Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 436/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Urszula Iwanowska

Sędziowie:

SSA Jolanta Hawryszko (spr.)

SSO del. Beata Górska

Protokolant:

St. sekr. sąd. Edyta Rakowska

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2013 r. w Szczecinie

sprawy G. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

ze skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w sprawie VI U 1923/11 z dnia 16 lutego 2012r., o wypłatę emerytury

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 kwietnia 2013 r. sygn. akt VI U 190/13

oddala apelację.

SSO del. Beata Górska SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko

Sygn. akt III AUa 436/13

UZASADNIENIE

W dniu 7 lutego 2013 r. G. B. wniosła skargę o wznowienie postępowania w sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w S. pod sygnaturą VI U 1923/11, zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z 16 lutego 2012 r. i o zmianę wyroku poprzez uznanie jej roszczeń, uchylenie decyzji z 3 października 2011 r. i wypłatę zaległych świadczeń wraz z odsetkami; podstawę skargi stanowił wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r., ogłoszony 22 listopada 2012 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z 9 kwietnia 2013 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z 16 lutego 2012 r. oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego z 3 października 2011 r. i ustalił, że emerytura G. B. podlega wypłacie od 1 października 2011 r..

W toku postępowania sąd ustalił, że G. B. 12 sierpnia 2010 r. złożyła wniosek o emeryturę. Obowiązujące w tym czasie przepisy określające przesłanki warunkujące nabycie tego prawa nie uzależniały nabycia prawa do emerytury od rozwiązania stosunku pracy. Decyzją z 3 września 2010 r. ubezpieczonej przyznano prawo do emerytury od 1 sierpnia 2010 r.; ubezpieczona nadal nieprzerwanie świadczyła pracę w Izbie Skarbowej w S.. W dniu 1 października 2011 r.wszedł w życie przepis art. 103 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm) dodany przez art. 6 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r.o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r., Nr 257, poz. 1726), który stanowił, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał pracę bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Decyzją z 3 października 2011 r. organ rentowy wstrzymał G. B. wypłatę emerytury od 1 października 2011 r. W dniu 10 listopada 2011 r. ubezpieczona wniosła odwołanie od decyzji wstrzymującej wypłatę emerytury. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z 16 lutego 2012 r., sygn. akt VI U 1923/11, oddalono odwołanie o podjęcie wypłaty emerytury. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 13 listopada 2012 r. sygn. akt K 2/12 orzekł, że art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 r.o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr.153, poz. 1227 ze zm.), dodany przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z konstytucyjną zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego art. 28 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010 r., w zakresie w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, utracił moc z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw, tj. z dniem 22 listopada 2012 r. (Dz. U. poz.1285)

Sąd okręgowy uznał, że skarga oparta jest o ustawową przesłankę i została wniesiona w należytym terminie. Zgodnie z art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Zgodnie z tym przepisem orzeczenie o niekonstytucyjności musi prowadzić do dalszych działań, mających na celu przywrócenie stanu zgodnego Konstytucją. Wskazać nadto trzeba, iż wprawdzie sąd ubezpieczeń społecznych ocenia decyzję organu rentowego według stanu prawnego obowiązującego w dacie jej wydania, jednak należy to odnieść wyłącznie do sytuacji zmiany stanu prawnego w wyniku działań ustawodawcy, nie zaś w sytuacji orzeczenia o niekonstytucyjności przepisów przez Trybunał Konstytucyjny. Nie budzi wątpliwości sądu, że ubezpieczona należy do kategorii osób w odniesieniu do których Trybunał Konstytucyjny uznał niekonstytucyjność powołanych powyżej przepisów. Tym samym uznać należy, iż rozstrzygnięcie w sprawie o sygn. akt VI U 1923/11 z 16 lutego 2012 roku i poprzedzająca to orzeczenie decyzja wydane zostały na podstawie niekonstytucyjnych w wymienionym wyżej zakresie przepisów. Skoro zatem Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją art. 103 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr.153, poz. 1227 ze zm.) i art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz.1707), we wskazanym powyżej zakresie, to przepisy te w takim zakresie nie mogą mieć zastosowania w niniejszej sprawie, a tym samym muszą być pominięte przy rozstrzyganiu. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zważył, iż w aktualnym stanie prawnym, powstałym na skutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, okoliczność, że ubezpieczona w dniu 1 października 2011 roku kontynuowała zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy nie może być podstawą wstrzymania emerytury. Sąd Okręgowy przyjął zatem, że wznowienie wypłaty emerytury winno nastąpić od dnia jej wstrzymania, tj. od dnia 1 października 2011 roku. Sąd podziela bowiem pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2000 r. (III ZP 27/00), iż akt normatywny uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą nie powinien być stosowany przez sąd w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed ogłoszenia orzeczenia Trybunału.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając orzeczenie w części dotyczącej przyznania wnioskodawczyni prawa do emerytury od 1 października 2011 r. zarzucając naruszenie art. 28 w zw. z art. 103a ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw poprzez przyjęcie, że przepis art. 28 powołanej ustawy był niekonstytucyjny w dacie wydania zaskarżonej decyzji ZUS. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie ustalenia daty wypłaty emerytury poprzez przyznanie ubezpieczonej prawa do wypłaty świadczenia od dnia 22 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego jest nieuzasadniona. W ocenie sądu apelacyjnego, sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, że skarga o wznowienie postępowania była dopuszczalna i została wniesiona w terminie, a po ponownym rozpoznaniu sprawy, w granicach zakreślonych podstawą wznowienia, w oparciu o trafne ustalenia faktycznie i wszechstronną ocenę całokształtu okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, wyprowadził właściwy wniosek o braku podstaw prawnych do wstrzymania ubezpieczonej wypłaty świadczenia emerytalnego w okresie od daty zawieszenia wypłaty do dnia wznowienia wypłaty, a nie - jak chciałby tego apelujący - dopiero od daty opublikowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego w Dzienniku Ustaw. Rozpoznający sprawę sąd okręgowy nie naruszył przy tym tak norm prawa materialnego, jak i zasad postępowania, które uzasadniałyby uwzględnienie wniosków apelacji. W sprawie prawidłowo przyjęto za podstawę wznowienia przepis art. 401¹ k.p.c. Ubezpieczona powołała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12.

Odnosząc się do zarzutów apelacji należy podkreślić, że z chwilą ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. jedynie potwierdzono niekonstytucyjność przyjętej przez ustawodawcę regulacji prawnej.
Sąd apelacyjny wskazuje przy tym na utrwaloną linię orzecznictwa: orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające niezgodność aktu normatywnego lub jego części z Konstytucją, wchodzące w życie z dniem ogłoszenia, mają skutki retrospektywne, tj. działają wstecz (zob. wyrok z dnia 6.04.2006r., sygn. III AUa 996/05, OSA 2008r. nr 3, str. 6, LEX nr 357749, wyrok z dnia 16.01.2013r. LEX nr 1264372; zob. uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 99/06, OSNC 2007, nr 6, poz. 79, uchwały z dnia 23 stycznia 2001 r., III ZP 30/00, OSNP 2001, nr 23, poz. 685, z dnia 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, OSNC 2004, nr 9, poz. 136, z dnia 23 stycznia 2004 r. III CZP 112/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 61, z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 35/05, OSNC 2006, nr 5, poz. 81 i z dnia 19 maja 2006 r. III CZP 26/06, OSNC 2007, nr 3, poz. 39 oraz wyroki z dnia 10 listopada 1999 r., I CKN 204/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 94, z dnia 19 grudnia 1999 r., I CKN 632/98, niepubl., z dnia 19 kwietnia 2000 r., II CKN 272/00, niepubl., z dnia 15 stycznia 2003 r. IV CKN 1693/00, niepubl., z dnia 9 października 2003 r., I CK 150/02, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 132, ze sprost. OSNC 2004, nr 10, s. 131, z dnia 29 października 2003 r., III CK 34/02, OSP 2005, nr 4, poz. 54, z dnia 30 września 2004 r., IV CK 20/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 161, z dnia 26 listopada 2004 r., V CK 270/04, niepubl., z dnia 12 stycznia 2005 r., I CK 457/04, niepubl., z dnia 7 października 2005 r., II CK 756/04, "Monitor Prawniczy" 2005, nr 21, s. 1027, z dnia 14 września 2006 r., III CSK 102/06, niepubl., z dnia 15 czerwca 2007 r., II CNP 37/07, niepubl., z dnia 13 grudnia 2007 r., I CSK 315/07, niepubl., z dnia 19 czerwca 2008 r. V CSK 31/08, OSNC-ZD 2009, nr 1, poz. 16, z dnia 20 maja 2009 r., I CSK 379/08, OSNC 2009, nr 10, poz. 172 i z dnia 10 grudnia 2009 r., III CSK 110/09, OSNC 2010, nr 5, poz. 82, a także postanowienia z dnia 7 grudnia 2000 r., III ZP 27/00, OSNAPUS 2001, nr 10, poz. 331 i z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 272/03, niepubl.). Od zasady skuteczności wyroku Trybunału Konstytucyjnego ex tunc istnieją co prawda wyjątki mające podstawę w przepisach Konstytucji, ale nie zachodzą one w okolicznościach sprawy. Przypadkiem wyłączenia retroaktywności wyroku Trybunału Konstytucyjnego jest wyraźne stwierdzenie w tym zakresie zawarte w sentencji wyroku Trybunału, w której wyłącza retroaktywność w pełnym zakresie, tzn. określa jego skutki na przyszłość. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. II CSK 335/10, Biuletyn SN z 2011, nr 4, s. 8), wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie jest skuteczny ex tunc, również w takim zakresie, w jakim naruszałoby to zasadę ochrony praw słusznie nabytych (art. 2 Konstytucji RP). A contrario, w przypadku przyznanej emerytury, a ściślej przyznanego prawa do emerytury, wskutek spełniania przez ubezpieczoną wszystkich ustawowych przesłanek, według stanu prawnego obowiązującego na dzień wydania decyzji, a więc w sytuacji prawa słusznie nabytego, ochrona realizacji tego prawa, czyli wypłaty, rozciąga się na cały okres. Charakterystyczny zaś przykład wyłączenia skuteczności ex tunc wyroku Trybunału Konstytucyjnego wynikający z odroczenia utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu (art. 190 ust. 3 Konstytucji), nie dotyczy niniejszej sprawy, jak też nie może być tłumaczone inaczej niż jego pozostawienie przez oznaczony czas w porządku prawnym i oznacza, że Trybunał Konstytucyjny, mimo stwierdzenia niezgodności aktu z przepisami wyższego rzędu, działając w granicach kompetencji, utrzymuje w mocy normę prawną. Do wskazanej zatem w wyroku Trybunału Konstytucyjnego daty utraty mocy obowiązującej przepis musi być uznany za zgodny z Konstytucją, a tym samym wyłączony jest skutek retrospektywny takiego wyroku (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, OSNC 2004, nr 9, poz. 136, z dnia 24 stycznia 2004 r., III CZP 112/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 61 i z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 35/05, OSNC 2006, nr 5, poz. 81, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 28/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 31 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2008 r., V CZ 73/08, nie publ.). Ustawodawca nie mógł zatem, na podstawie art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. rozciągnąć stosowanie art. 103a ustawy emerytalnej – przepisu ustalającego nową treść ryzyka emerytalnego – na sytuacje przeszłe, tj. wobec osób, takich jak ubezpieczona, które już nabyły prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., czyli w czasie obowiązywania regulacji niezawierającej wymogu rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą dla uzyskania świadczenia emerytalnego. Określając skutki wyroku Trybunał wyjaśnił, że z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw utraci moc art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy emerytalnej do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Oznacza to, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą - jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury - nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. Natomiast przepis ten pozostaje nadal w obrocie prawnym i znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w momencie jego wejścia w życie i później, tj. od 1 stycznia 2011 r.

Wobec przedstawionej oceny Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego.

III AUa 436/13

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE