Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 144/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2017r.

Sąd Rejonowy w Łęczycy I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR Grzegorz Manista

Protokolant: sekr. sąd. Aneta Kuleczka

po rozpoznaniu w 27 września 2017r., w Ł.

na rozprawie

sprawy z powództwa głównego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

przeciwko A. S.

o ustalenie

oraz z powództwa wzajemnego A. S.

przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o ustalenie

I.  z pozwu głównego

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz A. S. kwotę 7.200zł (siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

II.  z pozwu wzajemnego

1.  ustala, że odpowiedzialność (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nie wygasa z wyczerpaniem sumy gwarancyjnej przewidzianej w §14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 1990r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. z 1990r., nr 89, poz. 527 ze zm.) i ustala granicę odpowiedzialności (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wobec A. S., z tytułu obrażeń jakich doznała w wypadku komunikacyjnym w dniu 10 sierpnia 1992r., na kwotę 600.000 euro (sześćset tysięcy euro);

2.  zasądza od (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz A. S. kwotę 7.200zł (siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  nakazuje pobrać od (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łęczycy kwotę 3.540zł (trzy tysiące pięćset czterdzieści złotych) tytułem opłaty sądowej od pozwu wzajemnego, od uiszczenia, której A. S. była zwolniona.

Sygn. akt I C 144/16

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego w Łęczycy, w dniu 29 marca 2016r., powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o ustalenie, że z dniem 1 lipca 2016r. stał obowiązek (...) Spółka Akcyjna płacenia na rzecz pozwanej A. S. miesięcznej renty z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie 3.600zł i miesięcznej renty z tytułu utraty dochodów w kwocie 2.300zł, ustalonych wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi I Wydziału Cywilnego z dnia 1 października 2012r., sygn. akt I C 232/09 oraz zasądzenie na rzecz powoda kosztów postępowania według norm przepisanych (k.3-4 – pozew o ustalenie).

W odpowiedzi na pozew, która wpłynęła do Sądu Rejonowego w Łęczycy w dniu 30 maja 2016r.), pozwana A. S. wniosła o oddalenie powództwa oraz wytoczyła powództwo wzajemne, w którym wniosła o ukształtowanie stosunku prawnego łączącego strony w oparciu o treść art. 357 1 k.c., tj. ustalenie, że odpowiedzialność powoda (pozwanego wzajemnego) (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nie wygasa wraz z wyczerpaniem sumy gwarancyjnej przewidzianej w §14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 1990r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów i ustalenie granicy odpowiedzialności powoda (pozwanego wzajemnego) wobec pozwanej (powódki wzajemnej) A. S. do wysokości 600.000 euro oraz o zasądzenie od powoda (pozwanego wzajemnego) na rzecz pozwanej (powódki wzajemnej) kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a także o zwolnienie pozwanej (powódki wzajemnej) od kosztów sądowych w sprawie (k.22-31 – odpowiedź na pozew wraz z pozwem wzajemnym oraz wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych).

Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2016r., Sąd zwolnił pozwaną (powódkę wzajemną) A. S. od kosztów sądowych w sprawie z powództwa wzajemnego A. S. przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. o ukształtowanie stosunku prawnego (k. 42 – postanowienie Sądu Rejonowego w Łęczycy z dnia 13 czerwca 2016r.).

W odpowiedzi na pozew wzajemny, pozwany wzajemny (powód z powództwa głównego) (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa wzajemnego i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z opłatą od pełnomocnictwa (k.43-46 – odpowiedź na pozew).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 10 sierpnia 1992r. doszło do wypadku komunikacyjnego, w czasie którego na jadącą rowerem A. S. najechał samochód ciężarowy marki J. z naczepą. W wyniku wypadku pozwana (powódka wzajemna) doznała licznych obrażeń ciała, w tym obrażeń głowy. Nastąpiło u niej trwałe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Uszkodzenie to ma charakter nieodwracalny. Pozwana (powódka wzajemna) jest trwale niezdolna do jakiejkolwiek pracy zawodowej. Nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować społecznie. Wymaga stałej opieki osoby trzeciej. Odpowiedzialność za sprawcę wypadku z tytułu ubezpieczenia posiadaczy pojazdów mechanicznych ponosi powód (pozwany wzajemny) (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W..

W dacie wypadku, w którym szkody doznała pozwana (powódka wzajemna) obowiązywało rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 1990r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U. z 1990r., nr 89, poz. 527 ze zm.), które w §14 ust. 1 maksymalną sumę gwarancyjną w ramach należnego poszkodowanemu odszkodowania wskazywało na kwotę 7,2 mld zł - 720.000zł po denominacji - w ramach jednego zdarzenia, niezależnie od ilości poszkodowanych.

Pozwana (powódka wzajemna) od 1993r. pozostaje na rencie powypadkowej wypłacanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. A. S. od 1995r. otrzymała od (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania łącznie kwotę 41.375,67zł (okoliczności bezsporne).

Świadczenia rentowe od (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz A. S. zostały ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w wyroku z dnia 11 sierpnia 2008r., sygn. akt I C 507/07, w kwocie po 2.000zł miesięcznie, począwszy od 1 grudnia 2006r. i na przyszłość. Renta wyrównawcza z tytułu utraconych dochodów została ustalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 22 grudnia 2008r., w kwocie 1.014zł miesięcznie, poczynając od 1 grudnia 2006r. i na przyszłość (okoliczności bezsporne).

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi wyrokiem z dnia 1 października 2012r. podwyższył rentę miesięczną z tytułu zwiększonych potrzeb wypłacaną A. S. przez (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. z kwoty 2.000zł do kwoty 3.600zł, poczynając od dnia 1 lutego 2009r. i na przyszłość. Renta z tytułu utraty dochodów została podwyższona z kwoty 1.014zł do kwoty 2.300zł, poczynając od dnia 1 lutego 2009r. i na przyszłość (d. załączone akta I C 232/09 Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi: k. 307 – wyrok z dnia1 października 2012r.; k. 340 – wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi III Wydziału Cywilnego Odwoławczego z dnia 17 kwietnia 2013r., sygn. akt III Ca 1793/12).

Suma wypłaconych od dnia wypadku, kwot z tytułu zadośćuczynienia, odszkodowania oraz zasądzonych rent, na dzień 7 stycznia 2016r., wynosiła 691.930,11zł. Natomiast suma gwarancyjna z polisy, jaką posiadał sprawca wypadku, wynosiła 720.000zł. Wobec tego, na dzień 30 czerwca 2016r. suma gwarancyjna uległa wyczerpaniu (okoliczności bezsporne).

A. S. jest trwale niezdolna do jakiejkolwiek pracy zawodowej, wymaga stałej opieki osoby trzeciej, nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować. Pozwana mieszka wraz z matką H. S., która również jest osobą chorą, z racji wieku (75 lat) nie jest już w stanie (tak jak wcześniej) zapewnić swojej córce całodobowej opieki, stąd też koniecznym jest zatrudnianie opiekunki, z czym wiążą się duże koszty. Poza matką, pozwana (powódka wzajemna) nie posiada innych członków rodziny (d. e-protokół rozprawy z dnia 8 lutego 2017r.- 00:05;11-00:23:15 – zeznania świadka H. S.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanego powyżej w pełni wiarygodnego materiału dowodowego w postaci dowodów z dokumentów i zeznań świadka H. S. (d. e-protokół rozprawy z dnia 8 lutego 2017r.- 00:05;11-00:23:15).

Wszystkim tym dowodom Sąd dał wiarę, albowiem nie budziły one wątpliwości, co do swojej wiarygodności, a ponadto dotyczyły one okoliczności bezspornych między stronami postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych w sprawie, żądanie z pozwu głównego powoda (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., w ocenie Sądu, jest nieuzasadnione i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 204§1 k.p.c. powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeżeli roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia. Powództwo wzajemne można wytoczyć bądź w odpowiedzi na pozew, bądź oddzielnie, nie później jednak niż na pierwszej rozprawie, albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego. Powództwo wzajemne stanowi jeden ze środków obrony pozwanego w procesie. Jest ono wytaczane przez pozwanego przeciwko powodowi w reakcji na zgłaszane przez powoda żądania. Z tych względów, poza funkcją obronną, powództwo wzajemne stanowi jednocześnie sposób dochodzenia przez pozwanego jego własnych roszczeń przysługujących mu względem powoda.

W przypadku wytoczenia powództwa wzajemnego, w istocie rzeczy ma miejsce połączenie dwóch samodzielnych procesów, które łączy więź materialnoprawna wyrażająca się w tym, że roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2009r., II CSK 597/08, Legalis nr 236431). Związek roszczenia pozwanego względem powoda z roszczeniem powoda dochodzonym przeciwko pozwanemu istnieje wówczas, jeżeli wynikają one z tego samego stosunku prawnego lub wywodzą się z tej samej sytuacji prawnej albo posiadają wspólne elementy stanu faktycznego.

W przypadku gdy zachodzą warunki dopuszczalności powództwa wzajemnego, powinno ono zostać rozpoznane i rozstrzygnięte wraz z powództwem głównym. W takim wypadku sąd wydaje jeden wyrok, w którym oddzielnie orzeka o powództwie głównym i wzajemnym. Nieprawidłowe byłoby wydanie wyroku bilansującego obydwa roszczenia (przedstawiającego wynik rozliczenia roszczeń stron), gdyż mógłby się okazać mało czytelny dla stron i rodzić wątpliwości, które mogłyby stanowić podstawę zbędnego wniosku o uzasadnienie (wyrok Sądu Najwyższego z 26 października 1984r., II CR 376/84, Legalis nr 24435). W realiach rozpoznawanej sprawy rozstrzygnięcia jednego z powództw, a w szczególności uwzględnienie powództwa wzajemnego zgłoszonego przez A. S., determinuje rozstrzygnięcie powództwa głównego.

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd, są bezsporne między stronami postępowania, w szczególności poza sporem jest okoliczność, iż w dacie zdarzenia sprawca wypadku komunikacyjnego, który wyrządził szkodę na osobie, był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.. Maksymalna suma gwarancyjna, w ramach należnego poszkodowanemu odszkodowania, wynosiła 7,2 mld zł - 720.000zł po denominacji - w ramach jednego zdarzenia, niezależnie od ilości poszkodowanych. Bezsporna jest również okoliczności, iż powyższa suma gwarancyjna uległa wyczerpaniu w dniu 30 czerwca 2016r., przed wniesieniem pozwu głównego i powództwa wzajemnego.

Stosownie do art. 822§1k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Przedmiotem ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jest odpowiedzialność ubezpieczającego za szkody wyrządzone osobom trzecim. Jest to więc ubezpieczenie jego odpowiedzialności za wyrządzenie szkody opartej na zasadzie winy lub na zasadzie ryzyka. Wysokość świadczeń ubezpieczyciela z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jest determinowana wysokością zobowiązań odszkodowawczych ubezpieczającego. Wysokości tych zobowiązań nie można z góry ustalić, dlatego też ubezpieczyciel może je przejąć w całości, jak np. w obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane ruchem pojazdów mechanicznych, lub też swoją odpowiedzialność ograniczyć do z góry określonej sumy, tzw. sumy gwarancyjnej, która stanowi górną granicę odpowiedzialności.

Powszechnie przyjmuje się, że w sytuacji gdy ubezpieczyciel wypłacając odszkodowanie wyczerpie całą sumę gwarancyjną, zobowiązanie ubezpieczyciela wobec poszkodowanego wygasa. Możliwość stosowania klauzuli rebus sic stantibus (art. 357 1 k.c.) w stosunku do sumy ubezpieczenia została przesądzona przez Sąd Najwyższy (por. uchwała z dnia 26 listopada 1991r., III CZP 122/91, OSP 1992, nr 7-8, poz. 170; uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 29 grudnia 1994r., III CZP 120/94, OSNC 1995, nr 4, poz. 55; uchwała z dnia 31 maja 1994r., III CZP 74/94, OSNC 1994, nr 12, poz. 237; postanowienie z dnia 30 stycznia 2008r., III CZP 140/07, LEX nr 359439; wyroki z dnia 29 grudnia 1994r., II CKN 266/99, z dnia 14 stycznia 2009r., IV CSK 385/08, LEX nr 485916, z dnia 21 września 2011r., I CSK 727/10, LEX nr 1043967).

Losowość i nieprzewidywalność umowy ubezpieczenia to jej cechy specyficzne, które jednak nie dają podstaw do wyłączenia jej spod unormowania zawartego w art. 357 1 k.c. Przepis ten obejmuje swą hipotezą wszystkie kategorie umów. Jest on wyrazem stanowiska ustawodawcy, który w ten sposób związanie zasadą pacta sunt servanda sprowadził do rozsądnych rozmiarów. Przesłanki stosowania art. 357 1 k.c. są wystarczające, aby zachować proporcję pomiędzy bezpieczeństwem obrotu a elastycznością prawa niezbędną do sprawiedliwego rozkładania kosztów załamania i transformacji gospodarki między stronami stosunku ubezpieczeniowego (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 1994r., sygn. akt III CZP 74/94, OSNC 1994, nr 12, poz. 237).

Trzeba też zwrócić uwagę na zmianę funkcji ubezpieczeń komunikacyjnych wraz z ich rozwojem. Początkowo chodziło o ochronę ubezpieczonych, z czasem jednak akcent został położony na konieczność ochrony przede wszystkim poszkodowanych. Ta podkreślona w piśmiennictwie teza doznaje istotnego wzmocnienia co do odpowiedzialności za wypadki komunikacyjne, a jej wyrazem jest uregulowanie sumy gwarancyjnej w tych ubezpieczeniach. Wprawdzie samo określenie jej wysokości jest standardem, to jednak przy wypadkach komunikacyjnych oznaczona jest na tak wysokim pułapie, że bez nadzwyczajnej zmiany stosunków jej wyczerpanie jest praktycznie niemożliwe. Obecnie wysokość sumy gwarancyjnej wynosi znacznie powyżej sześciu tysięcy przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń. Przyjmując dwa skrajne założenia, że poszkodowany dozna szkody w młodym wieku (20 lat) i dożyje do 70 lat oraz że suma gwarancyjna nie ulegnie deprecjacji, a z tytułu renty będzie otrzymywał równowartość średniego wynagrodzenia, to i tak "zużyje" tylko 600-700 przeciętnych wynagrodzeń. W ten sposób przy tym ubezpieczeniu zapobiega się w praktyce wyłączeniu odpowiedzialności pozwanego. W procesie rozwojowym nastąpiło przekształcenie standardowej funkcji sumy gwarancyjnej, tj. z limitowania zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela na zapewnienie realnej ochrony poszkodowanego (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2008r., III CZP 140/07, LEX nr 359439).

Z powyższych względów nie można z góry wyłączyć dopuszczalności sądowej modyfikacji treści stosunku prawnego wynikającego z umowy ubezpieczenia na podstawie art. 357 1 k.c. z uwzględnieniem wymienionych w tym przepisie przesłanek: nadzwyczajnej zmiany stosunków, spełnienie świadczenia zgodnie z treścią umowy byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, związek pomiędzy tymi przesłankami, przy zawieraniu umowy strony nie przewidziały ryzyka związanego ze zmianą stosunków.

Przesłanką zastosowania art. 357 1 k.c. jest nadzwyczajna zmiana stosunków, której strony w chwili zawierania umowy nie przewidziały. Jest faktem powszechnie znanym i nie budzącym wątpliwości, że w latach 1990-1995 w Polsce mieliśmy do czynienia z hiperinflacją - nastąpił gwałtowny spadek siły nabywczej pieniądza, wobec czego suma gwarancyjna określona w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 1990r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, 7,2 mld zł, nie spełniała swojej roli, bowiem znacznie odbiegała od realnej siły nabywczej. Wystarczy wskazać, że suma gwarancyjna w 1990r. stanowiła równowartość ok. 7.284 przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w gospodarce narodowej w poprzednim roku kalendarzowym. Obecnie suma gwarancyjna z powyższego rozporządzenia (720.000zł po denominacji) stanowi równowartość ok. 184 przeciętnych wynagrodzeń.

Bezsporna w rozpoznawanej sprawie jest okoliczność, że suma gwarancyjna wynikająca z umowy ubezpieczenia przysługująca w ramach odszkodowania pozwanej (720.000 zł) uległa wyczerpaniu w dniu 30 czerwca 2016r. Wyczerpanie tej sumy ma związek ze zmianą stosunków (w postaci hiperinflacji), ponieważ na skutek tej zmiany suma gwarancyjna wyczerpała się w takim czasie, że przestała pełnić funkcje ochronne wobec pozwanej (powódki wzajemnej) A. S..

Nadzwyczajna zmiana stosunków może wystąpić w warunkach stabilnego rozwoju gospodarczego, nadzwyczajną zmianę stosunków można też tworzyć ciąg zdarzeń w postaci przemian społecznych, gospodarczych i politycznych, które przez swoje oddziaływanie na treść łączącego strony stosunku prawnego zniweczyły pierwotne kalkulacje stron, a które nie były, nawet przy dołożeniu należytej staranności do przewidzenia w chwili zawarcia umowy. Należy mieć także na uwadze zmiany postrzegania funkcji ubezpieczenia jako systemu chroniącego poszkodowanych a nie ubezpieczających, dopuszczenia w obowiązującym prawie szerszej ochrony poszkodowanych przez wprowadzenie do systemu prawnego art. 446§4 k.c. a także art. 442 1 k.c. oraz zasądzanie przez sądy (jako stała tendencja) coraz wyższych odszkodowań.

Skutki stwierdzonej nadzwyczajnej zmiany stosunków oddziałują na sytuację obu stron w łączącym ich stosunku prawnym. Niewątpliwie spełnianie przez ubezpieczyciela świadczeń wynikających z prawomocnych orzeczeń zasądzających odszkodowanie, w tym renty, doprowadziło do wyczerpania sumy gwarancyjnej, czego strony w chwili zawierania umowy nie przewidziały. Nie chodzi o wyczerpanie sumy gwarancyjnej jako takiej, ale o jej wyczerpanie w takim czasie, że przestała pełnić funkcje ochronne.

W dacie zawierania przez sprawcę zdarzenia wyrządzającego szkodę A. S., umowy odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obowiązywało rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 1990r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U. Nr 89, poz. 527), które w §14, stanowiło, iż ryzyko przejmowane w ramach ubezpieczenia OC gwarantowane jest odpowiedzialnością ubezpieczyciela w odniesieniu do jednego zdarzenia sumą ubezpieczenia 7,2 mld zł. Rozporządzenie było wydane na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 59, poz. 344), która została uchylona z dniem 1 stycznia 2004r. przez ustawę z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2003r., nr 124, poz. 1151 ze zm.). Uchylenie ustawy stanowiącej podstawę wydania rozporządzenia skutkowało utratą mocy przez rozporządzenie. Zmiana systemu ubezpieczeń spowodowała, że materia dotycząca ubezpieczeń obowiązkowych objęta została ustawą z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tj. Dz. U. z 2016r., poz. 2060 ze zm.), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2004r. Art. 159 cytowanej powyżej ustawy mający rozstrzygać zagadnienia intertemporalne, stanowiąc, że "postępowania dotyczące roszczeń odszkodowawczych wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy toczą się według przepisów dotychczasowych", niezależnie od wątpliwości interpretacyjnych jakie budził, o tyle regulował sytuację A. S., że w odniesieniu do niej w toku pozostawało postępowanie likwidacyjne, w którym ubezpieczyciel sukcesywnie likwidował powstałą na skutek wypadku szkodę. Pozwala to na gruncie tego przepisu przyjąć, iż pozwaną (powódkę wzajemną) obejmowała suma gwarancyjna wynikająca z rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 1990r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U. Nr 89, poz. 527), w wysokości 720.000zł po denominacji.

Stosowanie do treści art. 357 1 k.c. kryteriami pozwalającymi na modyfikację umowy (przy zaistnieniu przesłanek materialnych) są interes stron i zasady współżycia społecznego. Pozwana (powódka wzajemna) ma interes, aby domagać się ustalenia, że odpowiedzialność powoda (pozwanego wzajemnego) nie wygasa wraz z wyczerpaniem sumy gwarancyjnej przewidzianej w § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 1990r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów i co za tym idzie, ustalenia granicy odpowiedzialności (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wobec A. S. do wysokości 600.000 euro.

Za uwzględnieniem żądania powódki (pozwanej wzajemnej) przemawiają także zasady współżycia społecznego, jak chociażby zasada słuszności, czy zasada sprawiedliwości. Podkreślenia wymaga, że A. S. w dalszym ciągu odczuwa następstwa zdarzenia - na skutek wypadku doznała urazu głowy, w wyniku którego nastąpiło u niej trwałe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Uszkodzenie to ma charakter nieodwracalny. Pozwana (powódka wzajemna) jest trwale niezdolna do jakiejkolwiek pracy zawodowej, wymaga stałej opieki osoby trzeciej, nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować i wymaga stałej pomocy osób trzecich. Egzystencja A. S., z racji odniesionych przez nią w wypadku obrażeń, nigdy już nie będzie prawidłowa, jednakże renty wypłacane (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. pozwalają na dostosowanie jej do względnych norm.

A. S. otrzymywane od (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. środki finansowe, renty przeznacza na leczenie i potrzeby życiowe, zatem jej wydatki mają bezpośredni związek przyczynowo - skutkowy ze zdarzeniem ubezpieczeniowym, będącym podstawą do wypłaty świadczeń. Zaprzestanie wypłacania renty groziłoby jej rażącą stratą, gdyż poza świadczeniami od powoda (pozwanego wzajemnego), otrzymuje rentę w wysokości 967,80zł miesięcznie. Renta ta nie wystarczyłaby jej nawet na pokrycie kosztów zakupu leków, które jest zmuszona zażywać, przy czym nominalna kwota, która przeznaczana jest na leki wynosi około 1.100zł miesięcznie. Należy pamiętać, iż renta z tytułu zwiększonych potrzeb została ustalona przez Sąd, w 2012r., na kwotę 3.600zł, a renta z tytułu utraconych dochodów na kwotę 2.300zł. Pozbawienie pozwanej (powódki wzajemnej) tych kwot, które w całości były przeznaczane na zakup leków i zapewnienie opieki, pozbawiłoby A. S. możliwości leczenia zachowawczego i pozbawiłoby środków do życia.

Mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności należny uznać, iż zasadna jest ingerencja Sądu w stosunek zobowiązaniowy, poprzez ustalenie sposobu wykonania zobowiązania i określenie maksymalnej wysokości odszkodowania należnego pozwanej (powódce wzajemnej) na kwotę 600.000 euro.

Rozwiązanie takie zabezpiecza interes stron niniejszego postępowania, a jednocześnie nie powoduje nadmiernego obciążenia ubezpieczyciela i zgodne jest z zasadami współżycia społecznego. Dopuszczalność modyfikacji sumy gwarancyjnej stanowi jeden z elementów mechanizmu normatywnego, którego zadaniem jest zapewnienie realnej ochrony poszkodowanego, na co wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 stycznia 2008r., III CZP 140/07, LEX nr 359439.

Nie sposób pominąć okoliczności, iż cel zawierania umów ubezpieczenia, zakres odpowiedzialności ubezpieczycieli oraz zasadnicze funkcje świadczeń odszkodowawczych, przemawiają aktualnie głównie na rzecz ochrony poszkodowanych, doprowadziły obecnie do regulacji w zakresie sumy gwarancyjnej w znacznej wysokości. Obecnie suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych, w przypadku szkód na osobie - 5 000 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych. W przypadku A. S. nie zastosowanie klauzuli rebus sic stantibus w stosunku do sumy gwarancyjnej w wysokości 720.000zł, pozbawiłoby jej realnej ochrony, jako osoby, która doznała szkody na osobie w wypadku komunikacyjnym. Poza tym przekreślona byłaby istota sumy gwarancyjnej, która ma zapobiec w praktyce wyłączeniu odpowiedzialności ubezpieczyciela, a jej wysokość ma w praktyce zapobiec jej w wyczerpaniu.

Mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności, Sąd uznał żądanie z pozwu wzajemnego za prawnie uzasadnione i na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 357 1 k.c., ustalił, że odpowiedzialność (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nie wygasa z wyczerpaniem sumy gwarancyjnej przewidzianej w §14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 1990r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. z 1990r., nr 89, poz. 527 ze zm.) i ustalił granicę odpowiedzialności (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wobec A. S., z tytułu obrażeń jakich doznała w wypadku komunikacyjnym w dniu 10 sierpnia 1992r., na kwotę 600.000 euro (punkt pierwszy wyroku z powództwa wzajemnego).

Konsekwencją uwzględnienia w całości żądania powódki wzajemnej (pozwanej z powództwa głównego) jest uznanie, iż w realiach przedmiotowej sprawy, żądanie powoda z powództwa głównego, ustalenia, że z dniem 1 lipca 2016r. stał obowiązek (...) Spółka Akcyjna płacenia na rzecz pozwanej A. S. miesięcznej renty z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie 3.600zł i miesięcznej renty z tytułu utraty dochodów w kwocie 2.300zł, ustalonych wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi I Wydziału Cywilnego z dnia 1 października 2012r., sygn. akt I C 232/09, jest nieuzasadnione i jako takie podlega oddaleniu (punkt pierwszy wyroku z powództwa głównego).

W wypadku wytoczenia powództwa wzajemnego sąd wydaje jeden wyrok, w którym oddzielnie orzeka o powództwie głównym i wzajemnym. Powyższe ustalenie determinuje orzeczenie o kosztach postępowania oddzielnie w sprawie z powództwa głównego i z powództwa wzajemnego.

W rozpoznawanej sprawie o kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98§1 i § k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Zarówno w sprawie z powództwa głównego i powództwa wzajemnego, A. S. jest stroną, która wygrała proces i dlatego też Sąd zasądził od (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz A. S. kwotę 7.200zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Na zasądzoną kwotę złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.) (punkt drugi wyroku z powództwa głównego i z powództwa wzajemnego).

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd nakazał pobrać od (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łęczycy kwotę 3.540zł tytułem opłaty sądowej od pozwu wzajemnego, od uiszczenia, której A. S. była zwolniona punkt trzeci wyroku z powództwa wzajemnego).