Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2017 r. w Lublinie

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 7 kwietnia 2017 r. sygn. akt IV U 88/17

oddala apelację.

Małgorzata Pasek Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska

III AUa 466/17

UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z 10 stycznia 2017 r., działając na podstawie art.184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odmówił M. K. prawa do emerytury wskazując, że ubezpieczony nie udowodnił, iż do dnia 1 stycznia 1999r. osiągnął 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego w Siedlcach złożył M. K. wnosząc o jej zmianę i ustalenie mu prawa do emerytury wskazując, że wbrew ustaleniom organu rentowego wykonywał pracę w szczególnych warunkach jako kierowca autobusu, co potwierdzą świadkowie.

Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2017 roku zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił prawo M. K. do emerytury od (...).

Sąd ustalił, że ubezpieczony M. K. w dniu (...) ukończył 60-ty rok życia. W dniu 28 grudnia 2016 r. wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. Na podstawie przedłożonych do wniosku dokumentów organ rentowy ustalił, że na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony udowodnił staż ubezpieczeniowy, uzupełniony okresem pracy w gospodarstwie rolnym, w wymiarze 25 lat. Ponadto organ rentowy ustalił, że ubezpieczony nie wykazał, iż do dnia 1 stycznia 1999r. osiągnął staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat.

Ubezpieczony M. K. w okresie od 1 stycznia 1979 r. do 30 czerwca 1999 r., a zatem przez 20 lat i 6 miesięcy, był zatrudniony w Komendzie Wojewódzkiej Policji z siedzibą w R. w pełnym wymiarze czasu pracy.

Przez cały okres powyższego zatrudnienia ubezpieczony pracował w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, a następnie Policji w S. przy ul. (...). Ubezpieczony został zatrudniony w ówczesnej Komendzie Wojewódzkiej MO w S. na podstawie umowy o pracę z 2 stycznia 1979 r. zawartej na okres próbny 15 dni, tj. do 15 stycznia 1979 r., a następnie na podstawie umowy o pracę z 15 stycznia 1979 r. zawartej na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy. Przez cały okres zatrudnienia ubezpieczony był pracownikiem cywilnym, zatrudnionym w Wydziale (...). Na początku zatrudnienia pracodawca powierzył ubezpieczonemu stanowisko kierowcy samochodu dostawczego marki Ż. i wnioskodawca jako kierowca przez pierwszy rok zatrudnienia zaopatrywał Komendę w części zamienne do samochodów. Po upływie roku zatrudnienia pracodawca powierzył ubezpieczonemu obowiązek zaopatrywania Komendy Wojewódzkiej MO w S., obejmującej swoim działaniem komendę w S. i obszar dawnego województwa (...), a w jego ramach komendy powiatowe w Ł., G., S., W. i Ł. w paliwo – benzynę i oleje napędowe. W związku z tym, z początkiem 1980 r. ubezpieczony zaczął kierować samochodem ciężarowym z cysterną. Początkowo był to samochód marki S. 28, a następnie jeszcze większy samochód ciężarowy marki J.. W późniejszym czasie ubezpieczony otrzymał kolejny samochód ciężarowy typu cysterna do przewozu paliwa, który osobiście odebrał z Fabryki (...) w K.. Zaopatrywanie Komendy Wojewódzkiej w S. i Komend Powiatowych w paliwo wyglądało w ten sposób, że ubezpieczony jeździł po paliwo do głównego składu, który znajdował się w M., a następnie w S. i przywoził je w cysternie na teren komendy, gdzie paliwo było spuszczane w duże zbiorniki, przy czym 2 lub 3 razy w tygodniu ubezpieczony przywoził paliwo z głównego składu na teren komendy w S., a w pozostałe dni tygodnia przewoził je do w/w mniejszych komend w terenie. Do obowiązków ubezpieczonego jako kierowcy cysterny należał również załadunek i rozładunek przewożonego paliwa. Załadunek paliwa na składzie polegał na tym, że ubezpieczony wpuszczał wąż do przepompowywania paliwa do środka cysterny, a następnie czuwał nad przepompowywaniem paliwa za pomocą dystrybutora o szybkości pompowania 1 000 litrów na minutę. Z kolei rozładunek paliwa polegał na spuszczaniu paliwa za pomocą węża do zbiorników na terenie komendy i nadzorowaniu tej operacji. Ubezpieczony był odpowiedzialny za terminowe uzupełnianie stanu paliwa w komendach, z których paliwo pobierały nie tylko samochody milicji, a następnie Policji, ale również miejscowa straż pożarna. Od 1 września 1994 r. pracodawca powierzył ubezpieczonemu dodatkowo obowiązki kierowcy autobusu marki A. przeznaczonego do przewozu 42 osób. Ubezpieczony jako kierowca powyższego autobusu woził pracowników komendy na różnego rodzaju imprezy i spotkania okolicznościowe – wycieczki, pielgrzymki papieskie, szkolenia, grzybobranie. Ponadto woził dzieci pracowników na kolonie letnie i zimowiska resortowe. W okresach, w których nie jeździł autobusem, a zatem przez przeważającą część czasu pracy ubezpieczony nadal pracował jako kierowca samochodu ciężarowego typu cysterna, którym przewoził paliwo. Doraźnie – dwa, trzy razy w miesiącu ubezpieczony wykonywał przejazdy mniejszym samochodem typu dostawczy – marki Ż.. Jeździł nim po dodatkowe produkty potrzebne do eksploatacji samochodów ,tj. smary i oleje samochodowe. Zabierał ze sobą beczki 200 – litrowe, do których nalewał smary i w takiej formie przywoził je na teren komendy. Opisaną pracę ubezpieczony wykonywał do końca zatrudnienia w Komendzie Wojewódzkiej Policji.

Ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Sąd Okręgowy orzekł, że zgodnie z art.184 ust.1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015r. Nr 748 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego przewidzianego w art.32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy ,tj. w dniu 1 stycznia 1999r. osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz osiągnęli okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art.27 ustawy, a także nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. W myśl przywołanego wyżej art.32 ust.1 i 4 ustawy pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, a w myśl przywołanego wyżej art.27 ustawy wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynosi co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Zgodnie z §4 ust.1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A załącznika do rozporządzenia, nabywa prawo do emerytury w w/w wieku jeżeli ma wymagany okres zatrudnienia (co najmniej 25 lat mężczyzna), w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Ponadto zgodnie z §2 ust.1 przedmiotowego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wymagało zbadania, czy ubezpieczony spełnia przesłankę wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach. Poza sporem pozostawało, że ubezpieczony osiągnął wymagany ustawą wiek, spełnił przesłankę ogólnego stażu ubezpieczenia oraz nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Ubezpieczony podnosił, że posiada 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach z tytułu pracy w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego typu cysterna do przewozu paliwa oraz pracy kierowcy autobusu wykonywanej w okresie zatrudnienia w Komendzie Wojewódzkiej Policji na przestrzenia lat 1979-1999. Przeprowadzone przez Sąd postępowanie dowodowe z dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych, w aktach sprawy oraz aktach osobowych ubezpieczonego, a także ze spójnych zeznań świadków – współpracowników ubezpieczonego z powyższego okresu, a także z wyczerpujących zeznań samego ubezpieczonego, dało podstawy do ustalenia, że w okresie zatrudnienia w Komendzie Wojewódzkiej Policji, a wcześniej Milicji Obywatelskiej z siedzibą w S., poczynając od drugiego roku tego zatrudnienia pracy (w pierwszym roku zatrudnienia ubezpieczony pracował jako kierowca samochodu dostawczego przy przewozie części zamiennych do samochodów) ,tj. od stycznia 1980r. do 31 grudnia 1998r., a zatem przez przeszło 15 lat ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w szczególnych warunkach wykonując pracę kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony przystosowanego do przewozu paliwa, a także pracę kierowcy autobusu o liczbie miejsc powyżej 15 osób. Praca tego rodzaju zaliczona jest do pracy w szczególnych warunkach o czym stanowi wykaz A dział VIII poz.2 załącznika do w/w rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Z przedstawionych wyżej ustaleń Sądu wynika ponadto, że doraźnie – również po 1980r. ubezpieczony jeździł mniejszym samochodem typu dostawczego marki Ż., ale przejazdy, które wówczas wykonywał dotyczyły przewozu takich materiałów jak smary i oleje samochodowe, które przewożone był w 200-litrowych beczkach, przy czym do obowiązków ubezpieczonego należało również przelanie tych surowców do beczek, którymi je transportował, podobnie jak obowiązków ubezpieczonego należał załadunek i rozładunek przewożonego paliwa poprzez jego przepompowanie do cysterny samochodu, a następnie z cysterny do zbiornika na terenie komendy. W ocenie Sądu przewóz w/w materiałów ,tj. smarów i olejów oraz ich załadunek, podobnie jak załadunek i rozładunek paliwa również zaliczany jest do pracy w szczególnych warunkach, a to w myśl wykazu A dział IV poz.40 załącznika do w/w rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r., który stanowi o załadunku, rozładunku i transporcie m.in. surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – toksycznych i wybuchowych. Nie ulega wątpliwości, że benzyna i olej napędowy, a także smary i oleje samochodowe, które przewoził ubezpieczony są - jako produkty wywarzane z ropy naftowej – materiałami toksycznymi, których przewóz w myśl powyższego uregulowania jest zaliczany do pracy w szczególnych warunkach, niezależnie od środka transportu, a paliwo jest również produktem wybuchowym.

Mając na uwadze powyższe okoliczności stwierdzić należało, że ubezpieczony spełnia przesłankę 15 lat pracy w szczególnych warunkach i Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że M. K. przysługuje prawo do emerytury od (...) ,tj. od chwili ukończenia przez ubezpieczonego 60. roku życia.

Od tego wyroku apelację wniósł organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał:

I.  naruszenie przepisów postępowania

- art.233 § 1 kpc poprzez wyprowadzenie ze zgromadzonego materiału dowodowego wniosków z niego niewynikających i przyjęcie, ze ubezpieczony w okresie od 1 stycznia 1980 roku do 31 grudnia 1998 roku pracował w warunkach szczególnych w Komendzie Wojewódzkiej Policji z siedzibą w R. – miejsce pełnienia obowiązków S. - stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

- pominięcie okoliczności, że pracodawca ubezpieczonego wystawił w dniu 26 czerwca 1999 roku świadectwo pracy za okres od 1 stycznia 1979 roku do 30 czerwca 1999 roku, w którym wskazał, że ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku kierowcy autobusu oraz, że nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych a w drugim świadectwie pracy za okres od 1 stycznia 1999 roku do 31 maja 2013 roku wskazał jako stanowiska pracy kierowcy, kierowcy samochodu ciężarowego, goniec i zaznaczył, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

- art.232 kpc poprzez niedopuszczenie z urzędu dowodów mających na celu wyjaśnienie, dlaczego istniejący pracodawca ubezpieczonego nie wystawił świadectw za pracę w szczególnych warunkach oraz z jakich przyczyn pracy ubezpieczonego nie traktował jako pracy w warunkach szczególnych.

II. naruszenie przepisów prawa materialnego – art.184 w związku z art.32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny nie stwierdza zarzucanego naruszenia przepisów prawa materialnego ani sprzeczności w ustaleniach faktycznych.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia przepisów postępowania - art.232 kpc. Należy podkreślić, że również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada kontradyktoryjności wyrażona w art. 232 kpc w zw. z art. 6 kc. Zgodnie z zasadą kontradyktoryjności ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To one, a nie sąd, są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one wreszcie ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Przepis art. 6 k.c. stanowi, iż ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis art. 232 § 1 zd. 1 kpc. stanowi natomiast odpowiednio, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd Najwyższy charakteryzując art. 232 kpc, stwierdził, że na sądzie rozpoznającym sprawę nie spoczywa powinność zarządzania dochodzeń mających na celu uzupełnienie i wyjaśnienie twierdzeń stron oraz poszukiwanie dowodów na ich udowodnienie. Do sądu nie należy przeprowadzanie z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 kpc). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 kpc.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne - art. 6 k.c. (zob. wyroki SN: z dnia 17 grudnia 1996 r., I CKU 45/96, OSNC 1997, nr 5-6, poz. 76, wyrok SA w Poznaniu z dnia 29 grudnia 2003 r., I ACa 1457/03, OSA 2005, z. 3, poz. 12, wyroki SN: z dnia 11 lipca 2001 r., V CKN 406/00, Lex nr 52321, z dnia 12 kwietnia 2000 r., IV CKN 22/00, Lex nr 52438).

W świetle powyższego nie ulega wątpliwości, że dopuszczenie przez sąd z urzędu dowodu niewskazanego przez stronę może nastąpić jedynie w wypadkach wyjątkowych i dotyczy sytuacji, w której pomimo aktywności stron w procesie nie jest możliwe wyjaśnienie wszystkich okoliczności koniecznych do rozstrzygnięcia sprawy. Podstawą kontradyktoryjnego procesu cywilnego jest zasada równouprawnienia jego stron. Poszukiwanie za stronę przez sąd z urzędu okoliczności przemawiających za jej stanowiskiem w istocie stanowi wyręczanie jej w obowiązkach procesowych, przez co sąd naraża się na uzasadniony zarzut nierównego traktowania stron procesu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 marca 2010 r., IIUK 286/09, LEX nr 602705). Całkowicie niedopuszczalne byłoby wyręczanie organu rentowego reprezentowanego przez pełnomocników będących radcami prawnymi. W toku postępowania organ rentowy nie zgłaszał żadnych wniosków dowodowych a udział jego pełnomocnika w postępowaniu ograniczał się do przedstawienia stanowiska strony o oddalenie odwołania

Sąd Apelacyjny nie stwierdza zarzucanego naruszenia przepisów postępowania i wadliwości w ocenie materiału dowodowego poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów.

Okoliczności faktyczne będące podstaw rozstrzygnięcia Sąd ustalił w oparciu o zebrany w toku postępowania materiał dowodowy, w tym również o dokumenty z akt osobowych wnioskodawcy oraz zeznania świadków, którzy w sposób stanowczy i przekonywujący potwierdzili, że w czasie zatrudnienia w Komendzie Wojewódzkiej Policji, a wcześniej Milicji Obywatelskiej z siedzibą w S. wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego wymienioną jako praca w szczególnych warunkach w wykazie A dział VIII poz.2 załącznika do w/w rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a doraźnie również prace związane z załadunkiem, rozładunkiem i transportem m.in. surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – toksycznych i wybuchowych wykazu A dział IV poz.40 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. Sąd Okręgowy wnikliwie zgromadził materiał dowodowy i przeanalizował bardzo dokładnie każdą okoliczność podnoszoną przez wnioskodawcę w odwołaniu a organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i ocenił materiał dowodowy zgodnie z zasadami proceduralnymi, nie przekraczając granic zakreślonych w art.233 § 1 KPC. W uzasadnieniu wyroku Sąd odniósł się do wszystkich kwestii mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i ocenił zasadność odwołania na podstawie powołanych przepisów z przytoczeniem ich treści i poglądów Sądu Najwyższego, przy czym ustosunkował się również do argumentacji organu rentowego zawartej w zaskarżonej decyzji i odpowiedzi na odwołanie.

Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela zarówno ustalenia faktyczne, jak i wnioskowania prawnicze zawarte w motywach zaskarżonego wyroku. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba ich powtarzania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 roku II UKN 61/97 – OSNAPiUS 1998/3/104, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 roku I PKN 339/98 – OSNAPiUS 1998/24/776). Podnieść należy dodatkowo, że skarżący argumentami przytoczonymi w apelacji w żaden sposób nie podważył zasadności stanowiska Sądu pierwszej instancji. Apelacja zawiera bowiem jedynie własną ocenę faktów odmienną od przyjętej przez Sąd Okręgowy, co więcej stanowisko organu rentowego nie znajduje żadnych podstaw w zebranym materiale dowodowym.

Sąd Apelacyjny nie stwierdza zarzucanego w apelacji naruszenia przepisów art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ani też przepisów §2 i §4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przepisy te znajdują zastosowanie w ustalonym stanie faktycznym i na ich podstawie słusznie Sąd Okręgowy przyjął, że wnioskodawca spełnił wymagane warunki do nabycia emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 kpc orzekł, jak w sentencji.