Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu Wydział I Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 października 2012 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Agencji (...) w W.

przeciwko Gminie C.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 31 maja 2012 r., sygn. akt I C 155/11

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Poznaniu pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

/-/SSA M. Głowacka /-/ SSA K. Ratajczak /-/ SSA J. Geisler

Sygn. akt IACa 751/12

UZASADNIENIE

Powódka Agencja (...) w W. Oddział Terenowy w P. pozwem w postępowaniu nakazowym skierowanym przeciwko Gminie C. domagała się, aby pozwana zapłaciła na rzecz powódki kwotę 930.700,40 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lutego 2010r. do dnia zapłaty oraz koszty postępowania w tym koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Kwotę dochodzoną pozwem stanowi reszta aktualnej wartości pieniężnej nieruchomości, zbytej przez pozwaną przed upływem 10 lat licząc od daty nabycia nieruchomości od powódki.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w dniu 5 listopada 2010r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym nakazując pozwanej, żeby zapłaciła powódce kwotę 930.700,40 zł z ustawowymi odsetkami od 1 lutego 2010r. do dnia zapłaty oraz kwotę 53.736 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu, albo wniosła w tymże terminie sprzeciw.

Pozwana Gmina C. wniosła sprzeciw od w/w nakazu zapłaty zaskarżając nakaz w całości.

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 31 maja 2012r. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 126.530,45 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lutego 2010r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz rozstrzygnął w przedmiocie kosztów postępowania.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 26 kwietnia 2007r. powódka Agencja (...)w W. zawarła w formie aktu notarialnego z pozwaną Gminą C. umowę bezpłatnego przekazania i przeniesienia własności nieruchomości o łącznej powierzchni 40.2085 ha położonych w K. i O. oznaczonych geodezyjnie jako działki o nr (...) (zapisana wówczas w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Chodzieży, a obecnie w księdze wieczystej o nr (...)) oraz działki nr (...) (zapisane wówczas w KW nr O. D. Tom I karta 1 prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Chodzieży, a obecnie w księdze wieczystej o nr (...)). Według zapisu § 3 pkt b umowy nieodpłatne przekazanie na własność nastąpiło zgodnie z art. 24 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 19 października 1991r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 107, poz. 464 ze zm.). W § 9 w/w umowy strony oświadczyły, że przedmiotowe działki przekazywane były z przeznaczeniem na cele związane z inwestycjami infrastrukturalnymi służącymi wykonywaniu zadań własnych Gminy mających charakter użyteczności publicznej pod budowę składowiska odpadów wraz z infrastrukturą towarzyszącą - linią sortowniczą i urządzeniami w których następować będzie przerób odpadów. Strony umowy powtórzyły także ustawowy rygor zgodnie z którym w razie zbycia lub przeznaczenia przez nabywcę nieruchomości na inne cele niż określone w umowie, przed upływem 10 lat licząc od dnia nabycia nieruchomości, powódka może żądać zwrotu aktualnej wartości pieniężnej tej nieruchomości według zasad określonych w art. 30 ust. 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Wartość przekazywanych działek wynosiła łącznie 421.664 zł, co stanowi 10.486,94 zł/ha (1,05 zł /m ²).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że dnia 17 września 2008r. na mocy umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego Rep. A nr (...) Gmina C. w trybie przetargu sprzedała (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. wyżej opisane działki o nr (...) oraz działki nr (...) przekazane nieodpłatnie przez powódkę. Wcześniej pozwana sprzedała tej Spółce inne działki będące jej własnością o nr (...), (...), (...), (...), (...), (...) i (...) o powierzchni 11,1805 ha, a stanowiące użytki rolne oraz działkę (...) o powierzchni 0,0620 ha zabudowaną budynkiem socjalno-technicznym oraz garażem. Pismem z dnia 14 października 2008r. pozwana powiadomiła powódkę o zbyciu w dniu 17 września 2008r. przedmiotowych nieruchomości na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.. W w/w piśmie pozwana wskazała, że uzasadniając przejęcie działek (...) w obrębie wsi K. oraz działek (...) w obrębie wsi O. Gmina wykazała zamiar budowy nowego składowiska odpadów, bowiem istniejące od lat 80 - tych w K. składowisko wyczerpało swe możliwości eksploatacyjne. Realizacja przedsięwzięcia była zgodna zarówno z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy C., jak i z programami ochrony środowiska dla gminy i powiatu. Teren w K. i O. przewidziany zgodnie z planem miejscowym pod projektowanie składowiska odpadów (NU) nie został jednak ujęty w Planie (...) dla Województwa (...) pomimo, iż w Planie (...) na lata 2004 do 2011, na str. 19 tego planu przedstawiono projekt powstania składowiska odpadów (...), a także w dniu 6 września 2002r. wydano warunki zabudowy i zagospodarowania terenu pod budowę składowiska odpadów na terenie K. (decyzja (...)-39/16/01/02). Powyższe spowodowało, że realizacja przedsięwzięcia upadła, a Rada Gminy C. podjęła decyzję o zbyciu działek w K. i O. (także i tych przejętych na podstawie umowy z 27 kwietnia 2007r. od powodowej Agencji).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że zbycie nieruchomości nastąpiło w dniu 17 września 2008r. za cenę łączną - dla ogólnego obszaru 51.45,10 ha - wynoszącą 1.688.861 zł. Na kwotę tą składała się zarówno cena zbycia działek przejętych w dniu 26 kwietnia 2007r. od powódki, jak i działek stanowiących własność pozwanej. Gmina wskazała również, że cena zbycia spornych działek wyniosła łącznie 1.027.453,55 zł netto (Gmina odprowadziła należny podatek VAT) z której to kwoty zostaną odliczone koszty związane z uzyskaniem dokumentów geodezyjnych (380 zł) oraz koszty związane z wyceną nieruchomości (183 zł), a pozostała kwota tj. 1.026.890,55 zł zostanie przelana na rzecz powódki. Powódka w odpowiedzi na pismo pozwanej z dnia 14 października 2008r. zawiadamiające o sprzedaży spornych działek pismem z dnia 13 listopada 2008r. poinformowała - z powołaniem na treść art. 24 ust. 5 a i art. 30 ust. 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz art. 149 i nast. ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami - że Agencja zobowiązana jest wszcząć i prowadzić stosowną procedurę opisaną w w/w przepisach zmierzającą do ustalenia aktualnej wartości gruntów sprzedanych przez Gminę C.. Po przeprowadzeniu tej procedury Agencja miała sprecyzować stosowne i ostateczne żądanie zapłaty przy czym deklarowana przez pozwaną kwota została potraktowana jako niesporna część należności, którą należy przelać na konto Agencji. W dalszym piśmie z dnia 11 września 2009r. powódka nawiązując do swojego pisma z dnia 13 listopada 2008r. oraz do samej umowy (powołując § 9 zdanie drugie umowy z dnia 26 kwietnia 2007r.) wskazała, że w przypadku zmiany przeznaczenia przedmiotowych nieruchomości w planie zagospodarowania przestrzennego gminy na inne cele niż jako tereny pod budową składowiska odpadów, Agencja wystąpi z żądaniem zwrotu różnicy aktualnej wartości rynkowej nieruchomości według wyceny rzeczoznawcy. Pozwana Gmina C. w wykonaniu § 9 umowy z dnia 26 kwietnia 2007r. przekazała na rzecz powódki kwotę 1.027.453,55 zł. Na podstawie zleconej przez powódkę wyceny sporządzonej przez rzeczoznawcę majątkowego S. K. w dniu 3 marca 2009r. powódka określiła wartość rynkową sprzedanych przez pozwaną nieruchomości, o łącznej powierzchni 48,7425 ha, na kwotę 2.373.300 zł. Z tegoż operatu szacunkowego wynikało, że wycena ta dotyczyła nie tylko sprzedaży gruntów o łącznej powierzchni 40,2085 ha przekazanych Gminie C. przez Agencję (...)w W., ale także wyceny gruntów o powierzchni 8,7425 ha, które nie były przedmiotem umowy stron. W w/w operacie szacunkowym rzeczoznawca majątkowy oszacował wartość spornych działek o powierzchni 40,2085 ha, na dzień 3 marca 2009r. na kwotę 1.958.153,95 zł (40.2085 m ² x 4,87 zł / m ² ). Pismami z 7 stycznia 2010r. i z 13 stycznia 2010r. powódka w nawiązaniu do pisma z dnia 13 listopada 2008r. poinformowała pozwaną, że należna kwota podlegająca zwrotowi z tytułu sprzedaży przez Gminę, nieodpłatnie przekazanych jej przez powódkę nieruchomości, wynosi dodatkowo 930.700,40 zł plus 22% VAT, gdyż według wyceny rzeczoznawcy powódki z dnia 3 marca 2009r. wartość przekazanych pozwanej nieodpłatnie nieruchomości w 2007r. o powierzchni 402.085 m ² wynosi 1.958.153,95 zł. Powódka zakreśliła pozwanej termin zapłaty należnej różnicy w kwocie 930.700,40 zł do dnia 31 stycznia 2010r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że sporne działki gruntu stanowią jednolity, zwarty obszar użytków rolnych o powierzchni 40,2085 ha, zlokalizowanych obok siebie. Jako nieruchomości rolne, pomimo ich przeznaczenia (tereny wysypisk śmieci) do dnia sprzedaży były dzierżawione i użytkowane rolniczo. Wszystkie działki wchodzące w skład obu nieruchomości posiadają jednakową, dobrą dostępność z dróg gruntowych, które rozgraniczają miejscowości O. i K.. W skład obszaru wchodzą także drogi dojazdowe. W całości obszar ten posiada bezpośredni dostęp z dwóch dróg gruntowych. Na podstawie wypisów z rejestru gruntów z dnia 17 października 2011r. oraz z 12 października 2011r. nieruchomość położona w K. posiada następujące użytki rolne: (...) i (...), gdzie średni wskaźnik wartości bonitacyjnej gleby został określony dla tej nieruchomości w wysokości 0,255. Nieruchomość położona w O. posiada następujące użytki rolne: (...), gdzie średni wskaźnik wartości bonitacyjnej gleby został określony dla tej nieruchomości w wysokości 0,400. Nieruchomość zlokalizowana jest w obszarze wiejskim, bez bezpośredniego uzbrojenia technicznego w podstawowe sieci instalacji komunalnych tj. sieci energetyczne i wodociągowe. Na dzień oględzin w/w nieruchomości przez biegłe tj. na dzień 19 października 2011r. nie stwierdzono na obszarze tych gruntów żadnych działań inwestycyjnych. Przedmiotowe działki nabyte wcześniej od powódki w obecnym stanie nie są zagospodarowane rolniczo i stanowią użytki rolne porośnięte trawami i chwastami. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. realizuje obecnie koncepcję budowy firmy (...) i przejęła do realizacji zadania w zakresie gospodarki odpadami. Przedmiotowe działki, zgodnie z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy C. uchwalonego uchwałą Nr (...)Rady Gminy C. w dniu 30 grudnia 2003r. (Dz. Urzędowy Województwa Wielopolskiego Nr 18, poz. 527 z dnia 19 lutego 2004r.) obowiązującym w dacie nieodpłatnego przekazania nieruchomości na rzecz pozwanej Gminy (tj. 26 kwietnia 2007r.), na dzień ich sprzedaży przez gminę (17 września 2008r.), na dzień zgłoszenia żądania zwrotu ich wartości (3 września 2009r.) oraz aktualnie, wchodzą w skład terenu położonego w granicach obszaru chronionego krajobrazu (...) przeznaczonego jako teren składowania i przetwarzania nieczystości stałych - symbol NU. Nabywca przedmiotowych działek jest zobligowany do użytkowania nieruchomości zgodnie z zapisanym i uchwalonym jej przeznaczeniem w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Rynkowa wartość nieruchomości o łącznej powierzchni 40.2085 ha położonych w miejscowości K. oznaczonych geodezyjnie jako działki nr (...) (dla których Sąd Rejonowy w Chodzieży prowadzi obecnie księgę wieczystą o nr (...)) oraz w miejscowości O., stanowiących działki nr (...) (dla których Sąd Rejonowy w Chodzieży prowadzi obecnie księgę wieczystą o nr (...)) na dzień 3 marca 2009r. wynosiła 1.153.984 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym i po dokonaniu oceny dowodów Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo w części zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji uznał, że podstawą prawną powództwa jest art. 24 ust. 5 a ustawy z dnia 19 października 1991r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (j.t. Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1700) stosownie do którego to przepisu w przypadku zbycia lub przeznaczenia przez nabywcę nieruchomości na inne cele niż określone w umowie, przed upływem 10 lat licząc od dnia jej nabycia, Agencja może żądać od podmiotów wymienionych w ust. 5 pkt 1 i 2 tej ustawy, zwrotu aktualnej wartości pieniężnej tej nieruchomości ustalonej według zasad określonych w art. 30 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym cenę nieruchomości Zasobu ustala się w wysokości nie niższej niż wartość tej nieruchomości określonej przy zastosowaniu sposobów jej ustalania przewidzianych w przepisach o gospodarce nieruchomościami.

Sąd pierwszej instancji uznał, że stan faktyczny pozostawał pomiędzy stronami bezsporny za wyjątkiem okoliczności dotyczącej aktualnej, na dzień 3 marca 2009r., rynkowej wartości przedmiotowej nieruchomości. Zdaniem Sądu w sprawie kluczową kwestią było ustalenie na dzień 3 marca 2009r. wartości przedmiotowej nieruchomości. W związku z tym Sąd w toku postępowania dopuścił dowód z opinii biegłego z dziedziny szacowania nieruchomości. Sąd wskazał, że zgodnie z pisemną opinią sporządzoną w sprawie wartość przedmiotowych nieruchomości na dzień 3 marca 2009r. wynosiła 1.153.984 zł. Zaznaczył , że opinię sporządzono z uwzględnieniem art. 30 ust. 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, a także na podstawie art. 149 i następnych ustawy o gospodarce nieruchomościami. Ponieważ pozwana uiściła na rzecz powódki kwotę 1.027.453,55 zł Sąd na podstawie § 9 zdanie drugie umowy z dnia 26 kwietnia 2007r. w zw. z art. 24 ust. 5 a ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 126.530,45 zł stanowiącą różnicę pomiędzy aktualną na dzień 3 marca 2009r. (żądania zwrotu wartości) rynkową wartością nieruchomości, to jest kwotą 1.153.984 zł, a kwotą dotychczas zapłaconą przez pozwaną na rzecz powódki, to jest kwotą 1.027.453,55 zł.

Apelacje od powyższego wyroku wniosły obie strony niniejszego postępowania.

Powódka Agencja (...) w W. Oddział Terenowy w P. zaskarżyła wyrok w części w zakresie w jakim powództwo oddalono oraz postanowienia o kosztach procesu zawarte w punktach 3 a i 3 c wyroku. Powódka zarzuciła naruszenie:

1) art. 278 k.p.c., art. 279 k.p.c., art. 282 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie za prawidłowo sporządzony dowód z opinii biegłej M. H. i rzeczoznawcy E. J. z dnia 28 listopada 2011r., niezgodnie z zarządzeniem Sądu wskazującym osobę biegłego i ustalającym ilość biegłych potrzebnych do sporządzenia przedmiotowej opinii, gdy tymczasem opinia sporządzona została także przez rzeczoznawcę E. J., która w momencie sporządzenia opinii nie była biegłą ani z listy sądowej ani ad hoc, nie zostało też od niej odebrane przyrzeczenie, co prowadzi do wniosku, że Sąd oparł się jedynie na dokumencie prywatnym z dnia 28 listopada 2011r. w sytuacji, gdy Sąd przesądził o konieczności uzyskania wiadomości specjalnych w postaci opinii biegłego;

2) art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dokonaniu istotnych ustaleń w sprawie w oparciu o dowód z opinii biegłego M. H. i rzeczoznawcy E. J. z dnia 28 listopada 2011r. przeprowadzony nierzetelnie, który nie może być uznany za przydatny dla przedmiotowego procesu, gdyż przyjęte przez biegłą, do porównania, nieruchomości nie zawierają elementu podobieństwa do nieruchomości szacowanych;

3) art. 227 k.p.c. poprzez nieuzasadnione oddalenie wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego;

4) art. 316 k.p.c. poprzez wydanie orzeczenia w sprawie w sytuacji, gdy nie zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy, to jest wysokość dochodzonego roszczenia;

5) art. 99 k.p.c., art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu poprzez błędne przyjęcie, że wartość przedmiotu sporu mieści się w przedziale powyżej 50.000 zł do 200.000 zł podczas, gdy w sprawie wartość przedmiotu sporu wynosiła 930.700,40 zł.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 2 i dodatkowo zasądzenie na rzecz powódki od pozwanej kwoty 804.169,95 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lutego 2010r. do dnia zapłaty, zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm prawem przepisanych oraz zasądzenie zwrotu kosztów niniejszego postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Ewentualnie powódka wniosła o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania w tym kosztach zastępstwa procesowego we wszystkich instancjach.

Apelację od tego wyroku wniosła także pozwana Gmina C. zaskarżając wyrok w części w zakresie w jakim powództwo zostało uwzględnione. Pozwana zarzuciła:

1) naruszenie art. 227 k.p.c. poprzez nie wzięcie pod uwagę dowodu w postaci operatu szacunkowego sporządzonego na zlecenie pozwanej przed sprzedażą spornych nieruchomości;

2) art. 30 ust. 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa poprzez przyjęcie, że wartość spornej nieruchomości powódka ma prawo ustalić na dowolny dzień oraz, że pozwana była zobowiązana do zapłaty na rzecz Agencji wartość nieruchomości ustaloną na dzień 3 marca 2009r.

Pozwana wskazując na powyższe zarzuty wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 i oddalenie powództwa w całości, zwrot kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz zwrot kosztów w postępowaniu odwoławczym. Ewentualnie pozwana wniosła o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania we wszystkich instancjach.

Powódka w odpowiedzi na apelację pozwanej wniosła o jej oddalenie, obciążenie pozwanej kosztami apelacji oraz zasądzenie na rzecz powódki od pozwanej kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo, gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w orzeczeniu z dnia 11 marca 1998r. III CKN 411/97 (niepubl.), że nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. oznacza niewyjaśnienie i pozostawienie poza oceną okoliczności faktycznych, stanowiących przesłanki zastosowania normy prawa materialnego będącej podstawą prawną roszczenia.

Rację ma Sąd pierwszej instancji wskazując, że na gruncie rozstrzyganej sprawy stan faktyczny był pomiędzy stronami bezsporny za wyjątkiem ustalenia wysokości aktualnej wartości pieniężnej nieruchomości o łącznej powierzchni 40.2085 ha położonych w K. oznaczonych geodezyjnie jako działki nr (...) (zapisane obecnie w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Chodzieży o nr (...)) oraz w O. oznaczonych geodezyjnie jako działki nr (...) (zapisane obecnie w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Chodzieży nr (...)) w rozumieniu art. 24 ust. 5a w zw. z art. 30 ust. 1 cyt. ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.

Sąd pierwszej instancji postanowieniem z dnia 8 marca 2011r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego do spraw wyceny nieruchomości w celu określenia wartości przedmiotowej nieruchomości na dzień 3 marca 2009r. tj. na dzień sporządzenia operatu szacunkowego na zlecenie powódki, według zasad określonych w art. 30 ust. 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (vide: k. 97 akt). Zarządzeniem z dnia 4 maja 2011r. zlecono wydanie opinii, jak w postanowieniu Sądu z dnia 8 marca 2011r., biegłej sądowej M. H. i drugiemu dobranemu przez nią biegłemu rzeczoznawcy majątkowemu ( vide: k. 108 akt). Pisemna opinia z dnia 28 listopada 2011r. została sporządzona wspólnie przez biegłą sądową M. H. i rzeczoznawcę majątkowego E. J. (vide: pisemna opinia z dnia 28 listopada 2011r. - k. 129 akt).

W dniu 22 maja 2012r. m.in. po zeznaniach złożonych przez biegłą sądową M. P. zamknął rozprawę i odroczył ogłoszenie wyroku do dnia 31 maja 2012r. Również w dniu 22 maja 2012r. Sąd pierwszej instancji wydał postanowienie o przybraniu rzeczoznawcy majątkowego E. J. jako biegłego ad hoc (vide: k. 267 akt).

Podkreślić należy, że zmiana w przedmiocie przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego polegająca na przyjęciu przez Sąd pierwszej instancji, że w niniejszej sprawie powinna zostać wydana opinia łączna winna nastąpić w formie postanowienia, nie zaś zarządzenia Przewodniczącego w Sądzie Okręgowym. Ubocznie należy zauważyć, że w ocenie Sądu Apelacyjnego przepisy w/w ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz ustawy o gospodarce nieruchomościami nie statuują obowiązku wydawania w rozstrzyganej sprawie opinii przez dwóch biegłych rzeczoznawców majątkowych łącznie. Nadto postanowienie o przybraniu biegłego ad hoc rzeczoznawcy majątkowego E. J. nie powinno nastąpić na posiedzeniu niejawnym po zamknięciu rozprawy, gdyż czynności jaką mogą zostać podjęte po zamknięciu rozprawy przewiduje art. 224 § 2 k.p.c., który, jako przepis szczególny, powinien być interpretowany ściśle.

Decydującym jednak dla rozstrzygnięcia jest uznanie, że w niniejszej sprawie przed Sądem pierwszej instancji nie doszło do przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego w rozumieniu art. 278 i nast. k.p.c. W sprawie doszło bowiem do naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. i art. 282 k.p.c. w zw. 283 § 1 k.p.c. Zgodnie z art. 282 k.p.c. biegły składa przed rozpoczęciem czynności przyrzeczenie o treści wskazanej w tym przepisie, przy czym do przyrzeczenia biegłych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące przyrzeczenia świadków. Biegły nie składa przyrzeczenia, gdy obie strony wyrażą na to zgodę. Biegły sądowy stały składa przyrzeczenie tylko przy objęciu stanowiska, w poszczególnych zaś sprawach powołuje się na nie (art. 283 § 2 k.p.c.). (...) sądowych ustanawia przy sądzie okręgowym na okres pięciu lat prezes tego sądu (§ 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005r. w sprawie biegłych sądowych - Dz.U. Nr 15, poz. 133). Przed objęciem funkcji biegły sądowy składa wobec prezesa sądu okręgowego przyrzeczenie według roty określonej w art. 282 § 1 k.p.c. (§ 4 rozporządzenia). Znaczenie przyrzeczenia polega na przypomnieniu o obowiązku sumiennego i bezstronnego wykonania powierzonej funkcji biegłego oraz złożenia rzetelnej opinii, zgodnej z wiedzą i przekonaniem biegłego. Jeśli w sprawie został powołany biegły ad hoc warunkiem koniecznym dla skuteczności aktu powołania jest złożenie przez niego przyrzeczenia w brzmieniu określonym w art. 282 § 1 k.p.c.

W niniejszej sprawie rzeczoznawca majątkowy E. J. nie miała statusu stałego biegłego sądowego. E. J. nie została wezwana na rozprawę w dniu 22 maja 2012r., podczas której zeznania złożyła biegła sądowa M. H.. E. J. przed sporządzeniem w dniu 28 listopada 2011r. pisemnej opinii nie złożyła przyrzeczenia według roty wskazanej w art. 282 § 1 k.p.c., nie nastąpiło to także w toku dalszego postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Przed przesłuchaniem biegłego należy go również, stosownie do art. 266 § 1 k.p.c. w zw. z art. 280 k.p.c. i 289 k.p.c., uprzedzić o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań. W niniejszej sprawie E. J. w ogóle nie złożyła zeznań, oczywistym jest więc, że nie została uprzedzona o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań. Nadto zarówno z pisemnej opinii z dnia 28 listopada 2011r. jak i z zeznań M. H. złożonych na rozprawie w dniu 22 maja 2012r. nie wynika w jakim zakresie, w jakiej części opinia pisemna została sporządzona przez M. H., a w jakim przez E. J.. Konkludując uznać należy, że pisemna opinia sporządzona w niniejszej sprawie w dniu 28 listopada 2011r. w ogóle nie ma charakteru dowodu z opinii biegłego, gdyż sporządziła ją osoba, która biegłym sądowym nie była.

Jak wskazano wyżej dowód z opinii biegłego został powołany na - w zasadzie jedyną sporną pomiędzy stronami okoliczność - wysokości dochodzonego przez powódkę roszczenia, której ustalenie wymaga niewątpliwie wiadomości specjalnych. W tym stanie rzeczy przyjąć należy, że wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy należy, przy uwzględnieniu powyższych uwag, dokonać również wykładni pojęcia aktualnej wartości pieniężnej nieruchomości w rozumieniu art. 24 ust. 5a w/w ustawy, to jest konkretnie na jaką datę i według jakiego stanu wartość nieruchomości należy ustalać, co jest okolicznością istotną dla rozstrzygnięcia, a której nie rozważył Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu do zaskarżonego wyroku. W konsekwencji Sąd pierwszej instancji w tym zakresie winien odnieść się do zarzutów pozwanej przytoczonych w toku postępowania przed Sądem i powtórzonych w apelacji. Uchylenie w całości zaskarżonego wyroku z w/w przyczyny zbędnym czyni konieczność ustosunkowania się przez Sąd Apelacyjny do wszystkich zarzutów przytoczonych przez strony w apelacjach.

Biorąc powyższe pod rozwagę zaskarżony wyrok, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., uchylono przy czym rozstrzygniecie w przedmiocie kosztów postępowania nastąpiło stosownie do art. 108 § 2 k.p.c.

/-/M. Głowacka /-/ K. Ratajczak /-/ J. Geisler