Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2013 r. w Szczecinie

sprawy K. Ł.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 lutego 2013 r. sygn. akt VI U 369/11

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 381/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 lutego 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił K. Ł. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres uznając, że ubezpieczony odzyskał zdolność do wykonywania pracy.

K. Ł. odwołał się od powyższej decyzji i wniósł o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres. Wskazał przy tym, że stan jego zdrowia się pogorszył, a ciągły ból kręgosłupa i nóg uniemożliwia mu podjęcie pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał K. Ł. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 stycznia 2011 roku do 31 grudnia 2013 roku

Sąd pierwszej instancji ustalił, że K. Ł. (ur. (...)) ukończył (...) Szkołę Zawodową w zawodzie mechanik maszyn rolniczych. W latach 1976-1979 pracował jako mechanik maszyn rolniczych w (...) Spółdzielni (...), od 1980 do 1985 roku jako kierowca ciągnika, w latach 1985-1986 jako kierowca samochodu ciężarowego, zaś w latach 1988-1994 jako kierowca cięgnika i rzeźnik-masarz. Wszystkie wykonywane przez ubezpieczonego prace były ciężkimi pracami fizycznymi. W okresie od 24 kwietnia 1993 roku do 1 sierpnia 2005 roku wykonywał pracę w charakterze rzeźnika – masarza w Zakładzie (...) spółka jawna. Była to również ciężka praca fizyczna, wymagająca sprawności obu rąk, wymuszonej pozycji, dłuższego stania, schylania się, podnoszenia i noszenia ciężarów, rytmu zmianowego i wymuszonego. Ubezpieczony w okresie od 28 lipca 2006 roku do 31 grudnia 2010 roku uprawniony był do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Aktualnie u K. Ł. rozpoznaje się:

1. wielopoziomowe zmiany zwyrodnieniowe dyskopatyczne kręgosłupa z przewlekłym zespołem bólowym lędźwiowo-krzyżowym i szyjnym;

2. stan po trzykrotnych operacjach z powodu dyskopatii lędźwiowej w 2005, 2006 i 2008 roku;

3. stan po plastyce trzonu L1 z powodu naczyniaka w 2007 roku;

4. żylaki kończyn dolnych z niewielkimi zmianami troficznymi podudzi;

5. stan po operacji żylaków kończyny dolnej prawej w 1999 roku;

6. otyłość prostą.

W ocenie sądu pierwszej instancji K. Ł. jest nadal, okresowo po dniu 31 grudnia 2010 roku do 31 grudnia 2013 roku częściowo niezdolny do pracy z ogólnego stanu zdrowia, z uwagi na schorzenia ortopedyczne i neurochirurgiczne. Ubezpieczony nie może wykonywać ciężkich prac fizycznych i dźwigać ciężarów z uwagi na zbyt duże ryzyko powstania trwałego kalectwa. Wszystkie wykonywane dotychczas przez niego prace były ciężkimi pracami fizycznymi, wymagającymi dźwigania ciężarów i w związku z tym do tych prac nie jest w ogóle zdolny (całkowicie i trwale). Ostatnia wykonywana przez K. Ł. praca rzeźnika wymagała ponadto długiego stania, wymuszonej pozycji ciała, ręcznego transportu mięsa, rytmu zmianowego, w pomieszczeniach chłodniczych, w narażeniu na wilgoć. W pracy na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego i ciągnika K. Ł. był dodatkowo narażony na wibrację. Okresowa niezdolność do pracy wynika z możliwości ponownej reoperacji i w związku z tym konieczności ponownej oceny stanu zdrowia, co może mieć wpływ na stopień niezdolności do pracy.

Sąd Okręgowy w oparciu o treść art. 12, 13, 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako „ustawa rentowa”) uznał, że stan zdrowia K. Ł. nie uległo po 31 grudnia 2010 roku takiej poprawie, która czyniłaby go zdolnym do pracy. W ocenie sądu pierwszej instancji ubezpieczony jest nadal częściowo niezdolny do kontynuowania zatrudnienia.

Ustalenia w przedmiocie zdolności do pracy K. Ł. zostały poczynione przez sąd meriti w oparciu o analizę dokumentacji rentowej i medycznej ubezpieczonego oraz na podstawie przeprowadzonego w toku postępowania sądowego dowodu z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu neurologii, ortopedii i medycyny pracy, tj. lekarzy o specjalnościach obejmujących schorzenia występujące u badanego. Biegli powołanych wyżej specjalności początkowo błędnie oceniali zdolność badanego do pracy w kontekście posiadania przez K. Ł. zawodu leśnika. Ubezpieczony pracy takiej nigdy nie wykonywał i nie ma do niej kwalifikacji. Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy uzupełnił opinię biegłych również przez powołanie nowych biegłych z zakresu medycyny pracy. Trzech lekarzy specjalistów tej właśnie specjalności zgodnie stwierdziło, że ubezpieczony, z uwagi na przebyte operacje kręgosłupa, nie może wykonywać żadnych prac, do których ma kwalifikacje i które dotychczas wykonywał, bo są to ciężkie prace fizyczne.

W ocenie Sądu Okręgowego stanowisko biegłych jest prawidłowe bowiem z wywiadu zawodowego, sporządzonego przez spółkę jawną Zakłady (...).Z. G. oraz z zapisów protokołu wypadkowego z 2002 roku wynika, że praca rzeźnika – masarza jest ciężką pracę fizyczną, łączącą się m.in. z dźwiganiem ciężarów.

Kierując się przedstawioną powyżej argumentacją sąd pierwszej instancji zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na dalszy okres, tj. od 1 stycznia 2011 roku do 31 grudnia 2013 roku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pełnomocnik organu rentowego, który zaskarżył rozstrzygnięcie w całości zarzucając mu:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 57 w zw. z art. 12 i 13 ustawy rentowej poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że ubezpieczony spełnia kryteria wymagane przepisami prawa by móc zostać uznanym za niezdolnego do pracy, co warunkowało przyznanie prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 stycznia 2011 roku do 31 grudnia 2013 roku;

2.  obrazę przepisów prawa procesowego, tj. art. 278 w zw. z art. 233 k.p.c., poprzez uznanie, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy w oparciu o sporządzone w toku postępowania błędne i nieprzekonywujące opinie biegłych lekarzy specjalistów sądowych z zakresu medycyny pracy i medycyny przemysłowej, którzy orzekli o niezdolności do pracy jedynie w oparciu o ryzyko powstania kalectwa oraz ostrego zespołu bólowego kręgosłupa w oderwaniu od ustaleń poczynionych przez biegłych lekarzy sądowych z zakresu neurologii i ortopedii dotyczących poprawy stanu zdrowia K. Ł. oraz w oderwaniu od rozważenia kryterium celowości przekwalifikowania zawodowego, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, a ponadto o zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów postępowania.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że biegli specjaliści z zakresu ortopedii, neurologii oraz medycyny pracy rozpoznali u ubezpieczonego zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne kręgosłupa szyjnego bez zespołu bólowego oraz zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne kręgosłupa L-S leczone trzykrotnie operacyjnie bez objawów ostrego zespołu bólowego i objawów ubytkowych, tj. nie stwierdzili objawów rozciągowych, zaników mięśniowych, braku odruchów skokowych. Biegli ci byli zgodni, iż nastąpiła poprawa stanu zdrowia ubezpieczonego pod postacią ustąpienia dodatkowych objawów rozciągowych i powrotu lewego odruchu skokowego. Okoliczność, iż opinia ta została wydana omyłkowo w kontekście pracy leśnika, w nie wpływa w ocenie skarżącego na przedstawiony w niej stan zdrowotny ubezpieczonego oraz na dokonane rozpoznania. Zdaniem apelującego wyrok oparto jedynie na przesłance ryzyka powstania kalectwa oraz wystąpienia zespołu bólowego, a nie rzeczywistych schorzeniach mających realny wpływ na niezdolność badanego do pracy.

Zdaniem skarżącego w opiniach swych biegli w żaden sposób nie odnieśli się do faktu, iż po zastosowaniu leczenia i rehabilitacji ustąpiły cechy niewydolności statyczno-dynamicznej. Tymczasem w przypadku schorzeń kręgosłupa, przy braku objawów neurologicznych, dających się leczyć farmakologicznie i rehabilitować w ramach ZUS ZLA, nie ma podstaw do stwierdzenia niezdolności do pracy w rozumieniu ustawy rentowej.

Dalej autor apelacji podnosi, że zgodnie z brzmieniem art. 13 ustawy rentowej, przy ocenie stopnia niezdolności do pracy uwzględnia się także celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Niezdolność do wykonywania pracy dotychczasowej nie jest wystarczająca do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli wiek, poziom wykształcenia i predyspozycje psychofizyczne usprawiedliwiają rokowanie, iż mimo upośledzenia organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym samym zawodzie albo po przekwalifikowaniu zawodowym.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego K. Ł. podniósł, że nie zgadza się z zaprezentowanym w niej stanowiskiem, podniósł przy tym, że nadal występuje u niego zespół bólowy w związku z czym planowana jest kolejna operacja w 2013 roku. Ubezpieczony uważa, że brak możliwości przekwalifikowania z tego względu, że obecnie ma skończone 55 lat, posiada wykształcenie zawodowe i cierpi z powodu schorzeń kręgosłupa, w tym przebył już trzy operacje i planuje kolejną.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się nieuzasadniona. Sąd drugiej instancji podziela zarówno ustalenia faktyczne jak i ocenę prawną zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia bez potrzeby ich ponownego przytaczania.

Słusznie zważył Sąd Okręgowy, że rozstrzygnięcie o całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy, w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania pracy, ze swej istoty wymaga wiadomości specjalnych. W takiej sytuacji, sąd nie może orzekać wbrew opinii biegłych sądowych. Jednocześnie należy uwzględnić, że w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy ostatecznie decyduje sąd, gdyż niezdolność do pracy, jako przesłanka renty, ma tu znaczenie prawne (art. 12 i 13 ustawy rentowej).

Z poszanowaniem powyższego, w sprawie niniejszej sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu: neurologii, ortopedii i medycyny pracy (w tym medycyny przemysłowej), którzy przy uwzględnieniu całokształtu zgromadzonej w sprawie dokumentacji medycznej, w tym orzeczenia komisji lekarskiej ZUS, a przede wszystkim po badaniu podmiotowym ubezpieczonego, jednoznacznie wnioskowali, że stwierdzone u K. Ł. zmiany chorobowe czynią go osobą niezdolną do ciężkiej pracy fizycznej (k. 36). Jedynie z uwagi na błędne rozpoznanie kwalifikacji zawodowych badanego lekarze ci nie orzekli częściowej niezdolności do pracy. Podkreślenia wymaga, że mimo zauważonej poprawy stanu zdrowia w stosunku do okresu wcześniejszego, lekarze ci nadal stwierdzili występowanie zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa lędźwiowego. Zdaniem biegłych sądowych ciężka praca fizyczna jest przeciwwskazana dla osoby, która przebyła trzy zabiegi operacyjne kręgosłupa i może doprowadzić do powrotu ostrego zespołu bólowego. Biegła z zakresu medycyny pracy uzasadniając swoje stanowisko wskazała, że przebyte zabiegi operacyjne kręgosłupa stanowią przeciwwskazanie do wykonywania pracy kierowcy samochodu ciężarowego i ciągnika (k. 93). Kolejny powołany w sprawie biegły tej samej specjalności również zauważył, że badania KT, MR i RTG kręgosłupa ujawniają wielopoziomowe zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne w odcinkach lędźwiowo-krzyżowym, szyjnym i piersiowym. Owe rozległe zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne z utrzymującym się przewlekłym zespołem bólowym, z kwalifikacją do kolejnej reoperacji na poziomie L3/L4, z przewidywalnym nawrotem ostrego zespołu bólowego przy ciężkiej pracy fizycznej, czynią K. Ł. niezdolnym także do pracy rzeźnika-masarza (k. 131). Także trzecia biegła z zakresu medycyny pracy wskazała, że badany jest nadal po dniu 31 grudnia 2010 roku częściowo, okresowo niezdolny do pracy, nie nastąpiła bowiem poprawa stanu zdrowia ubezpieczonego skutkująca możliwością powrotu do wykonywania dotychczasowych zawodów. Dalsze wykonywanie ciężkiej pracy fizycznej doprowadzi do powstania trwałego kalectwa. K. Ł. jest zakwalifikowany do reoperacji kręgosłupa, co uzasadnia okresowość niezdolności do pracy (k. 141).

W tym miejscu przypomnieć należy, że biegli sądowi to lekarze specjaliści o wysokich kwalifikacjach, z długoletnim stażem zawodowym. Obejmując swoją funkcję lekarze ci zobowiązują się do wykonywania powierzonych obowiązków z całą sumiennością i bezstronnością (art. 282 § 1 k.p.c.). Ocena stanu zdrowia podnoszona przez organ rentowy odbiega od oceny zaprezentowanej przez gremium pięciu lekarzy specjalistów, którzy zgodni byli co do tego, że schorzenia kręgosłupa dyskwalifikują K. Ł. z pracy o charakterze ciężkim, a tę tylko pracę ubezpieczony wykonywał przez cały okres swojego zatrudnienia.

Sąd drugiej instancji nie dopatrzył się tym samym naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 278 w zw. z art. 233 k.p.c. w toku prowadzonego postępowania. Sąd pierwszej instancji w sposób uzasadniony zasięgnął wiadomości specjalnych poprzez zobowiązanie biegłych do wydania opinii w przedmiocie stanu zdrowia ubezpieczonego. Oparcie się w wyroku na jednoznacznym i przekonywująco umotywowanym stanowisku lekarzy specjalistów stanowiło przejaw swobodnej a nie dowolnej oceny materiału dowodowego przez sąd meriti.

Odnosząc się do podnoszonego w apelacji zarzutu braku orzeczenia o celowości przekwalifikowania zawodowego K. Ł., Sąd Apelacyjny zauważa, że w przypadku orzekania o przyznaniu renty szkoleniowej w toku postępowania sądowego po złożeniu odwołania do sądu od decyzji odmownej w przedmiocie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, przyznanie renty szkoleniowej od dnia powstania niezdolności do pracy byłoby niecelowe. Jak trafnie wskazują przedstawiciele doktryny „ biorąc pod uwagę cel renty szkoleniowej, za co najmniej wątpliwe należałoby uznać przyznanie do niej prawa za okres poprzedzający datę wyrokowania, gdyż oczywiste jest, że świadczenie, którego społecznym przeznaczeniem jest umożliwienie w przyszłości osobie niezdolnej do pracy w dotychczasowym zawodzie przekwalifikowanie się i uzyskanie nowych kwalifikacji zawodowych, nie spełniałoby wówczas swojej funkcji” (M. Bartnicki, B. Suchacki, Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz. Wydawnictwo ABC, 2009 rok). K. Ł. wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres złożył 15 grudnia 2010 roku (k. 79 pliku V akt rentowych). Podstawowy okres, na jaki przyznawana jest renta szkoleniowa, to 6 miesięcy ( vide art. 60 ust. 1 ustawy rentowej). Wyrok Sądu Okręgowego zapadł 26 lutego 2013 roku, tj. ponad dwa lata po złożeniu wniosku o świadczenie przez K. Ł.. Renta szkoleniowa ma na celu umożliwić skuteczne przekwalifikowanie zawodowe osoby ubezpieczonej. Wsteczne przyznanie świadczenia za okres od 1 stycznia do 30 czerwca 2011 roku nie spełniłoby swojego celu. Możliwość przekwalifikowania zawodowego w sposób wsteczny nie wchodzi wszak w rachubę. W tej sytuacji przyznanie prawa do renty szkoleniowej w zastępstwie renty z art. 57 ustawy rentowej było nieuzasadnione.

Sąd drugiej instancji zauważa ponadto, że K. Ł. znajduje się w okresie bezpośrednio poprzedzającym operację kręgosłupa. Dopiero po jej przeprowadzeniu możliwe będzie ponowne ocenienie stanu zdrowia ubezpieczonego, określenie jego predyspozycji zdrowotnych do wykonywania dotychczasowego zawodu oraz ewentualne ustalenie w kierunku jakich zajęć będzie mógł się szkolić w celu przekwalifikowania.

W świetle powyższych rozważań zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy zarówno przepisów prawa materialnego, jak i procesowego, nie mógł skutecznie doprowadzić do wydania przez sąd drugiej instancji czy to wyroku reformatoryjnego czy kasatoryjnego. Mając na względzie przedstawioną ocenę, stosownie do treści art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny oddalił apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSA Barbara Białecka