Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI Ua 32/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 października 2017r.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Tomasz Korzeń (spr.)

Sędziowie: SO Ewa Michalska

SO Marek Zwiernik

Protokolant: st.sekr.sądowy Aneta Symeryak

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2017 roku w Gorzowie Wielkopolskim na rozprawie

sprawy z odwołania S. W. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o zasiłek chorobowy

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 kwietnia 2017 roku, sygn. akt IV U 186/16

oddala apelację.

SSO Ewa Michalska SSO Tomasz Korzeń SSO Marek Zwiernik

VI Ua 32/17 UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 maja 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych oddział w G. ustalił brak prawa S. W. (1) do zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okresy od: 21-12-2010 do 24-12-2010; 8-12-2011 do 24-12-2011; od 17-12-2012 do 24-12-2012; od 21-08-2013 do 25-08-2013; od 3-10-2013 do 6-10-2013; od 30-10-2013 do 8-11-2013 oraz od 23-12-2013 do 31-12-2013r. Jednocześnie ZUS zobowiązał S. W. (1) do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 5.939,19 zł.

W uzasadnieniu swej decyzji organ rentowy podniósł, że w wyniku postępowania wyjaśniającego w sprawie do wypłaconych ubezpieczonemu świadczeń z ubezpieczenia społecznego ustalono, że w trakcie orzeczonej zaświadczeniami lekarskimi ZUS niezdolności do pracy z powodu choroby, ubezpieczony świadczył pracę, za wykonanie której otrzymał wynagrodzenie. Fakt ten został przez ubezpieczonego potwierdzony w sądzie na rozprawie w dniu 8-12-2015r. w sprawie o sygn. akt VI Pa 75/15.

Od powyższej decyzji S. W. (1) wniósł odwołanie podając, że nie zgadza się ze stanowiskiem organu rentowego jakoby w okresie zwolnień lekarskich świadczył on pracę. Podał, że dokumenty zabierał do domu i księgowania dokonywała jego żona L. W.. Ponadto część zwolnień lekarskich przypadała w okresie, gdy zachorował on w trakcie urlopu wypoczynkowego w związku z czym w tych okresach nie mógł on wykonywać pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie powołując się na argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Sąd rejonowy ustalił, że S. W. (1) w okresie od 1-04-2001 do 3-05-2012 i w okresie od 1-01-2009 do 31-03-2014r. był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę w Biurze (...) i w Biurze (...) w G. Zatrudniony był na stanowisku księgowego podatkowego. Do jego obowiązków pracowniczych należało księgowanie dokumentów podatników, którzy zlecali swe usługi do zatrudniającego go biura, sporządzanie deklaracji VAT, rozliczanie podatku dochodowego, sporządzanie list płac, umów o pracę, świadectw pracy, sporządzanie dokumentacji ZUS płatników, sporządzanie dokumentacji PEFRON. Był jedynym pracownikiem zajmującym się w/w sprawami.

Za okresy niezdolności do pracy trwającej od : 21-12-2010 do 24-12-2010; 8-12-2011 do 24-12-2011; od 17-12-2012 do 24-12-2012; od 21-08-2013 do 25-08-2013; od 3-10-2013 do 6-10-2013; od 30-10-2013 do 8-11-2013 oraz od 23-12-2013 do 31-12-2013r. ZUS ustalił uprawnienia i wypłacił S. W. (1) zasiłek chorobowy z funduszu chorobowego. W okresach orzeczonej niezdolności do pracy trwającej od 8-12-2011r. do 24-12-2011r. od 17-12-2012r do 24-12-2012r skarżący świadczył pracę i otrzymał za nią wynagrodzenie. Również w okresie od 21-08-2013r do 25-08-2013r. powód jednocześnie otrzymywał zasiłek chorobowy i wynagrodzenie za pracę. Brak jest dowodów na okoliczność świadczenia przez wnioskodawcę pracy w pozostałych okresach orzeczonej niezdolności do pracy wymienionych w zaskarżonej decyzji.

Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd Rejonowy w Gorzowie Wlkp. wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2017 r. w sprawie IV P 186/16 :

I.  zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż S. W. (1) ma prawo do zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okresy: od 21 grudnia 2010r. do 24 grudnia 2010r., od 3 października 2013r. do 6 października 2013r., od 30 października 2013r. do 8 listopada 2013r., od 23 grudnia 2013r. do 31 grudnia 2013r. i za w/w okresy ubezpieczony nie jest zobowiązany do zwrotu pobranego zasiłku chorobowego,

II.  w pozostałej części odwołanie oddalił i jednocześnie za okresy: od 8 grudnia 2011r. do 24 grudnia 2011r., od 17 grudnia 2012r. do 24 grudnia 2012r. oraz od 21 sierpnia 2013r. do 25 sierpnia 2013r. zobowiązany jest do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 3.524,23 zł,

III.  odstąpił od obciążenia ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego.

Sąd zważył, iż odwołanie okazało się zasadne częściowo. W sprawie sporne pozostawało to, czy w okresach pobierania przez ubezpieczonego zasiłku chorobowego wskazanych w zaskarżonej decyzji, S. W. wykonywał pracę zarobkową i inne czynności, które wskazywałyby na korzystanie ze zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem, co uzasadniałoby zwrot przyznanego jemu świadczenia jako nienależnego, organowi rentowemu w trybie art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, ze zm.). Zgodnie z tym przepisem osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267) stanowi, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz są upoważnieni do formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. Zgodnie natomiast z treścią art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25.06.1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa (Dz. U. Z 2005r. Nr 31, poz. 267), ubezpieczony, wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Wykładnia art. 17 ustawy musi uwzględniać w pierwszej kolejności funkcje zasiłku chorobowego. Według przeważającego w doktrynie i judykaturze poglądu przyjmuje się, że zasadniczym celem zasiłku chorobowego jest kompensata utraconego przez ubezpieczonego dochodu (inaczej: rekompensata zarobku) wskutek wystąpienia u niego czasowej, przejściowej niezdolności do zarobkowania. Celem tym nie jest natomiast uzyskanie dodatkowej korzyści obok wynagrodzenia, dlatego zasiłek chorobowy wypłacany jest nie obok, ale zamiast wynagrodzenia. Przy interpretacji art. 17 ustawy należy także uwzględnić charakter prawa ubezpieczenia społecznego. Jest ono bowiem prawem ścisłym, stąd zarówno warunki nabycia prawa do świadczeń, jak też wysokość tychże świadczeń i zasady ich wypłaty są sformalizowane. Takie cechy przepisów komentowanej ustawy, jak: a) bezwzględnie obowiązujący charakter norm prawnych zawartych w przepisach prawa ubezpieczenia społecznego, b) wyłączenie możliwości ich wykładania z uwzględnieniem reguł słuszności (zasad współżycia społecznego), c) ukształtowanie treści stosunków ubezpieczeń społecznych ex lege, d) niedopuszczalność zawierania co do nich ugód, powodują konieczność ich ścisłego, a więc, co do zasady - w zgodzie z dosłownym brzmieniem - stosowania zgodnie z jego celem. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca), jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem, zachowaniem niezgodnym z celem zwolnienia określić można takiego typu postępowanie, które w powszechnym odczuciu jest nieodpowiednie dla osoby chorej i może nasuwać wątpliwości co do rzeczywistego stanu zdrowia ubezpieczonego. Wykorzystywaniem zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia jest zawsze wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy. Sąd wyraził też pogląd, iż przy stosowaniu przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, w szczególności art. 17, należy mieć na uwadze nie tylko fakt samego prowadzenia działalności gospodarczej podczas pozostawania na zwolnieniu lekarskim, ale także charakter czynności, jakie wykonywane były podczas zwolnienia.

Niemniej jednak w okresie korzystania ze zwolnienia lekarskiego pracownik może wykonywać pewne prace niepowodujące utraty prawa do zasiłku chorobowego, pod warunkiem że prace te nie mają charakteru zarobkowego. W niniejszej sprawie organ rentowy zobowiązał S. W. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego w okresach orzeczonej niezdolności do pracy wskazanych w decyzji, powołując się na okoliczność, iż to skarżący w sprawie o sygn. akt VI Pa 75/15 sam przyznał, że w w/w okresach jednocześnie świadczył pracę i pobierał zasiłek chorobowy.

Zgodnie z zasadą kontradyktoryjności wyrażoną w art. 6 kc. to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu okoliczności świadczenia przez ubezpieczonego pracy. Niemniej jednak w ocenie Sądu ciężar dowodu spoczywający na pozwanym nie może ograniczyć się na arbitralnym przyjęciu na podstawie jednorazowego twierdzenia powoda wyjętego z kontekstu, bez wykazania, jakie konkretnie czynności w jakim dniu powód wykonywał, czy czynności te były niezgodne z celem zwolnienia lekarskiego i czy zmierzały do osiągnięcia dochodu. W dowodzie z przesłuchania ubezpieczonego na rozprawie w dniu 8-12-2015r w sprawie VI Pa 75/15, na który powołuje się pozwany i który to dowód sąd przeprowadził w sprawie, S. W. (1) przyznał fakt jednoczesnego pobierania zasiłku chorobowego i wynagrodzenia za pracę jedynie za III kwartał 2013r. (5.38 minuta nagrania z przebiegu rozprawy k.31.) Organ rentowy natomiast nie wskazał żadnych innych dowodów i okoliczności , na podstawie których można było przyjąć okoliczność świadczenia przez powoda pracy w pozostałych wymienionych w decyzji okresach niezdolności do pracy. Dlatego też podstawą przyjęcia przez Sąd okoliczności jednoczesnego pobierania zasiłku i wynagrodzenia za pracę było przyznanie tych faktów przez Ubezpieczonego i ich niekwestionowanie w przebiegu postępowania. Oprócz przyznania przez S. W. (1) nienależnie pobranego świadczenia w okresie od 21-08-2013r do 25-08-2013r (III kwartał 2013r.) zarówno podczas przesłuchania w sprawie VI P 75/15 przed sądem okręgowym jak i na rozprawie w dniu 21-02-2017r. skarżący nie zakwestionował również decyzji Oranu rentowego co do zobowiązania do zwrotu nienależnego zasiłku w okresach od 8-12-2011 do 24-12-2011 oraz od 17-12- 2012r do 24-12-2012r. Na rozprawie w dniu 19-10-2016r. ubezpieczony zeznał bowiem, że w okresach tych wykonywał pracę. Wskazał na okoliczności, że w okresie tym klienci wydzwaniali, stali pod biurem czekając na załatwienie sprawy przez powoda. Powód przyznał, że w okresach tych bywał w biurze i kontaktował się z klientami w sprawach służbowych. Z uwagi zatem na powyższe Sąd w pkt. II wyroku oddalił odwołanie jako bezzasadnie i w tej mierze uznał decyzję organu rentowego za prawidłową. Co do pozostałych okresów niezdolności do pracy wskazanych w decyzji, Sąd ustalił prawo S. W. do zasiłku chorobowego i stwierdził że nie jest on zobowiązany do zwrotu pobranego świadczenia, orzekając jak w pkt. I wyroku. W pkt. III wyroku Sąd odstąpił o obciążenia wnioskodawcy kosztami zastępstwa procesowego w oparciu o treść art. 102 kpc. S W. bowiem podał, że jest ustanowiony rodziną zastępczą dla dwojga małoletnich dzieci , które sam wychowuje i ponosi w związku z tym koszty ich utrzymania, utrzymuje się z emerytury.

Apelację od wyroku złożył pozwany organ rentowy. Wniósł o jego zmianę poprzez oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego jej rozpoznania.

Wyrokowi zarzucił naruszenie prawa procesowego, tj.: art. 227 kpc. i art. 233 § 1 kpc., polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w wyniku błędnego przyjęcia, że treść w/w. materiału dowodowego uzasadnia ustalenie, iż ubezpieczony ma prawo do zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za sporne okresy i za w/w. okresy ubezpieczony nie jest zobowiązany do zwrotu pobranego zasiłku chorobowego w sytuacji, gdy takich podstaw nie było - w tym zakresie: bezzasadne oparcie rozstrzygnięcia na wybiórczych zeznaniach ubezpieczonego i pominięcie istotnych dowodów w postaci pism pracodawcy - Biura (...) K. O. (1) z/s w G. z dnia 29.01.2016r. i z dnia 18.03.2016 r., wskazujących na świadczenie przez ubezpieczonego pracy w spornych okresach - w tym zakresie pominięcie dowodów z dokumentów w podstawie ustaleń faktycznych i nie podanie przyczyn, dla których Sąd meriti odmówił przedmiotowym dokumentom wiarygodności i mocy dowodowej, co stanowi także o naruszeniu dyspozycji przepisu art. 328 § 2 kpc. które to uchybienia miały istotny wpływ na wynik sprawy.

W uzasadnieniu podniesiono, iż Sąd I instancji bezzasadne oparł zaskarżony wyrok na wybiórczych zeznaniach ubezpieczonego. Sąd pominął zeznania ubezpieczonego. Odwołujący podał, że był zatrudniony u 2 pracodawców, w tym w Biurze (...) K. O. (1), gdzie "praktycznie” był jedynym pracownikiem wykonującym wymienione czynności. Ubezpieczony zeznał, że miał niekończące telefony z biura do domu. Pani O. była nauczycielką więc jej praktycznie nie było w Biurze, a pani S. zatrudniona była na część etatu i do pracy przychodziła dopiero o 14, 15. W tym zakresie Sąd pominął istotne dowody w postaci pism Biura (...) K. O. (1) z dnia 29.01.2016r. i z dnia 18.03.2016r. W piśmie z dnia 18.03.2016r. w/w. pracodawca podał, że ubezpieczony w wykazanych okresach wykorzystał zwolnienia lekarskie w sposób następujący: - od 20.12.2010r. do 24.12.2010r. pracował (w tym nie pracował dnia 24.12.2010r.), - od 03.10.2013r. do 06.10,2013r. pracował, - od 30.10.2013r. do 08.11.2013 r. pracował, od 23.12,2013r. do 31.12.2013r. pracował (w tym nie pracował dnia 24.12.2013r. oraz 30.12.2013r. i 31.12.2013r.). Wbrew więc wywodom Sądu ubezpieczony wykonywał pracę zarobkową także w spornych okresach, co koresponduje z jego zeznaniami i twierdzeniem, że w w/w Biurze był jedynym pracownikiem wykonującym wymienione czynności (vide: protokół rozprawy Sądu Rejonowego z dnia 19.10.2016r.). Sąd pominął w/w. dowody z dokumentów i nie uwzględnił ich w podstawie ustaleń faktycznych zaskarżonego wyroku. Sąd meriti nie podał także przyczyn, dla których przedmiotowym dokumentom w postaci w/w. pism pracodawcy odmówił wiarygodności i mocy dowodowej.

W wyniku powyższego Sąd naruszył dyspozycję przepisu art. 328 § 2 kpc., zgodnie z którym: uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji.

Podniósł, iż sąd prawidłowo zinterpretował i zastosował przepisy prawa oraz prawidłowo i kompleksowo ocenił dowody zgromadzone-w sprawie.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Sąd okręgowy podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne sądu rejonowego. Podziela także rozważania prawne tego sądu.

Pozwany nie wykazał, ażeby wykorzystał procedurę kontrolną określoną w art. 68 ust. 1 (ewentualnie, że płatnik składek ją wykorzystał). Zgodnie z brzmieniem przepisu Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz są upoważnieni do formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. W aktach brak jest protokołu sporządzonego w trybie § 9 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz.U.1999.65.743). Zgodnie z jego treścią: W razie stwierdzenia w trakcie kontroli okoliczności, o których mowa w § 5 i 6, osoba kontrolująca sporządza protokół, w którym podaje, na czym polegało nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy. Protokół należy przedłożyć ubezpieczonemu w celu wniesienia przez niego uwag.

Ubezpieczony nie mógł się więc odnieść do zarzutów płatnika. Twierdzenia płatnika o wykonywaniu pracy nie mają żadnego znaczenia dla sprawy (jako nie stwierdzone w stosownej procedurze administracyjnej). Tym samym także twierdzenia pozwanego, oparte jedynie na oświadczeniu pracownika płatnika i nie poparte żadnym materiałem dowodowym zgromadzonym w stosownej procedurze administracyjnej, nie pozwalają na ustalenie wykonywania pracy w czasie orzeczonej niezdolności do pracy (poza okresami przyznanymi przez ubezpieczonego).

Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż ocena dowodów dokonana przez sad rejonowy jest prawidłowa. Z faktu, iż ubezpieczony u K. O. (1) był "praktycznie” jedynym pracownikiem wykonującym czynności, podobnie jak z faktu "niekończących telefonów z biura do domu", nie sposób wyprowadzać wniosków co do wykonywania przez niego pracy w spornych okresach. Pisma (oświadczenia) K. O. nie mogą zastępować jej zeznań i stanowią jedynie dowód tego, że złożyła oświadczenia zawarte w tych pismach (art. 245 KPC). Pozwany przy tym nie zaoferował żadnych dowodów (akta osobowe, listy obecności, listy płac, zeznania świadków) na okoliczność rzekomego wykonywania pracy.

Apelację należało więc oddalić (art. 385 KPC).

SSO Ewa Michalska SSO Tomasz Korzeń SSO Marek Zwiernik