Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2017 r. w Bielsku-Białej

na rozprawie sprawy

z powództwa B. G., M. G.

przeciwko W. K.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej

z dnia 17 maja 2017r. sygn. akt I C 254/17

oraz zażalenia pozwanego od postanowienia o kosztach zawartego

w wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej

z dnia 17 maja 2017r. sygn. akt I C 254/17

postanawia

przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne: czy zmiana stanu prawnego w zakresie odsetek maksymalnych (art. 359 § 2 ¹ k.c.) i nie uwzględnienie tej zmiany przez strony stosunku cywilno-prawnego może być podstawą powództwa opozycyjnego w ramach podstawy z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. jeśli zarówno czynność prawna, z której wynika obowiązek zapłaty odsetek umownych, jak i tytuł egzekucyjny pochodzą sprzed dnia 20 lutego 2006r.

SSO Andrzej Grygierzec SSO Andrzej Roman SSO Ryszard Biegun

sygn.akt II Ca 510/17; II Cz 538/17

UZASADNIENIE

Zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu powstało na tle następującego stanu faktycznego:

W dniu 13.05. 2000r pozwany W. K. jako właściciel Hurtowni (...) w Ż. wystawił powódce B. G. właścicielce sklepu spożywczo – przemysłowego fakturę VAT nr (...) opiewającą na kwotę 953,38zł z odsetkami za zwłokę w wysokości 1% dziennie, zaś powódka tę fakturę podpisała i odebrała.

W dniu 2 października 2000r. Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej, Wydział VI Gospodarczy wydał wyrok zaoczny w którym zasądził od B. G. na rzecz W. K. kwotę między innymi 953,38zł z odsetkami umownymi w wysokości 1 % dziennie od dnia 21.05.2000r. do dnia zapłaty.

W dniu 2 kwietnia 2001r. Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej nadał powołanemu wyrokowi klauzulę wykonalności na rzecz małżonka dłużniczki B. M. G. z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością ustawową małżeńską.

Tytuł wykonawczy przeciwko powódce wydano wierzycielowi 5 grudnia 2000r zaś przeciwko powodowi jako małżonkowi dłużnika 9 lipca 2001r.

Pierwsza egzekucja toczyła się pod sygn. Km 1592/00 i została umorzona z powodu bezskuteczności w dniu 28.06.2001r.

Druga egzekucja toczyła się pod sygn. Km 1478/06, wniosek przeciwko obu powodom jako dłużnikom wpłynął 22.05.2006r. obejmował między innymi kwotę 953,38zł z umownymi odsetkami w wysokości 1 % dziennie od 21.05.2000r do dnia zapłaty.

Egzekucja została umorzona postanowieniem z dnia 25.09.2012r. z powodu bezskuteczności ale wierzyciel w toku egzekucji otrzymał kwotę 16 485,65zł.

Według wyliczenia powodów odsetki od kwoty 953,38zł w wysokości 1 dziennie na dzień wniesienia pozwu urosły do sumy 56 078zł.

Sąd Okręgowy we własnym zakresie dokonał jednak obliczenia tychże odsetek umownych przyjmując okres późniejszy a mianowicie od dnia 20.02.2006r do dnia 14.09.2017r. uzyskując wynik 40 232,763zł, zaś odsetki ustawowe za ten sam okres wyniosły 1247,54zł.

Stąd różnica pomiędzy odsetkami umownymi a ustawowymi za ten okres wyniosła 38 985,09zł.

W dniu 30 czerwca 2016 r. powodowie B. G. i M. G., reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, pozwem wniesionym przeciwko W. K., wnieśli o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej z dnia 2 października 2000 r., sygn. akt VI Gc 841/00, w stosunku do powodów w zakresie w jakim dotyczy on odsetek umownych w wysokości 1% dziennie od kwoty 953,38 zł od dnia 21 maja 2000 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kosztów postępowania.

Uzasadniając swoje stanowisko powodowie podali, że wyrokiem z dnia 2 października 2000 r., sygn. akt VI Gc 841/00 Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 3.686,56 zł wraz z ustawowymi odsetkami w tym m.in. odsetki umowne w wysokości 1 % dziennie od dnia 21 maja 2000 r. do dnia zapłaty od kwoty 953,38 zł. Postanowieniem z dnia 9 lipca 2001 r. Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej nadał orzeczeniu klauzulę wykonalności w stosunku do powódki, zaś postanowieniem z dnia 2 kwietnia 2001 r., sygn. akt VI GCo 40/01, na rzecz jej małżonka - M. G. z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością ustawową małżeńską. Powodowie podali, że po powstaniu tytułu wykonawczego miało miejsce wejście w życie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz zmianie niektórych innych ustaw, którą w art. 359 k.c. dodano § 2 (1) określający wysokość odsetek maksymalnych na poziomie czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP, co stanowi zdarzenie uniemożliwiające egzekwowanie zobowiązania w rozumieniu art. 840§ 1 pkt. 2 kpc. Powodowie podnieśli także, że postanowienie umowne zastrzegające nadmierne odsetki jest nieważne.

W odpowiedzi na pozew pozwany W. K. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów postępowania.

Zdaniem pozwanego powództwo należy uznać za nieuzasadnione z uwagi na to, że odsetki zasądzone w wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej z dnia 2 października 2000 r., sygn. akt VI GC 841/00 są odsetkami umownymi. W chwili zawierania umowy i wydawania wyroku nie obowiązywał przepis art. 359 § 2 (1) k.c. Pozwany wskazał na treść art. 5 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz zmianie niektórych innych ustaw, zgodnie z którym jej przepisy stosuje się do czynności prawnych dokonanych po jej wejściu w życie, a tym samym w jego ocenie wprowadzona zmiana nie może być traktowana jako zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane (k. 43-44).

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej oddalił powództwo, odstępując od obciążania powodów kosztami procesu.

Sąd Rejonowy ustalił co następuje:

W dniu 13 maja 2000 r. WK- KONSORCJUM (...) wystawił fakturę VAT nr (...) na nabywcę Sklep (...) na kwotę 953,38 zł. W fakturze wskazano, że nabywca zapłaci bez protestu odsetki za zwłokę w wysokości 1 % dziennie.

Wyrokiem zaocznym z dnia 2 października 2000 r., sygn. akt VI Gc 841/00 Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej, Wydział VI Gospodarczy zasądził od B. G. na rzecz W. K. WK-KONSORCJUM kwotę 3.686,56 zł z ustawowymi odsetkami od kwot 672,86 zł od dnia 17 maja 2000 r. - 731,63 zł od dnia 21 maja 2000 r., -1.328,69 zł od dnia 24 maja 2000 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 953,38 zł odsetki umowne w wysokości 1 % dziennie od dnia 21 maja 2000 r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu w kwocie 1.798 zł. Wyrokowi nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Postanowieniem z dnia 2 kwietnia 2001 r., sygn. akt VI GCo 40/01, Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej nadał klauzulę wykonalności na rzecz małżonka B. M. G. z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością ustawową małżeńską.

Postanowieniem z dnia 25 września 2012 r, sygn. akt KM 1478/06 Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Żywcu umorzył postępowanie egzekucyjne w całości na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c, wskazując, że dalsza egzekucja pozostaje bezskuteczna.

Na tytule wykonawczym komornik naniósł informację, że w toku egzekucji wierzyciel otrzymał kwotę 16.485,65 zł.

Powyższe ustalenia faktyczne Sąd oparł o zebrane w sprawie dokumenty prywatne, stosownie art. 245 k.p.c, niekwestionowane przez strony postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 840 § 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli:

przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;

po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne;

małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

Zdarzeniami powodującymi wygaśnięcie zobowiązania są m.in.: wykonanie zobowiązania przez dłużnika, potrącenie, odnowienie, zwolnienie z długu, świadczenie w miejsce spełnienia (datio in solutum), przelew powodujący zmianę wierzyciela (art. 509 k.c), przejęcie długu powodujące zmianę dłużnika (art. 519 k.c), następcza niemożliwość świadczenia (art. 475 k.c); przedawnienie roszczenia, wydanie wyroku, który zapadł na korzyść jednego z dłużników solidarnych, jeżeli uwzględnia zarzuty, które są wszystkim dłużnikom solidarnym wspólne.

Powodowie wygaśnięcie zobowiązania opierali na zarzucie zmiany przepisów -wejściu w życie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz zmianie niektórych innych ustaw, którą w art. 359 k.c. dodano § 2 (1) określający wysokość odsetek maksymalnych na poziomie czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Powyższe nie stanowi jednakże okoliczności, która odpowiadałaby przesłankom z art. 840 § 1 k.p.c. Wejście w życie nowych przepisów prawnych, w świetle których inaczej zostały unormowane sporne zagadnienia rozstrzygnięte prawomocnym tytułem wykonawczym nie jest w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. zdarzeniem uzasadniającym pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, chyba że nowy przepis wyraźnie stwierdza wygaśnięcie wcześniej ustalonych zobowiązań (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1972 r., sygn. akt II CR 385/72). Zgodnie z przepisami intertemporalnymi zawartymi w art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz zmianie niektórych innych ustaw, przepisy ustawy stosuje się do czynności prawnych dokonywanych po jej wejściu w życie. Zarówno zmieniony przepis jak i przepisy ustawy go wprowadzającej nie stwierdzały, w sposób wyraźny, wygaśnięcia wcześniej ustalonych zobowiązań, co stanowiłoby zdarzenie uzasadniające pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności.

Należy wskazać, że powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności nie może prowadzić do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem - w niniejszej sprawie wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej, Wydziału VI Gospodarczego z dnia 2 października 2000 r., sygn. akt VI Gc 841/00. W związku z tym nie jest dopuszczalna merytoryczna zmiana uprzednio wydanego prawomocnego orzeczenia w oparciu o przepis art. 840 k.p.c, do której prowadziłoby uwzględnienie powództwa w przedmiotowej sprawie. W toku procesu na podstawie art. 840 k.p.c. nie może dojść do ponownego badania istoty stosunku cywilnoprawnego, który łączył strony i badania okoliczności wskazanych jako podstawa faktyczna powództwa. W konsekwencji nie może być przedmiotem rozpoznania sama kwestia adekwatności świadczenia umownego czy zastrzeżenia przez wierzyciela nadmiernych odsetek, która mogła być badana tylko w postępowaniu głównym, prawomocnie już rozstrzygniętym. Sąd w toku niniejszego postępowania nie mógł badać czy zastrzeżenie odsetek w wysokości 1 % na dzień jest zgodne z zasadami współżycia społecznego bądź czy nie stanowią one ukrytej ratalnej kary umownej, jak to wskazywał w pozwie pełnomocnik powodów.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w punkcie pierwszym wyroku, oddalając powództwo.

W punkcie drugim wyroku orzeczono o kosztach postępowania.

Orzekając o kosztach postępowania Sąd oparł rozstrzygnięcie o art. 102 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Zasada słuszności, wyrażona w omawianym przepisie jest wyjątkiem od zasady odpowiedzialności za wynik sprawy. Dlatego nie należy jej wykładać rozszerzająco. Artykuł 102 k.p.c. chroni w wypadkach "szczególnie uzasadnionych" stronę przegrywającą w ten sposób, że sąd uwzględniając całokształt okoliczności sprawy może nie obciążyć jej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu stronie wygrywającej w ogóle bądź ograniczyć ten obowiązek do części należnych kosztów. Za zastosowaniem art. 102 k.p.c. przemawiać będzie precedensowy charakter sprawy.

W przedmiotowej sprawie Sąd przede wszystkim zwrócił uwagę na trudną sytuację finansową powodów. Jak ustalono, w oparciu o przedłożone przez nich wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, źródło utrzymania powodów stanowi renta M. G. w wysokości 1.328 zł oraz wynagrodzenie B. G. otrzymywane w tytułu umowy o pracę na 1/2 etatu w kwocie około 600 zł. Na obciążające ich zobowiązania składają się natomiast raty kredytu na piec w wysokości 250 zł miesięcznie, raty kredytu na kanalizację w wysokości 100 zł miesięcznie, opłaty za prąd w wysokości 130 zł miesięcznie, opłaty za wodę w kwocie 120 zł kwartalnie, opłaty za kanalizację w kwocie 100 zł płatne co dwa miesiące, podatek w kwocie 581 zł rocznie, koszt opału ponoszony w sezonie w kwocie 3.000 zł oraz koszt leków w kwocie około 200 zł miesięcznie. Na powodach ponad to spoczywa obowiązek zapłaty odsetek umownych od kwoty 953,38 zł w wysokości 1 % dziennie od dnia 21 maja 2000 r. do dnia zapłaty, zasądzonych wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej, Wydziału VI Gospodarczego z dnia 2 października 2000 r., sygn. akt VI Gc 841/00.

Mając na uwadze powyższe Sąd odstąpił od obciążania strony powodowej kosztami procesu. W ocenie Sądu podjęcie innego rozstrzygnięcia, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności sprawy, byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Zażalenie od postanowienia o kosztach zawartego w wyroku złożył pozwany, zarzucając naruszenie art. 102 k.p,.c. przez jego błędną wykładnię oraz art. 98 § 1 k.p.c. przez jego niezastosowanie i wniósł o zmianę pkt 2 zaskarżonego wyroku poprzez zasadzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu w kwocie 7217zł. Nadto wniósł o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego.

Apelację od wyroku złożyli powodowie zaskarżając go w pkt 1, zarzucając - naruszenie przepisów postępowania, to jest, art. 840 § 1 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegającą na tym,, iż Sąd pierwszej instancji uznał, iż wejście w życie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 157 poz. 1315 i 1316), którą w art. 395 k.c. dodano § 2 (1) określający wysokość odsetek maksymalnych na poziomie czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP, nie stanowi zdarzenia w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2) k.p.c które uzasadniałoby roszczenie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, a także poprzez nieuzasadnione i sprzeczne z orzecznictwem, przyjęcie, iż ewentualne uwzględnienie powództwa prowadziłoby de facto do ponownego rozpoznania postępowania o zapłatę;

Z uwagi na powyższy zarzut, wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w zaskarżonej części i uwzględnienie powództwa oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów jako wierzycieli solidarnych kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za obie instancje, według norm przepisanych ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sadowi I instancji;

Sąd Okręgowy postanowił rozpoznać zażalenie łącznie z apelacją (k. 107 verte).

Sąd II instancji rozpoznając apelację doszedł do przekonania, że zakreślona w pozwie podstawa faktyczna pozwala jedynie na rozważenie zasadności powództwa odnośnie odsetek należnych od dnia 20 lutego 2006r., albowiem w dniu 20 lutego 2006r weszła w życie nowelizacja k.c. (Dz. U. 2005 nr 157, poz 1316) dodająca do art. 395 przepis § 2 ¹ o treści:

Maksymalna wysokości odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotnej wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne).

W realiach sprawy rozchodzić się zatem będzie o różnicę pomiędzy odsetkami maksymalnymi od dnia 20 lutego 2006r. a odsetkami umownymi od tegoż dnia – ta różnica – według stanu na dzień 14.09.2017r. wynosiła 38 985,09zł.

Powództwo w zakresie żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego co do odsetek od dnia 21 maja 2000r. do dnia 19 lutego 2006r. jawi się jako bezzasadne z przyczyny braku wzorca ustawowego odnośnie odsetek maksymalnych z czynności prawnej.

Sąd Okręgowy dopuścił możliwość rozważenia pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego co do odsetek umownych ponad odsetki maksymalne za okres od dnia 20 lutego 2006r. do dnia zapłaty- jednak powziął następujące wątpliwości.

Wprowadzenie z dniem 20 lutego 2006r. § 2 ¹ do art. 359 k.c. objęło czynności prawne dokonane od tego dnia, ustawodawca nie przewidział wstecznego działania ustawy nowelizującej, retroakcja tutaj nie wynika ani z brzmienia ustawy ani z jej celu.

Po drugie wyroki wydane przed dniem 20 lutego 2006r. (tutaj 02.10.2000r.) korzystają z powagi rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.).

W stanie prawnym obowiązującym do dnia 19 lutego 2006r, nie budziło wątpliwości, że zmiana stanu prawnego sama przez się nie uzasadnia powództwa opozycyjnego – pozwany w rozpoznawanej sprawie powołuje się na dość stare orzeczenie SN z 11.10.1972r II Cr 385/72, które jak się wydaje zachowywało pełną aktualność do dnia 19.02.2006r. Teza wyroku jest następująca:

Wejście w życie nowych przepisów prawnych, w świetle których inaczej zostały unormowane sporne zagadnienia rozstrzygnięte prawomocnym tytułem wykonawczym, nie jest w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. zdarzeniem uzasadniającym pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, chyba że nowy przepis wyraźnie stwierdza wygaśnięcie wcześniej ustalonych zobowiązań.

Jednak obecnie zmiana stanu prawnego w zakresie art. 359 k.c. zdaniem części sądów powszechnych upoważnia do wniesienia powództwa opozycyjnego. (Tak wyrok SA w Krakowie z 3 czerwca 2014r. I ACa 446/14, którego teza jest następująca:

Naliczanie i egzekwowanie w dalszym ciągu odsetek o wysokości wielokrotnie przekraczającej dopuszczalny aktualnie poziom, pozostawałoby w sprzeczności z zasadą uczciwości wobec kontrahenta wyspecjalizowanej instytucji kredytowej. Nie powinno być tak, że niemożność uregulowania zadłużenia w terminie przez dłużnika przynosi wierzycielowi zyski nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do tych, które osiągałby, wykorzystując aktualne środki pieniężne zgodnie z prowadzoną działalnością.

Podobnie wyrok SA w Katowicach z 5 kwietnia 2013r. I ACa 381/12, którego teza jest następująca:

Wobec zmiany stanu prawnego przez wprowadzenie do ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. kodeks cywilny (tj. Dz. U.z 2014r.poz. 121 ) z dniem 20 lutego 2006r norm art. 359 § 21 i § 22 w myśl których maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekraczać w stosunku rocznym czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, a jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne, możliwe jest wytoczenie przez dłużników powództwa przeciwegzekucyjnego o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego co do odsetek przewyższających maksymalne. Wobec jednak wyegzekwowania już całej należności występowanie z takim powództwem byłoby bezprzedmiotowe. Nie stanowi to jednak przeszkody dla domagania się w oparciu o przepis art. 415 kodeksu cywilnego wyrównania szkody wyrządzonej wyegzekwowaniem odsetek w pełnej, określonej w tytule wykonawczym wysokości, zmiana stanu prawnego obligowała bowiem wierzycielkę do ograniczenia wniosku egzekucyjnego w zakresie odsetek do ich maksymalnej wysokości wynikającej z ustawy.

W Sądzie Okręgowym w Bielsku-Białej nie ma zgodności poglądów na powołany temat, jak się wydaje brak jednolitego orzecznictwa w tej materii.

Sąd Okręgowy zanim postanowił zwrócić się w zagadnieniem prawnym do Sądu Najwyższego, rozważał czy strona znajdująca się w takiej sytuacji prawnej jak powodowa ma jakieś inne możliwości prawne poza powództwem opozycyjnym, wydaje się, że nie, ponieważ wzruszenie prawomocnego wyroku sądu zasądzającego odsetki 1 dziennie, nie będzie możliwe ani w drodze przepisów o wyzysku (art. 388 § 2 k.c.), ani przez wznowienie postępowania (art. 408 k.p.c.).

Co najwyżej rozważyć wypada powództwo o ustalenie zmierzające do dopasowania istniejącego pomiędzy stronami stosunku zobowiązaniowego do wzorca ustawowego określonego w art. 359 § 2 ¹ k.c.. Przyjmując nawet, że stosunek prawny ma charakter umożliwiający zmianę w czasie niektórych postanowień umownych to jednak w realiach sprawy uwzględnienie ewentualnego powództwa o ustalenie nie będzie możliwe wobec braku interesu prawnego.

Jest bowiem tak, że żadne ustalenie treści umowy nie uchyla ani nie niweczy prawomocnego wyroku zasądzającego świadczenie – to może uczynić jedynie wyrok Sądu uwzględniający powództwo przeciwegzekucyjne.

Zdaniem Sądu Okręgowego strona w takiej sytuacji jak powodowie nie ma innego środka prawnego niż powództwo opozycyjne powodowie oparli powództwo na zarzucie niewspółmierności odsetek umownych w stosunku do wzajemnego świadczenia pozwanego i sprzeczności naliczenia takich odsetek z zasadami uczciwości kupieckiej - zasadami współżycia społecznego.

W ocenie Sądu Okręgowego jest możliwe przyjęcie takiego oto poglądu, że strona występująca z powództwem opozycyjnym w ramach podstawy z art. 840 § 1pkt 2 k.p.c., przesłankowo poddaje pod osąd dopasowanie treści łączącego strony stosunku prawnego do wzorca ustawowego określonego w art. 359 § 2 ¹ k.c., zaś Sąd uwzględniający takie powództwo przesłankowo ustala, że niedopuszczalne jest dochodzenie odsetek umownych w wysokości wyższej od odsetek maksymalnych określonych przez ustawodawcę.

Wówczas nie dochodzi do naruszenia powagi rzeczy osądzonej, bowiem wzorzec ustawowy jest późniejszy niż tytuł egzekucyjny, zaś zdarzeniem prawnym na podstawie którego zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane będzie nie tyle wejście w życie noweli do k.c. ale przesłankowe dopasowanie przez Sąd treści zobowiązania do wzorca ustawowego określonego w art. 359 § 2 ¹ k.c.

W ten to sposób można byłoby usunąć trudności o charakterze konstrukcyjno-prawnym, trudności wynikające z konieczności powołania się w ramach podstawy z art. 840 § 1 pkt 2 k.pc. na zdarzenie prawne a nie na samo wejście w życie art. 359 § 2 ¹ k.c.

Innym wyjściem jest uznanie, że egzekwowanie odsetek umownych o wysokości 33 krotnie przewyższającej odsetki ustawowe - jest w tym wypadku zgodne z prawem i żaden środek prawny stronie nie przysługuje.

Zdaniem Sądu Okręgowego poszukiwanie rozwiązania prawnego jest jednak potrzebne, stąd konieczność zwrócenia się z pytaniem prawnym.

Wypada jeszcze podnieść, że dla Sądu Najwyższego i sądów powszechnych przepis art. 359 § 2 ¹ k.c. stanowi już wzorzec ustawowy dla spraw o zapłatę i ustalenie (por. Wyrok SN z 8 stycznia 2003r. II CKN 1097/00) którego teza jest następująca:

Postanowienie umowy zastrzegające rażąco wygórowane odsetki jest nieważne w takiej części, w jakiej - w okolicznościach sprawy – zasady współżycia społecznego ograniczają zasadę swobody umów (art. 353 ¹ w związku z art. 58 § 2 i 3 k.c.)

Wyrok SN z 23 czerwca 2005r. II CK 742/04, którego teza jest następująca: Postanowienia umów zastrzegające nadmierne odsetki nie stają się nieważne w całości, a jedynie co do nadwyżki. Nadwyżkę zaś, stosownie do treści art. 359 § 2 k.c. stanowią odsetki przerastające wysokość odsetek ustawowych. Nieważność postanowienia umowy w przedmiocie wysokości odsetek wywołuje bowiem taki skutek, jak gdyby wysokość ta nie była w inny sposób oznaczona. Dotyczy to zarówno wynagrodzenia za wskazany w umowie okres korzystania z pożyczonych pieniędzy jak i odszkodowana z tytułu opóźnienia zwrotu tych pieniędzy.

Wyrok SN z 8 maja 2014r.V CSK 376/13, którego teza 2 jest następująca:

Przed zmianą przepisów kodeksu cywilnego, polegającą na wprowadzeniu art. 359 § 2 ² k.c. zakazującego zastrzegania odsetek wyższych niż maksymalne, podstawą stwierdzenia nieważności postanowień umów w tym przedmiocie jest art. 58 § 3 w zw. z 58§ 2 k.c. i art. 353 ¹ k.c.

Wyrok SA w Łodzi z 1 lipca 2016r. I ACa 39/16, którego teza 2 jest następująca:

W przypadku czynności prawnych, które nie podlegają regulacji przepisu art. 359 § 2 ¹ k.c., treść powołanego przepisu może stanowić przesłankę dokonywanej w toku procesu oceny, czy konkretne odsetki umowne mieszczą się w dozwolonej stronom swobodzie kształtowania stosunku prawnego).

Można i należy rozważyć rozciągnięcie tego wzorca na sprawy o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego.

Dlatego zachodziła podstawa określona w art. 390 § 1 k.p.c. do zwrócenia się do Sądu Najwyższego z naprowadzonym zagadnieniem prawnym.

SSO Andrzej Grygierzec SSO Andrzej Roman SSO Ryszard Biegun

t.f.