Pełny tekst orzeczenia

  Sygn. akt II Ca 362/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 października 2017 roku

  Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Łuchtaj

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Elżbieta Żak

Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Mikołajewski (spr.)

Protokolant: Anna Jaworska

po rozpoznaniu w dniu 5 października 2017 roku w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) (...) Sekurytyzacyjnego (...)z siedzibą w W.

przeciwko J. W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 30 listopada 2016 roku, sygn. akt II C 447/14

uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu Lublin-Zachód w Lublinie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Elżbieta Żak Ewa Łuchtaj Andrzej Mikołajewski

Sygn. akt II Ca 362/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 16 maja 2014 roku (...) (...) Fundusz (...) z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od J. W. kwoty 26 295,04 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 17 maja 2014 roku do dnia zapłaty tytułem nabytych przez powoda wierzytelności z umowy kredytu zawartej przez pozwanego z bankiem w dniu 21 kwietnia 2005 roku. Na dochodzoną pozwem kwotę składają się: należność główna w wysokości 18 480,79 zł, odsetki umowne w wysokości 104,37 zł, odsetki karne w wysokości 6 768,63 zł oraz odsetki ustawowe od kapitału w wysokości 941,25 zł.

*

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2016 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie:

I.  oddalił powództwo;

II.  oddalił wniosek powoda o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 kwietnia 2005 roku pozwany zawarł z (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą w G. umowę kredytu nr (...) na zakup pojazdu przez przedsiębiorcę. Kredyt został pozwanemu udzielony w wysokości 64 281,87 zł na okres 96 miesięcy. Kredyt został oprocentowany według zmiennej stopy procentowej wyrażonej w stosunku rocznym. W dniu zawarcia umowy oprocentowanie to wyniosło 11,90 % w skali roku.

W dniu 8 listopada 2011 roku Bank (...) Spółka Akcyjna wystawił przeciwko pozwanemu bankowy tytuł egzekucyjny, w którym wskazane zostało, iż posiada on zadłużenie w wysokości 24 574,46 zł z tytułu zaciągniętego kredytu. Na kwotę wymagalnego zadłużenia składały się: kwota 22 707,72 zł tytułem niespłaconego kredytu, kwota 1 465,90 tytułem odsetek umownych za okres od dnia 22 kwietnia 2011 roku do dnia 29 października 2011 roku oraz odsetki karne za okres od dnia 21 marca 2011 roku do dnia 8 listopada 2011 roku w wysokości 400,84 zł. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 14 grudnia 2011 roku wydał postanowienie, na mocy którego nadał klauzulę wykonalności powyższemu bankowemu tytułowi egzekucyjnemu.

Na podstawie umowy z dnia 23 grudnia 2013 roku powód nabył od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G., następcy prawnego (...) Banku Spółki Akcyjnej, wierzytelność wynikającą z umowy kredytowej nr (...).

Pismem z dnia 27 stycznia 2014 roku pozwany został poinformowany, że na mocy umowy z dnia 23 grudnia 2014 roku nastąpił przelew wierzytelności, na mocy którego dług pozwanego nabyła strona powodowa. Jednocześnie pozwany został wezwany do uiszczenia zaległej kwoty w terminie 7 dni od daty otrzymania powiadomienia, co pozwoliłoby na polubowne zakończenie sprawy.

Sąd Rejonowy wskazał, na podstawie jakich dowodów ustalił powyższy stan faktyczny i wskazał, że ich wiarygodność nie była kwestionowana.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za niezasadne.

Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu lub właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ 2 ).

W ocenie Sądu Rejonowego doszło do skutecznej cesji wierzytelności na rzecz powoda, gdyż okoliczność ta została wykazana umową z dnia 23 grudnia 2013 roku.

Sąd Rejonowy uznał jednakże, iż strona powodowa nie udowodniła dochodzonego w niniejszej sprawie roszczenia.

Powód przedstawił wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu, wskazujący jedynie na rozliczenie zaciągniętego przez powoda kredytu. Przepis art. 194 ustawy z dnia 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych, w brzemieniu obowiązującym od dnia 20 lipca 2013 roku stanowił, że księgi rachunkowe funduszu sekurytyzacyjnego i wyciągi z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego mają moc prawną dokumentów urzędowych. Moc prawna tych dokumentów nie obowiązuje jednak w postępowaniu cywilnym. Dokumenty te potwierdzają jedynie fakt cesji wierzytelności, ale nie stanowią dowodu istnienia i wysokości nabytej wierzytelności. Zgodnie z art. 6 k.c. okoliczność ta powinna zostać wykazana odpowiednimi dowodami przez powoda. Tymczasem brak jest w aktach sprawy jakiekolwiek dokumentu rachunkowego, który wskazywałby na sposób wyliczenia spornej kwoty.

Sąd Rejonowy zauważył również, że wierzytelność dochodzona przez powoda była objęta bankowym tytułem egzekucyjnym. Zgodnie z nieobowiązującym już art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe, na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych banki mogły wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne. W przypadku cesji wierzytelności na nabywcę przechodzi ogół praw przysługujących dotychczasowemu właścicielowi, co do zasady wchodzi on w sytuację prawną cedenta, w tym również w zakresie przedawnienia, ponieważ zbycie wierzytelności jest irrelewantne dla jego biegu. Jednakże w przypadku wierzytelności objętej bankowym tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w klauzulę wykonalności sytuacja prawna nabywcy kształtuje się w sposób odmienny od nabywcy wierzytelności objętej innym tytułem wykonawczym. Sąd Rejonowy podzielił stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym skutki prawne postępowania egzekucyjnego wszczętego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego związane są tylko z podmiotami w nim uczestniczącymi. Nabywca wierzytelności nie będący bankiem nabywa wierzytelność w swej treści i przedmiocie tożsamą z wierzytelnością zbywającego banku, ale nie wchodzi w sytuację prawną zbywcy wywołaną przerwą biegu przedawnienia i rozpoczęciem biegu na nowo. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego przez bank wywołuje materialnoprawny skutek przerwy biegu przedawnienia jedynie w stosunku do wierzyciela objętego bankowym tytułem egzekucyjnym, natomiast nabywca wierzytelności nie będący bankiem, nie może się powołać na przerwę biegu przedawnienia wywołaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego przez pierwotnego wierzyciela będącego bankiem (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2016 roku, III CZP 29/16, LEX nr 2067028).

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd Rejonowy uzasadnił art. 98 § 1 k.p.c., podnosząc, że powód przegrał sprawę, a pozwany nie wykazał poniesienia jakichkolwiek kosztów procesu.

*

Apelację od tego wyroku wniósł powód (...) (...) Fundusz (...) z siedzibą w W., zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości.

Powód zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

I.  naruszenie przepisów prawa materialnego mających wpływ na treść rozstrzygnięcia:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. polegające na dowolnej, sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, ocenie materiału dowodowego przejawiającej w braku zbadania relacji pomiędzy dokumentami w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 8 listopada 2011 roku, umowy przelewu wierzytelności z dnia 23 grudnia 2013 roku wraz z załącznikiem dotyczącym listy wierzytelności objętych umową, a także tabelarycznego rozliczenia kredytu, w których wierzytelność wynikająca z umowy kredytowej z dnia 21 kwietnia 2005 roku została skonkretyzowana za pomocą szeregu danych, między innymi poszczególnych części składowych roszczenia powoda z wyszczególnieniem zadłużenia kapitałowego oraz zadłużenia z tytułu odsetek, a która to relacja wskazuje na fakt, iż wszystkie powyżej wskazane dokumenty wskazują na korespondujące ze sobą kwoty w zakresie części składowych roszczenia powoda, co winno prowadzić do wniosku o wykazaniu przez powoda roszczenia w pełnej jego wysokości,

b)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. polegającą na dowolnej, sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy ocenie materiału dowodowego, przejawiającej się w odmowie przyznania mocy dowodowej załączonemu do akt sprawy bankowemu tytułowi egzekucyjnemu z dnia 8 listopada 2011 roku, zaopatrzonemu w klauzulę wykonalności, w zakresie, w jakim dowodzi wysokości dochodzonego roszczenia, podczas gdy przedłożony przez powoda bankowy tytuł egzekucyjny nie został zakwestionowany przez pozwanego, a ponadto był tworzony w oparciu o księgi rachunkowe banku, na podstawie których bank wystawia każdy inny dokument mogący potwierdzić roszczenie powoda co do jego wysokości, zaś kwoty wskazane w jego treści korespondowały z kwotami dochodzonymi przez powoda od pozwanego, wobec czego w świetle całokształtu materiału dowodowego bankowy tytuł egzekucyjny winien zostać uznany za wiarygodny dowód na okoliczność wysokości roszczenia powoda,

c)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. polegającą na braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonaniu jego oceny z pominięciem dokumentu w postaci tabelarycznego rozliczenia kredytu, w którym wierzytelność wynikająca z umowy kredytowej z dnia 21 kwietnia 2005 roku została skonkretyzowana za pomocą szeregu danych, między innymi poszczególnych części składowych roszczenia powoda z wyszczególnieniem zadłużenia kapitałowego oraz zadłużenia z tytułu odsetek, a więc w taki sposób, który w sposób dostateczny wyjaśniał wysokość roszczenia powoda;

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

a)  art. 6 k.c. w związku z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że to powoda obciąża obowiązek udowodnienia, iż strona pozwana dokonała spłaty zadłużenia określonego umową kredytu z dnia 21 kwietnia 2005 roku w sytuacji, gdy to na stronie pozwanej ciążył obowiązek przedstawienia dowodów na okoliczność spłaty zadłużenia zaciągniętego kredytu, co najmniej w zakresie środków pieniężnych uzyskanych w ramach tej umowy,

b)  art. 509 § 2 k.c. w zw. z art. 96 ust. 1 i ust. 2 Prawa bankowego poprzez ich błędną wykładnię przejawiającą się w przyjęciu, iż tylko bank jest uprawniony do powoływania się na wszelkie skutki prawne, jakie wywoływał bankowy egzekucyjny, natomiast podmioty niebędące bankami nie mogą w żaden sposób korzystać z sytuacji prawnej wynikłej w konsekwencji wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, tzn. wszelkie zdarzenia jak i oznaczenia w nim zawarte należy uznać za niebyłe w odniesieniu do tych podmiotów, a zawarte w ich treści oznaczenie wysokości zobowiązania pozbawione jakiegokolwiek charakteru dowodowego w sytuacji, gdy na cesjonariusza przechodzą wszelkie prawa związane z nabytą wierzytelnością, w tym uprawnienie do posługiwania się bankowym tytułem egzekucyjnym jako dowodem wykazującym wysokość roszczenia.

W razie niepodzielenia przez Sąd Odwoławczy tych zarzutów powód zarzucił również obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 248 k.p.c. w związku z 227 k.p.c., poprzez ich niezastosowanie i niezobowiązanie powoda do przedstawienia dowodu na okoliczność wysokości dochodzonego roszczenia i dopiero w przypadku niewykonania przez powoda wymienionego obowiązku procesowego dotyczącego przedstawienia omawianych dokumentów, usuwających wątpliwości sądu, zastosowanie sankcji określonej w art. 6 k.c., pozwalającej na uznanie nieudowodnienia roszczenia.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu za obie instancje według norm prawem przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest zasadna o tyle, o ile domaga się on uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.).

W niniejszej sprawie, mimo, iż w toku procesu Sąd Rejonowy podjął próbę usunięcia braków pozwu w zakresie dokładnie określonego żądania i jego podstawy faktycznej (k. 141) a ich nieuzupełnienie stało się podstawą zawieszenia postępowania (k. 144-148), następnie Sąd Rejonowy podjął postępowanie i orzekł co do istoty, mimo, że powód nie usunął należycie przedmiotowych braków.

W piśmie z dnia 14 lipca 2016 roku powód wskazał, że na dochodzoną pozwem kwotę składają się: kwota 18 480,79 zł tytułem niespłaconego kapitału, kwota 6 783,63 zł z tytułu niespłaconych odsetek karnych naliczonych przez poprzednika prawnego powoda, kwota 104,37 zł z tytułu niespłaconych odsetek umownych naliczonych przez poprzednika prawnego powoda i kwota 941,25 zł tytułem odsetek ustawowych naliczonych przez powoda. Powód wskazał również na wysokość stóp procentowych odsetek umownych i karnych, dodał, że zostały one naliczone w sposób określony w dołączonej do pisma tabeli oraz sprecyzował sposób obliczenia skapitalizowanych odsetek ustawowych (k. 155 -156). Do pisma tego została dołączona tabela, całkowicie nieczytelna z uwagi na jej wielkość i rozmiar użytej czcionki (k. 163). Na tę okoliczność zwracał uwagę Sądowi Rejonowemu pozwany, kwestionujący zasadność powództwa i podnoszący zarzut przedawnienia, wyraźnie wskazując, iż rozliczenie jest całkowicie nieczytelne, co uniemożliwia jego jakąkolwiek weryfikację (k. 178).

Zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. pozew powinien zawierać dokładnie określone żądanie, a w przypadku, gdy żądaniem tym jest skapitalizowana kwota odsetek, powód powinien wskazać sposób jej wyliczenia, tj. od jakiej kwoty, za jaki okres i według jakiej stopy procentowej odsetki te zostały naliczone. W przeciwnym razie żądanie nie jest dokładnie określone, gdyż nie wiadomo, jakich roszczeń w istocie dochodzi powód, jak zostały one wyliczone, jakiego okresu dotyczą, co nie tylko uniemożliwi w razie sporu ocenę ich zasadności, ale również w przyszłości granic powagi rzeczy osądzonej czy częściowego zaspokojenia (skoro nie będzie wiadomo, co do jakich roszczeń żądanie zostało uwzględnione bądź oddalone, a następnie – zaspokojone).

Nie można przyjąć, że okoliczność ta mogłaby być badana jedynie w merytorycznym rozstrzygnięciu. Jeżeli bowiem nie byłby to brak uniemożliwiający nadania biegu sprawie (tzn. rozstrzygnięcie o żądaniu), a mogący najwyżej skutkować oddaleniem powództwa, rodziłoby się w takim razie pytanie, co do czego Sąd pierwszej instancji orzekłby o niezasadności żądania, jeśli np. nie miałby wiedzy, jakich należności czy odsetek powód zażądał, a w razie wytoczenia kolejnego powództwa o te same należności, na jakiej podstawie przyjąłby, że zachodzi powaga rzeczy osądzonej, skoro równie dobrze można by twierdzić, że w nowym pozwie powód żąda innych należności niż te, których wcześniej dochodził, a tylko ich kwota jest identyczna.

W zaistniałej w niniejszej sprawie sytuacji Przewodniczący powinien zobowiązać powoda do złożenia czytelnego dokumentu w terminie tygodnia pod rygorem jego zwrotu, a Sąd orzec w sprawie merytorycznie dopiero wówczas, gdy żądania pozwu zostaną dokładnie określone, zaś pozwany będzie miał możliwość odniesienia się do przedmiotowego rozliczenia. W sprawie ma to kluczowe znaczenie z uwagi na podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia, przy czym Sąd Okręgowy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie podziela stanowisko Sądu Najwyższego przywołane przez Sąd pierwszej instancji, iż nabywca wierzytelności nie będący bankiem, nie może się powołać na przerwę biegu przedawnienia wywołaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego przez pierwotnego wierzyciela będącego bankiem (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2016 roku, III CZP 29/16, LEX nr 2067028).

Dołączenie wyżej omawianej tabeli w czytelnej postaci dopiero do apelacji nie konwaliduje wskazanego wyżej uchybienia, gdyż orzekając merytorycznie Sąd drugiej instancji w istocie orzekałby po raz pierwszy o roszczeniach powoda określonych we wspomnianej tabeli a strony zostałyby w ten sposób pozbawione prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego.

Odnosząc się do kwestii udowodnienia roszczenia Sąd Rejonowy powinien mieć na uwadze, że powód złożył umowę kredytu (k. 37-39), z której wynika wysokość należności głównej (udzielonego kredytu – § 1), wysokość oprocentowania umownego i karnego (§ 3 ust. 2 i § 9), a także okres kredytowania (96 miesięcy, tj. 8 lat). Fakt spłaty kredytu w określonej części, w szczególności wyższej niż wskazana przez wierzyciela, powinien udowodnić dłużnik (art. 6 k.c.), a w razie sporu co do zarachowania wpłat dokonywanych przez dłużnika, sąd powinien kierować się umową stron i przepisami art. 451 k.c.

Nie jest zatem tak, że na poparcie swoich twierdzeń co do wysokości należności powód przedstawił wyłącznie wyciąg z ksiąg funduszu sekurytyzacyjnego i bankowy tytuł egzekucyjny.

Oceniając zasadność zarzutu przedawnienia Sąd pierwszej instancji będzie mieć na uwadze, że zgodnie z art. 118 k.c. roszczenia dochodzone przez powoda podlegają trzyletniemu terminowi przedawnienia, liczonemu od dnia ich wymagalności (art. 120 § 1 k.c.). Nawet podzielając wyżej przedstawione stanowisko Sądu Najwyższego zajęte w uchwale z dnia 29 czerwca 2016 roku, III CZP 29/16, należy przyjąć, że przedawnieniu ulec mogły tylko: należność główna (jej raty) wymagalne przed dniem 16 maja 2011 roku wraz z dalszymi odsetkami od nich należnymi, a także odsetki powstałe przed dniem 16 maja 2011 roku (pozew wniesiono 16 maja 2014 roku).

Sąd Rejonowy w ogóle nie poczynił ustaleń co do dat wymagalności dochodzonych przez powoda roszczeń, co nie pozwala na ocenę zasadności podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia.

Na obecnym etapie postępowania zbędne jest natomiast odnoszenie się przez Sąd Odwoławczy do pozostałych zarzutów apelującego.

Orzekając w sprawie ponownie, Sąd Rejonowy rozstrzygnie również o kosztach instancji odwoławczej (art. 108 § 2 k.p.c.).

Z tych względów na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.