Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w XVII Wydziale Karnym – Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Jerzy Andrzejewski

Protokolant: p.o. stażysty Beata Jopek

przy udziale oskarżyciela skarbowego Joanny Zamłyńskiej

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2017 r.

sprawy M. P.

oskarżonego z art. 57 § 1 kks w związku z art. 9 § 3 kks

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu z dnia 6 czerwca 2017 r. w sprawie sygn. akt VIII W 129/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten sposób, iż zasądza od Skarbu Państwa na rzecz kancelarii adwokackiej adw. M. B. (1) kwotę 664,20 zł (w tym Vat) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu;

2.  w pozostałym zakresie utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

3.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz kancelarii adwokackiej adw. M. B. (1) kwotę 516.60 zł (w tym Vat) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

4.  zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów za postępowanie odwoławcze, w tym odstępuje od wymierzenia mu opłaty za II instancję.

Jerzy Andrzejewski

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 6 czerwca 2017 roku, wydanym w sprawie prowadzonej pod sygn. akt: VIII W 129/17, Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu uznał oskarżonego M. P. za winnego popełnienia wykroczenia skarbowego zakwalifikowanego z art. 57 § 1 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. i za ten czyn - na podstawie art. 57 § 1 k.k.s. - wymierzył oskarżonemu karę grzywny w wysokości 5.000 zł (punkt 1 wyroku). Na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu Sąd Rejonowy zasądził na rzecz adwokat M. B. (1) kwotę 332,10 zł brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu (punkt 2 wyroku). Na podstawie art. 113 k.k.s. w zw. z art. 624 § 1 k.p.k. Sąd Rejonowy zwolnił oskarżonego od obowiązku zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych w całości (punkt 3 wyroku, k. 116 - 117).

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, zaskarżając orzeczenie Sądu I instancji w całości.

Odwołujący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

- obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 57 § 1 k.k.s. poprzez uznanie, że oskarżony - pełniąc funkcję prezesa zarządu, zajmującego się sprawami gospodarczymi podmiotu (...) sp. z o.o. - nie uiścił podatku od towarów i usług za IV kwartał 2015 roku, a jego zachowanie nosiło cechy uporczywego niewpłacania podatku w terminie;

- obrazę przepisów postępowania, polegającą na przekroczeniu przez Sąd Rejonowy granic swobodnej oceny dowodów oraz naruszenia zasady domniemania niewinności, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 5 § 1 k.p.k.;

- obrazę przepisu postępowania, tj. art. 5 § 2 k.p.k. polegającą na nieuwzględnieniu na korzyść oskarżonego istotnych wątpliwości w sprawie;

- obrazę art. 2 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. polegającą na nieujawnieniu wszystkich okoliczności popełnionego wykroczenia skarbowego, a w szczególności zaniechaniu inicjatywy dowodowej odnośnie przeprowadzenia dowodu w postaci wywiadu środowiskowego oraz przesłuchania oskarżonego w drodze pomocy sądowej;

- obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia poprzez przyjęcie, że w zakresie orzekania o należnych obrońcy kosztach ma zastosowanie § 17 ust. 1 pkt 3 oraz ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, podczas gdy zastosowanie powinien mieć § 17 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 cyt. rozporządzenia, co spowodowało zasądzenie obrońcy niewłaściwej stawki wynagrodzenia.

Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu, zasądzenie na rzecz obrońcy kwoty 540 zł + VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu I-instancyjnym. Nadto skarżący wniósł o zasądzenie kosztów na rzecz adw. M. B. (1) tytułem udzielonej oskarżonemu pomocy prawnej w postępowaniu przed Sądem II instancji (k. 129-132v).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wniesiona przez obrońcę oskarżonego – co do meritum sprawy - okazała się niezasadna, a w konsekwencji żaden ze sformułowanych przez skarżącego zarzutów nie mógł doprowadzić do uniewinnienia podsądnego.

Wbrew zarzutom apelującego ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy mieszczą się w ramach swobodnej oceny dowodów i pozostają pod ochroną art. 7 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. Zostały one bowiem poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy całokształtu okoliczności sprawy, stanowiły wynik rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego oraz były logicznie i wyczerpująco, z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, uargumentowane w pisemnym uzasadnieniu wyroku. Sąd meriti przeprowadził szczegółową analizę zgromadzonych dowodów odnosząc się do okoliczności mogących stanowić podstawę ustaleń faktycznych. Precyzyjnie wskazał też na przesłanki dokonanej oceny dowodów. Tok rozumowania Sądu I instancji przedstawiony w pisemnych motywach wyroku jest czytelny i poprawny logicznie, nie zawiera sprzeczności i dwuznaczności, a wywiedzione wnioski oparte zostały w całości na wynikających z materiału dowodowego przesłankach.

Sąd Okręgowy przyjął za własne stanowisko Sądu Rejonowego, że okoliczności przedmiotowe sprawy wskazywały na świadome popełnienie przez oskarżonego zarzuconego mu wykroczenia skarbowego. Nie można zapominać, że oskarżony M. P. podejmował w pełni racjonalne kroki zmierzające wpierw do nabycia udziałów w spółce (...), a następnie do złożenia deklaracji VAT-7K. Oskarżony skontaktował się z podmiotem pośredniczącym w obrocie spółkami i nabył od założyciela i jedynego udziałowca spółki (...) całość udziałów. Następnie na mocy uchwały nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników M. P. odwołał z funkcji prezesa zarządu I. J. i pował na tę funkcję samego siebie. W piśmie z dnia 17 września 2015 roku oskarżony wniósł o dokonanie odpowiednich zmian w zakresie reprezentacji podmiotu gospodarczego (...) w KRS. Przedmiotowy wniosek M. P. motywował udziałem spółki w przetargu, a więc w pełni profesjonalnym obrocie gospodarczym (k. 32). Nadto oskarżony złożył deklarację VAT-7K, którą własnoręcznie podpisał.

Okoliczności te przeczą zarzutom apelującego o braku świadomości spoczywających na nim obowiązków podatkowych, a wręcz prowadzą do przeciwnego wniosku. Z nakreślonego powyżej stanu faktycznego wynika, że oskarżony wiedział, iż dostawa określonych towarów oraz świadczenie usług na terenie kraju wiąże się z obowiązkiem podatkowym, który to podsądny potrafił obliczyć. Nadto oskarżony wiedział, że kierowana przez niego spółka musi się rozliczyć z prowadzonej działalności, czego efektem było złożenie deklaracji podatkowej. Podsądny był więc świadomy ciążących na spółce (...) obowiązkach podatkowych ( notabene wiedza o płaceniu podatków jest powszechna i bez znaczenia ma tu okoliczność, że oskarżony jest Ukraińcem). W tej sytuacji o żadnym zaskoczeniu podsądnego polskimi przepisami prawnymi mowy być nie może.

Przypomnieć również należy, że wszelkie formalności związane z przerejestrowaniem spółki (...) dokonywał w towarzystwie świadka Z. B., a więc osoby, która władała językiem ojczystym oskarżonego. Nie sposób więc przyjąć, że M. P. nie był świadomy treści podpisywanych dokumentów. Ze złożonej deklaracji podatkowej oraz odpisu KRS wynika natomiast wprost, że to oskarżony był w spółce (...) osobą odpowiedzialną za jej sprawy gospodarcze. Trafnie więc uznał Sąd Rejonowy, że w niniejszej sprawie znajduje zastosowanie dyspozycja art. 9 § 3 k.k.s.

Apelujący podniósł, że w toku postępowania nie ustalono, czy oskarżony nie wpłacał terminowo danin publicznych z przyczyn od siebie niezależnych, tj. z uwagi na trudną sytuację finansową, a co za tym nie można mu przypisać uporczywości zachowania. W tej mierze Sąd Okręgowy podziela jednak stanowisko Sądu Najwyższego, zawarte w postanowieniu z dnia 27 marca 2003 roku (I KZP 2/03, OSNKW 2003/5-6/57). Skoro oskarżony zaniechał zawczasu wystąpienia do organu podatkowego z odpowiednim wnioskiem o rozłożenie zaległości podatkowej na raty lub odroczenia terminu płatności podatku, a pomimo to dalej przez szereg miesięcy nie wpłacał należności, należy uznać, że w rzeczywistości zwlekał z uiszczeniem ciążących na kierowanej przez niego spółce zobowiązań publicznoprawnych i zobowiązania te umyślnie zlekceważył. W tej sytuacji uchylanie się od wykonania powinności podatkowych, świadczyło niewątpliwe o chęci uszczuplenia należności Skarbu Państwa oraz woli odroczenia płatności danin publicznych na bliżej nieokreśloną przyszłość. Bez znaczenia w niniejszej sprawie jest okoliczność, czy podatnik posiada środki na bieżącą produkcję lub działalność gospodarczą, czy też nie, gdyż w żadnym wypadku nie wolno mu tejże działalności finansować z kwot należnych Skarbowi Państwa i żadne z tych okoliczności nie są i nie mogą być okolicznościami wyłączającymi winę lub bezprawność czynu sprawcy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 25 października 1995 roku, I KZP 30/95).

W kwestii znamienia „uporczywości” przekonująco wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 listopada 2013 roku w sprawie sygn. I KZP 11/13 stwierdzając, że na zaistnienie znamienia uporczywego niewpłacania podatku w terminie, może wskazywać nie tylko cykliczność zachowań podatnika, lecz także jednorazowe, ale długotrwałe zaniechanie przez niego uregulowania podatku płaconego jednorazowo, mającego miejsce już po terminie jego płatności, pod warunkiem jednak, że zachowanie to wskazuje, iż zamiarem podatnika już w momencie upływu terminu do uiszczenia podatku było jego uporczywe nie wpłacenie. Przepis art. 57 § 1 k.k.s. penalizuje zatem nie tylko uporczywe zaniechanie uiszczania zapłaty należności podatkowych o charakterze powtarzalnym, lecz także podatków przybierających formę świadczenia o charakterze jednorazowym.

Oskarżony był zobligowany płacić podatek VAT kwartalnie, jednakże w ustawowym terminie, tj. do dnia 25 stycznia 2016 roku nie zapłacił podatku od towarów i usług za IV kwartał 2015 roku, ani też odsetek, które zostały naliczone w wyniku opóźnienia. Sam fakt, iż deklaracja podatkowa VAT-7K wpłynęła do organu podatkowego w dniu 19 lutego 2016 roku świadczy o tym, że działanie oskarżonego było od początku nastawione na uchylenie się od spełnienia powinności fiskalnej. Nadto należało podkreślić, że w dniu 13 czerwca 2016 roku umorzono postępowanie egzekucyjne wobec podmiotu (...) sp. z o.o. (w deklaracji VAT-7K oskarżony jednak potwierdził, że kierowana przez niego spółka prowadziła działalność gospodarczą, z której musiała uzyskiwać znaczne przychody, właśnie w wysokościach wskazanych w deklaracji podatkowej). Do tego terminu nie uiszczono nadal żadnych kwot wynikających z powstałych zaległości podatkowych, a przecież minęły praktycznie w tym okresie dwa dalsze terminy płatności. Poprzez pryzmat dalszego zachowania podatnika po złożeniu deklaracji podatkowej można więc zasadnie ocenić oraz ustalić, że zachowanie (zaniechanie) oskarżonego w kwestii zapłaty podatku cechowała uporczywość. Zatem o żadnym naruszeniu art. 5 § 1 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. mowy być nie może. W realiach niniejszej sprawy nie sposób przyjąć, iż zachowanie oskarżonego było wynikiem niewielkiego opóźnienia. Dalej należało wskazać, że Sąd Rejonowy poczynił nie tylko trafne, ale również stanowcze ustalenia faktyczne, a zatem zarzut uchybienia zasadzie in dubio pro reo okazał się niezasadny.

Sąd Okręgowy podkreśla, iż we wniesionym środku odwoławczym obrońca oskarżonego podniósł jednocześnie zarzut obrazy przepisów prawa materialnego oraz błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia w kwestii winy i sprawstwa oskarżonego. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem o obrazie prawa materialnego można mówić tylko wtedy, gdy do prawidłowo ustalonego stanu faktycznego sąd wadliwie zastosował normę prawną lub bezzasadnie nie zastosował przepisu zobowiązującego sąd do jego bezwzględnego respektowania. Nie może być w żadnym wypadku mowy o obrazie prawa materialnego, gdy wadliwość orzeczenia jest wynikiem błędnych ustaleń przyjętych za jego podstawę (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 09 maja 2013 roku, sygn. akt II AKa 69/13, opubl. KZS 2013/7-8/54). Zatem podnoszenie w apelacji jednocześnie zarzutu obrazy przepisów prawa materialnego oraz błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia jest wzajemnie sprzeczne i wykluczające się. Powyższe spowodowało jedynie powielenie zarzutów odwoławczych.

W sprawie nie ma znaczenia, że kierowaną do oskarżonego korespondencję z Sądu Rejonowego odebrała inna dorosła osoba. Fakt ten nie świadczy o nietrafności zastosowanego trybu postępowania. Zgodnie z dyspozycją art. 173 § 1 k.k.s., przeciwko sprawcy przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego przebywającemu stale za granicą albo gdy nie można ustalić jego miejsca zamieszkania lub pobytu w kraju, postępowanie toczyć się może podczas jego nieobecności. W niniejszej sprawie ustalono, że oskarżony jest obywatelem Ukrainy i na stałe zamieszkuje za granicą, tj. na Ukrainie, (...)(por. też raport Komendy Głównej Straży Granicznej - k. 72-77). Z postanowienia w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego wynika, że pod adresem wskazanym jako siedziba (...), spółka ta nie posiadała faktycznej siedziby i nie prowadziła działalności (podmiot ten do miesiąca grudnia 2015 roku miał zawartą umowę najmu), zaś wszelka korespondencja kierowana do spółki wróciła z adnotacją: „adresat wyprowadził się”. W tym stanie rzeczy zastosowanie trybu postępowania w stosunku do nieobecnych było w pełni zasadne.

Chybiony okazał się nadto zarzut dotyczący braku przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Zgodnie z dyspozycją art. 214 § 3 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. dowodu takowego można nie przeprowadzać w sytuacji, gdy oskarżony nie ma w kraju stałego miejsca zamieszkania. Fakultatywne zarządzenie przeprowadzenia wywiadu może mieć miejsce w każdej sprawie, jeżeli tylko organ stwierdzi istnienie "potrzeby", a zatem gdy jest to niezbędne dla ustalenia danych co do właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego sposobu życia oskarżonego. W niniejszej sprawie takowa potrzeba przeprowadzenia dodatkowego postępowania dowodowego w zakresie danych osobopoznawczych M. P. nie zaistniała. Dla poczynienia ustaleń faktycznych w zakresie zamiaru oskarżonego wystarczył w zupełności materiał dowodowy dołączony do aktu oskarżenia, uzupełniony w toku postępowania dowodowego przed Sądem I-instancji. W sprawie o wykroczenia skarbowe, w których termin przedawnienia jest bardzo krótki, a stan faktyczny – jak w niniejszej sprawie – nieskomplikowany, bezcelowe było przesłuchiwanie oskarżonego z wykorzystaniem międzynarodowej pomocy prawnej.

Z uwagi na zakres zaskarżenia odnieść należało się również do wymierzonej oskarżonemu kary. Sąd Rejonowy przekonująco i zgodnie z zasadami obiektywizmu i indywidualizacji kary przedstawił okoliczności wpływające na jej wymiar, baczył by były one adekwatne do stopnia winy sprawcy i społecznej szkodliwości czynu. Nadto uwzględniono elementy związane ściśle z naruszeniem prawa finansowego, w tym rodzaj i rozmiar ujemnych następstw czynu oraz rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na sprawcy obowiązku finansowego. Mając na uwadze całokształt poczynionego wywodu, Sąd odwoławczy zaakceptował w całości wysokość wymierzonej kary grzywny. Biorąc pod uwagę kwotę zaległości podatkowej, wynoszącej 114.826.479 zł nie sposób stwierdzić, że kara grzywny w kocie 5000 złotych jest rażąco niewspółmierna. Dolegliwość, jaka spotka oskarżonego, jest trafna, wyważona i należycie uwzględnia przesłanki jej wymiaru.

O kosztach obrony z urzędu oskarżonego za postępowanie odwoławcze Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (tj. Dz.U. z 2016 roku, poz. 1999, ze zm.) i § 17 ust. 2 pkt 4 w zw. z § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 roku, poz. 1714). Z tego też tytułu Sąd Okręgowy zasądził na rzecz adw. M. B. (1) kwotę 516,60 złotych (uwzględniając należny podatek VAT).

Jednocześnie - uwzględniając zarzut obrońcy - dokonano korekty orzeczenia o kosztach obrony oskarżonego z urzędu w postępowaniu przed Sądem I instancji. Z tego też względu Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten sposób, iż zasądził od Skarbu Państwa na rzecz kancelarii adwokackiej adw. M. B. (1) kwotę 664,20 zł (w tym VAT) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisów art. 634 k.p.k. w zw. z art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. oraz art. 17 ust. 1 ustawy oraz art. 21 pkt 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (tj. Dz.U. z 1983 roku, Nr 49, poz. 223, ze zm.) zwalniając oskarżonego od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, w tym od opłaty.

Jerzy Andrzejewski