Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VII U 3821/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Popielińska

Protokolant: st. sekr. sądowy Katarzyna Busz

po rozpoznaniu w dniu 06 grudnia 2017 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy A. D.

z udziałem S. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego wobec S. S.

na skutek odwołania A. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 12 kwietnia 2017 r. Nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że S. S. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych u płatnika składek (...) A. D. zawartych w okresie od 01 stycznia 2013r. do 30 kwietnia 2013r. oraz od 03 maja 2013r. do 30 czerwca 2013r.;

2.  zasądza od pozwanego organu rentowego na rzecz płatnika składek A. D. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Monika Popielińska

Sygn. akt VII U 3821/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 kwietnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że ubezpieczony S. S. jako zleceniobiorca płatnika składek A. A. D. w G. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych zawartych w okresie od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz od dnia 03 maja 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r. – ustalając ponadto podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne jako osoby wykonującej zlecenie za w/w okresy w tabeli w sentencji decyzji (k. 179-187 akt ubezpieczeniowych).

Odwołanie z dnia 18 maja 2017 r. od powyższej decyzji wniósł płatnik składek A. D., wnosząc o uchylenie decyzji i ustalenie, że ubezpieczony nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych zawartych w okresie od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz od dnia 03 maja 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r. (k. 2-12 akt sprawy).

W odpowiedzi z dnia 10 lipca 2017 r. na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie na koszt płatnika składek, podtrzymując stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (k. 41-42 akt sprawy).

Uczestnik postępowania ubezpieczony S. S. podzielił w sprawie stanowisko odwołującego się płatnika składek (k. 74v akt sprawy).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik składek A. D. od dnia 07 października 2006 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) w G..

Przedmiotem działalności płatnika jest prowadzenie 2 restauracji, położone w G. przy ul. (...).

okoliczność bezsporna, vide: informacja z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej dot. płatnika składek – znana Sądowi z urzędu, zeznania płatnika składek przed pozwanym – k. 79-83 i 101-105 akt kontroli, zeznania ubezpieczonego – protokół skrócony k. 74-78 i protokół elektroniczny k. 79 akt sprawy, zeznania świadka P. D. (1) – protokół skrócony k. 74-78 i protokół elektroniczny k. 79 akt sprawy, zeznania płatnika składek – protokół skrócony k. 74-78 i protokół elektroniczny k. 79 akt sprawy

Ubezpieczony S. S., urodzony dnia (...), w okresie od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz od dnia 03 maja 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r. ubezpieczony zawarł z płatnikiem składek 2 umowy o dzieło (każda o numerze (...) każda).

Umowy przewidywały wykonanie według własnej koncepcji autorskiej wykonawcy:

1.  przygotowania i prowadzenia warsztatów z podstaw winiarstwa na temat podstawowych stylów wina, rodzajów winogron, regionów uprawy, metody degustacji i oceny wina w ilości co najmniej po 15 spotkań w okresie od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz od dnia 03 maja 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r.

2.  przygotowania i prowadzenia warsztatów na temat regionów uprawy wina oraz gatunków win oraz ich charakterystyki z danego regionu (o wyborze którego decyduje prowadzący) w ilości co najmniej po 15 spotkań od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz od dnia 03 maja 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r.

w Klubie (...) przy ul. (...) w G. (§ 1).

Termin wykonania dzieła strony ustaliły na dzień 30 kwietnia 2013 r. (umowa z dnia 01 stycznia 2013 r.) i 30 czerwca 2013 r. (umowa z dnia 02 maja 2013 r.) (§ 2).

Wykonawca, któremu przysługiwały autorskie prawa majątkowe do przedmiotu umowy zobowiązał się do przeniesienia ich w całości na zamawiającego (§ 3).

Z tytułu wykonania dzieła oraz przeniesienia autorskich praw majątkowych zamawiający zobowiązał się do zapłaty na rzecz wykonawcy kwoty 12.000 zł brutto (umowa z dnia 01 stycznia 2013 r.) oraz 6.000 zł brutto (umowa z dnia 02 maja 2013 r.), pomniejszonego o potrącenia stosownych należności z tytułu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Do każdej z w/w umów o dzieło ubezpieczony przedłożył rachunek, potwierdzając równocześnie otrzymanie wynagrodzenia w kwocie netto.

dowód: umowa o dzieło nr (...) z dnia 01 stycznia 2013 r. z rachunkiem – k. 49-51 akt kontroli, umowa o dzieło nr (...) z dnia 02 maja 2013 r. z rachunkiem – k. 53-55 akt kontroli, 2 karty przychodów pracownika – k. 33-37 akt kontroli, zeznania ubezpieczonego – protokół skrócony k. 74-78 i protokół elektroniczny k. 79 akt sprawy, zeznania płatnika składek – protokół skrócony k. 74-78 i protokół elektroniczny k. 79 akt sprawy

W okresie od dnia 29 lipca 2013 r. do dnia 30 września 2013 r. oraz od dnia 01 października 2013 r. do dnia 30 września 2014 r. ubezpieczony S. S. był zatrudniony przez płatnika składek A. D., prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą (...) w G., na podstawie 2 umów o pracę, każdorazowo w wymiarze 1/3 etatu za wynagrodzeniem w kwocie 534 zł miesięcznie brutto na stanowisku barmana – kelnera – sommeliera w Kawiarni Literackiej w G. przy ul. (...).

dowód: umowa o pracę z dnia 29 lipca 2013 r. – k. 43 akt kontroli, świadectwo pracy z dnia 31 października 2013 r. – k. 47 akt kontroli, umowa o pracę z dnia 30 września 2013 r. – k. 45 akt kontroli, zeznania ubezpieczonego – protokół skrócony k. 74-78 i protokół elektroniczny k. 79 akt sprawy, zeznania płatnika składek – protokół skrócony k. 74-78 i protokół elektroniczny k. 79 akt sprawy

Płatnik składek:

nie dokonał zgłoszenia ubezpieczonego w okresie od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz od dnia 03 maja 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r. do ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych oraz wypadkowego z tytułu umów cywilnoprawnych

nie zadeklarował składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe oraz wypadkowe za ubezpieczonego z tytułu osiągniętego przychodu:

  • w kwietniu 2013 r. w kwocie 12.000 zł brutto

  • w czerwcu 2013 r. w kwocie 6.000 zł brutto

  • w listopadzie 2013 r. w kwocie 12.000 zł brutto.

  • nie zadeklarował składek na ubezpieczenie zdrowotne za ubezpieczonego z tytułu osiągniętego przychodu w listopadzie 2014 r. w kwocie 12.000 zł brutto.

  • okoliczność bezsporna

    Objęte w/w umowami o dzieło warsztaty, które prowadził w lokalu płatnika składek (Kawiarni Literackiej w G. przy ul. (...)) ubezpieczony S. S., odbywały się w 2013r. i w 2014 r.

    W początkowym okresie płatnik składek prowadził sprzedaż miejsc na w/w warsztatach za pośrednictwem portalu internetowego Klub (...); ponadto klienci zgłaszali się z polecenia consierge’y hotelowych oraz w związku z reklamami wykupionymi w (...).

    Wykłady miały miejsce w grupach liczących 12-20 osób, w dużej mierze – z uwagi na turystów zagranicznych – w języku angielskim.

    Prowadzone wykłady miały cechy monograficznego wykładu jako części cyklu poświęconego konkretnemu zagadnieniu, pozwalającego na zapoznanie uczestnika w sposób szczegółowy i dokładny z określoną problematyką.

    Warsztaty podzielone były na dwie części: najpierw merytoryczną część w formie wykładu, następnie część praktyczną w formie degustacji połączonej z wyjaśnieniem zasad jej przeprowadzania.

    Umowy o dzieło dotyczyły autorskiego opracowania w całości koncepcji szkoleń z zakresu wiedzy winiarskiej, jak również jego zaprezentowania (poprowadzenia). Ubezpieczony samodzielnie, bazując na własnym doświadczeniu, przygotowywał każdorazowo dobór win na dane warsztaty spoza karty lokalu, przygotowywał także projekt prezentacji danych o poszczególnych szczepach win oraz sposobach degustacji (wykorzystując w tym celu m.in. własne zdjęcia), bazując na przygotowanym zestawie win degustacyjnych. Osobiście, w oparciu o zdobyte uprzednio doświadczenie someliera , dobierał i selekcjonował wina do konkretnej degustacji jako reprezentatywne dla danego regionu. Opracowanie prezentacji odbywało się przez ubezpieczonego przy wykorzystaniu uznanych metod degustacji oraz zasad ich prezentowania.

    Same spotkania w lokalu płatnika składek polegały na prezentacji połączonej z degustacją dobranych indywidulanie przez ubezpieczonego rodzajów win (wina objęte prezentacją nie były przedmiotem sprzedaży), dostępnych dla klientów na rynku polskim.

    Z założenia jeden pakiet szkoleń skierowany był do profesjonalistów, drugi dla osób początkujących.

    Koncept warsztatów ulegał modyfikacji, stosownie do zapotrzebowania konkretnych grup uczestników oraz dostępnej na polskim rynku oferty win.

    Ubezpieczony S. S. posiada kilkunastoletnie doświadczenie w zakresie pracy managera restauracji, obecnie jest zatrudniony na stanowisku kierownika działu winiarskiego w przedsiębiorstwie (...) – dysponował do poprowadzenia w/w warsztatów zarówno wiedzą, jak i doświadczeniem, znajomością szczepów win oraz technik degustacji.

    Ubezpieczony – poza jej wyświetleniem – przekazał prezentację w formie multimedialnej płatnikowi składek, upoważniając go do korzystania w związku z przeniesieniem autorskich praw majątkowych w ramach zawartych w/w umów o dzieło.

    Rozliczenia pomiędzy płatnikiem a ubezpieczonym odbywały się w formie gotówkowej.

    Koncepcja poszerzenia oferty lokali A. D. o warsztaty winiarskie miała na celu uatrakcyjnienie prowadzonej działalności i była pomysłem skarżącej oraz jej ówczesnego męża P. D. (1). Warsztaty miały stanowić formę reklamy dla nowopowstałej Winiarni Literackiej oraz propagowania, mało znanej i powszechnej w Polsce, wiedzy winiarskiej. Pomysł na przeprowadzenie warsztatów pochodził od płatnika składek – przy czym całość realizacji, począwszy od przygotowania prezentacji, realizacji warsztatów, doboru konkretnych win pozostawiono w gestii ubezpieczonego S. S..

    A. D. osobiście uczestniczyła w pierwszych warsztatach, po czym dalsze nadzorowali managerowie lokalu, w tym M. S..

    dowód: prezentacja(...) – k. 14-30 akt sprawy, 3 potwierdzenia wpłat na rzecz płatnika składek opłat za udział w warsztatach – k. 31-33, wyciąg z transakcji uznania rachunku bankowego płatnika składek – k. 34-36 akt sprawy, 4 wydruki ofert warsztatów z portalu Klub (...) – k. 37-40 akt sprawy, zeznania ubezpieczonego – protokół skrócony k. 74-78 i protokół elektroniczny k. 79 akt sprawy, zeznania świadka P. D. (1) – protokół skrócony k. 74-78 i protokół elektroniczny k. 79 akt sprawy, zeznania płatnika składek – protokół skrócony k. 74-78 i protokół elektroniczny k. 79 akt sprawy, zeznania M. S. przed pozwanym – k. 91-93 akt kontroli

    W okresie od dnia 16 grudnia 2016 r. do dnia 05 stycznia 2017 r. pozwany organ ubezpieczeniowy przeprowadził u płatnika A. D. kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych - prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest Zakład, ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacania tych świadczeń oraz dokonywania rozliczeń z tego tytułu.

    Kontrolą objęto czasookres od stycznia 2013 r. do grudnia 2015 r.

    W trakcie kontroli ustalono, że płatnik składek nie zgłosił do ubezpieczeń społecznych 26 osób świadczących na jego rzecz pracę – w tym ubezpieczonego S. S. – z którymi w okresie objętym kontrolą zawarł umowy cywilnoprawne, nazwane umowami o dzieło, nie dokonując zgłoszenia ubezpieczonego do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

    W wyniku kontroli organ rentowy uznał, iż zawarte z ubezpieczonym umowy o dzieło nosiły znamiona umów zlecenia, zaś płatnik nie wywiązał się z łączących się z tą umową obowiązków ubezpieczeniowych.

    dowód: protokół kontroli z dnia 05 stycznia 2017 r. – k. 123-145 akt kontroli

    Pismem z dnia 16 stycznia 2017 r. płatnik składek wniósł zastrzeżenia do protokołu kontroli z dnia 05 stycznia 2017 r., sporządzonego przez organ rentowy, w których przedstawił argumentację wskazującą jednoznacznie na okoliczności, iż zakwalifikowanie badanych zawartych umów o dzieło jako umów o świadczenie usług w rozumieniu Kodeksu cywilnego nie jest prawidłowe, a zatem brak jest podstaw do stwierdzenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym.

    dowód: zastrzeżenia płatnika z dnia 16 stycznia 2017 r. do protokołu kontroli – k. 147 akt kontroli

    W odpowiedzi na pismo płatnika organ rentowy pismem z dnia 25 stycznia 2017 r. poinformował płatnika, że nie uwzględnił złożonych zastrzeżeń w związku z brakiem przedstawienia środków dowodowych na potwierdzenie zarzutów.

    dowód: informacja pozwanego o sposobie rozpatrzenia zastrzeżeń do protokołu kontroli z dnia 25 stycznia 2017 r. – k. 153 akt kontroli

    Pismem z dnia 07 marca 2017 r. pozwany zawiadomił płatnika składek i ubezpieczonego o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu oraz naliczania i deklarowania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne – pouczając o prawie wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów.

    dowód: zawiadomienie o wszczęciu postępowania z dnia 07 marca 2017 r. – k. 159 akt kontroli

    Zaskarżoną decyzją 12 kwietnia 2017 r. pozwany stwierdził, że ubezpieczony S. S. jako zleceniobiorca płatnika składek A. A. D. w G. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych zawartych w okresie od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz od dnia 03 maja 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r. – ustalając ponadto podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne jako osoby wykonującej zlecenie za w/w okresy w tabeli w sentencji decyzji.

    dowód: decyzja pozwanego o ustaleniu podlegani a ubezpieczeniom społecznym i wymiarze składek z dnia 12 kwietnia 2017 r. – k. 179-187 akt ubezpieczeniowych

    Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ubezpieczeniowych (w dużej mierze stanowiących kserokopię akt kontroli) oraz w aktach sprawy, których prawdziwość nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do kwestionowania ich wiarygodności z urzędu. Ustalenia faktyczne Sąd poczynił w oparciu o dokumentację dostarczoną przez strony. Dowód z dokumentów zgromadzonych w sprawie w zakresie w jakim posłużyły do ustalenia stanu faktycznego Sąd uznał za w pełni wiarygodny, gdyż dokumenty te nie budziły żadnych wątpliwości i nie były przez strony kwestionowane. Dowody w postaci dokumentów urzędowych Sąd ocenił na podstawie art. 244 § 1 k.p.c. ustalając, że skoro w toku procesu nie zostały skutecznie podważone, stanowią świadectwo tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone. Powyższe dowody układają się zdaniem Sądu w spójną całość, wzajemnie się potwierdzając lub uzupełniając. Nie były też kwestionowane przez strony i Sąd dał im wiarę w całej rozciągłości.

    Stan faktyczny Sąd ustalił również na podstawie zeznań ubezpieczonego S. S., płatnika składek A. D. oraz świadka P. D. (2) (byłego męża płatnika składek). W ocenie Sądu zeznania w/w zasługują na walor wiarygodności, są miarodajne, spójne i znajdujące odzwierciedlenie w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, ponadto zostały złożone w sposób spontaniczny. Sąd zważył, iż treść powyższych zeznań niewątpliwie uzupełnia się i wzajemnie potwierdza okoliczności istotne z punktu widzenia przedmiotu sporu.

    Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

    W ocenie Sądu Okręgowego, odwołanie płatnika składek A. D. jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie.

    Przedmiotem postępowania była odmienność w dokonaniu przez strony niniejszego postępowania subsumpcji okoliczności faktycznych sprawy pod przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 j.t. ze zm.), dalej: ustawa systemowa, regulujących zagadnienie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i związana z tym konieczność weryfikacji trafności zawartego w spornej decyzji rozstrzygnięcia w zakresie stwierdzenia podstaw do podlegania przez ubezpieczonego S. S. ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z faktu zatrudnienia u płatnika składek w oparciu o zawarte miedzy stronami umowy.

    Mając na uwadze zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, pozwalający na dokonanie ustaleń faktycznych w zakresie istotnym dla oceny trafności zawartego w spornej decyzji rozstrzygnięcia stwierdzić należy, iż zachodzi konieczność weryfikacji zaskarżonej decyzji w kierunku postulowanym przez odwołującą się .

    Przedmiotem sporu była bowiem kwestia, czy ubezpieczony S. S. jako osoba świadcząca pracę u płatnika składek A. D. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu w okresach objętych zawartymi umowami, nazwanymi umowami o dzieło, tj. od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz od dnia 03 maja 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r.

    Płatnik składek kwestionował zasadność wydania zaskarżonej decyzji, wskazując, iż charakter czynności wykonywanych przez ubezpieczonego na jego rzecz dawał podstawy do stwierdzenia, iż strony łączyła umowa o dzieło, nie stanowiąca podstawy i tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym – bowiem z punktu widzenia strony zlecającej istotne było uzyskanie od ubezpieczonego skonkretyzowanego rezultatu, gotowego produktu i założonego efektu jego działań w postaci przeprowadzenia cyklu autorskich warsztatów winiarskich, którego koncepcję realizacji , sposób wykładania i prezentacji związanych z tym gatunków i rodzajów win został powierzony ubezpieczonemu z uwzględnieniem posiadanych przez niego kwalifikacji zawodowych i walorów natury osobistej niezbędnych do prawidłowego wykonania dzieła. Organ rentowy uznał zaś na podstawie wyników przeprowadzonej kontroli, iż zakwestionowane umowy miały charakter zalecenia, albowiem ich celem było staranne działanie oparte na powtarzających się czynnościach a nie uzyskanie konkretnego rezultatu.

    Na wstępie rozważań wskazać zatem należy, iż mając na względzie specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych oraz fakt, iż w przedmiotowej sprawie pomiędzy płatnikiem składek a organem ubezpieczeń społecznych powstał spór dotyczący obowiązku ubezpieczeń społecznych w stosunku do ubezpieczonego S. S. , przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie winna znaleźć zasada wyrażona w art. 6 k.c. Zgodnie bowiem z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Sama zasada skonkretyzowana w art. 6 k.c., jest jasna. Ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje (Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza, część ogólna. Stanisław Dmowski i Stanisław Rudnicki, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2005 r., wydanie 6). Tym samym skoro skarżąca zanegowała ustalenia poczynione przez pozwany organ rentowy w wyniku przeprowadzonego w siedzibie płatnika składek postępowania kontrolnego , dla zaprzeczenia tym ustaleniom winna w przedmiotowym postępowaniu zaoferować takie środki dowodowe, które podważyłyby zasadność i prawidłowość ustaleń pozwanego.

    Przypomnieć bowiem należy, iż zgodnie z przepisami ustawy systemowej, osoby wykonujące umowę o dzieło co do zasady nie podlegają z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym, zatem zachodziła konieczność wykazania, iż sporne umowy miały taki właśnie charakter.

    W myśl bowiem art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwane dalej zleceniobiorcami podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Stosownie do treści art. 12 ust. 1 ustawy osoby takie podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu.

    W myśl zaś art. 13 pkt 2 ustawy systemowej obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają zleceniobiorcy – od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

    Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy konieczne było więc ustalenie, czy umowy cywilnoprawne, które łączyły ubezpieczonego S. S. z płatnikiem składek w kontekście poczynionych wyżej ustaleń faktycznych co do adekwatności przedmiotu umowy do zakresu powierzonych do wykonania ubezpieczonemu zadań – tego, co było objęte i stanowiło przedmiot zakwestionowanych przez pozwany organ rentowy umów, faktycznie odpowiadało kwalifikacji umowy o dzieło.

    Oceny powyższej dokonać trzeba w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego, zawierającego regulacje obydwu typu umów: zarówno umowy o dzieło (art. 627–646 k.c.), jak i umowy zlecenia (art. 734–751 k.c.)., przy czym nie sposób pominąć faktu ,iż w praktyce możliwość określenia dokładnego charakteru danych umów, ze względu na zawarcie w nich elementów zaczerpniętych z kilku rodzajów zobowiązań, jest dość często utrudniona, albowiem samo świadczenie może być zarówno przedmiotem zobowiązania starannego działania, jak i zobowiązania rezultatu. Granica między usługami a dziełem bywa płynna, zwłaszcza gdy umowa dotyczy usług. W takiej sytuacji należy dokonywać analizy spornych umów i to zarówno z punktu widzenia zawartych w nich elementów prawnych jak i woli kierujących się przy ich zawarciu stron. Jak podkreśla się w orzecznictwie, o kwalifikacji prawnej danego stosunku decydują bowiem jego elementy przedmiotowo istotne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 czerwca 2009 r., V ACa 128/09).

    W tym kontekście dokonując kwalifikacji umów o dzieło i zlecenia wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 65 § 1 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Należy mieć również na uwadze przepis art. 65 § 2 k.c., z którego wynika, że w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Z powyższego wynika zatem, iż o zakwalifikowaniu umowy łączącej strony jako umowy o dzieło, bądź zlecenia nie może przesądzać sam fakt nadania jej takiej nazwy oraz gramatyczne sformułowanie przedmiotu umowy, gdyż musi to wynikać z celu gospodarczego oraz obowiązków stron określonych w umowie. Badaniu podlega rzeczywisty zamiar stron i cel umowy, a nie tylko ten deklarowany przez strony w umowie. Podstawowe znaczenie dla oceny stosunku zobowiązaniowego ma bowiem nie dosłowne, literalne brzmienie umowy, ale przede wszystkim zgodny zamiar stron i cel umowy (art. 65 § 2 k.c.) (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 października 2012 r., III AUa 1930/11).

    Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (art. 734 k.c.).

    Zgodnie z art. 750 k.c., do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. To odesłanie oznacza, iż umowa zlecenia jest umową, którą należy interpretować szeroko przy ocenie rodzaju łączącego strony stosunku cywilnego. Odesłanie to znajduje zastosowanie wówczas, gdy przedmiotem umowy jest dokonywanie czynności faktycznej, a umowa nie jest unormowana w przepisach dotyczących innych umów nazwanych jak umowy o dzieło, agencyjnej, komisu itp.

    Według zaś art. 627 k.c., przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Wskazać należy, iż dzieło może mieć charakter tak materialny, jak i niematerialny, nadto musi mieć indywidualny charakter i odpowiadać osobistym potrzebom zamawiającego. Jak wskazuje judykatura, co prawda kodeks cywilny nie podaje definicji „dzieła”, jednakże w doktrynie i orzecznictwie jednomyślnie przyjmuje się, iż wykonanie dzieła oznacza określony proces pracy lub twórczości o możliwym do wskazania momencie początkowym i końcowym, którego celem jest doprowadzenie do efektu ustalonego przez strony w momencie zawierania umowy (…) i możliwym do jednoznacznego zweryfikowania po wykonaniu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 22 października 2013 r., III AUa 331/13 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 października 2012 r., III AUa 1930/11;).

    Dla oceny charakteru umowy i przeprowadzenia linii demarkacyjnej między umową o dzieło a umową zlecenia istotny jest także zakres zobowiązania i odpowiedzialności. W odróżnieniu od umowy o dzieło przyjmujący zamówienie w umowie zlecenia (świadczenia usług) nie bierze na siebie ryzyka pomyślnego wyniku spełnianej czynności. Jego odpowiedzialność za właściwe wykonanie umowy oparta jest na zasadzie starannego działania (art. 355 § 1 k.c.), podczas gdy odpowiedzialność strony przyjmującej zamówienie w umowie o dzieło niewątpliwie jest odpowiedzialnością za rezultat (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 września 2013 r., III AUa 244/13)

    Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, iż przedmiot wskazanych umów, zawartych przez ubezpieczonego S. S. z płatnikiem składek mógł budzić wątpliwości co do ich kwalifikacji prawnych , dlatego ich ocena wymagała szczegółowej analizy stanu faktycznego i przesądzenia cech charakterystycznych bądź dla umowy o dzieło bądź też zlecenia.

    Oceniając zatem na podstawie opisywanych wyżej przesłanek stosunek cywilnoprawny nawiązany pomiędzy płatnikiem składek a ubezpieczonym w ramach badanych umów , Sąd Okręgowy stwierdził, iż charakter , przedmiot i sposób wykonania tych umów oraz zgodny zamiar stron, jaki przyświecał ich zawarciu ,wykazywał na umowy o dzieło, a nie umowy zlecenia.

    Mając na uwadze przedstawione przez strony okoliczności faktyczne Sąd Okręgowy wziął pod uwagę dorobek judykatury, odnoszący się do kwestii możliwości zakwalifikowania wykładu jako przedmiotu umowy o dzieło, nie wiążącego się z obowiązkiem podlegania ubezpieczeniom społecznym, jako że charakter zawartych umów pomiędzy płatnikiem składek a ubezpieczonym bazuje na powiązaniu elementów wykładu o określonej z góry uzgodnionej między stronami tematyce mającej przybliżyć uczestnikom wiedzę z danej dziedziny , opartego na autorskim koncepcie związanym z formą i sposobem prezentacji danej wiedzy o charakterze powszechnym w sposób indywidulany, związany z osobistymi cechami ubezpieczonego, odnoszący się do jego wiedzy, umiejętności i doświadczenia zawodowego, z autorskim przygotowaniem pakietu degustacyjnego win przybliżających prezentowane treści i umożliwiających faktycznie praktyczne realizowanie założeń koncepcyjnych projektu. Sam fakt, iż strony umówiły się na określoną ilość spotkań w ramach jednej umowy o dzieło za określonym umówionym wynagrodzeniem automatycznie nie pozbawia łączącego strony stosunku prawnego cech umowy o dzieło. Analiza stanu sprawy daje bowiem podstawę do stwierdzenia, iż de facto każdy warsztat stanowił odrębne dzieło , powiązane jedynie czasookresem trwania umowy. Jak strony zgodnie stwierdziły wynagrodzenie obejmowało bowiem nie tylko przygotowanie autorskiego konspektu warsztatu, co bezsprzecznie odpowiada kwalifikacji umowy o dzieło, ale i jego prezentację, opartą na zawartym w tym konspekcie autorskim doborze win do prezentacji. Jak wiarygodnie wyjaśnił słuchany w charakterze strony ubezpieczony, indywidualizm w tworzeniu dzieła przejawiał się każdorazowo w autorskim, bazującym na doświadczeniu i indywidulanym smaku i guście ubezpieczonego doborze rodzajów i marek win do degustacji, dla zobrazowania przyjętej przez siebie koncepcji prezentacji stylów wina i regionów jego uprawy zgodnie z zawartymi umowami. Dla płatnika składek istotne było uzyskanie konspektu wykładu z bazą win do degustacji dla przyciągnięcia potencjalnych klientów i rozpropagowania nowego miejsca gastronomiczno – kulturalno – rozrywkowego na mapie T. z autorską prezentacją stanowiącą wizytówkę miejsca, w którym warsztaty się odbywały. Chodziło zatem nie, jak twierdzi pozwany organ rentowy, o staranne działanie w ramach powtarzających się czynności, ale o uzyskanie konkretnego rezultatu w każdym z kolejnych warsztatów , z czym wiązał się zapis w umowie o przekazaniu praw autorskich nie tyle do samego wykładu, prezentującego wiedzę powszechną, ale do stanowiącego sine qua non umowy autorskiego doboru win pozwalającego na zindywidualizowanie twórcy i jego dzieła. Istotne przy tym było także to, iż prezentowane wina nie stanowiły elementu sprzedaży, a jedynie odzwierciedlenie prezentowanych treści teoretycznych przygotowanych pod kątem doboru dostępnych na polskim rynku marek win. Nie uszło przy tym uwadze Sądu, iż zawarta umowa z uwagi na lakoniczność zapisów w § 3 zakwestionowanych przez ZUS umów w sposób oczywisty nie mogła doprowadzić do skutecznego przeniesienia praw autorskich na płatnika składek (por. art. 53 i n. ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 880 j.t. ze zm.) ale, na co należy zwrócić uwagę, strony nie działały przez profesjonalnych pełnomocników przy zawieraniu umów, a do skutecznego przekazania materiałów stanowiących podstawę przeprowadzenia warsztatów faktycznie doszło, na co strony , jak zgodnie przyznały, wcześniej się umówiły.

    Przypomnieć w tym miejscu należy, iż możliwa jest umowa o dzieło, nieobjęta obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, której przedmiotem jest wygłoszenie wykładu, pod warunkiem jednak, że wykładowi można przypisać cechy utworu. Tym samym indywidualny wykład jako dzieło nie jest wykluczony, tym bardziej jeśli ma charakter niestandardowy , oparty na doborze elementów o charakterze zindywidualizowanym. W przypadku niniejszych umów wyznacznikiem niestandardowego potraktowania tematu był,w ocenie Sądu, autorski dobór win jako baza , na której zajęcia warsztatowe zostały zbudowane. Idąc dalej, stwierdzić należy, iż skoro w momencie zawierania umowy temat warsztatów jest znany i z góry ustalony , to jest możliwy do ustalenia (zidentyfikowania) jej rezultat i taką umowę można zakwalifikować jako umowę o dzieło. Powyższe nie stoi bowiem w sprzeczności z ugruntowanym już stanowiskiem Sądu Najwyższego , który twierdzi, iż nie stanowi umowy o dzieło umowa o przeprowadzenie cyklu bliżej niesprecyzowanych wykładów z danej dziedziny wiedzy, których tematy pozostawiono do uznania wykładowcy, co wskazuje, że zamawiający nie jest zainteresowany określonym dziełem (utworem) intelektualnym o indywidualnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ale przekazywaniem odbiorcom wykładu wiedzy z danej dyscypliny. W tym przypadku określony przedmiot umowy nie charakteryzuje się bowiem wymaganą cechą indywidualizującą utwór (dzieło) jako, że nawet w zarysie nie konkretyzuje tematu poszczególnych wykładów.

    W okolicznościach przedmiotowych umów stwierdzić jednak należy, iż płatnik składek oczekiwał od przyjmującego dzieło do wykonania osiągnięcia konkretnego, indywidualnie oznaczonego wytworu na określony zadany temat , który poddawałby się sprawdzianowi w aspekcie wykonania umowy zgodnie z zamówieniem , nieudolnie, co prawda , ale próbując, przejąć prawa autorskie do prezentacji. Chodziło więc o wynik (twór intelektualny ), co przesądza o kwalifikacji zakwestionowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych umów jako umowy o dzieło ( art. 627 k.c. ). Twórczy charakter dzieła, jako rezultatu umowy, może nadać świadczeniu wynikającemu z umowy formę związaną z zamówieniem dzieła, które nie ma ucieleśnionej postaci i na tym gruncie możliwa jest ocena rezultatu umowy o realizację cyklu wykładów jako odpowiadającemu pojęciu dzieła w rozumieniu art. 627 k.c. W tym sensie Sąd Okręgowy w pełni podziela także koncepcję Sądu Najwyższego, prezentowaną w licznych jego orzeczenia, który przyjmuje, że przedmiotem prawa autorskiego może być wykład o charakterze niestandardowym, niepowtarzalnym, spełniającym kryteria twórczego i indywidualnego utworu naukowego (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2012 r., III UZP 4/11, OSNP 2012 nr 15-16, poz. 198, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2007 r., II CSK 207/07, niepubl., z dnia 28 listopada 2006 r., IV CSK 203/06, niepubl., z dnia 6 maja 2004 r., III CK 571/02, niepubl. i z dnia 25 stycznia 2006 r., I CK 281/05, OSNC 2006 Nr 11, poz. 186 z glosą M. Barczewskiego, Gdańskie Studia Prawnicze-Przegląd Orzecznictwa z 2007 r. nr 4, s. 69). W taką właśnie koncepcję wpisują się zakwestionowane przez pozwany organ rentowy umowy z racji wykazanego przez płatnika składek i ubezpieczonego zamierzonego celu zawarcia tych umów.

    Analizując treść spornych umów, wskazać należy, iż przewidywały one wykonanie przez ubezpieczonego według własnej koncepcji autorskiej wykonawcy: przygotowania i prowadzenia warsztatów z podstaw winiarstwa na temat podstawowych stylów wina, rodzajów winogron, regionów uprawy, metody degustacji i oceny wina w ilości co najmniej po 15 spotkań w okresie od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz od dnia 03 maja 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r.; przygotowania i prowadzenia warsztatów na temat regionów uprawy wina oraz gatunków win oraz ich charakterystyki z danego regionu (o wyborze którego decyduje prowadzący) w ilości co najmniej po 15 spotkań od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz od dnia 03 maja 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r. w Klubie (...) przy ul. (...) w G. (§ 1). Termin wykonania dzieła strony ustaliły na dzień 30 kwietnia 2013 r. (umowa z dnia 01 stycznia 2013 r.) i 30 czerwca 2013 r. (umowa z dnia 02 maja 2013 r.) (§ 2). Wykonawca, któremu przysługiwać miały autorskie prawa majątkowe do przedmiotu umowy zobowiązał się do przeniesienia ich w całości na zamawiającego (§ 3). Z tytułu wykonania dzieła oraz przeniesienia autorskich praw majątkowych zamawiający zobowiązał się do zapłaty na rzecz wykonawcy kwoty 12.000 zł brutto (umowa z dnia 01 stycznia 2013 r.) oraz 6.000 zł brutto (umowa z dnia 02 maja 2013 r.), pomniejszonego o potrącenia stosownych należności z tytułu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

    Kluczowe zatem dla rozstrzygnięcia sprawy były te ustalenia w stanie faktycznym, które pozwoliły na uchwycenie istoty spornych umów, nazwanych umowami o dzieło, dla dokonania prawidłowej ich kwalifikacji prawnej.

    W ocenie Sądu , objęte w/w umowami o dzieło warsztaty, które prowadził w lokalu płatnika składek ubezpieczony S. S., miały cechy monograficznego wykładu poświęconego konkretnemu zagadnieniu, pozwalającego na zapoznanie uczestnika w sposób szczegółowy i dokładny z określoną problematyką. Warsztaty podzielone były na dwie części: najpierw merytoryczną część w formie wykładu, następnie część praktyczną w formie degustacji połączonej z wyjaśnieniem zasad jej przeprowadzania. Z założenia jeden rodzaj szkoleń skierowany był do profesjonalistów, drugi dla osób początkujących. Pomysł na przeprowadzenie warsztatów pochodził od płatnika składek – przy czym całość realizacji, począwszy od przygotowania prezentacji, realizacji warsztatów, doboru konkretnych win pozostawiono w gestii ubezpieczonego S. S.. Koncepcja autorska ubezpieczonego, odnosząca się do omawianych warsztatów winiarskich oparta była przede wszystkim na dokonaniu doboru określonych rodzajów i szczepów win do danego wykładu-prezentacji, prowadzonej w ramach konkretnego cyklu – i to właśnie ten element, zdaniem Sądu Okręgowego, przesądził o konieczności zakwalifikowania w/w umów, zgodnie z intencjami stron, jako umów o dzieło. To bowiem sam ubezpieczony ustalał konspekt prezentacji, sposób jej przeprowadzenia, jak również przygotowywał treść prezentacji wraz z zawartymi w niej (najczęściej własnego autorstwa) zdjęciami, bazujący na autorskim wyborze win. Całość opierała się na zindywidualizowanej wiedzy i doświadczeniu winiarskim ubezpieczonego, dobranym przez niego sposobie prezentacji, z uwzględnieniem różnorodności szczepów win dostępnych na polskim rynku. Co istotne, płatnik składek w żaden sposób nie ingerował w przebieg danego spotkania w ramach warsztatów – który to przebieg stanowił jednak jedynie pochodną, uzupełnienie do przygotowanej według autorskiego klucza i koncepcji ubezpieczonego prezentacji rodzajów (szczepów) win pochodzących z danego regionu świata. W tym sensie zatem przedłożone wraz z odwołaniem wydruki prezentacji ubezpieczonego (...) (k. 14-30 akt sprawy) miały w ocenie Sądu Okręgowego znaczenie wyłącznie poboczne, pomocnicze. Istotne było to, iż na potrzeby każdego konkretnego spotkania warsztatowego ubezpieczony dokonywał autorskiego doboru szczepów win – i to w tym przejawiała się autorska koncepcja całości (oparta na wiedzy własnej, umiejętnościach i doświadczeniu zawodowym ubezpieczonego), pozwalająca na zakwalifikowanie przedmiotu badanych w sprawie umów jako umowy o dzieło. Warsztaty nie ograniczały się bowiem wyłącznie do przedstawienia danych i informacji o rodzajach win, ale przede wszystkim oparcia tzw. części teoretycznej (wykładowej) na konkretnych szczepach winogron, będących podstawą win dostępnych na polskim rynku, których to degustacji osoby biorące udział w warsztatach mogły następnie dokonać.

    Reasumując wskazać zatem należy, iż umowy łączące strony są umowami rezultatu, nie zaś umowami starannego działania, gdyż w ramach ich wykonywania doszło do powstania dzieła o charakterze niematerialnym , o zindywidualizowanym charakterze, sprawdzalnym na istenienie wad a zatem nie stanowią tytułu do podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym .

    Z powyższych względów, uznając odwołanie płatnika składek za uzasadnione, Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 14 § 2 k.p.c. w związku z powołanymi wyżej przepisami wnioskując a contario , w punkcie 1 sentencji wyroku zmienił zaskarżoną decyzję pozwanego z dnia 12 kwietnia 2017 r. stwierdzając, że ubezpieczony S. S. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych u płatnika składek A. A. D. w G., zawartych w okresie od dnia 01 stycznia 2013 r. do dnia 30 kwietnia 2013 r. oraz od dnia 03 maja 2013 r. do dnia 30 czerwca 2013 r.

    W punkcie zaś 2 sentencji wyroku Sąd Okręgowy, kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 w związku z § 15 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm. w brzmieniu od dnia 27 października 2016 r.), obciążył pozwanego jako stronę przegrywającą, kosztami zastępstwa procesowego płatnika składek w kwocie 180 zł, zasądzając je w wysokości stawki minimalnej, biorąc pod uwagę rodzaj i stopień zawiłości sprawy, nakład pracy pełnomocnika oraz jego wkład pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia sprawy i dokonania jej rozstrzygnięcia.

    SSO Monika Popielińska