Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Kala

Sędziowie : SO Artur Fornal (sprawozdawca)

SR del. Sylwia Roszak

po rozpoznaniu w dniu 21 września 2017 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej – B. K.

w przedmiocie wniosku upadłej o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli bądź ustalenia z urzędu planu spłaty wierzycieli

na skutek zażalenia wierzyciela : (...) w W.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 20 czerwca 2017 r., sygn. akt XV GUp 81/16

p o s t a n a w i a:

1.  sprostować zaskarżone postanowienie w ten sposób, że gdy chodzi o oznaczenie przedmiotu sprawy w miejsce „umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłat wierzycieli” wpisać : „wniosku upadłej o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli bądź ustalenia z urzędu planu spłaty wierzycieli”;

2.  oddalić zażalenie.

Artur Fornal Elżbieta Kala Sylwia Roszak

Sygn. akt VIII Gz 134/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 20 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ustalił plan spłaty wierzycieli upadłej B. K. w ten sposób, że upadła przeznaczyć ma na zaspokojenie swoich wierzycieli łączną kwotę 500 zł miesięcznie, uiszczając raty miesięczne do 15-ego dnia każdego miesiąca przez okres 12 miesięcy począwszy od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się tego postanowienia uiszczając raty miesięczne wobec wierzycieli w następujący sposób: sześć pierwszych rat na rzecz wierzyciela (...) w B. (...) w kwocie 500 zł, siódma rata na rzecz wierzycieli: (...)w B. (...) w kwocie 37,36 zł, (...) w kwocie 424,85 zł, (...) S.A. w kwocie 37,79 zł, natomiast raty od ósmej do dwunastej na rzecz wierzycieli: (...) w kwocie 459,16 zł, (...) S.A. w kwocie 40,84 zł (pkt I postanowienia). Orzeczono ponadto, że po wykonaniu przez upadłą planu spłaty jej zobowiązania powstałe przed ogłoszeniem upadłości tj. przed dniem 4 maja 2016 r. zostaną w pozostałej części umorzone (pkt II postanowienia).

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd upadłościowy wskazał, że z wnioskiem o umorzenie zobowiązań wystąpiła upadła, a przychylił się do niego syndyk. Natomiast wierzyciel - (...) w piśmie z dnia 24 kwietnia 2017 r. oświadczył, że nie wyraża zgody na umorzenie zobowiązań i wnosi o ustalenie planu spłaty.

Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że w toku podjętych w postępowaniu upadłościowym czynności syndyk ustalił, że upadła nie posiada żadnego majątku, a jej możliwości zarobkowe nie pozwolą na ustalenie planu spłaty wierzycieli. Syndyk udzielił pożyczki masie upadłości celem pokrycia niezbędnych wydatków. Z uwagi na brak funduszy masy upadłości nie sporządzono planu podziału, a wynagrodzenie syndyka musiało zostać pokryte tymczasowo ze środków Skarbu Państwa. Syndyk sporządził listę wierzytelności – zatwierdzoną następnie postanowieniem z dnia 11 stycznia 2017 r. – na której uznała wierzytelności dwóch wierzycieli. Ustalone zostało ponadto, że upadła otrzymuje rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w wysokości 2.759 zł oraz dodatek pielęgnacyjny w kwocie 209 zł (przyznany do dnia 30 września 2017 r.). Matka upadłej otrzymuje rentę w wysokości 1.631 zł, a jej mężowi przysługuje wynagrodzenie za pracę w wysokości 7.000 zł netto (w związku z pobytem na zwolnieniu lekarskim po zabiegu operacyjnym otrzymuje on jednak świadczenie w kwocie 6.200 – 6.300 zł, a kolejny zabieg operacyjny planowany jest na październik 2017r.). Mąż upadłej prawdopodobnie w październiku 2017 r. przejdzie na emeryturę w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego. Upadła choruje na nowotwór złośliwy płuc, chorobę kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego oraz tarczycę. Choroba nowotworowa wymaga stosowania specjalnej diety bogatej w owoce, soki i odżywki. Upadła wraz z mężem i chorą, niepełnosprawną matką (po amputacji kończyny dolnej) zamieszkuje w domu stanowiącym własność męża i jego byłej żony. Z uwagi na świadczenie pracy przez męża upadłej w K. zmuszeni są wynajmować tam mieszkanie, gdzie kwota czynszu wynosi 1.100 zł, a media około 140zł. Ponadto mąż upadłej spłaca zaległość z tytułu czynszu w wysokości 500 zł miesięcznie. Wydatki upadłej na telefon i Internet wynoszą 150 zł, a jej męża 100 zł – miesięcznie. Z kolei utrzymanie domu w B. to koszt 1.350 zł, wydatki na samochód – paliwo i ubezpieczenie – wynoszą 484 zł miesięcznie. Pozostałe miesięczne wydatki rodziny upadłej to: środki higieniczne 300 zł, wyżywienie 1.000 zł, koszty dojazdu męża z delegacji do domu 700 zł, rata kredytu pod zastaw samochodu 983 zł, alimenty łożone przez męża upadłej na byłą żonę 1.300 zł, kredyt hipoteczny 1.083 zł, lekarstwa i badania lekarskie 932 zł, odżywki nutri drink dla upadłej 510 zł, antena satelitarna 75 zł, ubezpieczenie na życie 50 zł.

Sąd upadłościowy zważył, że zgodnie z art. 491 ^l4 ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe po sporządzeniu ostatecznego planu podziału, a gdy z uwagi na brak majątku upadłego plan podziału nie został sporządzony - po zatwierdzeniu listy wierzytelności, i po wysłuchaniu upadłego, syndyka i wierzycieli, sąd ustala plan spłaty wierzycieli albo w przypadkach, o których mowa w art. 491 ¹⁶ ww. ustawy umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia takiego planu. W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty (art. 491 ¹⁵ ust. 1 ww. ustawy). W planie spłaty wierzycieli uwzględnia się wszystkie zobowiązania upadłego powstałe do dnia jego ustalenia. W myśl art. 491 ¹⁵ ust. 4 ww. ustawy sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego co do treści planu spłaty wierzycieli i może ustalić warunki spłaty bardziej korzystne dla wierzycieli, jeżeli pozwalają na to możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w niniejszym postępowaniu syndyk oraz upadła wystąpili z wnioskiem o umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli. W ocenie tego Sądu propozycja upadłej nie zasługiwała jednak na uwzględnienie. W myśl art. 491 ¹⁶ ust. 1 ww. ustawy sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Wobec tego, jak to ocenił Sąd upadłościowy, zasadnym było ustalenie plany spłaty wierzycieli na poziomie 500 zł miesięcznie przez okres 12 miesięcy, skoro upadła wraz z matką i mężem osiąga dochód w łącznej wysokości 11.599 zł, zaś kwota niezbędna do utrzymania całej rodziny, wystarczająca na zaspokojenie wszystkich niezbędnych potrzeb życiowych w okresie realizacji planu spłaty, wynosi blisko 10.800 zł miesięcznie. W ocenie tego Sądu na spłatę zobowiązań upadła może przeznaczyć kwotę 500 zł miesięcznie, która będzie adekwatna do osiąganych przez rodzinę dochodów i niezbędnych kosztów jej utrzymania. Sąd upadłościowy podkreślił także, że określenie wysokości miesięcznej spłaty w kwocie zbyt wysokiej, wbrew pozorom nie byłoby korzystne dla wierzycieli. Nadmierne obciążenie upadłej spłatami mogłoby bowiem skutkować tym, że zaprzestałaby ona realizacji planu spłat, co doprowadziłoby do umorzenia postępowania upadłościowego (art. 491 ¹⁰ ust. 2 ww. ustawy), niwecząc tym samym cele postępowania. Sąd Rejonowy miał przy tym na względzie fakt, że upadła jest osobą bardzo schorowaną, a jej mąż prawdopodobnie w październiku 2017r. przejdzie na emeryturę, co będzie skutkowało obniżeniem osiąganego dochodu. Tymczasowo pokrytymi przez Skarb Państwa kosztami postępowania sąd obciążył upadłą, a koszty te uwzględniono w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości (art. 491 ¹⁵ ust. 3 ww. ustawy). Czas wykonywania planu spłat Sąd upadłościowy określił na okres dwunastu miesięcy, uznając, że istnieją uzasadnione podstawy aby skrócić maksymalny czas, na jaki ustala się plan spłaty, to jest 36 miesięcy, albowiem upadła jest osobą bardzo schorowaną. Nadto upadła w toku postępowania wykonywała swoje obowiązki w sposób należyty, w szczególności współpracowała z syndykiem i wykonywała jego polecenia. Zgodnie z art. 491 ¹⁵ ust. 1 ww. ustawy Sąd określił, że po wykonaniu planu spłaty pozostałe zobowiązania upadłej powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości zostaną umorzone.

(...) złożył zażalenie na powyższe postanowienie w zakresie jego pkt I - co do zbyt krótkiego, bo jedynie 12-miesięcznego, zamiast 36-miesięcznego okresu spłaty wierzycieli oraz gdy chodzi o przyjęcie zbyt małej kwoty miesięcznej spłaty. Skarżący wniósł o ponowne rozpatrzenie sprawy przez Sąd pierwszej instancji, ewentualnie zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie planu spłaty wierzycieli w ten sposób, że upadła przeznaczy ma na ich zaspokojenie łącznie kwotę nie mniejszą niż 799 zł miesięcznie, uiszczając raty miesięczne do 15-ego dnia każdego miesiąca przez okres 36 miesięcy począwszy od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się tego postanowienia uiszczając raty miesięczne wobec wierzycieli w następującej kolejności zaspokojenia : aż do przekroczenia kwoty 3037,36 zł na rzecz (...) w B. (...), następne na rzecz (...) (któremu będzie przypadało 91,83 % z każdej dokonanej wpłaty) (...) (w wysokości 8,17 % z każdej dokonanej wpłaty).

Zaskarżonemu postanowieniu skarżący zarzucił niczym nieuzasadnioną dowolność :

-

w zakresie ustalenia okresu w którym upadła będzie obowiązana spłacać zobowiązania,

-

pominięcia przez Sąd pierwszej instancji zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia ustaleń z których wynika, że dochód w wysokości 11.599 zł i wydatki na poziomie 10.800 zł miesięcznie pozwalają na spłatę w wysokości nie mniejszej niż 799 zł zamiast bezpodstawnie przyjętej przez Sąd kwoty 500 zł.

W uzasadnieniu zażalenia podkreślono, że ustawodawca wskazał, że spłata zobowiązań upadłego ma nastąpić w okresie do 36 miesięcy (art. 491 ¹⁵ ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe), a umorzenie ich w pozostałej części oznacza utratę mienia wierzycieli. Dlatego ustalenie planu spłaty nie może charakteryzować się dowolnością, a skrócenie z 36 do 12 miesięcy okresu spłaty winno być stosowane jedynie w przypadkach wyjątkowych, uzasadnionych zebranym materiałem dowodowym. Przyjęcie zatem przez Sąd pierwszej instancji bez wyraźnego uzasadnienia okresu 12 miesięcy ma charakter dowolny, a nie swobodny. Nie ma żadnych argumentów przemawiających za uznaniem, że sytuacja w zakresie dochodu upadłej jest wyjątkowa na tle innych przypadków ogłoszonych upadłości. Upadła posiada bowiem stałe dochody z których Sąd wyasygnował kwotę 500 zł na spłatę zobowiązań w ciągu 12 miesięcy, nic jednak nie stało na przeszkodzie aby okres spłat wynosił 36 miesięcy. Przy uwzględnieniu natomiast różnicy pomiędzy ustalonym łącznym dochodem rodziny upadłej, a wydatkami miesięczna kwota spłaty nie powinna być mniejsza niż 799 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Wymaga na wstępie podkreślenia, że – wbrew stanowisku skarżącego wierzyciela – poziom dochodów w rodzinie upadłej, ustalony przez Sąd pierwszej instancji na kwotę 11.599 zł, w dłuższej perspektywie nie może być uznany za stabilny. Wprawdzie mąż upadłej, z którym pozostaje ona we wspólnym gospodarstwie domowym i który – niezależnie od panującego w tym małżeństwie, najpóźniej od daty ogłoszenia upadłości, ustroju rozdzielności majątkowej (art. 53 § 1 k.r.o.) – w myśl art. 23 i 27 k.r.o. obowiązany jest do udzielania jej pomocy i zaspakajania potrzeb rodziny, uzyskuje wysokie zarobki ich źródłem jest jednak umowa zawarta na czas określony - jedynie do końca roku 2017 r. - co do której nie ma pewności, że zostanie on przedłużony (zob. wysłuchanie upadłej – k. 137 v. akt sprawy). Jak zaś ustalił to Sąd Rejonowy mąż upadłej przebywa obecnie na zwolnieniu lekarskim po zabiegu operacyjnym (kolejny taki zabieg planowany jest na miesiąc październik 2017 r.) i otrzymuje jedynie zasiłek choroby - w kwocie niższej o ok. 700-800 zł. Nadto w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego i częstymi nieobecnościami w pracy związanymi ze stanem zdrowia jego oraz upadłej (z powodu choroby oraz sprawowania opieki na upadłą) prawdopodobne jest – na co zwrócił uwagę Sąd pierwszej instancji – że w najbliższym czasie mąż upadłej przejdzie na emeryturę. Stwierdzić przy tym trzeba, że powyższych ustaleń, poczynionych przez Sąd w oparciu o dowód z wysłuchania upadłej (art. 217 ust. 1 w zw. z art. 491 ² ust. 1 Prawa upadłościowego) – co nastąpiło na posiedzeniu w dniu 13 czerwca 2017 r. ( k. 137-138 akt sprawy), nie kwestionuje również skarżący.

Nie można w konsekwencji zgodzić się ze skarżącym wierzycielem, że możliwe jest ustalenie wysokości kwoty jaką upadła przeznaczać będzie co miesiąc na zaspokojenie wierzycieli jedynie poprzez proste porównanie ustalonych w sposób „sztywny” wysokości dochodów uzyskiwanych w jej rodzinie i wydatków, skoro sytuacja finansowa upadłej nie może być obecnie uznana za stabilną, a i konieczne koszty utrzymania w okresie wykonywania planu spłaty mogą podlegać zmianom. Należy przy tym zgodzić się z Sądem Rejonowym, że poczynione przez ten Sąd ustalenia dotyczące stanu zdrowia upadłej, która choruje na nowotwór złośliwy płuc, chorobę kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego oraz tarczycę, a także konieczność ponoszenia związanych z tym wydatków uzasadniają – w chwili obecnej – skrócenie maksymalnego czasu na jaki ustalany jest plan spłat.

Nie można zgodzić się ze skarżącym, że takie ograniczenie jest możliwe jedynie na zasadzie wyjątku, w doktrynie trafnie zauważono natomiast, że określony przez ustawodawcę w art. 491 ¹⁵ ust. 1 Prawa upadłościowego – jako maksymalny – termin 3 lat powinien być terminem standardowym jedynie we wszystkich tych wypadkach, gdzie dłużnik ma rzeczywistą możliwość i szansę dokonania spłaty wierzycieli, w szczególności wówczas gdy powodem niewypłacalności nie była – jak w niniejszej sprawie – trwała utrata zdolności zarobkowania. W wypadkach ekstremalnie niekorzystnych dla dłużnika, który przykładowo popadł w stan niewypłacalności na skutek choroby za dopuszczalne uznaje się ustalenie planu spłaty na okres nawet znacząco krótszy niż 3 lata (zob. P. Zimmerman Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 4, Warszawa 2016, SIP Legalis, nb 1 do art. 491 ¹⁵). Na marginesie należy również zauważyć, że jeśli w okresie wykonywania planu spłat zaistnieją okoliczności o których mowa w art. 491 ¹⁹ Prawa upadłościowego możliwa jest jego zmiana, a nawet uchylenie.

Wobec braku podstaw do podważenia prawidłowości wydanego przez Sąd Rejonowy orzeczenia zażalenie wierzyciela podlegało oddaleniu, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 229, a także art. 491 ² ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe. O sprostowaniu zaskarżonego postanowienia (skoro przedmiotem rozstrzygnięcia był nie tylko wniosek upadłej o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lecz również – co ostatecznie nastąpiło w niniejszej sprawie – ustalenie planu spłaty wierzycieli) orzeczono na podstawie art. 350 § 3 w zw. z art. 361 k.p.c., przy uwzględnieniu także treści art. 491 ¹⁴ ust. 1 i 2 ustawy – Prawo upadłościowe.

Artur Fornal Elżbieta Kala Sylwia Roszak