o. na podstawie przepisów art. 39 ust. 1 pkt 3 i ust. 3 oraz art. 51 i 52 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych została zawarta umowa o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania, w której jako przedmiot umowy wskazano przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55 ^{( 1)} k.c., tj. zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, a pozostający, do czasu przekazania spółce (...) we władaniu przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Fabryka (...) z siedzibą w T. (§ (...)). W stanowiącym integralną część tej umowy wykazie składników majątkowych przedsiębiorstwa (§ (...)) pod pozycją (...) wymieniono jako finansowy majątek trwały (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Umowa stanowiła, że Skarb Państwa oddaje (...) spółce z o.o. przedmiot umowy do odpłatnego korzystania i pobierania pożytków (§ (...)), przedmiot umowy pozostaje przez cały czas trwania umowy własnością Skarbu Państwa (§ (...)), umowa zostaje zawarta na okres od 1 stycznia 2001 roku do 31 grudnia 2010 roku (§ (...)), zbywanie składników majątku trwałego wchodzących w skład przedmiotu umowy, w tym nieruchomości, odbywa się w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, na mocy udzielonego pełnomocnictwa (§ (...)), przejmująca spółka wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą: Fabryka (...) z siedzibą w T. (§ (...)), Skarb Państwa ma prawo wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym w przypadku, gdy m.in. przejmująca spółka zalega z opłatą dwóch kolejnych rat kwartalnych lub nie uiszcza świadczeń publicznych związanych z przedmiotem umowy (§ (...)), z chwilą zapłacenia ostatniej kwartalnej raty należności za korzystanie z przedmiotu umowy Skarb Państwa zobowiązuje się do przeniesienia na spółkę własności przedmiotu umowy i związanego z nim prawa użytkowania wieczystego gruntów (§(...)) - (umowa k. 42-51).

Przedsiębiorstwo państwowe Fabryka (...) zostało wykreślone z rejestru ( okoliczność bezsporna).

Spółka z o.o. (...) zmieniła firmę na (...) Fabryka (...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ( okoliczność bezsporna).

W dniu 30 grudnia 2005 roku odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników (...) spółki z o.o., w którym wzięła udział jako jedyny wspólnik tej spółki (...)Fabryka (...)spółka z o.o. Na zgromadzeniu tym podjęto uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego (...) spółki z o.o. z kwoty 585.600 zł do kwoty 1.185.600 zł poprzez utworzenie 1.000 nowych udziałów o wartości 600 zł każdy, to jest łącznej wartości 600.000 zł. Wszystkie te udziały objęte zostały przez (...) Fabrykę (...)sp. z o.o. i pokryte aportem w postaci przysługujących jej wobec spółki (...) wierzytelności ( akt notarialny k. 63-64).

W dniu 21 marca 2007 roku Skarb Państwa wypowiedział ze skutkiem natychmiastowym umowę z dnia 14 lutego 1994 r., powołując jako podstawę wypowiedzenia zaleganie przez (...) Fabrykę (...)sp. z o.o. z zapłatą dwóch rat leasingowych oraz zaległości w opłatach publicznoprawnych ( okoliczność niesporna). W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 15 września 2010 r. sygn. akt IX GC 629/09 ustalił, że Skarbowi Państwa przysługuje prawo wykonywania uprawnień majątkowych i korporacyjnych z 976 udziałów spółki (...) sp. z o.o. w K. o łącznej wartości nominalnej 585.600 zł. Apelacja od tego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 24 lutego 2011 roku sygn. akt I ACa 84/11. Postanowieniem z dnia 8 listopada 2011 roku sygn. akt III CSK 198/11 Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej złożonej w tej sprawie ( sentencje orzeczeń k. 52-54, orzeczenia wraz z uzasadnieniami w aktach IX GC 629/09).

W dniu 30 września 2015 roku odbyło się Zwyczajne Zgromadzenie Wspólników (...) sp. z o.o. w Zgromadzeniu tym uczestniczyli obaj wspólnicy pozwanej Spółki, a przewodniczyła mu M. M.. Podczas tego Zgromadzenia przeprowadzone zostało głosowanie nad licznymi uchwałami, między innymi uchwałami, których istnienie jest przedmiotem obecnie rozpoznawanej sprawy. W odniesieniu do każdej z uchwał, których nieistnienie ustalił sąd zaskarżonym wyrokiem zgodnie z żądaniem pozwu (uchwały oznaczone numerami: (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...)) w protokole Zgromadzenia odnotowano, że: w głosowaniu uczestniczyło 1976 udziałów, tj. 1976 głosów, oddano 1976 głosów, 1000 głosów za, 976 głosów przeciw, z tym zastrzeżeniem, że Przewodnicząca Zgromadzenia oświadczyła, że (...)posiada 1000 udziałów, a Skarb Państwa posiada 976 udziałów, bowiem doszło do utraty uprzywilejowania udziałów przysługujących byłemu wspólnikowi – byłemu przedsiębiorstwu państwowemu Fabryce (...), natomiast Skarb Państwa oświadczał, że udziały Skarbu Państwa są uprzywilejowane co do głosów w ten sposób, że na 1 udział przypadają 2 głosy, po czym Przewodnicząca Zgromadzenia stwierdzała, że uchwała została podjęta, natomiast Skarb Państwa wnosił sprzeciw od uchwały. W toku przeprowadzanych na Zgromadzeniu wyborów do Rady Nadzorczej Skarb Państwa zgłosił kandydaturę M. W.. W protokole stwierdzono, że w głosowaniu nad tą kandydaturą uczestniczyło 1976 udziałów, tj. 1976 głosów, oddano 1976 głosów, 976 głosów za, 1000 głosów przeciw, po czym wpisano identyczne zastrzeżenie, jak wyżej przedstawione i Przewodnicząca Zgromadzenia stwierdziła, że uchwała nie została podjęta ( protokół Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników k. 13-24 i uchwały k. 25-41).

Przechodząc od rozważań dotyczących zarzutów apelacji w pierwszej kolejności stwierdzić trzeba, że pozbawiony znaczenia jest zarzut naruszenia art. 126 ¹ § 1 k.p.c. Wprawdzie 3 spośród kwestionowanych uchwał miały charakter majątkowy, a to uchwały o pokryciu strat za lata poprzednie (uchwały nr (...)), co powodowało obowiązek podania w pozwie wartości przedmiotu spory w części tych uchwał dotyczącej (art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.), to jednak nadanie sprawie merytorycznego biegu wykluczało zwrot pozwu ze względu na ten brak. Brak ten nie mógł też w żaden sposób wpłynąć na ocenę zasadności roszczenia, a zatem i na wynik sprawy. Miał on wyłącznie znaczenie formalne, które ujawniło się przy wniesieniu apelacji, z uwagi na obowiązek podania wartości przedmiotu zaskarżenia w odniesieniu do tych uchwał (art. 368 § 2 k.p.c.). Ten brak apelacji został uzupełniony przez stronę pozwaną ustnym oświadczeniem pełnomocnika złożonym podczas rozprawy apelacyjnej.

Bezzasadnym jest zarzut naruszenia art. 189 przez przyjęcie przez sąd I instancji dopuszczalności ustalenia nieistnienia uchwał zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Odwolywanie się w tym zarzucie do okoliczności, iż sąd w wydanym w niniejszej sprawie postanowieniu oddalającym wniosek o zabezpieczenie roszczenia uznał roszczenie za nieuprawdopodobnione, jest zupełnym nieporozumieniem. Ocena wyrażona w takim postanowieniu nie jest wiążąca w sprawie i nie ma żadnego znaczenia dla ostatecznego rozstrzygnięcia. Poza tym argumentem apelacja nie przedstawia nowej argumentacji, a wyłącznie odwołuje się do argumentacji przedstawionej w odpowiedzi na pozew, gdzie zawarte jest stwierdzenie, iż przepisy art. 249 i art. 252 k.s.h. wykluczają możliwość wystąpienia z takim roszczeniem. Jakkolwiek w doktrynie i orzecznictwie można spotkać taki pogląd, to pogląd przeciwny uznać trzeba za dominujący, a Sąd Apelacyjny w obecnym składzie ten ostatni pogląd podziela. Przepis art. 249 k.s.h. do kwestii ustalenia nieistnienia uchwały w ogóle się nie odnosi. Przepis art. 252 k.s.h. stanowiący o roszczeniu o stwierdzenie nieważności uchwały sprzecznej z ustawą zawiera wprawdzie zapis o niestosowaniu art. 189 k.p.c. Nie oznacza to jednak całkowitej eliminacji stosowania art. 189 k.p.c. do uchwał zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Trzeba mieć na uwadze, że powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały jest powództwem o ustalenie, a zatem zapis ten rozumieć należy przede wszystkim w ten sposób, iż osoby, którym art. 252 § 1 w zw. z art. 250 k.s.h. powództwo takie wnoszą, nie muszą wykazywać interesu prawnego w stwierdzeniu nieważności uchwały. Samo jednak użycie przez art. 252 § 1 k.s.h. sformułowania „stwierdzenie nieważności uchwały” wskazuje wyraźnie, że chodzi tu o uchwałę, która istnieje, a zatem została podjęta, jednak jest sprzeczna z prawem – podobnie jak czynność prawna, która może zostać dokonana, pomimo że jest sprzeczna z prawem (art. 58 k.c.). Naruszać przepisy ustawy może tylko taka uchwała, która istnieje. Fakt sporządzenia protokołu zgromadzenia wspólników zawierającego zapis o podjęciu uchwały nie jest tożsamy z jej podjęciem. Stąd za oczywistą uznać trzeba dopuszczalność powództwa o ustalenie nieistnienia uchwały w sytuacji, gdy protokół taki stwierdza istnienie zdarzenia, które w ogóle nie miało miejsca, jak np. zgromadzenie wspólników nie odbyło się lub na zgromadzeniu nie poddano w ogóle pod głosowanie uchwały, której podjęcie w protokole stwierdzono. Podobna sytuacja ma miejsce, gdy uchwała nie otrzymała na zgromadzenie stosownej większości głosów. Podjęcie uchwały przez zgromadzenie wspólników następuje nie poprzez zamieszczenie w protokole zgromadzenia zapisu, że uchwała została podjęta ani nie poprzez stwierdzenie podjęcia uchwały przez przewodniczącego zgromadzenia, ale poprzez uzyskanie w głosowaniu nad uchwałą wymaganej przez prawo większości głosów. To nie przewodniczący ani osoba sporządzając protokół podejmują uchwałę. Oni tylko stwierdzają zaistnienie obiektywnego i niezależnego od ich woli faktu. Zatem jeżeli uchwała nie uzyska wymaganej większości głosów to nie jest ona sprzeczna z prawem, ale po prostu nie istnieje, podobnie jak w wypadku gdy oświadczenie woli nie zostanie przez daną osobę złożone, to nie jest ono sprzeczne z prawem ale nie istnieje. Kwestie stosowania przepisu art. 252 k.s.h. do naruszenia przepisów ustawy dotyczących podejmowania uchwał przez zgromadzenie wspólników trzeba zawęzić do tych naruszeń, które nie dotyczą samego wyniku głosowania, ale np. sposobu procedowania nad uchwałą, czy też niedopuszczenia wspólnika do udziału w zgromadzeniu. Pogląd powyższy znajduje podstawy w licznych wypowiedziach doktryny prawa, a także w licznych orzeczeniach, z których wiele powołano w pozwie, między innymi w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2008 r. II CSK 278/08.

Przechodząc do rozważania dalszych zarzutów apelacji przede wszystkim stwierdzić trzeba, iż fakt, że Skarb Państwa jest wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialności a (...), któremu przysługuje 976 udziałów i że ma prawo wykonywania uprawnień majątkowych i korporacyjnych z tych udziałów wynika z wyżej powoływanych wyroków Sadu Okręgowego w Krakowie i Sądu Apelacyjnego w Krakowie (k. 52-53), które zgodnie z art. 365 k.p.c. wiążą strony i sąd w obecnie rozpoznawanej sprawie. Nie jest też sporne, że są to te same udziały, które przysługiwały wcześniej Fabryce (...) w T.. Przedmiotem sporu może być zatem tylko kwestia, czy udziały te zachowały swe uprzywilejowanie polegające na prawie wykonywania 2 głosów z każdego udziału, czy też uprzywilejowanie to wygasło. Rozważając to zagadnienie Sad Apelacyjny zauważa, że drugi ze wspólników pozwanej spółki – (...)Fabryka (...)sp. z o.o. (poprzednio (...) sp. z o.o.) – stał się tym wspólnikiem dopiero po podwyższeniu kapitału zakładowego spółki (...) i objęciu nowoutworzonych 1000 udziałów w 2005 roku, a wcześniej, stosownie do umowy, którą zawarł ze Skarbem Państwa 22 grudnia 2000 roku, a wcześniej miał jedynie prawo korzystania z tych udziałów i pobierania z nich pożytków, co utożsamić należy z wykonywaniem praw korporacyjnych i majątkowych z tych udziałów wynikających. Wspólnikiem z 976 udziałów, których dotyczyła umowa z 22 grudnia 2000 r. spółka(...)miała się stać dopiero po upływie 10 lat związania umową, kiedy to, po opłaceniu przez tę Spółkę ostatniej raty kwartalnej za korzystanie z przedmiotu umowy, Skarb Państwa był zobowiązany przenieść na swego kontrahenta „własność przedmiotu umowy”, przez co w odniesieniu do udziałów w spółce (...) należy rozumieć przeniesienie tych udziałów. Taka konstatacja jest oczywista, skoro umowa stwierdzała, że przedmiot umowy pozostaje przez cały czas trwania umowy własnością Skarbu Państwa, że zbywanie składników majątku trwałego wchodzących w skład przedmiotu umowy odbywa się w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa na mocy udzielonego pełnomocnictwa, zaś (...) sp. z o.o. w stanowiącym integralną część umowy załączniku określającym majątek przedsiębiorstwa oddawanego do odpłatnego korzystania była wymieniona jako składnik finansowego majątku trwałego. Stąd po wypowiedzeniu umowy w dniu 21 marca 2007 roku Skarb Państwa nie stał się ponownie (...) spółki (...), gdyż był nim już uprzednio, a tylko odzyskał możliwość wykonywania praw korporacyjnych i majątkowych związanych z udziałami w spółce, których przez okres obowiązywania umowy z 22 grudnia 2000 r. wykonywać nie mógł. Oznacza to, że w dniu 21 marca 2007 r. nie doszło ani do zbycia udziałów na rzecz Skarbu Państwa, ani do ich nabycia przez Skarb Państwa, a nastąpiła wyłącznie zmiana w zakresie uprawnień Skarbu Państwa z tymi udziałami związanych. Niewątpliwie nie była to zatem czynność, która w § 16 umowy (w zasadzie aktu założycielskiego) zawiązującej spółkę z o.o. (...) określona została jako „zbycie udziałów”. Na marginesie tylko dodać należy, że przejście prawa w wyniku jednostronnego oświadczenia woli nabywcy tego prawa, nie stanowi zbycia, gdyż po stronie podmiotu prawo takie tracącego do żadnej czynności prawnej nie dochodzi.

Wbrew zarzutowi apelacji zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdzenie o następstwie prawnym Skarbu Państwa po zlikwidowanym przedsiębiorstwie państwowym Fabryce (...)nie ograniczyło się do powołania art. 49 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych oraz art. 53 ust. 1 w zw. z art. 52a i art. 52 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, ale poparto je wskazaniem, że przedsiębiorstwo państwowe nie zbyło udziałów, ale na skutek jego likwidacji Skarb Państwa korzysta z tych udziałów na takich samych zasadach jak zlikwidowane przedsiębiorstwo państwowe, a przez to uznać go należy za następcę prawnego zlikwidowanego przedsiębiorstwa. Niemniej jednak przepisy te rzeczywiście zostały powołane w ślad za pozwem, gdzie były wymieniane w takim właśnie zestawieniu jako podstawa twierdzenia, że wypowiedzenie umowy prywatyzacyjnej spowodowało przejście udziałów na Skarb Państwa. Tę kwestię wyżej rozwiązano w odmienny sposób. W kontekście podniesionego w apelacji zarzutu trzeba natomiast rozważyć, czy przejęcie przez Skarb Państwa mienia po zlikwidowanym przedsiębiorstwie państwowym, o jakim mowa w art. 49 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych w stanie obowiązującym na dzień zawarcia umowy prywatyzacyjnej, to jest 22 grudnia 2000 r., stanowiło zbycie tego mienia przez to przedsiębiorstwo w rozumieniu § (...) umowy spółki. Zgodnie z art. 18a powołanej ustawy, w brzmieniu wówczas obowiązującym, likwidacja przedsiębiorstwa państwowego polegała na zadysponowaniu jego składnikami materialnymi i niematerialnymi, o których mowa w art. 55 ^{( 1)} k.c., i wykreśleniu przedsiębiorstwa państwowego z rejestru, po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli. Zgodnie z art. 49 ust. 1 powołanej ustawy z dniem likwidacji lub upadłości przedsiębiorstwa mienie tego przedsiębiorstwa pozostałe po likwidacji przejmował Minister Skarbu Państwa albo Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Wskazanie nieposiadającej osobowości prawnej państwowej jednostki organizacyjnej, jako przejmującego mienie pozostałe po likwidacji przedsiębiorstwa jest tożsame ze wskazaniem Skarbu Państwa. Przedsiębiorstwo państwowe Fabryka (...), jak wynika z umowy z dnia 22 grudnia 2000 r., zostało zlikwidowane w wyniku jego prywatyzacji, przy czym była to droga prywatyzacji bezpośredniej polegającej na oddaniu przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania, czyli sposób prywatyzacji przewidziany przepisami art. 39 ust. 1 pkt 3 i art. 52 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych w brzmieniu obowiązującym w dniu 22 grudnia 2000 r. Zgodnie z art. 43 ust. 2 w zw. z art. 39 ust. 1 tej ustawy wykreślenie przedsiębiorstwa z rejestru następowało po dokonaniu rozporządzenia składnikami materialnymi i niematerialnymi przedsiębiorstwa poprzez zawarcie umowy prywatyzacyjnej. W sytuacji gdy prywatyzacja następowała przez oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania, z samej istoty takiej umowy wynikało, że nie następowało wyzbycie się wszystkich praw majątkowych uprzednio należących do przedsiębiorstwa, ale prawa te, ograniczone uprawnieniami przejmującego przedsiębiorstwo do korzystania z nich i pobierania pożytków, z mocy art. 49 ust. 1 przechodziły na Skarb Państwa. Przejście to następowało zatem z mocy ustawy, a nie na skutek zbycia tych praw. Przepis art. 49 ust. 1 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych mówił o przejściu mienia. Jak stanowi art. 44 k.c. mieniem jest własność i inne prawa majątkowe. Mieniem są zatem także udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i prawa majątkowe z tymi udziałami związane. Uprzywilejowanie udziałów, o jakim mowa w art. 174 § 2 k.s.h. stanowi o do zasady uprawnienie majątkowe z tym udziałem związane. Wyraźnie wskazują na to art. 174 § 3 k.s.h. Wymienione tam uprzywilejowanie dotyczące prawa do dywidendy lub sposobu uczestniczenia w podziale majątku po likwidacji spółki wprost wskazuje na majątkowy charakter tego uprzywilejowania. Z kolei prawo głosu, jakkolwiek należy do praw korporacyjnych, także ma swój majątkowy charakter, skoro decyduje o możliwości wpływania na funkcjonowanie spółki także w jego wymiarze majątkowym. Z okoliczności, że co do zasady uprzywilejowanie udziału wraz ze zbyciem udziału przechodzi na nabywcę (odmiennie niż przywileje osobiste, o jakich mowa w art. 159 k.s.h.), a zatem niewątpliwie wpływa na możliwą do osiągnięcia cenę zbycia takiego udziału, również wynika majątkowy charakter tego uprzywilejowania. Skoro uprzywilejowanie udziału ma co do zasady charakter majątkowy, to charakteru tego nie odbiera mu zastrzeżenie w umowie spółki, że wygasa ono z chwilą zbycia udziału. W konsekwencji uznać należy, że prawo związane z udziałem uprzywilejowanym stanowi mienie w rozumieniu art. 44 k.c. i art. 49 ust. 1 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. Skoro tak, to przejście udziałów na Skarb Państwa następowało wraz ze związanym z nimi uprzywilejowaniem.

Z powyższych przyczyn niezasadne okazały się zarzuty apelacji dotyczące zawartego w zaskarżonym orzeczeniu rozstrzygnięcia sprawy co do jej istoty.

Apelacja podnosi także zarzut naruszenia art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i obciążenie pozwanego kosztami sądowymi w całości. Zarzut ten jest bezpodstawny. Przepis art. 102 k.p.c. dotyczy kosztów procesu, a nie kosztów sądowych podlegających ściągnięciu na rzec Skarbu Państwa. Ewentualne odstąpienie od obciążania strony przegrywającej proces kosztami sądowymi mogłoby nastąpić na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sadowych w sprawach cywilnych. Zarzutu naruszenia tego przepisu strona pozwana nie podnosi.

Z powyższych przyczyn apelacja okazała się bezzasadna i na podstawie art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i art. 99 k.p.c. zasądzając od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej koszty odpowiadające wynagrodzeniu adwokata określonemu przez przepisy § 8 ust. 1 pkt 22 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 i z § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji, przy uwzględnieniu, że w odniesieniu do wszystkich zaskarżonych uchwał występowała ta sama podstawa faktyczna i prawna ich zaskarżenia, zatem okoliczność, że przedmiotem procesu była więcej niż jedna uchwała, nie wiązała się z dodatkowym nakładem pracy.

SSA Teresa Rak SSA Andrzej Struzik SSA Jerzy Bess