Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2017r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2017r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w R.

przeciwko (...)w R.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 13 października 2016r., sygn. akt X GC 482/14,

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 79/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Gliwicach, po pierwsze, zasądził od pozwanego (...) w R. na rzecz powódki (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w R. kwotę 154.126,93 zł z odsetkami ustawowymi od 4 maja 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, zastrzegając, że pozwana odpowiada solidarnie z Przedsiębiorstwem Budownictwa (...) spółką z o.o. w upadłości likwidacyjnej w Ż., której dług względem powódki został stwierdzony wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z 17 grudnia 2013 r., sygn. akt X GC 435/13, po drugie, oddalił powództwo w pozostałej części, po trzecie, orzekł o kosztach procesu, po czwarte, orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych.

Rozstrzygnięcie oparł o następujące ustalenia faktyczne i oceny prawne.

W dniu 9 listopada 2009 r. (...)spółka z o.o., będąca generalnym wykonawcą (tak też dalej zwana), a także powódka zawarły umowę nr (...)/ (...) o wykonanie i ukończenie robót oraz usunięcie w nich wszystkich usterek i wad w zakresie wykonania instalacji WOD- KAN, C.O., C.T. i kotłowni gazowej w ramach zadania pod nazwą „(...)”.

Pismem z 18 listopada 2010 r. generalny wykonawca zwrócił się do pozwanego, jako inwestora, o zgodę na wykonanie części robót przez powódkę, jako podwykonawcę. Pozwany w piśmie z 30 listopada 2010 r. wyraził na to zgodę.

W dniu 2 grudnia 2010 r. generalny wykonawca zawarł z powódką aneks nr (...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r., a to z uwagi na zmianę dokumentacji wykonawczej przez inwestora. Zgodnie z aneksem nr (...), wszystkie postanowienia umowy z 9 listopada 2010 r. zostały anulowane, a podstawą współpracy stał się ów aneks.

W dniu 30 czerwca 2011 r. generalny wykonawca zawarł z powódką aneks nr (...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r., którym ustalono termin rozpoczęcia prac na 1 grudnia 2010 r. oraz terminy zakończenia prac związanych z instalacjami ukrytymi na dzień 25 listopada 2011 r. i zakończenia całości prac na dzień 3 marca 2012 r.

Pismem z 29 stycznia 2013 r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 148.851,17 zł objętej fakturami, które wystawiła w wykonaniu umowy nr (...) z 9 listopada 2010 r., wskazując na brak zapłaty przez generalnego wykonawcę. W dniach od 22 lutego 2013 r. do 19 kwietnia 2013 r. pozwana zapłaciła na rzecz powódki kwotę 148.851,17 zł, w tytule zapłaty wskazując fakturę (...).

W dniu 27 marca 2013 r. generalny wykonawca spisał z powódką protokół końcowego rozliczenia finansowego wykonanych prac, w którym określono wartość odebranych robót na kwotę 188.412,78 zł netto; wartość całości robót określono na 2.108.040,98 zł. Na podstawie tego protokołu powódka wystawiła w dniu 27 marca 2013 r. fakturę nr (...), opiewającą na kwotę 231.747,72 zł brutto (188 412,78 zł netto).

Na skutek kompensaty dokonanej przez powódkę wierzytelność objętą fakturą nr (...) uległa częściowemu umorzeniu, do kwoty 202.253,49 zł.

W dniach 6 i 27 maja 2013 r. pozwana zapłaciła powódce, odpowiednio, 10.000 zł i 25 000 zł, w tytule zapłaty wskazując fakturę (...).

Na skutek kompensaty dokonanej przez powódkę wierzytelność objęta fakturą nr (...) uległa częściowemu umorzeniu, do kwoty 154.126,93 zł.

W dniu 15 listopada 2013 r. dokonano pomiaru hałasu od urządzeń wyposażenia technicznego zlokalizowanych na dachu przebudowanego budynku (...) wR.. Hałas był wywołany przez 6 wentylatorów, 3 centrale klimatyzacyjne, 2 klimatyzatory freonowe i 2 agregaty wody lodowej. W wyniku pomiaru stwierdzono przekroczenie poziomu hałasu o 4,4 dB względem wartości dopuszczalnej oraz że decydujący wpływ na poziom hałasu miała praca agregatu wody lodowej (...).

Sąd Okręgowy w Gliwicach prawomocnym wyrokiem z 17 grudnia 2013 r., sygn. akt X GC 435/13, zasądził od generalnego wykonawcy na rzecz powódki kwotę 154.126,93 zł z odsetkami i kosztami procesu. Z uzasadnienia tego wyroku wynika, że zasądzona została wierzytelność objęta fakturą nr (...) wystawioną przez powódkę dla generalnego wykonawcy oraz że generalny wykonawca przyznał otrzymanie tej faktury i zasadność powództwa, stwierdzając, że nie zapłacił powódce wynagrodzenia wskutek braku środków.

W dniu 20 maja 2014 r. powódka bezskutecznie wezwała pozwanego, żeby do 23 maja 2014 r. zapłacił wierzytelność, której dochodzi w niniejszej sprawie.

W dniu 4 lutego 2015 r. pozwany wystawił dla powódki noty księgowe o numerach (...) i (...). Pierwsza z nich dotyczyła kwoty 191.455 zł tytułem kary umownej, o jakiej mowa w § 12 ust. 1 aneksu z 2 grudnia 2010 r. do umowy nr (...) z 9 listopada 2010 r., naliczonej z uwagi na przekroczenie terminu wykonania przedmiotu umowy. Natomiast druga dotyczyła kwoty 79.675,71 zł tytułem kosztów dostawy osłony akustycznej dla urządzenia chłodniczego (...), niezapewniającego wymaganych parametrów emisji hałasu. W tym samym dniu pozwany wezwał powódkę do zapłaty obu kwot, o jakich mowa w tych notach księgowych.

W dniu 3 marca 2015 r. pozwany złożył powódce oświadczenie o potrąceniu przysługujących mu względem niej wierzytelności opisanych w obu wskazanych notach księgowych z wierzytelnością dochodzoną w niniejszej sprawie.

W 2015 r. pozwany zlecił analizę zakresu wykonanych robót i prowadził prace polegające na zakończeniu robót zleconych generalnemu wykonawcy.

Sąd Okręgowy wskazał dowody, na których się oparł. Wyjaśnił, że z opinii R. P., biegłego z zakresu budownictwa, instalacji sanitarnych i instalacji przemysłowych, wynika, że nie jest możliwe udzielenie odpowiedzi na pytania zadane opiniującemu.

Sprzeciwiając się żądaniu powództwu, pozwany zarzucił brak przesłanek odpowiedzialności inwestora opartej o art. 647 ¹ k.c., niewykazanie stanu rozliczeń pomiędzy powódką i generalnym wykonawcą, umorzenie dochodzonej wierzytelności na skutek złożonego przez siebie oświadczenia o potrąceniu wierzytelności o zapłatę kary umownej za opóźnienie w wykonaniu prac oraz odszkodowania za szkodę poniesioną wskutek wadliwego wykonania części prac. Zarzucił też, że wartość prac wykonanych przez powódkę została zawyżona. Ponadto zaprzeczył zasadności określenia początkowej daty odsetek.

Zgodnie z art. 647 ¹ § 1 k.c., w umowie o roboty budowlane, o której mowa w art. 647 k.c., zawartej między inwestorem a wykonawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców. W myśl art. 647 ¹ § 2 k.c. do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą wymagana jest zgoda inwestora; jeżeli inwestor w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy z podwykonawcą. Z kolei art. 647 ¹ § 5 k.c. stanowi, że zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Przepis ten wprowadza solidarną odpowiedzialność inwestora, generalnego wykonawcy i podmiotu zawierającego umowę z podwykonawcą za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane na rzecz podwykonawców i dalszych podwykonawców. Chodzi w nim o wynikającą z ustawy solidarną odpowiedzialność za cudzy dług. Solidarna odpowiedzialność inwestora uzależniona jest od jego zgody na zawarcie umowy z podwykonawcą.

Pozwany zakwestionował skuteczność zgody wyrażonej przez siebie, o jakiej mowa w jego piśmie z 30 listopada 2010 r. Wskazując na aneks nr (...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r., który został zawarty już po wyrażeniu zgody, o jakiej była mowa, pozwany stwierdził, że nie miał świadomości treści umowy podwykonawczej oraz zakresu prac i wynagrodzenia przewidzianego tą umową. Strony aneksu nr (...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r. dokonały bowiem znaczących zmian w umowie podwykonawczej.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko judykatury, zgodnie z którym z art. 647 ¹ § 1 k.c. wynika, że powstanie solidarnej odpowiedzialności inwestora z wykonawcą za zapłatę wynagrodzenia dla podwykonawcy uzależnione jest od zgody inwestora na wykonanie określonego zakresu robót budowlanych przez konkretnego wykonawcę, wymaganej przez art. 647 ¹ § 2 k.c. Inwestor może tę zgodę wyrazić w różny sposób. Mianowicie może złożyć oświadczenie woli, którym wprost ją wyrazi, może też jej udzielić przez czynności dorozumiane, obejmujące aktywne zachowania, przejawiające dostatecznie wolę wyrażenia zgody, a ponadto może ją wyrazić przez swoje bierne zachowanie, gdy nie doszło do zgłoszenia sprzeciwu lub zastrzeżeń. Wystarczającym zabezpieczeniem interesów inwestora jest jego wiedza o przedmiocie i potrzebach realizacyjnych inwestycji, a także taka dbałość o własne interesy, jakiej można oczekiwać od przeciętnego uczestnika procesu inwestycyjnego. Wykonawca nie ma obowiązku przedstawienia inwestorowi umowy podwykonawczej i dokumentacji. Inwestora chroni możliwość zarówno sprzeciwienia się zawarciu umowy, jak i żądania wyjaśnień co do osoby podwykonawcy, przedstawienia umowy lub jej projektu bądź wskazania jej istotnych postanowień dotyczących zakresu robót i wynagrodzenia. Inwestor nie musi korzystać z uprawnienia do wglądu w dokumentację lub żądania przedstawienia umowy; może z niego zrezygnować i wyrazić zgodę mimo braku wiedzy w tym zakresie. Do przyjęcia, że inwestor wyraził zgodę w sposób bierny, przez „przemilczenie”, niezbędne jest przedstawienie mu umowy z podwykonawcą lub jej projektu wraz z odpowiednią częścią dokumentacji, przy czym złożenie inwestorowi umowy (jej projektu) do akceptacji musi mieć charakter kierunkowy, tzn. nastąpić w celu wyrażenia zgody na jej zawarcie. Z kolei wyrażenie zgody przez inwestora w sposób czynny nie jest objęte procedurą z art. 647 ¹ § 2 zdanie drugie k.c. i może nastąpić w sposób wyraźny (pisemnie bądź ustnie) bądź poprzez inne zachowanie, które w sposób dostateczny ujawnia wolę inwestora (art. 60 k.c.). Może zatem być udzielona w sposób dorozumiany, polegający na przykład na tolerowaniu zauważonej obecności podwykonawcy na placu budowy wykonującego znany inwestorowi zakres robót. W tym wypadku chodzi o takie zachowanie reprezentantów inwestora w procesie inwestycyjnym, które w sposób dostateczny wskazuje na wyrażenie woli aprobaty dla zawarcia umowy podwykonawczej. W przypadku zgody czynnej dla powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora za spełnienie na rzecz podwykonawcy świadczenia z tytułu wynagrodzenia nie jest konieczne, żeby została mu przedłożona uprzednio sama umowa, czy też elementy dokumentacji określającej zakres i sposób realizacji obowiązków umownych przez dochodzącego zapłaty wynagrodzenia nieuiszczonego przez zamawiającego. Przepis art. 647 ¹ § 2 i 5 k.c. jest powszechnie tak interpretowany, że zgoda inwestora może zostać wyrażona nie tylko przed zawarciem umowy podwykonawczej, ale także w trakcie jej realizacji, a nawet po wykonaniu określonego w niej świadczenia niepieniężnego spoczywającego na podwykonawcy, będąc wtedy jej potwierdzeniem.

Bezsporne było między stronami procesu, że powódka została w dniu 18 listopada 2010 r. zgłoszona pozwanemu jako podwykonawca i że pismem z 30 listopada 2010 r. pozwany wyraził zgodę na tego podwykonawcę. Sąd Okręgowy stwierdził, że nie ma znaczenia dla wyniku sprawy to, że pozwanemu nie przedstawiono wtedy umowy. Pozwany bowiem nie wykazał, że uniemożliwiono mu zapoznanie się z umową. Nie twierdził nawet, że zwracał się o nią, ale odmówiono mu wglądu do niej. Natomiast z materiału dowodowego wynika, że pozwany miał świadomość istnienia umowy o podwykonawstwo i miał możliwość zapoznania się z nią. Dlatego Sąd Okręgowy uznał, że przez tolerowanie udziału powódki w inwestycji pozwany wyraził zgodę na ten udział. Tolerowanie obecności podwykonawców na placu budowy, czy odbieranie wykonanych przez nich robót zakłada bowiem dorozumianą zgodę inwestora na solidarną z wykonawcą odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia dla podwykonawcy. Z tych samych przyczyn Sąd Okręgowy uznał, że nie ma znaczenia zmiana umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r., która została dokonana aneksem nr (...) do niej. Pozwany nadal miał, po pierwsze, świadomość udziału powódki w pracach i godził się na ten udział, po drugie, możliwość zapoznania się z umową podwykonawczą. Sąd Okręgowy podkreślił też, że pozwany w 2013 r. kilkukrotnie zapłacił powódce wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane, mając świadomość, że płaci wynagrodzenie, którego zapłata obciążała generalnego wykonawcę. W ten sposób pozwany wyraziłby zgodę na zawarcie umowy podwykonawczej już po wykonaniu świadczenia niepieniężnego określonego w tej umowie, gdyby jej nie wyraził wcześniej. Z tych przyczyn Sąd Okręgowy ustalił, że pozwany skutecznie wyraził zgodę, o jaką chodzi w sprawie.

Sąd Okręgowy uznał za bezzasadny zarzut dotyczący wartości prac wykonanych przez powódkę i stanu jej rozliczeń z generalnym wykonawcą. Generalny wykonawca odebrał roboty wykonane przez powódkę i zaakceptował ich wartość. Przyjął przecież fakturę obejmującą wynagrodzenie dla podwykonawcy, a w procesie z powództwa „(...)” spółki z o.o. w R. nie kwestionował stanu rozliczeń z tym podmiotem i wynagrodzenie dla powódki zostało od niego zasądzone. W tej sytuacji Sąd Okręgowy uznał, że ciężar dowodu w omawianym zakresie w całości przesunął się w kierunku strony pozwanej. Skoro bowiem powódka wykazała, że prace zostały od niej odebrane przez podmiot, z którym łączyła ją umowa i wykazała, że podmiot ten nie kwestionuje jej rozmiaru jej wierzytelności o wynagrodzenie, to słuszność zarzutów przeciwko tym okolicznościom musi udowodnić pozwany. Temu obowiązkowi pozwany nie sprostał.

Z opinii biegłego R. P. (1) wynika, że w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy nie jest możliwe poczynienie ustaleń o zakresie wykonanych prac, podobnie jak zakwestionowanie prawidłowości ich wykonania. Biegły R. P. (1) nie potwierdził zarzutów pozwanego, że urządzenia wykonane przez powódkę nie są gotowe do rozruchu. Również pozostały materiał dowodowy nie pozwolił na poczynienie stanowczych ustaleń w tym przedmiocie. Zarówno zeznania świadków, jak i zgromadzone dokumenty wskazują na istnienie, w jakiś czas po zakończeniu prac przez powódkę, szeregu usterek i nieprawidłowości w pracach, za które odpowiadał generalny wykonawca. Dowody te nie pozwalają jednak ustalić, jaki był stan robót wykonanych przez powódkę w chwili odbioru, a – jak podkreślił Sąd Okręgowy – była ona wykonawcą jedynie części prac. W tej sytuacji omawiane teraz zarzuty pozwanego nie zostały potwierdzone.

Jeżeli chodzi o oświadczenie pozwanego o potrąceniu wierzytelności o zapłatę kary umownej i odszkodowanie za szkody nieobjęte karą umowną, było ono nieskuteczne. Pozwany nie był uprawniony do naliczenia kary umownej, skoro stron procesu nie łączyła umowa. Nie wykazał, by generalny wykonawca naliczył wskazaną karę umowną i dokonał jej potrącenia. Odnośnie do wierzytelności o naprawienie pozostałych szkód, Sąd Okręgowy podkreślił, że nie są objęte reżimem odpowiedzialności kontraktowej, skoro stron niniejszego procesu nie łączyła umowa. Zatem w grę mogłaby wchodzić odpowiedzialność deliktowa, oparta o art. 415 k.c. Pozwany musiałby jednak wykazać delikt powódki, jej winę, poniesioną szkodę i związek przyczynowy pomiędzy nimi. Pozwany nie sprostał spoczywającemu na nim ciężarowi dowodu w tym zakresie. Sam fakt dostarczenia urządzenia innego niż określone w umowie nie jest czynem zabronionym. Nadmierny hałas, sam w sobie, nie jest szkodą. Byłyby nią koszty prac zmierzających do usunięcia hałasu, tych zaś pozwany nie udowodnił (biegły wskazał na niemożność wydania opinii w tym przedmiocie). Sąd Okręgowy zwrócił ponadto uwagę, że źródłem hałasu są również inne, poza kwestionowanym, urządzenia.

Biorąc pod uwagę naprowadzone okoliczności, Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w zakresie roszczenia głównego (art. 647 ¹ k.c.).

Zakres przedmiotowy odpowiedzialności inwestora ograniczony jest w art. 647 ¹ § 5 k.c. do wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane należnego podwykonawcy od wykonawcy, nie obejmuje odsetek za opóźnienie wykonawcy w zapłacie wynagrodzenia. Zobowiązanie inwestora do zapłaty podwykonawcy wynagrodzenia ma charakter bezterminowy. Do powstania wymagalności wierzytelności z tego tytułu niezbędne jest zatem wezwanie inwestora do zapłaty. Zgodnie z art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Inwestor odpowiada za własne opóźnienie w zapłacie wynagrodzenia, zależnie od tego, w jakim terminie powinien zaspokoić skierowane do niego roszczenie podwykonawcy o zapłatę wynagrodzenia.

Powódka nie wykazała, aby wzywała pozwanego do zapłaty wcześniej niż 20 maja 2014 r. Pozwany zaś oświadczył, że pierwszym wezwaniem do zapłaty, jakie otrzymał od powódki, było właśnie wezwanie 20 maja 2014 r. Dlatego Sąd Okręgowy ustalił wymagalność dochodzonej wierzytelności według daty wskazanej w tym wezwaniu (23 maja 2014 r.). W efekcie powódka mogła domagać się odsetek za opóźnienie w zapłacie dopiero od 24 maja 2014 r. (art. 481 k.c.). Z tej przyczyny Sąd Okręgowy zasądził je od tego dnia i oddalił w pozostałej części powództwo o nie.

Sąd Okręgowy wyjaśnił też zastrzeżenie solidarnej odpowiedzialności pozwanego z generalnym wykonawcą.

Orzeczenie o kosztach procesu umotywował treścią art. 100 k.p.c., podkreślając, że zasądził całe koszty procesu poniesione przez powódkę (łącznie 5.544 zł), gdyż uległa jedynie co do nieznacznej części swego żądania.

Z kolei orzeczenie o nieuiszczonej części opłaty sądowej (5.780 zł) oparł o art. 113 u.k.s.c. w związku z art. 100 k.p.c.

W apelacji pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części uwzględniającej powództwo oraz orzekającej o kosztach procesu i nieuiszczonych kosztach sądowych przez oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Zarzucił naruszenie przepisów postępowania. Mianowicie art. 232 w związku z art. 253 k.p.c. przez przyjęcie, że na powódce nie spoczywał ciężar udowodnienia roszczenia, ponadto art. 233 § 1 oraz tego samego przepisu w związku z art. 232 zdanie pierwsze k.p.c. przez błędną ocenę dowodów, a także art. 227 w związku z art. 328 § 2 k.p.c. przez nieustalenie robót, które objęte są dochodzonym wynagrodzeniem.

Pozwany zarzucił też naruszenie prawa materialnego, to jest art. 647 ^{( 1)} § 2 i 5 k.c. przez jego błędną wykładnię, art. 6 k.c. w związku z art. 647 ^{( 1)} § 2 i 5 k.c. przez błędne zastosowanie, art. 65 § 2 w związku z art. 647 ^{( 1)} § 2 i 5 k.c. przez nieuwzględnienie preambuły i § 16 ust. 2 aneksu nr(...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i, jako prawidłowe, przyjmuje je za własne. Ustalenia te uzupełnia w oparciu o dowody przeprowadzone w pierwszej instancji, o czym dalej.

Niemożliwe jest naruszenie przez sąd przepisu art. 232 zdanie pierwsze k.p.c., gdyż skierowany jest do stron postępowania, a nie do sądu. W sprawie nie może też być mowy o naruszeniu art. 232 zdanie drugie k.p.c., który reguluje zagadnienia dopuszczenia przez sąd dowodu z urzędu. Chybiony jest więc zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. Z kolei art. 253 k.p.c., którego naruszenie powiązane zostało z art. 232 k.p.c, dotyczy rozkładu ciężaru dowodzenia w razie zaprzeczenia prawdziwości dokumentu prywatnego. Pozwany nie wskazał, o jaki dokument chodzi i uchybienia Sądu Okręgowego w kwestii regulowanej tym przepisem. Zatem zarzut naruszenia i tego przepisu nie jest zasadny.

Nie sposób zgodzić się też z zarzutem naruszenia art. 227 w związku z art. 328 § 2 k.p.c. Skarżący postawił zarzut uchybienia im przez niewyjaśnienie i niedokonanie ustaleń, za wykonanie jakich robót zasądzone zostało wynagrodzenie dla powódki, gdyż nie wynikają one z faktury obejmującej dochodzoną wierzytelność i załącznika do niej, który zawiera zestawienie wszystkich robót. Pierwszy z tych przepisów stanowi, że przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia istotne znaczenie. Tymczasem apelacja nie wskazuje, jaki dowód dotyczący faktu istotnego dla rozstrzygnięcia został pominięty przez Sąd Okręgowy w postępowaniu dowodowym. Z kolei drugi z tych przepisów reguluje treść uzasadnienia wyroku sądu, które powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera te elementy. Innym zagadnieniem jest, czy prawidłowo została ustalona podstawa faktyczna rozstrzygnięcia, to jest bez uchybień przepisom postępowania, podobnie jak to, czy prawidłowa jest podstawa prawna orzeczenia.

Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Taka ocena dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i doświadczenia życiowego. Powinna uwzględniać wymagania prawa procesowego, wskazania wiedzy naukowej, reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i – ważąc ich wiarygodność oraz moc – odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego, czy też wskazaniom wiedzy naukowej. Jedynie uchybienie im może być bowiem przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Obraza przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. może polegać albo na przekroczeniu granic swobody oceny wyznaczonej logiką, doświadczeniem, czy zasadami nauki, albo na niedokonaniu przez sąd wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego sprawy. W tym drugim przypadku wyciągnięte przez sąd wnioski mogą być logiczne i zgodne z doświadczeniem życiowym, jednakże poczynione są w oparciu tylko o część materiału dowodowego, z pominięciem pozostałej części tego materiału, która pozwoliłaby na wyciągnięcie innych wniosków.

Zdaniem skarżącego, Sąd Okręgowy naruszył art. 233 § 1 k.p.c. przez błędną ocenę dowodów i w efekcie poczynienie błędnych ustaleń. Skarżący wskazał na niewłaściwą ocenę dowodów z zeznań świadków K. P., L. D., R. P. (2) i T. L. oraz dowodu z przesłuchania A. W. za stronę pozwaną. Podniósł, że te dowody, prawidłowo ocenione, stanowią podstawę do przyjęcia, że pozwany wykazał wadliwość robót wykonanych przez powódkę. Poza tym błędna ocena dowodów miała doprowadzić do uznania roszczenia za wiarygodne, mimo że powódka nie wykazała, czego dotyczy faktura nr (...), czy została wystawiona zasadnie i czy objęta nią wierzytelność ma odpowiednią podstawę w stosunku materialnoprawnym między powódką i generalnym wykonawcą. Ponadto naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. pozwany umotywował brakiem wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, co skarżący odniósł do konkluzji opinii biegłego R. P.. Podkreślił, że opinia biegłego prowadzi do wniosku, że dokumenty złożone do akt sprawy nie pozwalają określić zakresu, wartości i jakości prac wykonanych przez powódkę, zgodności zafakturowanych robót z pracami faktycznie wykonanymi oraz z kartami obmiaru, z obmiarem kosztorysowym, jak też nie stanowią podstawy ustalenia możliwości rozruchu urządzeń wykonanych przez powódkę.

Pozwany nie wskazał na uchybienie którejkolwiek z zasad oceny dowodów, wynikających z art. 233 § 1 k.p.c., o jakich była mowa wcześniej. Nie sposób więc zgodzić się z zarzutem błędnej ocenie dowodów. Do rozważenia pozostaje więc zarzut naruszenia tego przepisu przez niedokonanie przez Sąd Okręgowy wszechstronnej oceny materiału dowodowego sprawy i w efekcie dokonania ustaleń w oparciu jedynie o część materiału dowodowego, z pominięcie jego pozostałej części, która pozwoliłaby na wyciągnięcie innych wniosków od przyjętych przez Sąd Okręgowy.

W protokole nr (...) końcowego rozliczenia finansowego wykonanych prac, sporządzonym 27 marca 2013 r., generalny wykonawca i powódka stwierdzili, po pierwsze, wykonanie instalacji sanitarnych zgodnie z umową nr (...)/ (...) z 9 listopada 2009 r. i „zbiorczym zestawieniem robót wg załącznika nr (...)” i że „Roboty ujęte w kolumnach zostały wykonane”, po drugie, że wartość robót wykonanych w rozliczanym okresie wynosi 188.412,78 zł, po trzecie, że wartość wszystkich robót wykonanych przez powódkę to 2.108.040,98 zł (k. 44). Z faktury nr (...) z 27 marca 2013 r., którą powódka wystawiła dla generalnego wykonawcy, opiewającej na kwotę 231.747,72 zł brutto (188.412,78 zł netto) tytułem wynagrodzenia za roboty wykonane przez powódkę wynika, że dotyczy robót instalacyjnych zgodnych z umową (k. 45). Porównanie tej faktury, w której mowa jest o kwocie 188.412,78 zł netto i 231.747,72 zł brutto, z protokołem końcowego rozliczenia finansowego wykonanych prac z 27 marca 2013 r. wynika, że obejmuje ona wynagrodzenie za roboty o wartości 188 412,78 zł netto, rozliczone przez generalnego wykonawcę w tym protokole. Zachodzi bowiem możliwość powiązania treści protokołu nr (...) z 27 marca 2013 r. z fakturą nr (...) z 27 marca 2013 r. Wbrew skarżącemu załącznik nr 1, zawierający zbiorcze zestawienie robót ostatecznie znalazł się w materiale sprawy. Mianowicie do pisma procesowego z 9 maja 2016 r. (k. 490-494) powódka dołączyła dokument o tytule „Załącznik nr (...) Zbiorcze zestawienie robót do protokołu końcowego rozliczenia finansowego wykonanych robót nr (...) z dnia 27.03.2013” (k. 496-516). Ponieważ dokument ten został złożony do akt sprawy dopiero po opracowaniu opinii przez biegłego R. P. (1) z marca 2016 r. (k. 419-457), nie miał materiału pozwalającego określić prace, których dotyczy wynagrodzenie objęte fakturą nr (...) z 27 marca 2013 r. Jednakże po złożeniu przez powódkę do akt sprawy dokumentu o tytule „Załącznik nr (...). Zbiorcze zestawienie robót do protokołu końcowego rozliczenia finansowego wykonanych robót nr (...) z dnia 27.03.2013” stało się możliwe powiązanie robót wykonanych przez powódkę i rozliczonych protokołem nr (...) z 27 marca 2013 r. z wynagrodzeniem za roboty objęte fakturą nr (...) z 27 marca 2013 r. Zauważyć trzeba, że Sąd Okręgowy na rozprawie w dniu 21 lipca 2016 r. dopuścił dowód z dokumentu znajdującego się na k. 496-517 akt sprawy (k. 559), którego następnie nie zanalizował. Obszerny załącznik nr 1, o którym teraz mowa, zawiera szczegółowe zestawienie wykonanych robót, ujęte w kolumny, z których siódma i dziewiąta, licząc od lewej strony, zawierają – odpowiednio – zestawienie wartości robót wykonanych przez powódkę „od początku budowy” i wartość tych z „bieżącego okresu rozliczeniowego”, zaś trzecia z nich zawiera szczegółowy opis wykonanych robót i czynności oraz użytych materiałów i zamontowanych urządzeń, odniesiony do poszczególnych elementów składających się na roboty powierzone przez powódkę generalnemu wykonawcy (k. 496). I tak, gdy idzie o kolumnę trzecią, obejmuje ona następujące zbiorcze pozycje: kotłownia (k. 496 do 498), woda lodowa (k. 498 do 499), instalacja c.o. (k. 499 do 500 odwrót), instalacja wodociągowa (k. 500 odwrót do 502), kanalizacja sanitarna (k. 502 do 503 odwrót), obieg wody lodowej (k. 503 odwrót do 505 odwrót), doprowadzenie wody uzdatnionej do nawilżaczy (k. 505 odwrót), obieg wody i glikolu dla zasilania nagrzewnic central klimatyzacyjnych (k. 505 odwrót do 506), klimatyzacja pomieszczeń piwnicy i parteru (k. 506 do507), klimatyzacja pomieszczeń drugiego i trzeciego piętra (k. 507), klimatyzacja pomieszczeń serwerowni (k. 507 i 507 odwrót), klimatyzacja pomieszczeń ups (k. 507 odwrót do 508), klimatyzacja pomieszczeń kuchni (k. 508), instalacja schładzania pomieszczenia odpadów medycznych (k. 508), kanalizacja deszczowa (k. 508 do 509 odwrót), rozliczenie dostawy i montażu grzejników zamiennych (k. 509 odwrót do 510), grzejniki – dostawa II, w tym dobór grzejników w pomieszczeniach podziemia, parteru, pierwszego, drugiego i trzeciego piętra (k. 510 do 511), klimatyzacja i wentylacja pomieszczeń trzeciego piętra (k. 511 i 511 odwrót), klimatyzacja pomieszczenia ekspedycji i gabinetu dyrektora (k. 511 odwrót), zmiany „Poziom – (...)” rozliczone fakturą z 22 września 2011 r. nr (...) (k. 511 odwrót do 512), zmiany „Poziom +0” rozliczone fakturą z 30 września 2011 r. nr (...) (k. 512 i 512 odwrót), roboty rozliczone fakturą z 20 października 2011 r. nr (...), w tym zmiany dotyczące poziomów „+1”, „+2” (k. 512 odwrót do 513), zmiany rozliczone fakturą z 23 listopada 2011 r. nr (...)(k. 513 i 513 odwrót), zmiany rozliczone fakturą z 30 kwietnia 2012 r. nr (...) (k. 513 odwrót do 514), montaż zaworów bezpieczeństwa w kotłowni „(nakaz UDT)” rozliczony fakturą z 15 listopada 2012 r. nr (...)(k. 514), zmiany rozliczone fakturą z 30 lipca 2012 r. nr (...)(k. 514 i 514 odwrót), zmiany „Poziom +1” rozliczone fakturą z 13 grudnia 2012 r. nr (...)(k. 514 odwrót), dostarczenie i montaż stacji uzdatniania wody rozliczone fakturą z 7 maja 2012 r. nr (...)(k. 514 odwrót), roboty dodatkowe rozliczone fakturą z 29 czerwca 2012 r. nr (...) (k. 514 odwrót do 515), dostawa i montaż materiałów rozliczonych fakturą z 14 września 2012 r. nr (...) (k. 515), zmiany „Poziom +1” rozliczone fakturą z 21 grudnia 2012 r. nr (...) (k. 515), klimatyzacja i wentylacja pomieszczeń trzeciego piętra (k. 515 i 515 odwrót), klimatyzacja pomieszczenia ekspedycji i gabinetu dyrektora (k. 515 odwrót do 516), klimatyzacja freonowa rozliczona fakturą z 27 sierpnia 2012 r. nr (...)(k. 516 i 516 odwrót), klimatyzacja pomieszczenia ekspedycji i gabinetu dyrektora (k. pomieszczenia ekspedycji i gabinetu dyrektora (k.516 odwrót do 517). Każda z tych zbiorczych pozycji w kolumnie trzeciej jest szczegółowo rozpisana na poszczególne składniki. Kolumny siódma (zestawienie wartości robót wykonanych przez powódkę „od początku budowy”) i dziewiąta (wartość robót wykonanych przez powódkę w „bieżącym okresie rozliczeniowym”) zawierają zaś szczegółowe wskazanie kwot odniesionych do poszczególnych pozycji w opisanej wcześniej kolumnie trzeciej. Kolumny siódma i dziewiąta podsumowane są na ostatniej stronie omawianego dokumentu (k. 517) do kwot – odpowiednio – 2.108.040,98 zł (całkowita wartość wykonanych robót podstawowych i dodatkowych) o 188.412,78 zł (wartość robót wykonanych w bieżącym okresie rozliczeniowym). Dwie ostatnio wskazane kwoty odpowiadają tym sumom pieniężnym, o jakich mowa w protokole nr (...) z 27 marca 2013 r. i fakturze nr (...) z 27 marca 2013 r. Analiza wszystkich pozycji w kolumnach siódmej i dziewiątej załącznika nr (...) do protokołu nr (...) z 27 marca 2013 r. prowadzi do ustalenia, że na kwotę 188.412,78 zł składa się wyłącznie wartość robót wykonanych w okresie rozliczeniowym, którego dotyczył odbiór stwierdzony tym protokołem, który nazwany jest w nim bieżącym okresem rozliczeniowym. Są to kwoty wpisane w kolumnie dziewiątej, będące sumą wartości wykonanych robót i czynności oraz użytych materiałów i zamontowanych urządzeń w zakresie poszczególnych elementów, szczegółowo wskazanych w kolumnie trzeciej (25.615,61 + 54.166,02 + 31.019,26 + 77.611,89 = 188.412,78), mianowicie: 25.615,61 zł – instalacja c.o. (k. 499), 54.166,02 zł – instalacja wodociągowa (k. 500 odwrót), 31.019,26 zł – kanalizacja sanitarna (k. 502), 77.611,89 zł (suma kwot 20.213,75 zł – dobór grzejników w pomieszczeniach podziemia, 24.339,67 zł – dobór grzejników w pomieszczeniach parteru, 16.443,30 zł – dobór grzejników w pomieszczeniach pierwszego piętra, 8.085,98 zł – dobór grzejników w pomieszczeniach drugiego piętra, 8.529,19 zł – dobór grzejników w pomieszczeniach trzeciego piętra; 20.213,75 + 24.339,67 + 16.443,30 + 8.085,98 + 8.529,19 = 77.611,89) – grzejniki dostawa II (k. 510). Wprawdzie w kolumnie dziewiątej odnotowana jest też kwota 1.360 zł (k. 514 odwrót), ale nie została ujęta w wartości robót wykonanych i odebranych w okresie rozliczeniowym, którego dotyczy protokół nr (...) z 27 marca 2013 r., to jest w kwocie 188.412,78 zł. Kwota 1.360 zł, jak wskazano to w treści protokołu nr (...) z 27 marca 2013 r., stanowiła bowiem wartość dostarczenia i montażu stacji uzdatniania wody, wcześniej rozliczonego fakturą nr (...)z 7 maja 2012 r. (k. 514 odwrót).

Zwrócić też należy uwagę, że w toku realizacji robót budowlanych przez powódkę to pozwany zwracał się do niej, by nabyła konkretne urządzenia, które montowała (misa wisząca, grzejniki, zestawy tzw. białego montażu), gdyż inwestor podejmował decyzje co do modelu urządzeń w trakcie wykonywania robót (przesłuchanie N. L. za powódkę i przesłuchanie A. W. za pozwanego, k. 558). Dotyczy to części spośród elementów objętych dokumentem o tytule „Załącznik nr (...). Zbiorcze zestawienie robót do protokołu końcowego rozliczenia finansowego wykonanych robót nr (...) z dnia 27.03.2013”.

Pozwany ma rację, podnosząc, że podwykonawca dochodzący w procesie przeciwko inwestorowi zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane w ramach umowy podwykonawczej obowiązany jest udowodnić roszczenie, gdyż to podwykonawca wywodzi skutki prawne z określonych faktów (art. 6 k.c.). W okolicznościach rozpoznawanej sprawy wystąpiły jednak takie okoliczności, których nie sposób nie uwzględnić, jako dowód wysokości roszczenia. Mianowicie powódka w procesie przeciwko generalnemu wykonawcy dochodziła zapłaty tej samej części wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane na podstawie tej samej umowy podwykonawczej w ramach tego samego przedsięwzięcia budowlanego realizowanego dla (...) w R., którego dochodziła w niniejszym procesie. Prawomocnym wyrokiem z 17 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach, sygn. akt X GC 435/13, zasądził od (...)spółki z o.o. w Ż. kwotę 154.126,93 zł. Ma to o tyle znaczenie, że prowadzi do wniosku o stanie rozliczeń między generalnym wykonawcą i powódką, na który pozwana zwraca uwagę w niniejszym procesie, zainicjowanym około pół roku po wydaniu wyroku w procesie między powódką i generalnym wykonawcą. Generalny wykonawca w tamtym postępowaniu jednoznacznie stwierdził, że przyczyną niezaspokojenia roszczenia powódki był tylko brak środków pieniężnych. Skoro upadłość likwidacyjną generalnego wykonawcy Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej ogłosił postanowieniem z 8 kwietnia 2014 r., sygn. akt VI GU 5/14 (k. 146-149), po czym powódka w dniu 1 września 2014 r. zgłosiła do masy upadłości między innymi wierzytelność w kwocie 154.126,93 zł stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z 17 grudnia 2013 r., sygn. akt X GC 435/13 (k. 150-155), która została uwzględniona przez wpisanie na listę wierzytelności (lista wierzytelności, k. 158), to powódka wykazała rozmiar niezapłaconego jej przez generalnego wykonawcę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane na podstawie umowy podwykonawczej. Jeżeli pozwany twierdziłby, że dług ten uległ zmniejszeniu, to powinien był to udowodnić, jako wywodzący skutki prawne z tego faktu (art. 6 k.c.), choćby przez wnioskowanie o zwrócenie się o informacje dotyczące postępowania upadłościowego w zakresie zaspokajania wskazanej wierzytelności.

W apelacji podkreślono, że skuteczność zgody, o którą chodzi w sprawie, zachodzi wówczas, gdy inwestor wyraził ją w odniesieniu do konkretnej umowy (jej projektu), z której wynika zakres jego solidarnej odpowiedzialności, to jest względem umowy o znanej treści, zawartej bądź co najmniej wstępnie uzgodnionej ze zindywidualizowanym podmiotem w zakresie wszystkich istotnych postanowień, zwłaszcza decydujących o wysokości wynagrodzenia. Pozwany dodał też, że Sąd Okręgowy zaniechał zbadania, czy zgoda udzielona pismem z 30 listopada 2010 r. była zindywidualizowana w zakresie podmiotowym i przedmiotowym, a w tej części zwłaszcza co do rozmiaru wynagrodzenia. Zarzucił w tym kontekście, że powódka nie udowodniła, by pozwany obejmował swą świadomością wysokość umówionego wynagrodzenia dla niej, a to powódkę obciąża ciężar dowodowy tej okoliczności (art. 6 k.c.). Pozwany odwołał się w apelacji do postanowień preambuły i § 16 ust. 2 aneksu nr 1 do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r. W preambule jest mowa o tym, że „Wszystkie zapisy umowy nr (...)/ (...) z dnia 9 listopada 2010 r. zostają za obustronnym porozumieniem anulowane, a podstawą współpracy jest niniejszy Aneks nr (...)”. Z kolei § 16 ust. 2 tego samego aneksu nr (...) ma treść: „Umowa z dniem jej podpisania uchyla i zastępuje wszelkie dotychczasowe umowy, porozumienia, zobowiązania i ustalenia negocjacyjne stron dotyczące jej przedmiotu, które niniejszym tracą moc obowiązującą”. Z tego pozwany wywodzi, że jego zgoda na wykonanie określonych robót przez powódkę jako podwykonawcę nie odnosi się do umowy nazwanej aneksem nr (...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r., gdyż powódka i generalny wykonawca postanowili w tej umowie o rozwiązaniu umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r. i zastąpieniu jej kolejną, to jest właśnie aneksem nr (...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r. Natomiast zawarcie tej umowy pozwanemu nie było znane. W apelacji zaakcentowano też, że zakres robót powierzonych powódce przez generalnego wykonawcę aneksem nr (...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r. i wynagrodzenie za nie (1.689.560 zł netto - § 3 aneksu nr (...)) są znacznie większe niż określone w umowie nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r. (620.000 zł netto - § 3 tej umowy).

Odnosząc się do tak skonstruowanego zarzutu, trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę, że pismo z 18 listopada 2010 r., którym generalny wykonawca zgłosił powódkę jako podwykonawcę, zawiera informację, że powierzone jej zostanie wykonanie ściśle określonych instalacji, mianowicie „wod-kan, c-o, c-t, klimatyzacji i wody lodowej w zakresie robót objętych umową podstawową oraz robót dodatkowych na budowie (...) (k. 42). Wyrażając zgodę na powierzenie przez generalnego wykonawcę wykonania robót powódce, pozwany w piśmie z 30 listopada 2010 r. ściśle zakreślił ramy zgody do wykonania „instalacji wod-kan, c-o, c-t, klimatyzacji i wody lodowej” (k. 43). Tymczasem te roboty są przedmiotem świadczenia powódki określonym zarówno w umowy nr (...)/ (...) z dnia 9 listopada 2010 r., jak i w aneksie nr (...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r. zawartym w dniu 2 grudnia 2010 r., to jest po wrażeniu zgody na powierzenie powódce wykonania robót w zakresie „instalacji wod-kan, c-o, c-t, klimatyzacji i wody lodowej”. Poza ten zakres nie wykraczają roboty o wartości 188.412,78 zł określone w protokole nr (...) z 27 marca 2013 r., ze względu na które powódka wystawiła dla generalnego wykonawcy fakturę nr (...) z 7 maja 2012 r. obejmującą wynagrodzenie w kwocie 188.412,78 zł netto (231.747,72 zł brutto). Tę wierzytelność powódki pozwany częściowo spłacił. W wyniku zdarzeń wskazanych przez Sąd Okręgowy do zapłaty z niej pozostało 154.126,93 zł. Pozwany nie zgłaszał zastrzeżeń do jakości robót w tym zakresie, lecz tych, które nie są objęte niezapłaconym wynagrodzeniem, którego powódka dochodzi w sprawie. Zastrzeżenia do jakości, które pozwany zgłaszał w toku procesu, są więc bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Przyczyną zawarcia aneksu nr (...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r. było zbiorcze uwzględnienie w relacjach między powódką i generalnym wykonawcą licznych zmian treści stosunku prawnego między inwestorem i generalnym wykonawcą, których efektem było znaczne poszerzenie zakresu robót budowlanych. zostało uwzględnione zbiorczo przez zawarcie aneksu nr (...) do umowy (zeznanie N. L.). Powódka i generalny wykonawca, mimo zacytowanych wcześniej postanowień, w czasie realizacji aneksu nr (...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r. traktowały tę umowę jako element stosunku prawnego, który oba podmioty nawiązały umową umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r. Wprost wynika to z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy. W sporządzonym 27 marca 2013 r. protokole nr (...) końcowego rozliczenia finansowego wykonanych prac, fakturze nr (...) z 27 marca 2013 r. oba podmioty wskazywały na realizację nie aneksu nr (...) do umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r., lecz właśnie umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r.

Bardziej istotne jest jednak to, że zawiadomienie poprzedzające zgodę nie zostało dokonane w procedurze określonej w art. 647 ¹ § 2 k.c., skoro generalny wykonawca nie dołączył do niego umowy z podwykonawcą lub choćby jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie. Sąd Okręgowy trafnie wyjaśnił, że inwestor może w różny sposób wyrazić zgodę na powierzenie podwykonawcy wykonywania robót budowlanych i wskazał te sposoby. W przypadku zgody czynnej dla powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora za spełnienie na rzecz podwykonawcy świadczenia z tytułu wynagrodzenia nie jest konieczne, żeby została mu przedłożona uprzednio sama umowa, czy też elementy dokumentacji określającej zakres i sposób realizacji obowiązków umownych przez dochodzącego zapłaty wynagrodzenia nieuiszczonego przez zamawiającego. Pozwany nie tylko nie wykazał, że uniemożliwiono mu zapoznanie się z umową podwykonawczą, ale nawet nie twierdził, że zwracał się o nią i odmówiono mu wglądu do niej. Zatem pozwany miał świadomość istnienia umowy o podwykonawstwo i miał realną możliwość zapoznania się z nią. Dlatego też Sąd Okręgowy uznał, że przez tolerowanie udziału powódki w inwestycji pozwany wyraził zgodę na ten udział, gdyż to, podobnie jak odbieranie wykonanych przez nich robót zakłada dorozumianą zgodę inwestora na solidarną z wykonawcą odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia dla podwykonawcy. Prawidłowo więc Sąd Okręgowy uznał, że dla rozstrzygnięcia sprawy nie ma znaczenia zmiana umowy nr (...)/ (...) z 9 listopada 2010 r., która została dokonana aneksem nr (...) do niej. Niezależnie przecież od niej pozwany miał świadomość udziału powódki w robotach budowlanych i godził się na ten udział oraz miał możliwość zapoznania się z umową podwykonawczą, z której nie korzystał jedynie ze swej woli. Jak prawidłowo zaakcentował to Sąd Okręgowy, nie bez znaczenia jest i to, że pozwany w 2013 r. kilkukrotnie zapłacił powódce wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane, mając świadomość, że płaci wynagrodzenie, którego zapłata obciążała generalnego wykonawcę. W ten sposób pozwany wyraziłby zgodę na zawarcie umowy podwykonawczej już po wykonaniu świadczenia niepieniężnego określonego w tej umowie, gdyby jej nie wyraził wcześniej.

Dotychczasowe uwagi pozwalają sformułować wniosek, że zgoda udzielona pismem z 30 listopada 2010 r. była zindywidualizowana w zakresie podmiotowym i przedmiotowym, w tym co do wynagrodzenia. Pozwany miał przecież realną możliwość uzyskania wiedzy o treści umowy podwykonawczej, gdyż jedynie od jego woli zależało zapoznanie się z nią, ale ze swego uprawnienia w tym zakresie w ogóle nie skorzystał.

Podsumowując, zgodzić się trzeba z Sądem Okręgowym, że pozwany skutecznie wyraził zgodę, o jaką chodzi w sprawie.

Apelacja – jako bezzasadna – podlegała więc oddaleniu (art. 385 k.p.c.).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do jego wyniku, wartości przedmiotu zaskarżenia, stopnia trudności sprawy oraz nakładu pracy pełnomocnika powódki, będącego radcą prawny i jego wkład w przyczynienie się do wyjaśnienia sprawy, ze względu na co Sąd drugiej instancji nie dostrzegł podstaw do zasądzenia wynagrodzenia pełnomocnika według podwójnej stawki minimalne, jak o to powódka wniosła (k. 630). Podstawą prawną postanowienia o kosztach postępowania apelacyjnego, zawartego w wyroku Sądu drugiej instancji, jest art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 99 k.p.c., art. 109 § 2 k.p.c., a także § 1 pkt 6 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804 z późn. zm.).

SSA Zofia Kołaczyk SSA Grzegorz Stojek SSA Lucjan Modrzyk