Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2017 r. w Lublinie

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do emerytury pomostowej

na skutek apelacji J. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 14 lutego 2017 r. sygn. akt IV U 9/16

oddala apelację.

Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Krystyna Smaga Krzysztof Szewczak

III AUa 296/17

UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 3 grudnia 2015 r. odmówił ubezpieczonemu J. K. prawa do emerytury pomostowej powołując się na okoliczność nieudowodnienia okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszącym co najmniej 15 lat przed dniem 1.01.1999 r. w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19.12.2008 o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 965) lub art. 32 i 33 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748). Do pracy w warunkach szczególnych pozwany organ rentowy zaliczył okres od 1.10.2015 r. do 31.10.2015 r. Nie zaliczył natomiast do tej kategorii zatrudnienia okresu pracy od 22.02.1984 r. do 30.06.1985 r. w (...) S. A., ponieważ zakład pracy nie powołał przepisów resortowych. Do tej kategorii zatrudnienia ZUS nie zaliczył również okresów zatrudnienia ubezpieczonego w Miejskim Klubie Sportowym (...) w S. od 1.10.1986 r. do 31.12.1992 r. oraz okresów od 1.01.1993 r. do 31.03.2006 r. ponieważ świadectwo pracy wystawione przez tego pracodawcę nie zawierało przepisów resortowych.

Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego w Siedlcach złożył J. K., który wnosił o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej. W odwołaniu ubezpieczony domagał się zaliczenia okresów zatrudnienia w Zakładach (...) na stanowisku formierza, w (...) Fabryce (...) na stanowisku formierza, Odlewni (...) w S. na stanowisku ślusarza konserwatora, Odlewni (...) na kontrakcie zagranicznym na Węgrzech na stanowisku odlewnika oraz okresy zatrudnienia w Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji w S., a później po zmianach organizacyjnych w MKS(...) w S. na stanowisku kierowcy operatora maszyn specjalnych.

Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 14 lutego 2017 roku oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że J. K., ur. (...), złożył w dniu 5.11.2015 r. wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej. Na podstawie przedłożonych dokumentów organ rentowy uznał za udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe w łącznym wymiarze 40 lat, 7 miesięcy i 10 dni, w tym 1 miesiąc pracy w szczególnych warunkach. W oparciu o zebraną dokumentację ZUS, posiłkując się treścią art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, odmówił wnioskodawcy przyznania prawa do emerytury pomostowej, gdyż ubezpieczony nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przed 1.01.1999 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i 33 ustawy emerytalnej.

W toku postępowania odwoławczego ubezpieczony sprecyzował roszczenie odnośnie okresów pracy w warunkach szczególnych i załączył świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawione przez trzech byłych pracodawców i wnosił o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia od 12.11.1973 r. do 30.06.1976 r. w (...) Fabryce (...). Wystawcą świadectwa pracy jest podmiot o nazwie (...)w W.. Ubezpieczony był tam formierzem ręcznym zatrudnionym przy wykonywaniu prac odlewniczych. Następnie podjął zatrudnienie w Odlewni (...) w S. od 6.07.1976 r. na stanowisku formierza ręcznego przy odlewaniu staliwa. Pracę tę wykonywał do 31.01.1984 r. Później ubezpieczony zatrudnił się w Przedsiębiorstwie (...) w K. i od dnia 22.02.1984 r. pracował jako formierz odlewnik na kontraktach zagranicznych na terenie Węgier. W przedsiębiorstwie tym pracował do 30.06.1985 r. Następnie J. K. podjął zatrudnienie w Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji w S. od dnia 1.10.1986 r. na stanowisku konserwatora- pomocnika rolbisty. Była to umowa o pracę na czas określony do 31.12.1986 r. Następna umowa zawarta już była na czas nieokreślony. Praca ubezpieczonego na tym stanowisku polegała na czyszczeniu lodowiska przy pomocy maszyny czyszczącej firmy R., która to maszyna była obsługiwana przez operatora i ubezpieczony wykonując pracę związaną z czyszczeniem lodu wyjeżdżał średnio co godzinę na lodowisko. Po oczyszczeniu ze śniegu tafli lodowiska maszyna ta wylewała wodę, która następnie zamrażała się. Po polaniu wodą tafli lodowiska ubezpieczony opuszczał wraz z maszyną teren lodowiska. Wówczas nadawało się ono do użytkowania przez łyżwiarzy. Lodowisko było czynne w okresie od października lub listopada każdego roku do końca marca. Było to kryte lodowisko. Poza okresem, kiedy lodowisko było czynne, ubezpieczony wykonywał inne prace na rzecz swojego pracodawcy. Często też przebywał na urlopach bezpłatnych. Na przełomie 1992 i 1993 roku nastąpiło połączenie dotychczasowe Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji z Miejskim Klubem Sportowym (...) S.. Ubezpieczony przeszedł do nowego pracodawcy i wykonywał ten sam rodzaj prac co dotychczas. W angażach płacowych jego stanowisko pracy określano jako: pomocnik rolbisty, kierowca operator maszyn specjalnych bądź też konserwator – pomocnik rolbisty. J. K. na tej maszynie pracował do dnia 24.08.2006 roku. W toku postępowania ubezpieczony dostarczył informację dotyczącą tej maszyny na podstawie źródeł internetowych. Przez cały okres zatrudnienia charakter pracy ubezpieczonego nie zmienił się. Czynności związane z obsługą tej maszyny w czasie dniówki roboczej zajmowały około 20 minut w każdej godzinie pracy. W pozostałym czasie ubezpieczony przebywał na zapleczu lodowiska. Z zakresu czynności nie wynikało, aby miał inne obowiązki, w czasie kiedy nie obsługiwał maszyny zwanej „rolbą”. Były pracodawca ubezpieczonego tj. Miejski Klub Sportowy (...) S. wystawił świadectwo pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W dokumentach tych zakwalifikowano pracę ubezpieczonego w rozumieniu Wykazu A Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w dziale VIII, tj. Transporcie i Łączności, poz. 2, tj. pracę kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t., specjalizowanych, specjalistycznych, pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, pojazdów uprzywilejowanych, trolejbusów i motorniczych tramwajów.

W ocenie Sądu Okręgowego wykonywanie czynności związanych z obsługą maszyny do czyszczenia lodu nazywanej przez pracowników „rolbą” nie należy do kategorii pracy w szczególnych warunkach w myśl powołanego przez byłego pracodawcę przepisu Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. Przepis ten bowiem dotyczy kierowców w transporcie. Maszyna ta nie jest ani pojazdem, ani też ciągnikiem bądź kombajnem w rozumieniu punktu 3 powołanego działu VIII. Nie da ona się zakwalifikować do żadnej z tych kategorii. Niezależnie od tego zwrócić należy uwagę, że jednym z warunków do zakwalifikowania do pracy w szczególnych warunkach jest jej stałe wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy. Stanowi o tym przepis § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. Ubezpieczony będąc operatorem tej maszyny wykonywał swoją pracę w mniejszym wymiarze niż dniówka robocza, skoro obsługiwał ją średnio 20 minut w ciągu godziny, a więc 1/3 dniówki roboczej. Dlatego też, zdaniem Sądu, wyszczególnione przez organ okresy zatrudnienia w MOSiR i Miejskim Klubie Sportowym (...) od 01.10.1986 r. do 31.12.1998 r. nie mogą być zaliczone do kategorii zatrudnienia w szczególnych warunkach. Pozostałe okresy zatrudnienia, które ubezpieczony sprecyzował na rozprawie, tj. praca na stanowisku formierza bądź odlewnika w (...) Fabryce (...), w Odlewni (...) w S. oraz w (...) S.A. w K. podlegają zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych na podstawie przepisów powołanego rozporządzenia dział III, poz. 21, tj. praca formierzy. Sąd dał bowiem wiarę zeznaniom ubezpieczonego, co do rodzaju wykonywanej przez niego pracy oraz uznał za wiarygodne świadectwa pracy wystawione przez tych pracodawców. Suma tych okresów jednakże jest znacznie niższa niż wymagane ustawą o emeryturach pomostowych art. 4 pkt 2 i 5. W związku z tym nie spełnił on przesłanek do uzyskania prawa do emerytury pomostowej powołanej ustawy.

Od tego wyroku apelację wniósł wnioskodawca zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał:

1 naruszanie prawa materialnego art.4 pkt 2 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych w związku z art.32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2 ust.1 i § 4 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w związku z pkt 3 działu VIII wykazu A poprzez przyjęcie, ze maszyna R. nie mieści się w kategorii tych pojazdów z pominięciem treści pkt 2 działu VIIII wykazu A, co doprowadziło do odmowy prawa do emerytury pomostowej;

2. naruszenie prawa materialnego § 2 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w związku z art.32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i w związku art.4 ustawy o emeryturach pomostowych przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że czasem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wyłącznie czas w którym praca jest efektywnie wykonywana;

3.naruszanie art.233 kpc poprzez zaniechanie dokonania wszechstronnej oceny materiału dowodowego przy jednoczesnym pominięciu dowodów złożonych przez ubezpieczonego, z których wynika, żeR.jest pojazdem specjalistycznym;

4.narusznie przepisu art.233 kpc przez wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków z niego niewypływających że ubezpieczony wykonywał pracę w mocniejszym wymiarze niż dniówka robocza.

Wnosił o zmianę wyroku i przyznanie prawa do emerytury pomostowej ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

Istotą sprawy było ustalenie, czy wnioskodawca spełnił warunki wymienione w art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych ( Dz. U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.). zgodnie z tym przepisem prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Bezsporne jest, że wnioskodawca, który urodził się po 31 grudnia 1948 roku, osiągnął wiek 60 lat, wykazał się wymaganym okresem ubezpieczenia, po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał przez okres miesiąca od 1 do 31 października 2015 roku pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, oraz rozwiązał stosunek pracy spełnił również warunek wymieniony w pkt. 5 i 2 czyli czy przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; i czy legitymuje się 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca przedstawił świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych potwierdzające, że w okresach od 12 listopada 1973 r. do 30 czerwca 1976 r. w okresie zatrudnienia w (...) Fabryce (...), od 6 lipca 1976 roku do 31 stycznia 1984 r. w Odlewni (...) w S. oraz od 22 lutego 1984 roku do 31 grudnia 1984 roku oraz od 22 marca do 30 czerwca 1985 roku w Przedsiębiorstwie (...) w K. był formierzem ręcznym zatrudnionym przy wykonywaniu prac odlewniczych i praca wymieniona w tych świadectwach jest pracą w warunkach szczególnych. Ogółem okres ten wynosi 11 lat, 4 miesiące i 25 dni a po zsumowaniu z okresem pracy od 1 do 31 października 2015 roku stanowi 11 lat, 5 miesięcy i 25 dni, a zatem jest krótszy od wymaganego okresu 15 lat wykonywania takiej rpacy.

Wnioskodawca złożył świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione przez Miejski Klub Sportowy (...) w S. z którego wynika, że w okresie od 1 października 1986 roku do 31 grudnia 1992 roku wykonywał pracę wymienione w wykazie A dział VIII Transport i Łączność poz.2 – kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze pow. 3,5 t, specjalizowanych jako kierowca operator maszyn specjalnych. Maszyna, którą obsługiwał wnioskodawca to tzw. R. służąca do konserwacji powierzchni sztucznego lodowiska, wykorzystywanego rekreacyjnie i w celu uprawiania sportów zimowych.

Bez względu na ustalenia Sądu, że przy obsłudze tej maszyny, niewątpliwie wielkiej, ciężkiej i specjalistycznej, wnioskodawca nie wykonywał stałej pracy w wymiarze pełnej dniówki roboczej i tym samym nie spełnił wymagań z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43), należy wyjaśnić , że kwalifikację danej pracy jako pracy w szczególnych warunkach poprzedzać winno przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości do oddzielnych działów wykazu A oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 20/09 i I UK 24/09, niepublikowane). Wnioskodawca pracował w klubie sportowym, którego działalności nie sposób przypisać do jakiejkolwiek branży gospodarczej. Ustawodawca nie uwzględnił pracy wykonywanej w klubach sportowych jako pracy w warunkach szczególnych i nie wymienił takiej branży w załącznikach do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku. Przynależność pracodawcy do określonej gałęzi przemysłu ma znaczenie istotne i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43), wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały przypisane w tym akcie prawnym. W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie ma zatem podstaw prawnych uznania, że ubezpieczony pracując w klubie sportowym na stanowisku kierowcy operatora maszyny specjalistycznej wykonywał pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu powołanych przepisów.

Przypomnieć tu trzeba, że prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym oraz emerytury pomostowej ma charakter wyjątkowy, jest odstępstwem od ogólnej reguły dotyczącej warunków przechodzenia na emeryturę, a zatem właściwe przepisy muszą być wykładane w sposób ścisły. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca, prowadząca w konsekwencji do wypaczenia idei, że emerytura w wieku wcześniejszym jest wynikiem pracy w obciążających dla zdrowia warunkach. Przepis § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) jednoznacznie stanowi, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Wnioskodawca powołuje się na określone w dziale VIII tj. „w transporcie i łączności” wykazu A załącznika do rozporządzenia, jednakże wykonywane przez niego prace Miejskim Klubie Sportowym (...) nie były okresami pracy w transporcie. W rozporządzeniu dokonano wyraźnego podziału zatrudnienia w poszczególnych działach przemysłu, które się od siebie znacznie różnią, a stopień zagrożenia wykonywanych prac w poszczególnych działach jest zupełnie inny. Niedopuszczalna jest więc jakakolwiek dowolność w określaniu tych stanowisk oraz rozszerzająca interpretacja i przenoszenie z jednego działu do drugiego w zależności od bardziej korzystnego dla pracownika traktowania wykonywanego przez niego zatrudnienia.

Wnioskodawca w spornym okresie nie był zatrudniony ani w transporcie ani łączności, dlatego też jego praca na stanowisku kierowcy-operatora maszyny do obsługi lodowiska nie może zostać zakwalifikowana jako praca w warunkach szczególnych. Praca w klubach sportowych i ośrodkach rekreacyjnych jako nienależąca do działu gospodarki wymienionego w wykazie A bez względu na rodzaj tej pracy nie jest pracą w szczególnych warunkach.

W tej sytuacji bezzasadne są zarzuty apelującego niewłaściwej oceny materiału dowodowego przez Sąd Okręgowy i braku wszechstronnej jego analizy. Wnioskodawca wykonywał pracę w dziedzinie nieobjętej stosownym wykazem stanowiącym załącznik do rozporządzenia, a nie jest możliwe uznanie obsługi maszyny do konserwacji tafli lodowej, jak pracy w transporcie. Podkreślić należy, że o uprawnieniach pracownika do emerytury na warunkach przewidzianych w rozporządzeniu decyduje łączne spełnienie określonych w nim przesłanek, a nie przekonanie pracownika o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy.

Z tych względów i na mocy powołanych powyżej przepisów oraz na podstawie art.385 KPC orzekł, jak w sentencji.