Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 1 marca 2017 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa
w Ł. nakazał pozwanemu przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez usunięcie słupa energetycznego z nieruchomości położonej w Ł., przy ulicy (...), oznaczonej numerem działki (...) obręb G – 53, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą (...), w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku (punkt 1.); oddalił powództwo w pozostałej części (punkt 2.); zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 250 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt 3.).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód jest właścicielem nieruchomości położonej
w Ł. przy ulicy (...), oznaczonej nr działki (...) w obrębie G-53. Przed powodem prawo własności przysługiwało W. B. i J. B.. W dniu 25 marca 1985 r. wydana została decyzja o pozwoleniu na budowę linii niskiego i średniego napięcia oraz stacji transformatorowych K. J. - L. przez Przedsiębiorstwo (...) Ł.. Odcinek obejmujący przebieg linii przez nieruchomość powoda został odebrany
i oddany do eksploatacji w 1987 roku. Pozwany jest (kolejnym) następcą prawnym przedsiębiorstwa, które rozpoczęło eksploatację linii, tj. Zakładów (...) – Zakładu (...). W czerwcu 2000 r. zostały wykonane prace na działce (...), stanowiącej wówczas współwłasność W. B. i J. B., polegające na demontażu istniejącego słupa typu P-10 (bez podpory), postawienie, w innym miejscu, słupa Np-10 (z podporą), w związku ze zmianą przebiegu linii - z uwagi na to, że dotychczasowy przebieg linii kolidował z projektowanym budynkiem na działce (...), zostało przepięte przyłączenie linii biegnącej przy ulicy (...) w taki sposób, że linię przyłączono od kolejnego słupa, co spowodowało, iż linia przy ulicy (...), która dotąd biegła w linii prostej od przyłącza, po przepięciu, na działce (...) zmieniła bieg w ten sposób, że od przyłącza do słupa na działce (...) biegła prosto, następnie na tej działce skręciła w prawo patrząc od przyłącza i dalej biegła prosto (przed przepięciem, od przyłącza, przez działkę (...) i dalej, biegła cały czas w linii prostej). Przepięcie przyłącza do kolejnego słupa spowodowało, że linia od przyłącza do słupa na działce (...) nie biegła już nad działką (...), zatem została wyeliminowana kolizja z projektowanym budynkiem na tej ostatniej działce. Powód już pismem z 1 października 2012 r. wezwał pozwanego do usunięcia słupa. W dniu wniesienia pozwu (kwiecień 2016 r.) na słupie znajdującym się na działce powoda był zainstalowany przewód średniego napięcia; został on usunięty na początku lipca 2017 r., tj. już po doręczeniu odpisu pozwu pozwanemu.

Sąd Rejonowy ocenił, że powództwo było zasadne w części, to jest w zakresie żądania usunięcia słupa. Z uwagi na niewykazanie przez powoda prawdopodobieństwa ponownego naruszenia prawa własności poprzez zainstalowanie słupa (lub) przewodu na nim, powództwo w zakresie zaniechania dalszych naruszeń było bezzasadne. W niniejszej sprawie pozwany podniósł zarzut zasiedzenia służebności przesyłu. Służebność przesyłu (ew. służebność gruntowa odpowiadająca służebności przesyłu - dotyczy stanu prawnego do 2 sierpnia
2008 r., tj. do dnia poprzedzającego wprowadzenie art. 305 ¹ k.c. i n., regulujących wprost służebność przesyłu) jest prawem skutecznym wobec prawa własności właściciela działki, jaką obciąża. Jednym ze sposobów jej powstania jest jej nabycie przez zasiedzenie. Z uwagi na datę wskazywaną przez pozwanego, jako data zasiedzenia (25 marca 2005 r.), Sąd pierwszej instancji przeanalizował przesłanki zasiedzenia służebności gruntowej, odpowiadającej służebności przesyłu, wynikające z art. 292 i 174 k.c., ze zmianami wynikającymi z odmienności służebności. Wskazano, że przesłankami zasiedzenia są: korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia, posiadanie odpowiadające posiadaniu uprawnionego z tytułu służebności gruntowej, okres posiadania: 20 lat przy dobrej wierze
i 30 lat przy złej wierze. Ponadto musi istnieć przez wskazany okres tożsamość podmiotu (zasiadującego) i przedmiotu zasiedzenia. W niniejszej sprawie okoliczność korzystania
z urządzenia trwałego i widocznego jest niewątpliwa. Pozwany wykazał następstwo prawne
i ciągłość podmiotową w zakresie przedsiębiorstwa przesyłowego, natomiast spór dotyczył: dobrej bądź złej wiary, okresu posiadania oraz tożsamości przedmiotu. Sąd Rejonowy nie podzielił stanowiska pozwanego, że dysponowanie decyzją o pozwoleniu na budowę linii, wydaną na inny podmiot, niż przedsiębiorstwo przesyłowe, przesądza dobrą wiarę.
Z dokumentów, ani zeznań świadka nie wynika, aby pozwany miał uzasadnione podstawy do przyjęcia, że przysługuje mu prawo do działki powoda, zatem przyjęto okres 30 lat. Sąd Rejonowy nie zgodził się z pozwanym, który przyjmuje początek biegu terminu zasiedzenia na dzień 25 marca 1985 r., tj. datę pozwolenia na budowę. Po pierwsze, została ona wydana podmiotowi niezwiązanemu z powodem, a więc z przedsiębiorstwem przesyłowym; po drugie nie jest to data tożsama z rozpoczęciem posiadania. Początek posiadania przedsiębiorstwa przesyłowego to data rozpoczęcia eksploatacji linii, co nastąpiło w styczniu 1987 r. Zatem przy przyjęciu 30 lat od tej daty zasiedzenie upływałoby w 2017 r. Jednak, jak wynika
z ustalonego stanu faktycznego, przed upływem tego terminu, pozwany zdemontował przewód (w 2016 r.), a więc nie posiadał urządzenia przesyłowego przez okres wymagany ustawą. W ocenie Sądu Rejonowego doszło ponadto, w czasie biegu terminu zasiedzenia, do zmiany przedmiotu zasiedzenia. W 2000 r. doszło do zmiany przebiegu linii (linia biegła na całym odcinku od przyłącza w linii prostej, po 2000 r., w związku z jej przepięciem do dalszego słupa, od tego słupa do słupa na działce (...) w linii prostej, następie zmieniała kierunek w prawo i dalej biegła w linii prostej), zmiany słupa (z pojedynczego na słup
z podporą - w związku ze zmianą przebiegu linii, która nie biegła już na całym odcinku, tj. od przyłącza w linii prostej, tylko skręcała, konieczne było zamontowanie słupa z podporą), wreszcie doszło do zmiany lokalizacji słupa: choć nadal znajdował się on na działce (...), to jednak został przesunięty. W ocenie Sądu Rejonowego, tak znaczna, obejmująca trzy elementy, zmiana przedmiotu posiadania powoduje, że doszło do przerwania terminu zasiedzenia, i rozpoczął on bieg od nowa od 2000 r., co oznacza, że nabycie służebności mogłoby nastąpić dopiero w 2030 r., co jest wykluczone z uwagi na zdjęcie przewodu
w 2016 r. oraz wniesienie niniejszego pozwu opartego o art. 222 § 2 k.c., co przerywa termin zasiedzenia. Wobec niewykazania przez pozwanego prawa do nieruchomości powoda, skutecznego wobec prawa własności powoda, powództwo oparte o art. 222 § 2 k.c. Sąd pierwszej instancji uwzględnił, (wyrok, k. 113; uzasadnienie, k. 120 – 123).

Pozwany w apelacji od opisanego wyroku w części, tj. w zakresie punktu 1 i 3, zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 292 w zw. z art. 305 ¹ k.c. poprzez błędną wykładnię i nieuzasadnione przyjęcie, iż w stanie faktycznym niniejszej sprawy nie doszło
do zasiedzenia służebności przesyłu przez poprzedników prawnych pozwanej w odniesieniu do linii energetycznej 0,4 kV posadowionej na nieruchomości powoda; art. 222 k.c. poprzez błędną jego wykładnię i nieuzasadnione przyjęcie, iż w stanie faktycznym niniejszej sprawy spełnione zostały przesłanki do przywrócenia stanu zgodnego z prawem.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa również
w zakresie punktu 1. wyroku oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje (apelacja, k. 128 – 132).

Powód wniósł o oddalenie apelacji (protokół elektroniczny, 00:07:14).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację jako bezzasadną należało oddalić.

Sąd pierwszej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe, na podstawie którego dokonał istotnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń. Ustalenia te Sąd Okręgowy w Łodzi przyjmuje za własne. Należy bowiem przywołać utrwalone stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym w postępowaniu apelacyjnym nie wymaga się dokonywania ustaleń na podstawie dowodów przeprowadzonych we własnym zakresie oraz ich samodzielnej oceny, jeżeli sąd odwoławczy nie dostrzega potrzeby ponowienia dowodów dopuszczonych
w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz podziela ocenę ich wiarygodności wyrażoną przez sąd pierwszej instancji. Wówczas wystarczająca jest aprobata dla stanowiska przedstawionego w orzeczeniu sądu pierwszej instancji (zob. m.in. postanowienie SN z dnia 22 lipca 2010 r., sygn. I CSK 313/09, niepubl.; wyrok SN z dnia 16 lutego 2005 r., sygn.
IV CK 526/04, niepubl.; wyrok SN z dnia 20 maja 2004 r., sygn. II CK 353/03, niepubl.). Sąd Okręgowy w Łodzi podziela przedstawiony pogląd.

Skarżący zarzucił naruszenie art. 292 w zw. z art. 305 ¹ k.c. poprzez błędną wykładnię
i nieuzasadnione przyjęcie, iż w stanie faktycznym niniejszej sprawy nie doszło
do zasiedzenia służebności przesyłu przez poprzedników prawnych pozwanej w odniesieniu do linii energetycznej 0,4 kV posadowionej na nieruchomości powoda. Zarzut ten jest bezzasadny. Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, że z uwagi na datę wskazywaną przez pozwanego, jako data zasiedzenia: 25 marca 2005 r., należało przeanalizować przesłanki zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu, wynikające
z art. 292 i 174 k.c., ze zmianami wynikającymi z odmienności służebności. W odniesieniu do służebności przesyłu wyraźnie oddzielić należy od siebie dwie konstrukcje: służebności
o treści odpowiadającej służebności przesyłu (która mogła zostać nabyta przez zasiedzenie przed dniem 3 sierpnia 2008 r.) oraz służebności przesyłu. Oba prawa posiadają analogiczną treść oraz pełnią te same funkcje, nie oznacza to jednak, by można było je utożsamiać. Odmienna jest przede wszystkim ich podstawa prawna (art. 145 i art. 292 k.c.
w pierwszym wypadku). Wobec tego, powołanie przez skarżącego w treści zarzutu, przepisu art. 305 ¹ k.c. jest bezprzedmiotowe. Dalej należy wskazać, że Sąd Rejonowy szczegółowo
i w pełni poprawnie wykazał nieskuteczność zarzutu zasiedzenia podniesionego przez pozwanego. Do nabycia przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu stosuje się w drodze analogii art. 172 w zw. z art. 292 k.c. Trafnie przyjął Sąd pierwszej instancji, że dysponowanie decyzją o pozwoleniu na budowę linii, wydaną na inny podmiot, niż przedsiębiorstwo przesyłowe, nie przesądza dobrej wiary w zasiedzeniu. Należy podkreślić, że decyzja o pozwoleniu na budowę bezpośrednio jedynie legalizują zamierzenia budowlane inwestora, w tym także przedsiębiorcy prowadzącego działalność przy wykorzystaniu urządzeń przesyłowych. Decyzja ta nie tworzy natomiast tytułu prawnego do korzystania z cudzej nieruchomości, ani nie przesądza o dobrej wierze podmiotu, który na cudzej nieruchomości wybudował urządzenia przesyłowe i korzystał z nich w zakresie treści służebności przesyłu (tak trafnie m.in. SA we W. w wyroku z dnia 26 kwietnia
2016 r., I ACa 286/16, Lex nr 2342396). Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby pozwany miał uzasadnione podstawy do przyjęcia, że przysługuje mu prawo do działki powoda, wobec czego w biegu terminu zasiedzenia przyjęto okres 30 lat. Należy podkreślić, że rozstrzygając, czy uzyskanie posiadania służebności
o treści odpowiadającej służebności przesyłu nastąpiło w złej wierze, należy mieć na względzie całokształt okoliczności poprzedzających i towarzyszących uzyskaniu posiadania służebności; domniemanie dobrej wiary jest obalone, gdy z całokształtu okoliczności wynika, że przedsiębiorca przesyłowy w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien był wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, że do nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia przesyłowe, nie przysługuje mu prawo o treści odpowiadającej służebności przesyłu (zob. uchwała SN z dnia 8 grudnia 2016 r., III CZP 86/16, OSNC 2017, nr 9, poz. 98). Nie budzi także wątpliwości, że początek posiadania służebności przedsiębiorstwa przesyłowego to data rozpoczęcia eksploatacji linii, co nastąpiło w styczniu 1987 r., nie zaś w samej dacie wydania pozwolenia na budowę, czyli 25 marca 1985 r. Posiadanie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu zaistnieje w razie posadowienia urządzeń przesyłowych. Posiadaniem będzie więc trwałe (rozciągnięte
w czasie) umieszczenie urządzeń w przestrzeni nieruchomości i rozpoczęcie ich eksploatacji (przesyłania mediów). Posiadania nie kreuje samo wydanie pozwolenia na budowę urządzenia przesyłowego. W konsekwencji, przy przyjęciu 30 lat od stycznia 1987 r. zasiedzenie upływałoby w 2017 r. Jednak, jak wynika z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego – nie kwestionowanego przez skarżącego – przed upływem tego terminu, pozwany w 2016 r. zdemontował przewód, a więc nie posiadał urządzenia przesyłowego przez okres wymagany ustawą. Ponadto trafnie podniósł Sąd pierwszej instancji, że w czasie biegu terminu zasiedzenia, doszło do zmiany przedmiotu zasiedzenia. W 2000 r. doszło do zmiany przebiegu linii. Otóż, linia biegła na całym odcinku od przyłącza w linii prostej, zaś po
2000 r., w związku z jej przepięciem do dalszego słupa, od tego słupa do słupa na działce (...) w linii prostej, następie zmieniała kierunek w prawo i dalej biegła w linii prostej; poza tym, doszło do zmiany słupa, z pojedynczego na słup z podporą - w związku ze zmianą przebiegu linii, która nie biegła już na całym odcinku, tj. od przyłącza w linii prostej, tylko skręcała, konieczne było zamontowanie słupa z podporą; ponadto doszło do zmiany lokalizacji słupa, bowiem został przesunięty. Zmiana przedmiotu posiadania powoduje, że można mówić o przerwaniu terminu zasiedzenia i rozpoczęciu jego biegu od nowa, od
2000 r., co oznacza, że nabycie służebności mogłoby nastąpić dopiero w 2030 r., co z kolei jest wykluczone z uwagi na zdjęcie przewodu w 2016 r. oraz wniesienie niniejszego pozwu opartego o art. 222 § 2 k.c.

W konsekwencji nieuwzględnienia zarzutu zasiedzenia, całkowicie bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 222 k.c., bowiem w sprawie zostały spełnione przesłanki do przywrócenia stanu zgodnego z prawem.

Mając na uwadze powyższe, należało uznać, że apelacja jako bezzasadna
podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.