Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 grudnia 2017 r. w O.

sprawy z odwołania A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania A. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P.

z dnia 09.08.2017r. znak (...)

orzeka:

oddala odwołanie.

Sygn. akt III U 815/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 09.08.2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. odmówił A. P. prawa do emerytury.

A. P. odwołał się od tej decyzji. Zakwestionował wyliczenie swego ogólnego stażu pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Wskazał, że A. P. nie spełnia warunków do przyznania emerytury, o których mowa w art.27 i art. 28 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż pomimo osiągnięcia wymaganego wieku emerytalnego 65 lat nie legitymuje się wymaganym ogólnym stażem pracy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

A. P. urodził się dnia (...) Ma zatem 71 lat.

Początkowo A. P. pracował w gospodarstwie rolnym swych rodziców położonych w S. gm. G.. Następnie w okresie od 01.10.1963r. do 03.09.1966r. uczył się w Podoficerskiej Szkole Zawodowej w E., oddalonej od domu o około 250 km. Już w jej trakcie odbywał służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego od 20.01.1965r. do 03.09.1966r., a następnie zawodową służbę wojskową od 04.09.1966r. do 09.10.1970r.

Po tym w okresie od 02.01.1971r. do 29.05.1971r. pracował w Kopalni (...) w B.

Od 04.06.1971r. do 14.05.1974r. pracował w Kopalni (...) jako maszynista lokomotyw pod ziemią.

Od 28.05.1974r. do 10.02.1978r. pracował w (...) w R. jako rewizor i starszy rewizor, a następnie od 18.02.1978r. do 20.10.1982r. W tym okresie korzystał z urlopów bezpłatnych od 23.08.1982r. do 31.08.1982r. i od 01.10.1982r. do 20.10.1982r. Ponadto w okresie od 14.12.1981r. do 06.03.1982r. był internowany (k.7 a.e.).

Następnie A. P. wyjechał z Polski do RFN, a potem do USA. Powrócił do Polski w 2012r. Ma gospodarstwo rolne poniżej 1 ha przeliczeniowego, a więc nie podlega z urzędu ubezpieczeniom rolniczym. Nie jest uprawniony w Polsce do żadnego świadczenia. Pobiera świadczenie z USA.

Dnia 28.04.2017r. A. P. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury. ZUS uznał, że legitymuje się on łącznym stażem pracy w wymiarze 19 lat, 7 miesięcy i 22 dni.

Wobec braku wymaganego ogólnego stażu pracy wynoszącego 20 lat, ZUS zaskarżoną decyzją odmówił A. P. prawa do emerytury.

Sąd zważył, co następuje:

A. P. urodził się dnia (...) Zatem podstawą ubiegania się przez niego o prawo do emerytury jest art. 27 lub art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń ( tekst jedn. Dz.U. z 2017r., poz.1383).

Zgodnie z art. 27 ww. ustawy - prawo do emerytury przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu przed 1 stycznia 1949r., jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący co najmniej 65 lat dla mężczyzn i ma 25 lat składkowych i nieskładkowych. Natomiast art. 28 ww. ustawy - łagodzi wymogi dla ww. osób, przyznając także prawo do emerytury mężczyznom, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny i zgromadzili przynajmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Wobec powyższego spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się jedynie do rozstrzygnięcia, czy odwołujący zgromadził przynajmniej 20 lat składkowych i nieskładkowych. ZUS zaliczył odwołującemu okres składkowy wynoszący 17 lat, 4 miesiące i 19 dni oraz okres uzupełniający wynoszący 2 lata, 3 miesiące i 4 dni, łącznie 19 lat, 7 miesięcy i 22 dni.

Odwołujący wskazywał, że należy zaliczyć mu dodatkowo okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 01.01.1957r. do 19.01.1965r. oraz preferencyjnie policzyć okres zawodowej służby wojskowej, pracy w kopalni po ziemią oraz okres internowania.

Odnosząc się do żądania zaliczenia dodatkowo okresu pracy w gospodarstwie rolnym, wskazać należy, że ostatecznie odwołujący sprecyzował na rozprawie, że wnosi o zaliczenie z tego tytułu okresu od 01.01.1957r. do 19.01.1965r. Jest to o tyle istotne, że w pisemnych zeznaniach świadków złożonych do organu rentowego, końcowa data została określona na dzień 19.01.1975r. Tymczasem A. P. rozpoczął swą karierę już od 20.01.1965r. w postaci służby w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego, co oczywiście uniemożliwiało mu jednoczesną pracę w gospodarstwie.

ZUS w zaskarżonej decyzji uwzględnił odwołującemu częściowo okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców tj. od dnia 17.10.1962r. do 19.01.1965r., czyli od ukończenia przez niego 16 roku życia do dnia rozpoczęcia służby.

ZUS nie uwzględnił natomiast okresu od 01.01.1957r. do 16.10.1962r., gdyż w tym okresie odwołujący nie ukończył 16 lat.

Prawidłowo ZUS nie zaliczył odwołującemu do stażu pracy okresu od 01.01.1957r. do 16.010.1962r. Możliwość zaliczenia pracy w gospodarstwie rolnym jako okresu uzupełniającego przewiduje art. 10 ust. 1 ww. ustawy. Zgodnie z nim przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się również następujące okresy:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

W przypadku odwołującego okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców może być rozpatrywany w kontekście art. 10 ust. 1 pkt 3 tej ustawy, a więc jak wynika z jego treści - ustawodawca dozwala na zaliczenie takiej pracy jedynie po ukończeniu 16 roku życia. W przypadku odwołującego oznacza to, że można mu z tego tytułu zaliczyć jedynie okres od 17.10.1962r.

W tym miejscu zauważyć należy, że zdaniem Sądu ZUS wadliwie zaliczył odwołującemu okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 01.10.1963r. do 19.01.1965r. Choć ostatecznie zaliczenie tego okresu pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż nawet z nim odwołujący nie zgromadził 20 lat, to jednak należy pewne fakty uporządkować.

Ze świadectwa ukończenia szkoły wynika, że w okresie od 01.10.1963r. do 19.01.1965r. A. P. uczęszczał do Podoficerskiej Szkoły Zawodowej w E. oddalonym od miejsca położenia gospodarstwa o około 250 km. Tymczasem w orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że dopuszczalność uwzględnienia takiej pracy odnosi się do okresów pracy w rolnictwie w typowym całodziennym rozmiarze koniecznym przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego, która wymagała stałego wykonywania lub pozostawania w gotowości do świadczenia normalnych obowiązków rolniczych (tak wyrok SN z dnia 13.11.1998r., II UKN 299/98). Ustalając minimalny wymiar pracy, która może być uwzględniona, Sąd Najwyższy zarówno w tym wyroku, jak i w szeregu innych orzeczeń przyjmował, że wymiar ten nie może być niższy, niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy wynoszącego 8 godzin dziennie (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 07.11.1997r., II UKN 318/97 oraz z dnia 19.12.2000r., II UKN 155/00). Wobec powyższego nie jest możliwe, aby odwołujący w tym okresie wykonywał w gospodarstwie rolnym rodziców prace przez przynajmniej 4 godziny dziennie.

Konieczne jest zatem rozważenie, czy zachodzi możliwość zaliczenia okresu od 01.10.1963r. do 19.01.1965r. z innego tytułu. A. P. uczęszczał wówczas do Podoficerskiej Szkoły Zawodowej w E.. Był to okres przed rozpoczęciem służby w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego. Z zaświadczenia WKU w R. wynika, że okresem zaliczonym jako okres czynnej służby wojskowej wraz z okresem pełnienia służby w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego, jest jedynie okres od 20.01.1965r. do 09.10.1970r. ZUS w oparciu o ten dokument prawidłowo zaliczył odwołującemu ten okres jako składkowy, w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy. Natomiast poprzedzający go okres nauki w szkole podoficerskiej nie jest ani okresem pełnienia zawodowej służby wojskowej ani okresem równorzędnym. Zgodnie bowiem z obowiązującym w spornym okresie art. 3 ustawy z dnia 06.06.1958r. o służbie wojskowej szeregowców i podoficerów Sił Zbrojnych (Dz.U. z 1958r., Nr 36, poz.164) – w czynnej służbie wojskowej są szeregowcy i podoficerowie, którzy:

1) pełnią służbę wojskową określoną w ustawie o powszechnym obowiązku wojskowym, a mianowicie:

a) szeregowcy i podoficerowie odbywający zasadniczą służbę wojskową,

b) szeregowcy i podoficerowie - studenci szkół wyższych odbywający przeszkolenie wojskowe w jednostkach wojskowych,

c) szeregowcy i podoficerowie rezerwy odbywający ćwiczenia lub przeszkolenie wojskowe,

d) szeregowcy i podoficerowie powołani do odbycia służby wojskowej w razie mobilizacji i w czasie wojny;

2) pełnią służbę wojskową określoną w niniejszej ustawie na mocy dobrowolnego zobowiązania się do tej służby, a mianowicie:

a) podoficerowie nadterminowi,

b) podoficerowie zawodowi,

c) uczniowie oficerskich szkół zawodowych oraz słuchacze akademii wojskowych.

W spornym okresie odwołujący nie spełniał opisanych powyżej przesłanek. Z tych względów brak jest możliwości zaliczenia tego okresu jako składkowego.

Nie zachodzą także przesłanki, aby zaliczyć ten okres jako nieskładkowy z art. 7 pkt 9 ww. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, gdyż nie była to nauka w szkole wyższej.

W myśl obowiązujących w spornym okresie: ustawy z dnia 16.02.1960r. o akademiach wojskowych (Dz.U. Nr 9, poz.56) i ustawy z dnia 31.03.1965r. o wyższym szkolnictwie wojskowym (Dz.U. Nr 14, poz.102) - wyższymi szkołami wojskowymi są akademie wojskowe i wyższe szkoły oficerskie.

Wobec powyższego Podoficerska Szkoła Wojskowa nie była szkołą wyższą, a zatem nie stanowi okresu nieskładkowego, o którym mowa w art. 7 pkt 9 ww. ustawy. W konsekwencji brak jest podstaw do zaliczenia tego okresu do stażu pracy.

Na marginesie wskazać należy, że okoliczność, iż ZUS przy obliczaniu stażu odwołującego przed wydaniem zaskarżonej decyzji, zaliczył ten okres jako okres uzupełniający, tj. pracę w gospodarstwie rolnym rodziców, nie jest dla Sądu wiążące. Rolą Sądu w tej sprawie jest bowiem analiza, czy A. P. spełnia przesłanki do uzyskania prawa do emerytury. Wobec powyższego Sąd zobligowany jest wziąć pod uwagę wszelkie okoliczności, które stanowią o tym prawie, również te, które nie są przedmiotem zaskarżenia. Sąd ubezpieczeń społecznych, przyznając prawo do świadczenia z ubezpieczenia społecznego, jest bowiem zobowiązany do samodzielnej weryfikacji przesłanek do uzyskania tego prawa. Obowiązek weryfikacji przesłanek do prawa do świadczenia istnieje także w sytuacji, gdy organ rentowy popełnił błąd nawet w kwestii, która nie była wcześniej przedmiotem sporu (tak wyrok SN z dnia 20.05.2014r., I UK 421/13 i wyrok SN z dnia 06.12.2016r., II UK 445/15).

Odwołujący zaprezentował również stanowisko, że ZUS winien preferencyjnie policzyć okres zawodowej służby wojskowej, pracy w kopalni po ziemią oraz okres internowania.

Ustawodawca ściśle reglamentuje okresy, w których dozwala na ich zaliczenie w preferencyjny sposób. Oznacza to, że istnieje taka możliwość tylko wówczas, gdy okres ten jest wymieniony przez ustawodawcę wraz ze sposobem jego liczenia.

W przypadku zawodowej służby wojskowej brak jest przepisu dozwalającego na korzystniejszy sposób liczenia okresu, zatem w tym zakresie odwołujący nie ma racji.

Odwołujący domagał się także zaliczenia w preferencyjny sposób okresu pracy w kopalni pod ziemią. Z zaświadczenia (k.10 a.e.) wynika, że w okresie od 04.06.1971r. do 14.05.1974r. pracował jako maszynista lokomotyw pod ziemią.

Zgodnie z art. 50 d ust. 1 ww. ustawy – przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej pracownikom zatrudnionym pod ziemią zalicza się ten okres w wymiarze półtorakrotnym.

Przepis ten nie ma jednak zastosowania do odwołującego, albowiem jednoznacznie wynika z jego treści, że taki sposób liczenia możliwy jest jedynie przy ustalaniu emerytur górniczych, o których mowa w rozdziale 3a tej ustawy. Nie ma natomiast możliwości takiego odliczenia okresu pracy pod ziemią przy emeryturze, o której mowa w art. 27 lub art. 28 tej ustawy. Jak bowiem wynika z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008r.(I UZP 6/08) każda norma prawna z zakresu ubezpieczeń społecznych musi być wykładana ściśle, co oznacza prymat dyrektyw wykładni językowej w odniesieniu do pozostałych metod wykładni. Skoro zatem wskazany powyżej przepis przewidział możliwość zaliczenia pracy pod ziemią w wymiarze półtorakrotnym jedynie przy ustalaniu emerytur górniczych, to nie ma on zastosowania w przedmiotowej sprawie, gdyż odwołujący nie spełnia przesłanek do uzyskania emerytury górniczej. Art. 50a ust. 1 ww. ustawy wymaga bowiem legitymowania się okresem pracy górniczej łącznie z okresami równorzędnymi co najmniej 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej pod ziemią. Odwołujący nie legitymuje się takim stażem.

Kolejne żądanie zgłoszone przez odwołującego dotyczyło sposobu liczenia okresu internowania oraz niewykonywania pracy przed dniem 31 lipca 1990 r. na skutek represji politycznych.

Na wstępie podkreślić należy, że rolą Sądu ubezpieczeń społecznych jest analiza, czy zaskarżona decyzja jest prawidłowa. Okoliczność ta jest o tyle istotna w przypadku tego żądania, że przepisy, na których opiera się odwołujący w tej części żądania, weszły w życie dopiero po wydaniu zaskarżonej decyzji. Zostały wprowadzone ustawą z dnia 08.06.2017r. o zmianie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017r., poz.1386) i obowiązują dopiero od dnia 31.08.2017r. Tymczasem zaskarżona decyzja została wydana w dniu 09.08.2017r. Wobec powyższego już choćby z tego względu należy podnieść, że staż odwołującego został policzony w tym zakresie prawidłowo.

W oparciu o art. 6 ust. 2 pkt 8 ww. ustawy - okres internowania był traktowany jako okres składkowy, lecz brak było przepisu dozwalającego na preferencyjny sposób jego liczenia. Dlatego prawidłowo w zaskarżonej decyzji ZUS policzył ten okres w rzeczywistej ilości.

Art. 5 ust. 3 pkt 4 ww. ustawy nakazujący uwzględniać w wymiarze podwójnym przy ustalaniu prawa do emerytury okresy internowania, o których mowa w art. 6 ust. 2 pkt 8 (internowania na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym) – wszedł w życie dopiero od dnia 31.08.2017r.

Analogiczną uwagę należy poczynić co do żądania A. P. w zakresie zaliczenia mu do stażu pracy okresów, gdy przebywał na urlopach bezpłatnych. W dacie wydania zaskarżonej decyzji brak było przepisu dozwalającego na możliwość zaliczenia tych okresów. Dlatego zaskarżona decyzja prawidłowo nie uwzględniała tych okresów w stażu odwołującego.

Dopiero od dnia 31.08.2017r. wszedł w życie art. 6 ust. 2 pkt 6a ww. ustawy, zgodnie z którym za okres składkowy należy także uznać okres niewykonywania pracy przed dniem 31 lipca 1990r. na skutek represji politycznych. W toku postępowania odwołujący wskazywał, że należy mu z tego względu zaliczyć okresy urlopu bezpłatnego od 23.08.1982r. do 31.08.1982r. (9 dni) i od 01.10.1982r. do 20.10.1982r. (20 dni), wskazując, że nie świadczył wówczas pracy ze względu na represje polityczne.

Niezależnie jednak od tego, że zaskarżona decyzja prawidłowo w tym zakresie obliczyła dwa wyżej wymienione okresy, to podkreślić należy, że nawet zaliczenie tych okresów wedle nowych przepisów nie dałoby odwołującemu prawa do emerytury.

A. P. był internowany w okresie od 14.12.1981r. do 06.03.1982r., co wynika z zaświadczenia (...) z dnia 22.05.2017r. ZUS zaliczył ten okres w rozmiarze 2 miesiące i 24 dni, nie podwajając go. Licząc go natomiast wedle znowelizowanego art. 5 ust. 3 pkt 4 ww. ustawy – okres ten winien wynosić 5 miesięcy i 18 dni.

Natomiast art. 6 ust. 2 pkt 6a ww. ustawy – umożliwia zaliczenie okresów urlopów bezpłatnych, o ile ich wzięcie było spowodowane represjami politycznymi. Z uwagi na ekonomikę procesową, Sąd nie analizował, czy tak istotnie było w przedmiotowej sprawie, mając na uwadze, że nawet zaliczenie tych okresów nie spowoduje, że odwołujący będzie legitymował się przynajmniej 20-letnim stażem pracy. Przy czym ustawodawca nie przewidział preferencyjnego sposobu liczenia tego okresu, zatem z tego tytułu odwołującemu należałoby ewentualnie uznać dodatkowo 29 dni okresów składkowych.

Reasumując zatem - odwołujący wykazał w niniejszym postępowaniu następujące okresy:

- 17.10.1962r. – 30.09.1963r. (11 miesięcy i 15 dni) jako praca w gospodarstwie rolnym rodziców;

- 20.01.1965r.-09.10.1970r. (5 lat, 8 miesięcy i 21 dni) jako czynną służbę wojskową;

- 02.01.1971r.-29.05.1971r. (4 miesiące i 29 dni) zatrudnienie

- 04.06.1971r.-14.05.1974r. (2 lata, 11 miesięcy i 11 miesięcy) zatrudnienie

- 28.05.1974r.-10.02.1978r. (3 lata, 8 miesięcy i 14 dni) zatrudnienie łącznie z okresami urlopu bezpłatnego;

- 18.02.1978r.-20.10.1982r. (4 lata, 8 miesięcy), w tym uwzględniono okres internowania

-14.12.1981r.-06.03.1982r. (2 miesiące i 24 dni) – jako dodatkowy okres liczonego internowania (do dwukrotności).

Łącznie okresy te stanowią jedynie 18 lat, 7 miesięcy i 24 dni . Nawiązując natomiast do zastrzeżenia poczynionego na wstępie, że okres zaliczony przez ZUS z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 01.10.1963r. do 19.01.1965r. pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, wskazać należy, że wynosi on zaledwie 1 rok, 3 miesiące i 19 dni. Zatem nawet łącznie z nim A. P. nie zgromadziłby przynajmniej 20 lat okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających.

Wobec powyższego odwołujący nie spełnił warunków do uzyskania prawa do emerytury. Winien zatem rozważyć możliwość uzupełnienia tego okresu choćby poprzez opłacenie składek za okres dobrowolnego ubezpieczenia społecznego rolników. Podkreślić bowiem należy, że możliwość przyznania prawa do emerytury, uzależniona jest jedynie od spełnienia wszystkich przesłanek wymaganych przez art. 28 ww. ustawy. Brak stażu pracy uniemożliwia przyznanie tego prawa.

Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na mocy art.477 ¹⁴§1 kpc.