Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2013 r. w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa E. B.

przeciwko R. B.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 23 maja 2013 r. sygn. akt I C 126/09

I.  na skutek apelacji pozwanego:

a.  uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I ponad kwotę 60.115,50 zł (sześćdziesiąt tysięcy sto piętnaście złotych pięćdziesiąt groszy)
i umarza postępowanie w tym zakresie oraz zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że zasądza od pozwanego R. B. na rzecz powódki E. B. kwotę 60.115,50 zł (sześćdziesiąt tysięcy sto piętnaście złotych pięćdziesiąt groszy) z ustawowymi odsetkami od kwoty 38.434,50 zł (trzydzieści osiem tysięcy czterysta trzydzieści cztery złote pięćdziesiąt groszy) od dnia 26 marca 2009 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 21.681 zł (dwadzieścia jeden tysięcy sześćset osiemdziesiąt jeden złoty) od dnia 15 grudnia 2009 roku do dnia zapłaty i oddala powództwo w zakresie żądania zasądzenia odsetek ustawowych od kwoty 38.434,50 zł za dzień 25 marca 2009 roku i od kwoty 21.681 zł za okres od 25 marca 2009 roku do dnia 14 grudnia 2009 roku;

b.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie III w ten sposób, że obniża podlegającą pobraniu od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 4.990,30 zł do kwoty 3.864 zł (trzy tysiące osiemset sześćdziesiąt cztery złote);

II.  oddala apelację powódki w całości oraz apelację pozwanego w pozostałej części;

III.  znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 535/13

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 15 stycznia 2009 roku (data wpływu) powódka E. B. wniosła o zasądzenie od pozwanego R. B. kwoty 80.000 zł
z ustawowymi odsetkami od dnia ogłoszenia wyroku do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiącej jej własność za okres 20 miesięcy, poczynając od czerwca 2007 roku. Powódka wniosła nadto o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu. Powódka podała, iż żądana przez nią kwota została ustalona w oparciu o średnie ceny czynszów lokali użytkowych, tj. 4.000 zł miesięcznie x 20 miesięcy, liczone od czerwca 2007 roku (od uprawomocnienia się wyroku o rozwód), co daje łącznie kwotę 80.000 zł.

Ostateczne żądanie zostało sformułowane w piśmie procesowym noszącym datę 15 grudnia 2009 roku, złożonym na rozprawie w dniu 14 grudnia 2009 roku,
w którym powódka rozszerzyła powództwo, wnosząc o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kwoty 124.000 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 80.000 zł od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty oraz od kwoty 44.000 zł od dnia 15 grudnia 2009 roku do dnia zapłaty. Swoje stanowisko uzasadniła tym, iż pozwany nadal korzysta z jej nieruchomości i nie uiszcza z tego tytułu żadnego wynagrodzenia (k. 105, 100-101).

Pozwany R. B. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz
o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 23 maja 2013 roku Sąd Okręgowy w Lublinie:

I.  zasądził od pozwanego R. B. na rzecz powódki E. B. kwotę 76.343,40 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 marca 2009 roku
do dnia zapłaty;

II.  oddalił powództwo w pozostałej części;

III.  nakazał pobrać od R. B. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Lublinie kwotę 4.990,30 zł tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych;

IV.  przejął na rachunek Skarbu Państwa pozostałe nieuiszczone koszty sądowe;

V.  zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy wskazał na następujące ustalenia
i motywy rozstrzygnięcia.

Powódka E. B. i pozwany R. B. byli małżeństwem od
22 sierpnia 1981 roku. W trakcie trwania małżeństwa nie zawierali umów majątkowych małżeńskich. W dniu 24 marca 1986 roku matka powódki E. D. darowała powódce działkę nr (...) o powierzchni 0,9 ha, położoną we wsi T., ujawnioną w księdze wieczystej Kw nr (...). Umową darowizny
z dnia 27 lutego 1991 roku J. D. i E. D. darowali gospodarstwo rolne na rzecz swoich dzieci, w tym między innymi na rzecz córki E. B. działki nr (...). W dniu 24 kwietnia 1996 roku A. D. i I. D. darowali powódce nieruchomość położoną w T., stanowiącą działkę gruntu ornego nr (...)o powierzchni 0,15 ha, objętą księgą wieczystą Kw nr (...). Na nieruchomości usytuowanej w miejscowości T. nr (...), będącej własnością powódki, dla której obecnie Sąd Rejonowy
wL. prowadzi księgę wieczystą nr (...), małżonkowie B. wybudowali dom mieszkalny, budynek gospodarczy oraz halę produkcyjną. Budynek usługowo-mieszkalny zlokalizowany został na działce nr (...), a budynek mieszkalny na działce nr (...). W budynku usługowo-mieszkalnym na pierwszej kondygnacji znajdują się garaże i biuro, na drugiej mieszkanie. Do budynku doprowadzony jest prąd budowlany. Do marca 2011 roku budynek był użytkowany bez zgłoszenia do użytkowania. Umowy o dostawę wody do nieruchomości zawierał
pozwany. Uiszczał on również pozostałe opłaty za media. Powódka opłacała podatek od nieruchomości. Wyrokiem Sądu Okręgowego w L.z dnia 14 lutego 2007 roku w sprawie sygn. akt (...) orzeczono rozwiązanie małżeństwa R. B. i E. B. przez rozwód, z wyłącznej winy R. B..
W styczniu 2008 roku powódka wyprowadziła się ostatecznie, z będącej jej własnością nieruchomości i zamieszkała u swojego brata A. D.. Od czerwca 2007 roku pozwany uniemożliwił powódce dostęp do budynków gospodarczych. Na nieruchomości pozostał R. B. wraz z synem, zamieszkując na pierwszej kondygnacji budynku gospodarczego, prowadząc tam jednocześnie działalność gospodarczą w postaci zakładu stolarskiego. Syn stron K. B. zajmował górną kondygnację budynku. Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2007 roku w sprawie II C 19/07 Sąd Rejonowy w L. oddalił powództwo R. B. przeciwko E. B. o uzgodnienie treści księgi wieczystej
z rzeczywistym stanem prawnym. We wniosku z dnia 1 września 2008 roku R. B. zwrócił się do Sądu Rejonowego w L. o ustalenie, że w skład majątku wspólnego jego i jego byłej żony wchodzą nakłady na budowę domu mieszkalnego, budynku gospodarczego oraz hali stolarni, wzniesionych na stanowiącej własność E. B. nieruchomości położonej w T. nr (...). Na skutek tego wniosku toczy się sprawa o podział majątku wspólnego stron (sygn. akt I Ns (...)). Wyrokiem Sądu Rejonowego wL. z dnia 24 lipca 2009 roku w sprawie
II C 110/08 nakazano R. B. opróżnienie budynku gospodarczego składającego się z hali o powierzchni 3000 m ^{( 2)} oraz przyległych do niej pomieszczeń socjalnych, znajdujących się na parterze budynku posadowionego na nieruchomości położonej w T. nr (...), dla której Sąd Rejonowy w L. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) wraz ze swoimi rzeczami i wydanie tego budynku E. B.. Z końcem sierpnia 2010 roku pozwany opuścił przedmiotową nieruchomość. Do tego czasu powódka nie miała dostępu do części biurowej omawianego budynku, garażu oraz hali produkcyjnej. Korzystała z pozostałej części nieruchomości. W dniu 20 września 2010 roku powódka zawarła umowę
o zaopatrzenie nieruchomości w wodę, a w dniu 27 października 2010 roku umowę sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji.

Biegły J. O. w dopuszczonej w niniejszej sprawie opinii określił wysokość opłaty za korzystanie z części nieruchomości zabudowanej obiektem
o funkcji usługowo-mieszkalnej na kwotę: 2.100 zł miesięcznie za część usługową oraz 900 zł miesięcznie za część mieszkalną. Łącznie wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości zabudowanej budynkiem usługowo-mieszkalnym za okres od czerwca 2007 roku do dnia wydania postanowienia
o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego, czyli do dnia 12 lipca 2010 roku, biegły J. O. oszacował na kwotę 114.000 zł.

Kolejny biegły J. C. wskazał, że czynsz jaki można byłoby uzyskać wynajmując pomieszczenia znajdujące się w budynku gospodarczym położonym
w T. (...) wraz z „placem” wokół budynku, z rozbiciem na czynsz możliwy do uzyskania z pomieszczeń wykorzystywanych jako pomieszczenia mieszkalne
i z pozostałych pomieszczeń za okres od czerwca 2007 roku do 8 października 2010 roku (data sporządzenia opinii przez biegłego J. O.) wynosi dla powierzchni mieszkalnej (91,89 m ²) - 37.760 zł, w tym miesięcznie 944 zł (za m ² - 10,27 zł miesięcznie), dla powierzchni usługowej (391,83 m ²) - 78.840 zł, w tym miesięcznie 1.971 zł (za m ² - 5,03 zł miesięcznie). Biegły J. C. wskazał, że w procesie wyceny nie uwzględnił faktu, iż budynek w omawianym okresie nie był zgłoszony do użytkowania, bowiem brak jest danych rynkowych na temat wpływu faktu niezgłoszenia budynku do użytkowania na wartość rynkową czynszu najmu. Biegły J. C. zauważył, iż fakt niezgłoszenia zakończenia budowy nie uniemożliwia fizycznego użytkowania budynku (w tym jego wynajmu), jednak
w takich wypadkach właściciel musi się liczyć z koniecznością poniesienia kary finansowej w przypadku stwierdzenia powyższego przez organ nadzoru budowlanego. Zaznaczył, że w takich wypadkach ryzyko z tym związane obciąża właściciela nieruchomości, a nie ewentualnego najemcę.

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów
z dokumentów wymienionych w uzasadnieniu, zeznań stron oraz świadków, a także opinii biegłych J. O. i J. C.. Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne dowody z dokumentów oraz zeznań świadków S. B., K. B., K. K. oraz A. D.. Sąd Okręgowy zaznaczył, że wprawdzie widocznym było, iż świadkowie jako osoby spokrewnione ze stronami w swoich wypowiedziach bywali stronniczy, jednak w istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okolicznościach ich zeznania były zgodne i wzajemnie się uzupełniały. Zeznania świadków korelują również z zeznaniami powódki
i pozwanego, którzy również nie kwestionowali wskazanej przez K. K. okoliczności, że wyłącznie pozwany miał w omawianym okresie dostęp do części biurowej, garażu i hali produkcyjnej. Dlatego też Sąd Okręgowy w tej części uznał za wiarygodne zeznania stron. Wprawdzie w ich wypowiedziach znalazło się szereg rozbieżności, ale nie dotyczyły one okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

W ramach kontroli merytorycznej i formalnej opinii biegłych J. O.
i J. C. Sąd Okręgowy nie dopatrzył się nieprawidłowości pozwalających na odebranie złożonym opiniom przymiotu pełnowartościowego źródła dowodowego. Biegli wskazali wszelkie przesłanki przyjętego rozumowania, przedstawili także jego tok. Wnioski płynące z opinii przedstawione są klarownie
i logicznie wynikają z przyjętych podstaw i wzajemnie się uzupełniają. Sąd Okręgowy nie dopatrzył się błędów logicznych, niezgodności z życiowym doświadczeniem bądź też niespójności z pozostałym materiałem dowodowym.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo była zasadne częściowo. Powódka dochodziła od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie
z nieruchomości położonej w T. nr (...) stanowiącej jej własność. W okresie od czerwca 2007 roku do 31 sierpnia 2010 roku pozwany użytkował część gospodarczą budynku, garaże oraz warsztat położone na tej nieruchomości, uniemożliwiając dostęp do tych pomieszczeń powódce. Podstawę prawną roszczenia stanowi art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c. Roszczenie właściciela o wynagrodzenie
za korzystanie z rzeczy przysługuje m.in. przeciwko posiadaczowi w złej wierze (art. 225 k.c.). Od dnia 1 czerwca 2007 roku, czyli od uprawomocnienia się wyroku rozwiązującego małżeństwo stron, pozwany nie był uprawniony do korzystania
z wymienionych pomieszczeń znajdujących się w budynku gospodarczym. Pozwany korzystał z tych pomieszczeń bez żadnego tytułu prawnego, jako posiadacz w złej wierze i opuścił nieruchomość dopiero z końcem sierpnia 2010 roku. Pozwany faktycznie w tym czasie władał rzeczą, bowiem przez cały ten okres uiszczał opłaty za media i prowadził w tym miejscu zakład stolarski. Pozwany w swoich zeznaniach nie kwestionował okoliczności, że część biurową omawianego budynku, garaż oraz halę produkcyjną zajmował do czasu eksmisji w 2010 roku. Przyznał również, że korzystał także z „podwórka”, którym dojeżdżał do budynku. W tym zakresie jego zeznania korelują z zeznaniami powódki, która podała, że pozwany w tym czasie nie przechowywał swoich rzeczy w części mieszkalnej budynku, zajmował jedynie część biurową oraz garaż. Okoliczność zamieszkiwania do września 2010 roku na drugiej kondygnacji budynku przez syna stron nie mogła być podstawą do zasądzenia na rzecz powódki od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z tej części budynku, ponieważ pozwany nie uniemożliwił powódce korzystania z tej części nieruchomości. Sąd Okręgowy uznał, że powódka zasadnie dochodziła od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie jedynie
z powierzchni usługowej wraz z „placem” wokół budynku. Sąd Okręgowy podniósł, że przy rozstrzygnięciu sprawy nie odegrała istotnej roli, podnoszona przez pozwanego okoliczność, że w okresie objętym pozwem budynek nie był zgłoszony do użytkowania. Fakt niezgłoszenia zakończenia budowy nie uniemożliwia fizycznego użytkowania budynku, w tym jego wynajmu. W takich wypadkach właściciel musi się jednak liczyć z koniecznością poniesienia kary finansowej
w przypadku stwierdzenia takiego faktu przez organ nadzoru budowlanego. Ryzyko z tym związane obciąża właściciela nieruchomości, a nie ewentualnego najemcę. Sąd Okręgowy dodał ubocznie, że sam fakt prowadzenia w omawianym okresie przez pozwanego na nieruchomości zakładu stolarskiego jest najlepszym dowodem na to, że istniała możliwość wynajęcia przedmiotowego obiektu przez powódkę, chociażby do prowadzenia takiej działalności. W ocenie Sądu Okręgowego niezasadne było odwoływanie się przez pozwanego do stanowiska Sądu Najwyższego, zajętego w orzeczeniu z dnia 18 czerwca 2004 roku, II CK 359/03, ponieważ w przywołanej sprawie profesjonalny pełnomocnik powódki odmiennie niż w niniejszej sprawie, żądał „odszkodowania” za bezumowne korzystanie
z nieruchomości, a na uzasadnienie żądania zapłaty przytaczał okoliczności wskazujące na powstanie szkody.

Sąd Okręgowy podniósł następnie, że wynagrodzenie należne właścicielowi obejmuje cały okres, przez który posiadacz korzystał z rzeczy i nie stanowi świadczenia okresowego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że wysokość należnego właścicielowi (użytkownikowi wieczystemu) wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego rzeczy powinno się ustalać według stawek cen rynkowych. Podstawą ustalenia wynagrodzenia za korzystanie z cudzej nieruchomości powinna być kwota, jaką posiadacz musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie. Wynagrodzenie za korzystanie
z rzeczy obejmuje to wszystko, co właściciel uzyskałby, gdyby ją wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania na podstawie innego stosunku prawnego.

Ustalając wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanego z pomieszczeń budynku gospodarczego powódki Sąd Okręgowy oparł się na opinii biegłego J. C., ponieważ była ona aktualniejsza i miała na względzie dotychczas postawione zarzuty stron do opinii biegłego J. O.. J. C. ustalił czynsz, jaki można byłoby uzyskać wynajmując pomieszczenia znajdujące się w budynku gospodarczym położonym w T. nr (...) z rozbiciem na czynsz możliwy do uzyskania z pomieszczeń wykorzystywanych jako pomieszczenia mieszkalne oraz czynsz możliwy do uzyskania z części usługowej wraz z placem wokół budynku. Biegły J. C. przeanalizował kształtowanie się rynkowych stawek czynszu w latach 2007-2011 za wynajem nieruchomości
z zabudową produkcyjno-magazynową oraz mieszkaniową na obrzeżach L. oraz terenach gmin podlubelskich, ze szczególnym uwzględnieniem gminy W.. Biegły uwzględnił również cechy rynkowe budynku, czyli położenie w sąsiedztwie drogi krajowej, nieutwardzony dojazd do hali, słabe wyposażenie hali w instalacje, zasilanie prądem „budowlanym”, prowizoryczną instalację elektryczną oraz brak instalacji centralnego ogrzewania (ogrzewanie „trociniakiem”). Sąd Okręgowy opierając się na wyliczeniach biegłego J. C. uznał, iż powódce należy się za bezumowne korzystanie przez pozwanego z pomieszczeń budynku gospodarczego za okres od dnia 1 czerwca 2007 roku do dnia 31 sierpnia 2010 roku wynagrodzenie w kwocie 76.343,40 zł. Sąd Okręgowy przyjął, iż miesięczna stawka za najem powierzchni użytkowej wraz z placem wokół budynku wynosi 1.971 zł
i obejmuje okres od 1 czerwca 2007 roku (od uprawomocnienia się wyroku
o rozwiązaniu małżeństwa stron) do 31 sierpnia 2010 roku (do czasu opuszczenia nieruchomości przez pozwanego). Sąd Okręgowy podniósł, że przy ustaleniu wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie uwzględnił poczynionych przez pozwanego nakładów na nieruchomość, gdyż są one przedmiotem postępowania w sprawie o podział majątku wspólnego stron. Kwota wynagrodzenia nie została również pomniejszona o uiszczane przez pozwanego opłaty za media, ponieważ w przypadku najmu budynku obowiązek ich uiszczania spoczywałby na najemcy. Wobec powyższego Sąd Okręgowy oddalił powództwo
w pozostałej części.

Orzeczenie w przedmiocie odsetek Sąd Okręgowy uzasadnił treścią art. 455 k.c. i 481 k.c.

O kosztach procesu w punkcie II wyroku Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy w punkcie III wyroku nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od pozwanego kwotę 4.990,30 zł tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych, od których to powódka była zwolniona, a która to kwota została tymczasowo wyłożona z sum budżetowych Skarbu Państwa. Na powyższą kwotę składa się część nieuiszczonej opłaty od pozwu (6.200 zł x 62%) oraz część wydatków poniesionych na opinie biegłych (1.848,87 zł x 62%).

Apelacje od powyższego wyroku wniosły obie strony.

Powódka zaskarżyła wyrok w zakresie rozstrzygnięć zawartych w punktach
II i V, zarzucając rażące naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na treść wyroku, a mianowicie:

1. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez rozważenie zebranego materiału dowodowego
w sposób niewszechstronny z obrazą zasad logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego, a polegające na:

- ustaleniu wartości czynszu najmu powierzchni użytkowych w wysokościach znacznie zaniżonych w porównaniu z cenami rynkowymi w tym stosowanymi lokalnie, jak również pominięciu wyliczeń z opinii biegłego J. O. mimo, iż Sąd uznał ją za pełnowartościowe źródło dowodu, a także pominięcie powołanych
w opinii J. C. przeciętnych cen najmów pomieszczeń użytkowych stosowanych na rynku lokalnym, a określonych na poziomie od 9-12 zł/m ²;

- przyjęciu wbrew zebranemu w sprawie materiałowi dowodowemu, iż pozwany nie wyzuł powódki z posiadania części mieszalnej położonej na piętrze budynku gospodarczego, w sytuacji gdy z zeznań stron oraz świadków wynika w sposób jednoznaczny, że powódka nie korzystała i nie mogła korzystać z części mieszkalnej budynku z uwagi na fakt przebywania na nieruchomości pozwanego, który stosował wobec powódki przemoc fizyczną i psychiczną i za to został skazany prawomocnym wyrokiem;

- przyjęciu, iż pozwany opuścił nieruchomość powódki z końcem sierpnia 2010 roku, podczas gdy pozwany opuścił nieruchomość w dniu 22 września 2010 roku;

2. art. 98 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy pozwany przegrał proces.

Powołując się na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 124.000 zł
z ustawowymi odsetkami od kwoty 80.000 zł od dnia 25 marca 2009 roku do dnia zapłaty i od kwoty 44.000 zł od dnia 15 grudnia 2009 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi pierwszej Instancji do ponownego rozpoznania.

Pozwany zaskarżył wyrok w punktach I i III, zarzucając naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nierozważenie w sposób wszechstronny zebranego w sprawie materiału dowodowego, poczynienie ustaleń faktycznych w oderwaniu od zebranego w sprawie materiału dowodowego, zasad logiki i doświadczenia życiowego, poprzez:

- przyjęcie, iż zasadne jest żądanie powódki o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z powierzchni usługowej
i placu wokół budynku w sytuacji, w której z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż jedynym pomieszczeniem, które pozostawało zamknięte tak, iż powódka nie mogła z niego korzystać, był warsztat stolarski, zaś
ze wszystkich pozostałych - pomieszczeń biurowych, garażu, placu wokół budynku korzystała powódka, wspólny syn stron, wspólna córka stron, a zatem nie korzystał z nich pozwany z wyłączeniem innych osób;

- przyjęcie, iż zasadne jest żądanie powódki o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w sytuacji, w której powódka nie wykazała w żaden sposób, iż miała możliwość wynajęcia komukolwiek tejże nieruchomości za określoną kwotę czynszu zważywszy na fakt, iż zawarcie umowy cywilnoprawnej najmu lokalu użytkowego jest niedopuszczalne - wbrew twierdzeniom Sądu - wobec jego nieoddania do użytkowania, albowiem opinia biegłego stwierdza abstrakcyjne kwoty czynszu obowiązujące na danym terenie, a nie kwotę wynagrodzenia, którą otrzymywałaby powódka od określonej konkretnie osoby za wynajmowanie pomieszczeń;

- bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostaje okoliczność, iż budynek posadowiony na nieruchomości powódki nie był zgłoszony do użytkowania w sytuacji, w której obiekt, który nie jest oddany do użytkowania, nie może być przedmiotem umowy cywilnoprawnej wynajmu pomieszczeń, w szczególności przeznaczonych na pobyt ludzi, jak również powódka w tym stanie rzeczy nie znalazłaby osób chętnych do wynajęcia budynku za ustaloną przez biegłych kwotę czynszu, przy dodatkowym założeniu, że najemca musiałby uiszczać opłaty za prąd według stawek budowlanych - co ma podstawowe znacznie dla rozstrzygnięcia;

- pominięcie w sprawie niniejszej argumentacji pozwanego, iż poczynił on nakłady na przedmiotową nieruchomość, które są przedmiotem rozważań Sądu w toku postępowania o podział majątku w sytuacji, w której pozwany wydatkował własne środki na wybudowanie budynku, z którego korzystał, a zatem uwzględnienie powództwa spowoduje, iż pozwany będzie zmuszony zapłacić za to, co sam zbudował;

- pominięcie okoliczności, iż powódka nigdy nie miałaby możliwości wynajmowania budynków na nieruchomości i uzyskiwania z tego tytułu czynszu, ponieważ przedmiotowy budynek wznoszony był na potrzeby prowadzonej działalności pozwanego, do niej dostosowany, ze wszystkich budynków, placu i pomieszczeń
- za wyjątkiem warsztatu stolarskiego - korzystała powódka, pozwany oraz ich wspólne dzieci - a zatem żądanie powódki jako bezzasadne podlega oddaleniu
w całości.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, obciążenie powódki kosztami sądowymi i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje: apelacja powódki nie jest zasadna. Apelacja pozwanego jest zasadna częściowo.

Zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. podniesione w obu apelacjach nie zasługują na uwzględnienie.

Przepis art. 233 § 1 k.p.c. dotyczy oceny dowodów i stanowi, że sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W orzecznictwie wskazano,
iż jego naruszenie może polegać na błędnym uznaniu, że przeprowadzony w sprawie dowód ma moc dowodową i jest wiarygodny albo że nie ma mocy dowodowej lub nie jest wiarygodny. Jednocześnie przyjęto, że prawidłowe postawienie tego zarzutu wymaga wskazania przez skarżącego konkretnych zasad lub przepisów, które naruszył sąd przy ocenie poszczególnych, określonych dowodów (wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2004 roku, V CK 398/03, LEX nr 174215, wyrok SN z dnia 13 października 2004 roku, III CK 245/04, LEX nr 174185).

Powódka i pozwany stawiając zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wskazali, które konkretne dowody - ich zdaniem - zostały ocenione wadliwie
i z jakich przyczyn taka ocena jest niewłaściwa w świetle zasad określonych w tym przepisie. Przypomnieć należy, że Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne w całości dowody z dokumentów, zeznań wszystkich świadków oraz stron (we wskazanym zakresie), które stanowiły podstawę do dokonania ustaleń faktycznych. Sąd Okręgowy podzielił także w całości opinie biegłych J. O. i J. C.. Z obu apelacji wynika, że pomimo postawienia zarzutów naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., apelujący nie kwestionowali takiej oceny dowodów
z dokumentów, osobowych oraz opinii biegłych. Powódka w apelacji nie zgadzała się z ustaleniem wysokości czynszu najmu przyjętej do określenia należnego jej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości. Powódka kwestionowała również wnioski Sądu Okręgowego, który uznał, że należne jej wynagrodzenie powinno dotyczyć jedynie korzystania z części gospodarczej budynku w okresie od 1 czerwca 2007 roku do końca 31 sierpnia 2010 roku. Według twierdzeń powódki należy się jej także wynagrodzenie za bezumowne korzystanie
z części mieszkalnej budynku, ponieważ pozwany – według jej twierdzeń – „wyzuł ją z posiadania z tej części budynku poprzez stosowanie przemocy fizycznej
i psychicznej”. Z kolei analiza zarzutów podniesionych w apelacji pozwanego świadczy o tym, że apelujący nie zgadzał się z ustaleniami Sądu Okręgowego, że posiadał cześć gospodarczą budynku wraz z placem. Pozwany podnosił bowiem, że miał w swoim posiadaniu jedynie warsztat stolarski. W ramach pozostałych zarzutów pozwany kwestionował ocenę prawną ustaleń faktycznych dokonaną przez Sąd Okręgowego, nie zgadzając się generalnie z wnioskami, że jest zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości powódki. Tak zarzuty podniesione w apelacji powódki jak i pozwanego nie mogą świadczyć
o naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. Należy je poddać ocenie pod kątem dokonania wadliwych ustaleń faktycznych lub też naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c.).

Zarzuty dotyczącego dokonania wadliwych ustaleń faktycznych są nieuzasadnione.

Sąd Okręgowy ustalił prawidłowy stan faktyczny, który Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własny. W szczególności prawidłowe są ustalenia Sądu Okręgowego dotyczące tego, w jakim zakresie pozwany posiadał nieruchomość powódki. Z zeznań świadków S. B. (k.170v-171), K. B. (k.171), K. K. (k.176v-177), A. D. (k.177) oraz stron (k.604v-605) wynika, że od czerwca 2007 roku pozwany posiadał część pomieszczeń położonych na pierwszej kondygnacji budynku gospodarczego,
tj. halę produkcyjną, pomieszczenia socjalne, garaże. Pozwany korzystał także
z placu przed tym budynkiem. Z wymienionych dowodów osobowych wynika jednoznacznie, że pomieszczenia mieszkalne na drugiej kondygnacji tego budynku zajmował syn stron K. B.. Nie można podzielić także twierdzeń pozwanego dotyczących zakresu korzystania przez powódkę z nieruchomości. Okoliczność, że powódka posiadała klucze do części pomieszczeń na parterze nie świadczy o tym, że korzystała z nich lub mogła z nich korzystać. Wymienione dowody z zeznań świadków jednoznacznie przesadzają o tym, że to pozwany,
z wyłączeniem powódki korzystał z pomieszczeń na pierwszej kondygnacji budynku gospodarczego. Wobec tego zarzuty apelacji pozwanego dotyczące wadliwych ustaleń faktycznych należy ocenić jako całkowicie chybione.

Odnosząc się do zarzutów apelacji powódki podnieść należy, że z zeznań powódki i pozwanego wynika również, że pozwany oraz syn stron K. B. opuścili zajmowane przez nich pomieszczenia we wrześniu 2010 roku. Strony nie wskazały jednak konkretnej daty opuszczenia przez pozwanego nieruchomości. Powódka zeznała, że „pozwany prowadził działalność do września 2010 roku, potem się wyprowadził i oddał budynki do jej dyspozycji” (k.604v). Dopiero w apelacji powódki podała dokładną datę opuszczenia przez pozwanego nieruchomości
- 22 września 2010 roku. Mając na uwadze treść zeznań wymienionych wyżej świadków oraz stron nie można podzielić twierdzeń powódki, że pozwany „wyzuł ją
z posiadania części mieszkalnej położonej na piętrze budynku gospodarczego”. Wskazane wyżej dowody pozwalają na ustalenie, że na piętrze budynku mieszkał syn stron K. B.. Powódka wprawdzie zeznała, że pozwany w kuchni na piętrze budynku czasami robił sobie kawę, nie świadczy to jednak o posiadaniu przez niego tej części budynku, skoro na stałe mieszkał tam K. B.. Powódka zeznała również, że pozwany nie trzymał w tych pomieszczeniach swoich rzeczy. Twierdzenia powódki podniesione po raz pierwszy w apelacji o stosowaniu wobec niej przez pozwanego przemocy fizycznej i psychicznej nie zostały udowodnione. Takim dowodem nie może być wyrok rozwodowy, ponieważ z jego treści wynika jedynie, że małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód z winy R. B.. Powódka dopiero w apelacji po raz pierwszy powołała się na twierdzenia o stosowaniu wobec niej przemocy oraz na wyrok karny skazujący (który nie został złożony). Powódka nie udowodniła zatem twierdzenia, że nie mogła zamieszkiwać na swojej nieruchomości w obawie przed pozwanym. Twierdzenie to nie tylko jest nie udowodnione, ale pomija także istotną okoliczność faktyczną, że część mieszkalną zajmował wyłącznie K. B..

Zarzuty dotyczące naruszenia przepisów prawa materialnego nie zasługują na uwzględnienie.

Powódka dochodziła wynagrodzenia za bezumowne korzystanie
z nieruchomości stanowiącej jej własność na podstawie art. 224 § 2 k.c. w związku z art. 225 k.c. Powódka wyraźnie powołała się na taką podstawę prawną swojego roszczenia już w pozwie. Powołała się jednocześnie na okoliczności faktyczne uzasadniające powoływaną podstawę prawną.

W orzecznictwie podkreśla się, że wybierając podstawę prawną powód zakreśla nie tylko granice okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, ale nadto zakreśla granice obrony pozwanego, albowiem pozwany podejmuje tę obronę w takim zakresie jaki wynika nie tylko z faktów, ale i ze wskazanego przepisu (por. wyroki SN z dnia 2 grudnia 2011 roku, III CSK 136/11, LEX nr 1131125, z dnia 23 lutego 1999 roku, I CKN 252/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 152).

Przepisy art. 224 k.c. i art. 225 k.c. powołane przez powódkę regulują uzupełniające roszczenia właściciela rzeczy przeciwko posiadaczowi. Samoistne posiadanie cudzej rzeczy jest wyłącznym źródłem i jedyną przyczyną tych roszczeń (por. S. Rudnicki w: Komentarz do kodeksu cywilnego, Księga druga, Własność
i inne prawa rzeczowe, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1998, s. 264).

Jak już wyżej podniesiono Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że pozwany był posiadaczem pomieszczeń położonych na pierwszej kondygnacji budynku gospodarczego, nie był zaś posiadaczem części mieszkalnej tego budynku (ich posiadaczem był K. B.). W tej sytuacji Sąd Okręgowy, nie dopuszczając się naruszenia art. 224 § 2 k.c. oraz art. 225 k.c., zasądził wynagrodzenie za bezumowne posiadanie części nieruchomości powódki obejmującej pomieszczenia na pierwszej kondygnacji budynku gospodarczego wraz placem przed budynkiem, zaś nie uwzględnił roszczenia w zakresie części mieszkalnej. Podnoszone przez powódkę okoliczności, że nie korzystała i nie mogła korzystać z części mieszkalnej budynku z punktu widzenia art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c. nie mają znaczenia i nie mogą prowadzić do uwzględnienia powództwa opartego na wskazanej podstawie prawnej, skoro wymienione przepisy wiążą roszczenia właściciela rzeczy
z posiadaniem jego rzeczy przez posiadacza. Pozwany nie był posiadaczem części mieszkalnej budynku. Podkreślić należy, powódka nie domagała się naprawienia szkody za pozbawienie jej posiadania części mieszkalnej budynku gospodarczego, co wynika jasno z podstaw faktycznej i prawnej powołanych w pozwie.

Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że pozwany był posiadaczem w złej wierze części nieruchomości stanowiącej własność powódki, w zakresie pomieszczeń znajdujących się na pierwszej kondygnacji budynku gospodarczego i placu przed budynkiem. Przyjęty przez Sąd Okręgowy sposób ustalenia wynagrodzenia należnego na postawie art. 224 i 225 k.c. - wbrew zarzutom apelacji powódki
i pozwanego - jest prawidłowy i opiera się na ukształtowanej jednolicie linii orzecznictwa.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, a także poglądami doktryny, adresat roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, ma obowiązek uiścić właścicielowi nieruchomości taką, co do zasady, kwotę, jaką musiałby zapłacić, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie. Wysokość wynagrodzenia, o którym mowa w art. 224 § 2 k.c., powinna zatem odpowiadać stawkom za korzystanie z rzeczy określonego rodzaju, biorąc pod uwagę ceny występujące na rynku (zob. np. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 1984 roku, III CZP 20/84, OSNCP 1984, Nr 12, poz. 209, uchwałę SN
z dnia 17 czerwca 2005 roku, III CZP 29/05, OSNC 2006/4/64 oraz wyroki SN z dnia 4 lipca 2012 roku, I CSK 641/11, LEX nr 1218577, z dnia 6 października 2006 roku,
V CSK 192/06 LEX nr 327963, z dnia 15 kwietnia 2004 roku,, IV CK 273/03, LEX nr 183707). Wobec sporu stron także co do wysokości wynagrodzenia, adekwatnym dowodem do wykazania tej wielkości była opinia biegłego, jako że ustalenie rynkowej stawki czynszu najmu albo dzierżawy wymaga wiedzy specjalnej
w rozumieniu art. 278 k.p.c. Nie ma racji pozwany podnosząc w apelacji, że:
1) powódka powinna wykazać, że miała możliwość wynajęcia swojej nieruchomości za określoną kwotę czynszu, 2) zawarcie umowy najmu jest niedopuszczalne
z uwagi na brak oddania budynku do użytkowania, 3) powódka nigdy nie miałaby możliwości wynajęcia budynku, gdyż był on wznoszony na potrzeby prowadzonej przez pozwanego działalności. Jak już wyżej wspomniano samoistne posiadanie rzeczy jest wyłącznym źródłem powstania roszczeń właściciela. Wystarczającym było zatem, że powódka udowodniła fakt posiadania przez pozwanego części jej nieruchomości. Powódka dochodząc roszczenia opartego na art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c. nie musiała wykazywać, że miała realną możliwość wynajęcia nieruchomości za określoną stawkę. Kwestia braku oddania budynku do użytkowania została wyjaśniona przez obu biegłych. Biegli wyliczyli wysokość czynszu, jaki mogłaby uzyskać powódka, gdyby pomieszczenia na pierwszej kondygnacji budynku gospodarczego objęte byłyby umową najmu, uwzględniając
w tym także wymienioną w tym miejscu okoliczność. Według obu biegłych okoliczność braku oddania budynku do użytkowania nie wyłączała możliwości jego fizycznego użytkowania i wynajęcia. Wbrew zarzutom apelacji pozwanego Sąd Okręgowy trafnie także nie uwzględnił poczynionych przez pozwanego nakładów na nieruchomość, gdyż są one sporne co do ich zakresu i wysokości, zostały poczynione nie tylko na pomieszczenia znajdujące się na pierwszej kondygnacji budynku gospodarczego, ale także dotyczą innych pomieszczeń i budynków oraz są przedmiotem postępowania w sprawie o podział majątku wspólnego stron.

Wbrew zarzutom apelacji powódki Sąd Okręgowy określając wysokość wynagrodzenia należnego powódce trafnie oparł się na opinii biegłego J. C.. Podnieść w tym miejscu należy, że stawki czynszu za pomieszczenia użytkowe określone przez biegłych J. O. i J. C. były na porównywalnym poziomie. Biegły J. O. określił tę stawkę na kwotę 2.100 zł miesięcznie, zaś biegły J. C. na kwotę 1.971 zł miesięcznie. Różnica dotyczyła tylko kilku procent. Nie można podzielić zarzutów apelacji powódki, że przyjęte przez obu biegłych wartości do wyliczeń zostały oszacowane poniżej średniej stawki czynszu. Biegli szczegółowo odnieśli się do zastrzeżeń zgłoszonych przez obie strony w toku postępowania przed Sądem Okręgowym. Zastrzeżenia te
w świetle uzupełniających opinii okazały się bezpodstawne. W szczególności biegły J. C. odniósł się do zarzutów powódki dotyczących nieuwzględnienia stawek czynszu lokali znajdujących się w posiadaniu (...)
w W., wyjaśniając, że nie udostępniono mu materiału porównawczego (k. 362v), jednocześnie wyjaśnił, że ze względu na wyposażenie budynku przyjął stawkę najniższą (k. 362v). Brak jest podstaw do zakwestionowania obu opinii biegłych, którzy przyjęli stawkę czynszu za pomieszczenia użytkowe na porównywalnym poziomie. Sąd Okręgowy prawidłowo oparł się na wyliczeniach biegłego J. C., gdyż uzasadnione było przyjęcie najniższej stawki czynszu z uwagi na słabe wyposażenie budynku gospodarczego (zasilanie prądem budowlanym, prowizoryczną instalację elektryczną, brak centralnego ogrzewania), a także brak dopełnienia formalności zgłoszenia budynku do użytkowania.

Art. 321 § 1 k.p.c., określając granice wyrokowania, wskazuje, że nie można wyrokować co do rzeczy, która nie była przedmiotem żądania, czyli zasądzić coś innego niż strona żądała. Żądanie powództwa określa nie tylko jego przedmiot, lecz również jego podstawa faktyczna.

Powódka w pozwie żądała wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości za okres 20 miesięcy, licząc od czerwca 2007 roku. Okres
20 miesięcy liczony od czerwca 2007 roku upływał z końcem lutego 2009 roku, podczas gdy pozew został wniesiony w dniu 15 stycznia 2009 roku. Zatem okres objęty żądaniem obejmował 19,5 miesiąca. W piśmie datowanym na 15 grudnia 2009 roku, złożonym na rozprawie w dniu 14 grudnia 2009 roku, powódka rozszerzając żądanie zapłaty do kwoty 124.000 zł, nie wskazała wyraźnie jakiego okresu dotyczy zmiana powództwa, podniosła natomiast w uzasadnieniu pisma, że pozwany nadal korzysta z jej nieruchomości i nie uiszcza z tego tytułu żadnego wynagrodzenia. Należy więc przyjąć, że powódka objęła rozszerzonym żądaniem okres od 16 stycznia 2009 roku (od dnia następnego po wniesieniu pozwu) do dnia złożenia pisma, czyli do dnia 14 grudnia 2009 roku, czyli okres 11 miesięcy.

Sąd Okręgowy zasadzając kwotę 76.343,40 zł wskazał, że obejmuje ona wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z części nieruchomości powódki za okres od 1 czerwca 2007 roku do 31 sierpnia 2010 roku. Tymczasem - jak wyżej podniesiono - powódka żądała wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości za okres od czerwca 2007 roku do 14 grudnia 2009 roku, a wskazana podstawa faktyczna jest wiążąca dla sądów orzekających w niniejszej sprawie. Sąd Okręgowy zasądził więc wynagrodzenie za okres nieobjęty żądaniem tj. od 15 grudnia 2009 roku do 31 sierpnia 2010 roku. Zasądzenie sumy pieniężnej, która wprawdzie mieści się w granicach kwotowych powództwa, lecz z innej postawy faktycznej, stanowi orzeczenie ponad żądanie. Sąd Okręgowy orzekł zatem ponad żądanie, ponieważ podstawą faktyczną żądania nie był objęty okres od 15 grudnia 2009 roku do 31 sierpnia 2010 roku. Żądanie zważywszy na jego podstawę faktyczną (okres od 1 czerwca 2007 roku do 14 grudnia 2009 roku) było uzasadnione co do kwoty 60.115,50 zł (od 1 czerwca 2007 roku do 14 grudnia 2009 roku - 30,5 miesiąca x 1.971 zł według stawki przyjętej przez biegłego J. C.). Z tych też względów i na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok w punkcie I ponad kwotę 60.115,50 zł i umorzył postępowanie w tym zakresie.

W obecnym stanie prawnym sąd drugiej instancji rozpoznając sprawę
w granicach zaskarżenia bierze pod uwagę z urzędu naruszenie przepisów prawa materialnego (uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 roku, III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55). Dlatego też mimo braku zarzutów naruszenia art. 455 k.c. Sąd Apelacyjny stwierdził z urzędu, że Sąd Okręgowy
z naruszeniem wymienionego przepisu orzekł o dacie wymagalności odsetek od zasądzonej kwoty należności głównej. Powódka żądała zasądzenia odsetek ustawowych od należności dochodzonej za okres od dnia 1 czerwca 2007 roku do dnia 15 stycznia 2009 roku od dnia doręczenia pozwu (czyli od dnia 25 marca 2009 roku) i za dalszy okres objęty rozszerzeniem powództwa tj. od 16 stycznia 2007 roku do 14 grudnia 2009 roku - od dnia 15 grudnia 2009 roku. Kierując się treścią art. 455 k.c. przyjąć należy, że pozwany pozostawał w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia od dnia następnego po wezwaniu go do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Pozwany pozostawał zatem w opóźnieniu w zapłacie wynagrodzenia w kwocie 38.434,50 zł (19,5 miesiąca x 1.971 zł) obejmującego okres od 1 czerwca 2007 roku do dnia 15 stycznia 2009 roku (wniesienie pozwu) od dnia następnego po doręczeniu mu odpisu pozwu, czyli od dnia 26 marca 2009 roku oraz wynagrodzenia w kwocie 21.681 zł (11 miesięcy x 1.971 zł) obejmującego okres od 16 stycznia 2009 roku do dnia 14 grudnia 2009 roku - od dnia następnego po doręczeniu odpisu pisma datowanego na 15 grudnia 2009 roku, co nastąpiło na rozprawie w dniu 14 grudnia 2009 roku, czyli od dnia 15 grudnia 2009 roku. Wobec tego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 60.115,50 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 38.434,50 zł od dnia 26 marca 2009 roku do dnia zapłaty i od kwoty 21.681 zł od dnia 15 grudnia 2009 roku do dnia zapłaty oraz oddalił powództwo w zakresie żądania zasądzenia odsetek ustawowych od kwoty 38.434,50 zł za dzień 25 marca 2009 roku i od kwoty 21.681 zł za okres od 25 marca 2009 roku do dnia 14 grudnia 2009 roku.

Na skutek częściowego uchylenia i częściowej zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie I korekcie podlegało rozstrzygnięcie o nieuiszczonych kosztach sądowych zawarte w punkcie III wyroku. Pozwany powinien zostać obciążony nieuiszczonymi kosztami sądowymi w takim zakresie, w jakim przegrał sprawę (art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
w związku z art. 100 zd. 1 k.p.c.), a więc w 48% według wyliczenia 60.115,5 zł : 124.000 zł. Wobec tego Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie III obniżając podlegającą ściągnięciu od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 4.990,30 zł do kwoty 3.864 zł (według wyliczenia 48% x 6.200 zł + 48% x 1.848,87 zł).

Z tych wszystkich względów i na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. (w zakresie,
w jakim zaskarżony wyrok został uchylony, a postępowanie umorzone), art. 386 § 1 k.p.c. (w zakresie, w jakim apelacja pozwanego została uwzględniona), art. 385 k.p.c. (w zakresie, w jakim apelacja pozwanego została oddalona w części,
a apelacja powódki została oddalona w całości) Sąd Apelacyjny orzekł jak
w punktach I i II sentencji wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny postanowił mając na uwadze wynik postępowania odwoławczego oraz art. 100 zd. 1 k.p.c.
w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Apelacja pozwanego została uwzględniona jedynie w niewielkim zakresie, powódka przegrała sprawę w postępowaniu apelacyjnym
w całości. W związku z tym Sąd Apelacyjny zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty postępowania apelacyjnego.