Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I ACa 329/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2017 r.

Sąd Apelacyjny w (...) Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Jan Futro (spr.)

Sędziowie: SA Ewa Staniszewska,

SA Jacek Nowicki

Protokolant: st. sekr. sąd. (...)

po rozpoznaniu w dniu 31 października 2017 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa-Komendy Wojewódzkiej Policji w G. reprezentowanego przez Komendanta Wojewódzkiego Policji w G.

przeciwko Miastu Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w (...) z dnia 28 grudnia 2016 r.

sygn. akt I C 32/14

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w (...)pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Jacek Nowicki Jan Futro Ewa Staniszewska

I A Ca 329/17

UZASADNIENIE

Skarb Państwa – Komenda Wojewódzka Policji w G. reprezentowana przez Komendanta Wojewódzkiego Policji w G., zastępowana przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa w pozwie wniesionym (...)skierowanym przeciwko Miastu Z. domagał się zasądzenia od pozwanego kwoty 893 841,43 zł wraz z odsetkami i kosztami procesu.

W uzasadnieniu powołując się na treść porozumienia zawartego w dniu (...) wyjaśnił, że dochodzona kwota stanowi zapłatę za utrzymanie 15 etatów dzielnicowych w rewirach dzielnicowych w Komisariatach Policji I, II i III w Z., przez okres od dnia (...)

W piśmie datowanym na dzień (...). strona powodowa rozszerzyła dotychczasowe żądanie o dodatkową kwotę 50 396,20 zł z ustawowymi odsetkami od dnia (...)do dnia zapłaty, obejmującą zapłatę za utrzymanie 15 etatów dzielnicowych także w miesiącu (...)

Pozwany powołując się na niedopuszczalność drogi sądowej wniósł o odrzucenie pozwu, nadto sformułował żądanie ewentualne wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz obciążenie strony powodowej kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Zgłosił także zarzut nieistnienia roszczenia wobec skutecznego odstąpienia od porozumienia oraz zarzut potrącenia kwoty w wysokości 2 817 250 zł stanowiącej wierzytelność Miasta Z. z wierzytelnością w wysokości 893 841,43 zł dochodzoną przez stronę powodową oraz zarzut nadużycia przez stronę powodową prawa, wskazując iż żądanie zapłaty jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, dla którego zostało zawarte pomiędzy stronami przedmiotowe porozumienie.

Na rozprawie w dniu (...) Sąd Okręgowy odmówił odrzucenia pozwu. Postanowieniem z dnia 29 lipca 2014 r. (k. 779-781 akt) Sąd Apelacyjny w (...) oddalił zażalenie.

Wyrokiem z dnia (...) Sąd Okręgowy w (...)zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 944 237,63 zł z odsetkami ustawowymi od kwot i dat wskazanych w wyroku.

Orzekając o kosztach postępowania nakazał ściągnąć od na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w (...)) od pozwanego kwotę 47 212 zł. oraz zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7 200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Jako podstawy rozstrzygnięcia Sąd I instancji powołał następujące ustalenia.

W 2007 r. ówczesny Komendant Miejski Policji w Z., po przeprowadzeniu analizy, podjął decyzję o przeniesieniu części dzielnicowych do pionu dochodzeniowo-śledczego.

W dniu (...)r. Rada Miasta Z. przyjęła uchwałę o wystąpieniu z wnioskiem do komendantów wojewódzkiego i głównego policji o zwiększenie liczby etatów Komendy Miejskiej Policji w Z. w rewirach dzielnicowych o 15 etatów. Miasto Z. zapewniła przy tym pokrycie kosztów utrzymania tych etatów przez okres od dnia (...) do dnia (...) na warunkach określonych w porozumieniu zawartym między Prezydentem Miasta Z. a

1

Komendantem Wojewódzkim Policji z siedzibą w G. i zatwierdzonym przez Komendanta Głównego Policji.

Porozumienie, już trzecie tego rodzaju, zawarto w dniu (...)Należności z poprzednich porozumień zostały pomiędzy stronami rozliczone.

W treści Porozumienia postanowiono, że policjanci mianowani na tych etatach będą realizowali zadania określone w zarządzeniu nr (...)Komendanta Głównego Policji z dnia (...) w sprawie form i metod wykonywania zadań przez dzielnicowego i kierownika rewiru dzielnicowych (...) z wyłączeniem służby konwojowej, ochronnej i dyżurnej. Jednocześnie strony zastrzegły, że środki finansowe przekazywane na utrzymanie dodatkowych etatów Policji nie mogą być wykorzystane na inne cele, niż określone w Porozumieniu. Postanowiono także, że skutki finansowe z tytułu nieterminowego przekazania środków finansowych lub przekazania w wysokości niższej niż ustalona, obciążają budżet Miasta. W ramach realizacji porozumienia Komendant Wojewódzki Policji przedkładał Miastu noty obciążeniowe, które stanowiły podstawę do przekazania środków na sfinansowanie wydatków.

Po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego, szeregi lokalnej Policji wzmocniło 15 dodatkowych funkcjonariuszy. Policjanci realizowali zadania dzielnicowego, byli też kierowani do realizacji innych zadań. Na stanowiskach dzielnicowych z normatywu etatowego, w okresie od (...)była obsada osobowa, a wakaty występowały sporadycznie. Znaczny wzrost wolnych stanowisk nastąpił od (...). i spowodowany był zwiększoną fluktuacją kadr. W okresie od (...)do (...) r. wolne stanowiska dzielnicowe określone w normatywie etatowym były obsadzone.

Z polecenia Komendanta Głównego Policji została przeprowadzona kontrola w Komendzie Wojewódzkiej Policji w G. i Komendzie Miejskiej Policji w Z. w zakresie prawidłowości wykorzystania w latach 2010-2012 środków przekazanych przez Miasto Z. na pokrycie kosztów utrzymania dodatkowych 15 etatów w rewirach dzielnicowych w Komisariatach Policji I, II i III Komendy Miejskiej Policji w Z.. Zbadaniu i ocenie podlegały w szczególności zagadnienia związane z utworzeniem dodatkowych etatów dzielnicowych i zakresem faktycznie realizowanych zadań przez policjantów mianowanych na etatach dzielnicowych z porozumienia oraz poprawność rozliczenia kosztów utrzymania 15 etatów Policji ze środków Miasta Z.. Ustalenia kontroli wykazały uchybienia i nieprawidłowości, które jednak nie podważyły istoty Porozumienia i nie mogły stanowić podstawy do poddawania w wątpliwość realizacji głównego celu Porozumienia.

Kontrolę w Komendzie Wojewódzkiej Policji w G. przeprowadziło także Centralne Biuro Antykorupcyjne Delegatura w P.. Przedmiotem postępowania było sprawdzenie prawidłowości wykorzystania przez Komendanta Wojewódzkiego Policji w G. środków finansowych otrzymywanych w związku z zawartym porozumieniem. W trakcie przeprowadzonych czynności kontrolnych stwierdzono, że w okresie od (...)Komendant Wojewódzki Policji w G. dopuścił do wykorzystania niezgodnie z treścią porozumienia kwoty w wysokości 482.678,53 zł. Rezultat czynności kontrolnych zakwestionował Komendant Wojewódzki Policji w G..

W dniu (...) prokurator Prokuratury Rejonowej P. delegowany do Prokuratury Okręgowej w (...) odmówił wszczęcia śledztwa w sprawie przekroczenia w okresie od (...) w G. i Z. przez osoby pełniące funkcje Komendanta Wojewódzkiego Policji w G. oraz Komendanta Miejskiego Policji

2

w Z. uprawnień w związku z wykorzystaniem środków finansowych przekazanych przez Prezydenta Miasta Z. w ramach zawartego Porozumienia niezgodnie z jego treścią wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego. Rzeczone postanowienie zostało utrzymane w mocy, postanowieniem Sądu Rejonowego w (...) (...) z dnia (...)

Powołana przez Sąd meriti biegła sądowa z zakresu księgowości L. P. ustaliła, iż noty księgowe oparte zostały na prawdziwych danych kadrowo-płacowych, zostały sporządzone rzetelnie i z uwzględnieniem obowiązujących przepisów. Ponadto naliczone wynagrodzenia pokrywają się w sensie merytorycznym z przestawionymi grafikami służb dzielnicowych.

W piśmie opatrzonym datą (...). Prezydent Miasta Z., powołując się na bieżącą sytuację finansową, złożył oświadczenie o treści rozwiązującej zawarte Porozumienie. Komendant Wojewódzki Policji w G. zważył na brak podstaw prawnych do wcześniejszego jednostronnego rozwiązania porozumienia. W toku dalszej wymiany korespondencji strona pozwana, powołując się na treść art. 439 k.c., złożyła oświadczenie wyrażające zamiar odstąpienia od Porozumienia z dniem (...)(W rzeczywistości powołując się na przepis art. 493 k.c. złożył oświadczenie o odstąpieniu z dniem (...) od Porozumienia)

W piśmie z dnia(...) Prezydent Miasta Z. powołując się na występujące od 2005 r. wakaty na siedmiu normatywnych etatach dzielnicowych, zauważył, iż przekazane środki finansowe w ramach realizacji porozumienia, winny zostać zwrócone Miastu w kwocie 2 817 250 zł. Bazując na dyspozycji art. 498 k.c., złożył oświadczenie o potrąceniu kwoty z wierzytelnością w wysokości 209 131 zł z tytułu należności za m-ce: (...)Następnie sukcesywnie dokonywał zwrotu not księgowych.

W okresie od (...) zatem w okresie objętym żądaniem pozwu w rzeczywistości w pozwie, nieprawidłowości nie występowały, wolne stanowiska dzielnicowe określone w normatywie etatowym były obsadzone.

W dniu (...). Komendant Wojewódzki Policji w G. wezwał Miasto Z. do zapłaty kwoty 846 387,16 zł do dnia (...) na podany rachunek bankowy pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

Od (...) Porozumienie faktycznie przestało być realizowane. Komendant Miejski Policji w Z. obsadził normatywne etaty, funkcjonariuszami pełniącymi uprzednio służbę w ramach Porozumienia.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek strony pozwanej o uzupełnienie opinii biegłej, jako niemający znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Bez wątpienia strona pozwana zmierzała do udowodnienia przy jego pomocy zgłoszonego zarzutu potrącenia. Wskazał, że przedstawiając w niniejszym postępowaniu wierzytelność do potrącenia strona pozwana winna wykazać nie tylko jej istnienie, ale również i jej wysokość. Podkreślił, że przedstawione do potrącenia roszczenie nie może być wykazywane w sposób zamierzony przez stronę pozwaną.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, podstawą zawarcia wskazanego wyżej porozumienia był przepis art. 13 ust. 4 ustawy z dnia (...) r. o Policji. Zgodnie z tym przepisem na wniosek rady powiatu lub rady gminy liczba etatów Policji w rewirach dzielnicowych i posterunkach Policji na terenie powiatu lub gminy może ulec zwiększeniu ponad liczbę ustaloną na zasadach określonych w art. 12 ust. 2, jeżeli organy te zapewnią pokrywanie kosztów utrzymania etatów Policji przez okres co najmniej 5 lat, na warunkach określonych w porozumieniu zawartym między organem powiatu lub gminy a właściwym komendantem wojewódzkim Policji i zatwierdzonym przez Komendanta Głównego Policji.

3

Sąd Okręgowy wskazał, że umowa nie przewidywała prawa odstąpienia w znaczeniu zastosowania art. 395 k.c. a pozwany nie wykazał, aby zaistniały ustawowe przesłanki odstąpienia od umowy w trybie art. 493 k.c., a zatem, że jego oświadczenie w tym przedmiocie, złożone było skutecznie.

Nie ma także podstaw do uznania, by zarzut potrącenia podniesiony w piśmie z dnia (...) wywołał zamierzony przez stronę pozwaną skutek. Przedstawiona do potrącenia kwota została rozliczona przez strony.

Sąd Okręgowy nie podzielił również zarzutu strony pozwanej, że żądanie zapłaty jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a zatem uznał, że nie zachodziły podstawy do zastosowania normy prawnej wyrażonej w treści art. 5 k.c.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu - wskazując, co się na nie składa - Sąd Okręgowy powołał przepisy art. 113 ust. 1 i 3 ustawy z dnia (...) kosztach sądowych w sprawach cywilnych, art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia (...) w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (j.t. Dz. U. z 2013 poz. 461 ) oraz art. 32 ust. 3 ustawy z dnia z dnia (...). o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2016 r. poz. 2261).

Od wyroku tego zaskarżając go w całości apelację wniósł pozwany zarzucając zaskarżonemu wyrokowi:

1.  naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 227 w związku z art. 278 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez oddalenie wniosku dowodowego powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność niemożności świadczenia powoda w ramach porozumienia za okres poprzedzający (...) oraz potwierdzenia wysokości szkody pozwanego zgłoszonej do potracenia, przy jednoczesnym przyjęciu, że powód, nie wykazał dowodowo przesłanek odstąpienia od porozumienia ani przesłanek do potracenia wierzytelności;

2.  naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 328 § 2 kodeksu postępowania cywilnego poprzez brak zawarcia w uzasadnieniu wyroku wyjaśnienia na jakiej podstawie Sąd Okręgowy przyjął, iż przedstawiona do potrącenia kwota została rozliczona przez strony;

3.  naruszenie prawa materialnego to jest art. 493 Kodeksu cywilnego poprzez błędną jego wykładnię i w konsekwencji nie zastosowanie a tym samym przyjęcie, że pozwany nie dokonał skutecznie odstąpienia od porozumienia zawartego w dniu (...) pomiędzy Komendą Wojewódzką Policji w G. a Miastem Z. w sprawie pokrycia kosztów utrzymania dodatkowych etatów Policji w rewirach dzielnicowych w komisariatach Policji Komendy Miejskiej Policji w Z.” (zwanym dalej Porozumieniem), wyrażające się przede wszystkim z przyjęciu, że oby pozwany mógł skutecznie odstąpić od umowy to jego świadczenie (a nie świadczenie powoda) miało stać się niemożliwym;

4.  naruszenie prawa materialnego to jest art. 489 § 1 Kodeksu cywilnego poprzez błędną jego wykładnię i w konsekwencji nie zastosowanie a tym samym nieuwzględnienie przez Sąd zarzutu potrącenia zgłoszonego przez pozwanego w odpowiedzi na pozew;

5.  dowolną - z naruszeniem art. 233 § 1 kodeksu postępowania cywilnego - ocenę materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności pominięcie przez Sąd faktu, że pozwany zgłaszając zarzut potracenia dokonał także

4

potrącenia w znaczeniu materialnoprawnym w oparciu o dodatkowe pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia woli;

6.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu i instancji z treścią materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie polegającą na przyjęciu, że wyniki kontroli przeprowadzonych przez Komendę Główną Policji oraz (...) są irrelewantne dla przedmiotowego procesu, gdyż dotyczą okresu poprzedzającego okres za jaki powód domaga się zapłaty oraz nie stanowią potwierdzenia istnienia wierzytelności przedstawionej przez pozwanego do potracenia;

7.  art. 232 kodeksu postępowania cywilnego w związku z art. 6 kodeksu cywilnego przez ich wadliwe zastosowanie i przyjęcie, że powód nie wykazał by w niniejszej sprawie zachodziły przesłanki uzasadniające odstąpienie od porozumienia na podstawie art. 493 k.c..

W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje ewentualnie uchylenie go i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania przy pozostawieniu temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Działająca w imieniu powoda Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego od pozwanego według norm przepisanych.

S ą d Apelacyjny zwa ż y ł , co nast ę puje:

Apelacja okazała się zasadna.

Niewątpliwie w niniejszym przypadku doszło do naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 328 § 2 kodeksu postępowania cywilnego poprzez brak zawarcia w uzasadnieniu wyroku wyjaśnienia na jakiej podstawie Sąd Okręgowy przyjął, iż przedstawiona do potrącenia kwota została rozliczona przez strony.

Zawarte w uzasadnieniu wyroku sformułowanie: „Nie ma także podstaw do uznania, by zarzut potrącenia podniesiony w piśmie z dnia (...). wywołał zamierzony przez stronę pozwaną skutek. Przedstawiona do potrącenia kwota została rozliczona przez strony.” uniemożliwia jakąkolwiek kontrolę apelacyjną. W szczególności Sąd nie wyjaśnił czy zarzut ten jest niezasadny z uwagi na niespełnianie warunków potrącenia określonych w art. 498 i 499 k.c. czy też na skutek niewykazania istnienia potrącanej wierzytelności. Mamy zatem do czynienia z rzadkim przypadkiem, gdy zarzut naruszenia tego przepisu może stanowić skuteczną podstawę apelacji.

Jeżeli Sąd przyjął, że pozwany nie wykazał istnienia wierzytelności przedstawionej do potrącenia, zasadny jest zarzut naruszenia przepisów naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 227 w związku z art. 278 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego celem potwierdzenia wysokości szkody pozwanego zgłoszonej do potrącenia. Działający w imieniu pozwanego Prezydent Miasta w piśmie z dnia (...)dokonał potrącenia z wierzytelnością powoda za okres (...)wierzytelności w wysokości 2 817 250 zł. Zażądał też zwrotu kwoty przekraczającej wierzytelność Policji. (k. 29). W piśmie tym wskazał i sprecyzował fakt wadliwego wykonywania przez powoda świadczeń określonych w Porozumieniu. Fakty te znalazły uzasadnienie w zebranym materiale. W tej sytuacji błędem było oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłej celem zweryfikowania wysokości należnej pozwanemu kwoty.

5

Zwrócić tu należy m.in. uwagę na fakt, że pozwany wskazuje na nadpłatę wynikającą z nieobsadzenia od 2005 r. opłacanych przez pozwanego etatów dzielnicowych wynikającą między innymi z pisma Dyrektora Gabinetu Komendanta Głównego Policji z dnia (...)

Niewątpliwie sama opinia biegłego nie może być źródłem materiału faktycznego sprawy ani stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłych. W niniejszej sprawie pozwany jednak wykazał, że ilość dodatkowych „sponsorowanych” dzielnicowych była niższa niż wskazuje na to porozumienie, gdyż w przypadku wakatów zastępowali oni dzielnicowych, których finansować winna Policja a także wykonywali za nich zadania, jakich wykonywać nie powinni.

Zasadny jest także zarzut sprzeczności istotnych ustaleń Sądu i instancji z treścią materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie polegającą na przyjęciu, że wyniki kontroli przeprowadzonych przez Komendę Główną Policji oraz (...) są irrelewantne dla przedmiotowego procesu, gdyż dotyczą okresu poprzedzającego okres za jaki powód domaga się zapłaty oraz nie stanowią potwierdzenia istnienia wierzytelności przedstawionej przez pozwanego do potrącenia.

Sytuacja braku etatów „normatywnych” (czyli etatów, dzielnicowych, które obsadzić winna z własnych środków finansowych Policja) dotyczy także okresu, za który powód dochodzi roszczeń. Jak wynika z pisma Komendanta Miejskiego Policji z dnia (...) sytuacja taka występowała m.in. w okresie od stycznia do marca 2012 r. i dotyczyła 8 etatów. Sąd Okręgowy błędnie przyjmuje, że okres za który powód dochodzi niniejszym pozwem roszczeń dotyczy okresu (...)

Wbrew też stanowisku Sądu Okręgowego (o czym szerzej niżej) kwestia braku obsady etatów „normatywnych” czy ewentualnego wadliwego wykorzystania środków na które wskazuje (...) nie jest bez znaczenia dla rozstrzygnięcia zasadności pominiętego przez Sąd zarzutu potrącenia.

Przechodząc do zarzutów naruszenia prawa materialnego a także biorąc z urzędu pod uwagę takie naruszenia wskazać przede wszystkim należy, że bezspornym jest, iż Porozumienie, zarówno to w oparciu o które powód dochodzi roszczenia jak i poprzednie dotyczyły pokrywania przez Miasto kosztów dodatkowych 15 etatów dzielnicowych.

Taka wykładnia postanowień zawartego porozumienia nie tylko wynika z przepisu ustawy wskazanego przez Sąd Okręgowy, ale zawarta jest też w piśmie Komendanta Głównego z dnia(...) gdzie m.in. stwierdza się: „na stanowiskach dzielnicowych z normatywu etatowego w okresie od (...) do (...) … wakaty występowały sporadycznie. Natomiast znaczny wzrost wolnych stanowisk nastąpił od (...). „„…stwierdzono uchybienia i nieprawidłowości, polegające w szczególności na: …2) Niezapewnieniu obsady na wolnych stanowiskach dzielnicowych z „normatywu” od (...) … powodującym, że odpowiadająca im liczba etatów dzielnicowych z porozumienia” traci walor „dodatkowości”, o którym mowa w § 1 ust. 1 Porozumienia. (k. 36, 37)

Podobne stwierdzenie zawarto w piśmie Komendanta Głównego z (...) (k. 47, 56) Wskazano w nim również sytuacje wykonywania zadań, których dzielnicowi z (...) nie powinni wykonywać (k. 48), co stanowi naruszenie postanowień Porozumienia (k. 48v - 49).

Jest oczywistym, że dodatkowi dzielnicowi (zwani również sponsorowanymi nie mieli uzupełniać wakujących stanowisk. Nie mieli również wykonywać za pozostałych dzielnicowych zadań jednoznacznie wyłączonych w Porozumieniu.

Także na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik powoda przyznał, że Porozumienie dotyczyło dodatkowych etatów dzielnicowych.

6

Tymczasem inne dowody w tym pismo Komendanta Miejskiego Policji z dnia 20 lutego 2013 r, dowodzą., że w okresie 2006-2008 r. r stale niemal istniały wakaty na stanowiskach dzielnicowych w Komisariatach I, II i III a w okresie objętym niniejszym porozumieniem w 2009 r w lutym, czerwcu-października - 1 wakat w listopadzie - 2 wakaty i w grudniu 1 wakat. W 2012 r od stycznia do marca - 8 wakatów i w kwietniu - 2 wakaty (k.22-24). Zauważyć tu można, że inne liczby wakatów wskazywane są w piśmie Komendanta Głównego z dnia 29 marca 2012 r. (k. 46v)

Fakty przenoszenia funkcjonariuszy z Porozumienia do dyspozycji K. Miejskiej i związane z tym, wakaty potwierdzają także zeznania świadka S. B. (rozprawa z dnia (...) czy komendanta W. (k. (...)) Fakty natomiast ich wykorzystywania do działań niezgodnych z Porozumieniem potwierdza m.in. świadek P. B. (rozprawa z dnia (...).)

Pismo z kolei Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego z dnia (...). wskazuje na niezgodne z Porozumieniem dokonywanie wydatków rzeczowych. (k. 641-659). Powód w piśmie z dnia (...)nie kwestionował ustaleń (...) a jedynie wskazał, że dotyczą one okresu (...)a więc nie objętego pozwem (k. 627).

Zasadne są zarzuty naruszenia art. 498 k.c. Odnosząc się tu do zarzutów powoda odnośnie do wygaśnięcia podniesionych do potrącenia wierzytelności wskazać należy, że wierzytelność jest jedną z postaci prawa podmiotowego wynikająca ze stosunku zobowiązaniowego. Niewątpliwie wykonanie zobowiązania powoduje wygaśnięcie roszczenia. Wygaśnięcie takie jednak następuje tylko wówczas, gdy świadczenie zostało spełnione należycie tj. w sposób odpowiadający przepisom prawa i umowie. Tylko wtedy możemy też mówić o „rozliczeniu” na które powołuje się powód a za nim Sąd Okręgowy. W przeciwnym przypadku mamy do czynienia z świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. Po stronie miasta powstaje wówczas roszczenie o zwrot kwot zapłaconych za niespełnione bądź wadliwie spełnione świadczenie tzw. kondykcja.

Wierzytelność taka może być przedstawiona do potrącenia także wówczas, gdy jest już przedawniona, jeżeli spełnione są warunki określone w art. 502 k.c.

Niezależnie zatem od wadliwego zbadania podstawy roszczeń powoda, Sąd Okręgowy wychodząc z wadliwych przesłanek w ogóle nie rozpoznał zarzutu potrącenia przedstawionego przez pozwanego.

Jest to równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. i uzasadnia uchylenie na tej podstawie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Za niezasadny natomiast należało uznać zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisu art. 493 k.c.

Nie powinno ulegać wątpliwości, że przepis art. 13 ust. 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. (t.j. z 2007 r nr 43 poz. 277) wskazuje, że porozumienie mające na celu zwiększenie ponad liczbę ustaloną na zasadach określonych w art. 12 ust. 2 ilość funkcjonariuszy zawierane może być na okres, co najmniej 5 lat. Jest to zgodne z właściwością tego stosunku zobowiązaniowego.

Pozwany jako przesłankę skorzystania z uprawnienia do odstąpienia od umowy (Porozumienia) powołał fakt następczej niemożności świadczenia występującej po stronie powoda.

Jak przyjmuje się w doktrynie o takiej niemożności decyduje stan faktyczny, którego elementami są: brak możliwości spełnienia świadczenia, zarówno o charakterze podmiotowym, jak i przedmiotowym. Nigdy jednak ze zobowiązania nie zwalniają

7

trudności finansowe dłużnika, np. brak środków finansowych na zatrudnienie właściwej liczby funkcjonariuszy, którą to liczbę winien zapewnić z własnych środków.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd winien ustalić jaką liczbę dzielnicowych winien powód zatrudniać z własnych środków zgodnie z art. 12 ust. 2 o Policji w okresie, za jaki powód dochodzi swoich roszczeń a w konsekwencji, jaka liczba funkcjonariuszy może być określona, jako dodatkowa, których koszty utrzymania powinien ponosić pozwany.

Biorąc pod uwagę treść pisma Komendanta Głównego z dnia (...) powołuje się na porozumienie z 2014 r. (k. 45 v - 46) należy ustalić czy dokonano weryfikacji kosztów utrzymania tych etatów zgodnie z treścią powyższego pisma?

Zauważyć tu należy, że opinia biegłej L. P. stwierdza jedynie, że: „W aspekcie rachunkowym załączone do akt sprawy noty księgowe oparte zostały na prawdziwych danych kadrowo-płacowych” Z opinii tej wynika, że biegła przyjmowała zatrudnienie 15 policjantów z Porozumienia przez cały okres od (...) (...)r z wyjątkiem (...) (5 policjantów). Wskazywała również, że od (...)dzielnicowi z Porozumienia przepracowali 20 342 godziny tj. 70 % godzin świadczonych przez dzielnicowych z normatywu. „Beneficjent usług otrzymał 70 % zamawianych świadczeń” Jednocześnie jednak wskazywała, że etatów z „normatywu” było w okresie np. (...) tylko 7-9 a później 14-18. (k. 1085 – 1093). Brak jednak ustaleń Sądu, ile tych etatów powinno być.

Ustalenia te winny, niezależnie od ewentualnie innych środków dowodowych opierać się na dokumentacji, którą dysponuje powód i którą winien on udostępnić Sądowi, względnie – jeżeli taka będzie decyzja Sądu – powołanemu biegłemu czy biegłym w swojej siedzibie.

Szczególnie istotne będzie tu porównanie ilości naliczeń etatowych ustalonych przez Komendanta Głównego Policji na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy o Policji z ilością dzielnicowych rzeczywiście zatrudnionych i finansowanych ze środków Policji.

Identyczne ustalenia winny zostać poczynione przy ocenie realizacji porozumień także za okresy wcześniejsze, w oparciu o które to fakty pozwany określa wierzytelności, które przedstawił do potrącenia.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w wyroku o kosztach postępowania orzekając na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.

Jacek Nowicki Jan Futro Ewa Staniszewska

8