Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 6 kwietnia 2017 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Wojciech Kościołek (spr.)

Sędziowie: SA Andrzej Struzik

SA Grzegorz Krężołek

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 kwietnia 2017 roku w Krakowie

sprawy z powództwa J. W.

przeciwko F. M.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 2 listopada 2016 roku, sygn. I C 1615/16

postanawia:

oddalić zażalenie.

SSA Andrzej Struzik SSA Wojciech Kościołek SSA Grzegorz Krężołek

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Krakowie udzielił zabezpieczenia roszczenia powódki o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną poprzez ustanowienie zakazu zbywania nieruchomości dla których prowadzone są księgi wieczyste wskazane w sentencji postanowienia oraz przez wpisanie ostrzeżenia o toczącym się postepowaniu w opisanych księgach wieczystych .

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd I instancji wskazał, że powódka uprawdopodobniła roszczenie. Z załączonych przez nią dokumentów wynika, że przysługuje jej wierzytelność względem dłużnika M. M. którą zgłosiła w toku postepowania o zniesienie współwłasności w toku którego doszło do zbycia przez dłużnika na rzecz syna – pozwanego F. M. praw do nieruchomości i udziałów będących we współwłasności nieruchomości z pokrzywdzeniem wierzyciela, jak również zaistniała świadomość pokrzywdzenia po stronie nabywcy, będącego osobą w bliskim stosunku ze zbywcą, a nadto zbycie nastąpiło poprzez dokonanie nieodpłatnej czynności prawnej. W ocenie Sądu Okręgowego brak zabezpieczenia może uniemożliwić lub poważnie utrudnić osiągnięcie celu postępowania, gdyż w razie zbycia lub obciążenia nieruchomości przez pozwanego uznanie czynności dokonanej z „osobą czwartą” za bezskuteczną jest znacznie utrudnione.

Powyższe postanowienie zaskarżył w całości obowiązany F. M., zarzucając mu naruszenie przepisów prawa procesowego w art. 730 ¹ § 1 k.p.c. w zw. z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. polegające na udzieleniu zabezpieczenia pomimo braku uprawdopodobnienia przez uprawnioną roszczenia oraz braku możliwości orzekania w niniejszej sprawie o istnieniu roszczeń uprawnionej, których zaspokojenie miało zostać udaremnione czynnościami, których uznania za bezskuteczne domaga się uprawniona, z uwagi na to, że są one przedmiotem postępowania rozpoznawanego przez Sąd Rejonowy w Wieliczce pod sygn. akt I Ns 967/06.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i zasądzenie od uprawnionej na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

Powódka wniosła o oddalenie zażalenia i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania zażaleniowego .

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jako bezzasadne podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga kwestia skutku nabycia praw do nieruchomości w toku postępowania o zniesienie współwłasności, w którym zgłoszona została wierzytelność z tytułu korzyści osiągniętych przez innego zbywającego udział współwłaściciela z tytułu korzystania z rzeczy w zakresie szerszym od przysługującego jemu przed zbyciem udziału we współwłasności. W tym zakresie należy wyjaśnić, że przepis art. 192 pkt. 3 k.p.c. nie znajduje zastosowania w postępowaniu o zniesienie współwłasności ze względu na cel ostatniego postępowania i charakter orzeczenia znoszącego współwłasność. Celem postępowania o zniesienie współwłasności jest nowe ukształtowanie prawa własności rzeczy stanowiącej przedmiot współwłasności przez odebranie temu prawu cech wspólności. Ten skutek osiągany jest postanowieniem znoszącym współwłasność (ze skutkiem ex nunc), który dotyczy wszystkich podmiotów stosunku współwłasności. Wymaga to zatem, aby orzeczeniem znoszącym współwłasność objęci zostali aktualni współwłaściciele (porównaj motywy orzeczenia Sadu Najwyższego z dnia 13 marca 2002r. sygn.. akt III CKN 411/00).

Po drugie skarga pauliańska pozwala na przełamanie zasady, zgodnie z którą wierzyciel może szukać zaspokojenia wyłącznie w obrębie masy majątkowej dłużnika. Zauważyć należy, że przedmiotem ochrony w sprawie ze skargi pauliańskiej jest wierzytelność; a dalej uprawnienie do jej zaspokojenia jako atrybut wierzyciela. Nie można zatem przyjąć, że wierzytelność, której zaspokojeniu służy akcja pauliańska, jest objęta sporem o zniesienie współwłasności, gdyż wierzytelność ta nie istnieje pomiędzy uczestnikami postępowania o zniesienie współwłasności za okres, gdy ci nie byli posiadaczami przedmiotu współwłasności, chyba, że nabywając rzecz przejęli na siebie także dług wynikający z określonego stanu faktycznego ukształtowanego przez ich poprzednika . Przedmiotem niniejszego postępowania nie jest natomiast rzecz będącej przedmiotem ubezskutecznionej czynności prawnej, a która stanowi przedmiot postepowania o zniesienie współwłasności. Ocena ta wyklucza trafność zarzutu zażalenia w zakresie oceny negatywnej przesłanki procesowej w rozumieniu art. 199 § 1 pkt. 2 k.p.c.

Zauważyć także należy, że postępowanie w sprawie o zniesienie współwłasności trwa od 2006r. Zgłoszone w jego ramach roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy - w zakresie jaki wynika z art. 618 § 2 k.p.c. zachowują swoją aktualność między współwłaścicielami za okres posiadania przez nich rzeczy (art. 155 § 1 k.c.) i nie ma podstaw dla przyjęcia, by przy braku w tym zakresie innych twierdzeń faktycznych, by zakres odpowiedzialności posiadacza sięgał dalej niż za okres od objęcia rzeczy w posiadanie .W sprawie jest niesporne, że w toku postępowania o zniesienie współwłasności Sąd Rejonowy w Wieliczce dokonał oceny wniosków o zabezpieczanie zgłoszonych roszczeń powódki przez ustanowienie hipoteki przymusowej. Ich nieskuteczność wyniknęła z faktu dokonania zaskarżonej skargą czynności. W konsekwencji – w warunkach w których nie ma sporu, co do tego, że skarga pauliańska służy wierzycielowi mimo braku tytułu wykonawczego w stosunku do dłużnika – uznać należy, że treść wydanych w sprawie o zniesienie współwłasności postanowień sądowych uwiarygadnia wierzytelność powódki, co wyklucza potrzebę odnoszenia się do kwestii jej wysokości w ramach niniejszego postępowania, jak i oceny jej podstawy materialno prawnej (art.730 ¹ § 1 k.p.c.). Jedynie na marginesie zauważyć należy, ze kwestie rozliczeń między współuprawnionymi z tytułu posiadania (współposiadania i jego zakresu) rzeczy wspólnej stanowią przedmiot wielu wypowiedzi prawniczych, a z których wynika istnienie tych roszczeń w ujęciu modelowym w oparciu o art.224 § 2 k.c. i art225 k.c. (por Uchwałę Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19marca 2013r. III CZP 88/12 , OSNC 2013 nr 9, poz. 103, str. 1,) .

A zatem w sytuacji ,w której zażalenie nie dostarcza argumentów z których wynikać by mogło, że przyjęty przez Sąd I instancji sposób zabezpieczenia prowadzi do swoistego nadzabezpieczenia, to i brak jest podstaw dla rozważania tej okoliczności w motywach niniejszego rozstrzygnięcia. W tym też kontekście podzielić należy stanowisko Sądu I instancji, że dokonane zabezpieczenie nie obciąża pozwanego ponad potrzebę, gdyż jako takie utrzymuje stan, który ukształtował się w wyniku czynności prawnej jego poprzednika i łączy się podmiotowo z postępowaniem w niniejszej sprawie i niewątpliwie chroni w proporcjonalny sposób cel niniejszego postępowania.

W ocenie Sądu Apelacyjnego – względy pragmatyczne wykluczały potrzebę wyjaśniania skuteczności prawnej doręczenia pozwanemu odpisu zaskarżonego postanowienia. Wadliwość bowiem dowodu doręczenia (brak podpisu odbiorcy przesyłki ze wskazaniem daty jej odbioru) nakazywałaby weryfikacje ustalenia okoliczności (daty i osoby) doręczenia tej przesyłki sądowej, zwłaszcza w sytuacji rozbieżności opisu dokonanego przez operatora pocztowego na zwróconym dokumencie (k.502) z datą wskazaną zażaleniem. Jak wskazano wyżej, okoliczność ta w warunkach kilkumiesięcznego trwania postępowania międzyinstancyjnego i w warunkach zasad obowiązujących w systemie doręczeń sądowych przesyłek wymagałaby prowadzenia wielotygodniowych czynności reklamacyjnych, które ponad potrzebę wydłużyłoby niniejsze postępowanie. W tej sytuacji uznał Sąd Apelacyjny – przy braku przeciwnego stanowiska powódki - że skuteczne doręczenie opisanego odpisu postanowienia nastąpiło 17 listopada 2016r.

Odnosząc się do wniosku powódki o zwrot kosztów postępowania zażaleniowego należy zauważyć, że rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zabezpieczającego powinno nastąpić, zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c., w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie. Nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 745 § 1 k.p.c. wydane w toku jej rozpoznawania postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia; w takim postanowieniu sąd nie zamieszcza rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zażaleniowego. O wszystkich kosztach postępowania zabezpieczającego, w tym także zażaleniowego, a więc o poniesionych w toku postępowania zabezpieczającego opłatach sądowych i wydatkach oraz kosztach zastępstwa procesowego pełnomocników lub kosztach poniesionych przez samą stronę, Sąd rozstrzyga dopiero w orzeczeniu kończącym daną sprawę jako całość, stosując zasady określone w art. 98-107 k.p.c., nie zaś w postępowaniu incydentalnym, jakim jest postępowanie zażaleniowe dotyczące zabezpieczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 r., V CZ 77/11).

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 385 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

SSA Andrzej Struzik SSA Wojciech Kościołek SSA Grzegorz Krężołek