Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

S., dnia 31 marca 2017 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie III Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Joanna Suchecka

Protokolant: sekretarz sądowy Joanna Schultz     

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2017 r. w Szczecinie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) z siedzibą w (...)

przeciwko P. R., S. R.

o zapłatę

I.  oddala powództwo co do kwoty 4720,71 zł (czterech tysięcy siedmiuset dwudziestu złotych siedemdziesięciu jeden groszy) z odsetkami umownymi od dnia 1 marca 2017r.;

II.  umarza postępowanie w pozostałym zakresie;

III.  nakazuje pobrać od powoda Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej im.F.S. z siedzibą w G. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie kwotę 3.005,18 zł (trzech tysięcy pięciu złotych osiemnastu groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt III C 907/15

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 31 marca 2017r. wydanego w postępowaniu zwykłym

Pozwem z dnia 20 lutego 2015r. powód (...) w G. wniosła o zasądzenie od pozwanych P. R. i S. R. kwoty 16.421,86 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia 20 lutego 2015r.

Powód wskazał, że w dniu 27 lutego 2013r. udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 23.100 zł, której spłatę poręczyła pozwana. Wobec braku płatności w ustalonych terminach umowa została wypowiedzialna ze skutkiem na dzień 20 lipca 2014r. Na dochodzoną kwotę składa się kapitał pożyczki 16.368,05 zł, odsetki karne naliczone od kwoty niespłaconego kapitału od dnia po dniu wymagalności w kwocie 53,81 zł.

Nakazem zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym z dnia 17 marca 2015r. wydanym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwany wniósł sprzeciw zaskarżając nakaz w całości. W uzasadnieniu podniósł, że nie zaszły podstawy do wypowiedzenia umowy, gdyż choć część rat została zapłacona po terminie, to później były dokonywane płatności w wysokości przekraczającej wysokość rat w celu pokrycia odsetek za opóźnienie. Zakwestionował, aby otrzymał wypowiedzenie umowy, jak również jakąkolwiek informację o złożeniu takiego oświadczenia. Wskazał, że kiedy miała zostać rzekomo wypowiedziana mu umowy posiadał przeterminowane zadłużenie w kwocie 366 zł, a pod koniec 2014r. już 600 zł nadpłaty.

Sprzeciw wniosła również pozwana wskazując analogiczne okoliczności.

Pismem z dnia 15 lipca 2015r. powód ograniczył powództwo do kwoty 14.646,15 zł wraz z odsetkami umownymi od dnia 27 czerwca 2015r. cofając żądanie w pozostałym zakresie ze zrzeczeniem się roszczenia wobec dokonanych wpłat oraz podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Na rozprawie strona pozwana podniosła, że stan zadłużenia wskazany w wypowiedzeniu był niższy, wynosił 633 zł i brak było podstaw do dokonania wypowiedzenia. Nigdy przy dokonywaniu płatności nie została im udzielona informacja o złożeniu oświadczenia o wypowiedzeniu, zaś pracownik obsługujący konto poradził, aby z uwagi na brak terminowych wpłat kolejne raty były o ok. 100 zł wyższe aby pokryć dodatkowe należności. Sąd zobowiązał powoda do złożenia pisma przygotowawczego w celu odniesienia się do zarzutu braku podstaw do wypowiedzenia umowy oraz do przedstawienia rozliczenia wszystkich wpłat dokonanych na poczet spłaty pożyczki do dnia sporządzenia pisma o wypowiedzeniu umowy.

Pismem z dnia 6 listopada 2015r. powód ograniczył powództwo do kwoty 12.747,01 zł wraz z odsetkami umownymi od dnia 23 października 2015r. cofając żądanie w pozostałym zakresie ze zrzeczeniem się roszczenia wobec dokonanych wpłat. Powód wskazał, że w treści pisma zawierającego wypowiedzenie umowy została zawarta informacja, że wpłata zadłużenia w kwocie 1303,01 zł wraz z odsetkami karnymi w wysokości 1,62 zł za każdy dzień zwłoki w terminie 30 dni od dnia otrzymania wypowiedzenia spowodowałaby cofnięcie wypowiedzenia i powrót do pierwotnego planu spłaty. Ponadto pozwany został poinformowany, że dnia 26 czerwca 2014r. wymagalna stanie się kolejna rata, która powiększy zadłużenie. Wobec tego suma zaległości wynosiła 1864,25 zł bez odsetek karnych (1303,01 zł + kolejna rata 561,24 zł). Brak zapłaty tej należności spowodowało wypowiedzenie umowy. W pozostałym zakresie powód podtrzymał swoje stanowisko co do stanu zadłużenia w dacie wniesienia pozwu.

Na rozprawie w dniu 20 stycznia 2016r. strona pozwana podniosła, że nie została uwzględniona wpłata w kwocie 700 zł z dnia 13 maja 2014r., która pomniejszyła stan zadłużenia wskazany w wypowiedzeniu oraz że nie została też rozliczona wpłata w kwocie 1210 zł dokonana w dniu 12 grudnia 2013r. Wezwanie do zapłaty z dnia 27 grudnia 2013r., którego kosztami zostali obciążeni pozwani, nie uwzględniało tej ostatniej wpłaty. Sąd zobowiązał powoda do ustosunkowania się do zarzutów strony pozwanej oraz do przedstawienia szczegółowego sposobu rozliczenia wszystkich wpłat dokonanych poczet spłaty pożyczki.

Pismem z dnia 9 lutego 2016r. powód wskazał, że wpłata w kwocie 1200 zł dokonana w dniu 12 grudnia 2013r. została przeksięgowana na spłatę pożyczki w dniu 3 stycznia 2014r. w kwocie 1.194,42 zł. Pozostała część tej kwoty została zaliczona na spłatę prowizji i opłat związanych z prowadzeniem rachunku. Natomiast wpłata z dnia 13 maja 2014r. w kwocie 700 zł została przeksięgowana na spłatę pożyczki w dniu 5 czerwca 2014r. w wysokości 688,78 zł, pozostała część tej kwoty została zaliczona na spłatę prowizji i opłat związanych z prowadzeniem rachunku. Z przedstawionego przez powoda rozliczenia spłat wynikało, że spłaty te zostały częściowo zaliczone na koszty upomnień w łącznej wysokości 720 zł.

Na rozprawie w dniu 23 marca 2016r. strona pozwana podniosła, że spłaty pożyczki miały być dokonywane na wskazane w umowie konto, a powód dokonywał rozliczenia dokonywanych na konto spłat pożyczki w dowolnych terminach, zaś konsekwencjami tych działań obciążał pożyczkobiorcę naliczając odsetki za brak terminowej spłaty. Zakwestionowane zostały także koszty upomnień łącznie z zarzutem, że czynności windykacji terenowej nie były podejmowane poza jednym przypadkiem, gdy windykator w maju 2014r. przyszedł do mieszkania z informacja, że zaległość wynosi dwie raty, lecz brak było wówczas takiego zadłużenia.

Pismem z dnia 23 grudnia 2016r. powód ograniczył powództwo do kwoty 5689,02 zł z odsetkami umowny od dnia 20 grudnia 2016r. cofając żądanie w pozostałym zakresie ze zrzeczeniem się roszczenia wobec dokonania dalszych spłat. W pozostałej części podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Pismem z dnia 7 marca 2017r. powód ograniczył powództwo do kwoty 4720,72 zł z odsetkami umownymi od dnia 1 marca 2017r., cofając w pozostałym zakresie ze zrzeczeniem się roszczenia wobec dokonania spłat.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 27 lutego 2013r. została zawarta umowa, na mocy której (...) w G. udzieliła P. R. pożyczki w kwocie 23.100 zł na okres 60 miesięcy tj. do dnia 26 lutego 2018r. od 27 marca 2013r. do 15 września 2016r., oprocentowanej według zmiennej stopy procentowej ustalanej przez Zarząd Kasy, wynoszącej w chwili zawarcia umowy 16 %, nie wyższej niż czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Za udzielenie pożyczki została pobrana opłata przygotowawcza w kwocie 50 zł oraz prowizja w kwocie 1155 zł. Pozwanemu wypłacono kwotę 21.945 zł w dniu 27 lutego 2013r.

Pożyczka miała być spłacana w ratach miesięcznych kapitałowo-odsetkowych, zgodnie z planem spłaty stanowiącym załącznik nr 1 do umowy. Rata została ustalona na kwotę 561,24 zł. Spłata miała następować w ratach pobieranych przez pożyczkodawcę w ciężar rachunku (...). Pożyczkobiorca złożył nieodwołalną dyspozycję obciążania tego rachunku ratami pożyczki i innymi należnościami wynikającymi z umowy pożyczki. Pożyczkobiorca zobowiązał się zapewnić na tym rachunku środki pieniężne niezbędne do wykonywania powyższych dyspozycji. Zgodnie z § 4 ust. 3 umowy za dzień spłaty raty uważa się dzień wymagalności raty jeśli środki na jej spłatę zapewnione zostały przez pożyczkobiorcę na rachunku (...). W przypadku niezapewnienia przez pożyczkobiorcę środków na spłatę w terminie wymagalności raty, za dzień spłaty raty uważa się dzień obciążenia rachunku (...) kwotą wymagalnej raty. Wpłaty dokonywane przez pożyczkobiorcę na poczet spłaty pożyczki pożyczkodawca ma prawo zaliczyć w pierwszej kolejności na: opłaty z tytułu kosztów zabezpieczenia, kosztów windykacji w tym upomnień i wezwań do zapłaty, pozostałych prowizji i opłat, odsetek od kapitału przeterminowanego, wymagalnych odsetek za okresy obrachunkowe, kapitału przeterminowanego, odsetek naliczonych do dnia wpłaty, kapitału. Jeżeli pożyczkodawca obowiązany będzie wykonać także inne niż spłata pożyczki dyspozycje pożyczkobiorcy, to należności z tytułu spłat pożyczki będą miały pierwszeństwo realizacji. W przypadku braku terminowej spłaty należność staje się należnością przeterminowaną. Od niespłaconego kapitału pobierane są odsetki według zmiennej rocznej stopy procentowej wynoszącej czterokonność stopy lombardowej NBP. Zabezpieczeniem spłaty pożyczki było ustanowienie nieodwołalnego pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem (...) o nr (...) prowadzonym przez pożyczkodawcę na rzecz P. R..

Zgodnie z § 12 pkt 2 umowy pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę pożyczki w przypadku niedotrzymania przez pożyczkobiorcę warunków umowy, w szczególności nie zapłacenia przez pożyczkobiorcę w terminach określonych w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy listem poleconym do zapłaty zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7 dni od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy. Okres wypowiedzenia umowy pożyczki wynosi 30 dni. Z chwilą upływu okresu wypowiedzenia umowy pożyczki wszystkie wierzytelności wynikające z tej umowy stają się wymagalne.

Oprocentowanie uległo obniżeniu od 9 października 2014r. z 16 % do 12 %, a od 5 marca 2015r. z 12 % do 10%.

Według Tabeli prowizji i opłat opłata za zawiadomienie lub wezwanie do zapłaty skierowane do pożyczkobiorcy lub poręczyciela wynosi 35 zł, a opłata za czynności windykacji terenowej – 150 zł.

Dowód: umowa pożyczki gospodarczej k. 45-48; regulamin k. 50-52; harmonogram spłat k. 76-77; potwierdzenie wypłaty k. 99

Powód wzywał pozwanego do zapłaty w związku z przeterminowanym zadłużeniem pismami z dnia 10 lipca 2013r., 10 grudnia 2013r., 27 grudnia 2013r., 10 lutego 2014r., 27 lutego 2014r., 9 kwietnia 2014r., 28 kwietnia 2014r. Pismami z tych samych dat wystosował do poręczyciela zawiadomienia o wysokości przeterminowanego zadłużenia. W piśmie z dnia 28 kwietnia 2014r. wskazano, że łączna wysokość przeterminowanego zadłużenia na dzień sporządzenia pisma wynosi 1267,34 zł, w tym 614,45 zł z tytułu kapitału, 508,03 zł z tytułu odsetek umownych, 4,86 zł z tytułu odsetek karnych, 140 zł z tytułu windykacji. Do powyższej kwoty należy doliczyć odsetki karne w wysokości 0,27 zł za każdy dzień zwłoki. Powód wezwał pozwanego do zapłaty powyższych należności w terminie 7 dni od doręczenia wezwania wskazując, że w razie braku uregulowanych tych należności zastrzega sobie prawa do wypowiedzenia umowy oraz postawienia całego zadłużenia z tytułu pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności. W maju 2014r. windykator udał się do miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy i poinformował o występującym zadłużeniu.

Dowód: częściowo niesporne, a nadto wezwania z potwierdzeniami nadania k. 78-97, zawiadomienia z potwierdzeniami nadania k. 58-71; informacja k. 100

Pismem z dnia 9 czerwca 2014r. powód wypowiedział umowę. W piśmie wskazano, że łączna wysokość przeterminowanego zadłużenia na dzień sporządzenia pisma wynosi 1303,01 zł, w tym zaległy kapitał 923,26 zł, odsetki umowne 378,13 zł, odsetki karne 1,62 zł. Do powyższej kwoty należy doliczyć odsetki karne w wysokości 0,40 zł za każdy dzień zwłoki, zaś w dniu 26 czerwca 2014r. wymagalna będzie kolejna rata w wysokości 561,24 zł. Uregulowanie powyższych należności wraz z odsetkami w terminie spowoduje powrót do pierwotnego planu spłaty. Za dzień spłaty przyjmuje się dzień wpływu środków na rachunek Kasy. Brak zapłaty spowoduje wymagalność całej pożyczki z upływem okresu wypowiedzenia umowy. Pismo zostało przesłane do pozwanego P. R. na adres ul. (...) w P.. Przesyłka była awizowana w dniu 13 czerwca 2014r. i nie została podjęta w terminie. Pismem z dnia 9 czerwca 2014r. poręczyciel S. R. został zawiadomiony o wypowiedzeniu umowy.

Dowód: wypowiedzenie umowy k. 53, potwierdzenie odbioru k. 54, zawiadomienie poręczyciela k. 55, potwierdzenie nadania k. 56-57

Pozwany nie realizował w pełni obowiązków określonych w harmonogramie spłaty pożyczki niejednokrotnie dokonując płatności po terminie, jednakże dokonywane wpłaty zwykle przekraczały ustaloną ratę, a pozwany chciał w ten sposób choćby częściowo pokryć należności z tytułu nieterminowych spłat. Raty winny być płacone do 26 każdego miesiąca poczynając od 26 marca 2013r. Dwie pierwsze raty pozwany zapłacił w terminie, trzecią 3 dni po terminie, czwartą 24 dni po terminie w kwocie 633,96 zł, kolejne trzy raty uiścił w terminie. Kolejna rata płatna w dniu 26 października 2013r. została uregulowana 9 dni po terminie. Następna wpłata nastąpiła 24 marca 2014r. w kwocie 1422,74 zł. W kolejnych miesiącach od maja 2014r. do listopada 2014r. dokonywane były wpłaty po 700 zł lub 800 zł. Następnie pod dwumiesięcznej przerwie została podjęta dalsza spłata poprzez wpłatę z dnia 10 lutego 2015r. w kwocie 700 zł i w następnych miesiącach wpłaty po 600 zł. Powód dokonywał miesięcznych spłat w wysokości przekraczającej ustaloną ratę przez cały okres trwania postępowania. Z kwot dokonywanych na rachunek (...) powód dokonywał potrąceń z tytułu prowadzenia rachunku i użytkowania karty. Ponadto na rachunek dokonano pięciu wpłat w kwotach po 15 zł.

W okresie od 25 marca 2013r. do 11 marca 2016r. dokonano łącznych wpłat na kwotę 21.495,38 zł i 75 zł, z czego za prowadzenie rachunku i obsługę karty potrącono 280 zł. Naliczono kwotę 1,05 zł z tytułu odsetek od zgromadzonego kapitału. Łącznie zatem w powyższym okresie na spłatę pożyczki została przekazana kwota 21.291,43 zł. Opierając się na harmonogramie spłat, z uwzględnieniem obniżenia oprocentowania pożyczki po zawarciu umowy, na dzień 11 marca 2016r. i dokonanych spłat pozostawał do spłaty kapitał w kwocie 9.154,69 zł. Według założeń harmonogramu na dzień 26 lutego 2016r., w przypadku terminowej spłaty, kapitał pozostały do spłaty wynosiłby 10.297,76 zł. Nie istniała zatem zaległość w spłacie pożyczki.

Według stanu na dzień 28 kwietnia 2014r. (daty pisma zawierającego wezwanie do zapłaty kwoty 1303,01 zł) suma spłat była niższa niż to wynikało z harmonogramu. Według harmonogramu saldo niespłaconego kapitału winno wynosić 19.197,50 zł, a wynosiło 19.577,44 zł. Zaległość w spłacie rat w stosunku do harmonogramu wynosiła 379,94 zł z tytułu kapitału i 300,37 zł z tytułu odsetek, łącznie 680,31 zł, nie przekraczała zatem dwukrotności raty.

Na dzień 9 czerwca 2014r. (dzień sporządzenia wypowiedzenia umowy) saldo niespłaconego kapitału winno wynosić 18.888,72 zł, a wynosiło 19.314,49 zł. Zaległość w spłacie rat w stosunku do harmonogramu wynosiła 425,77 zł z tytułu kapitału i 228,60 zł z tytułu odsetek, łącznie 654,37 zł, nie przekraczała zatem dwukrotności raty.

Dowód: opinia biegłego k. 200-234; opinia uzupełniająca k. 260-263

Według pierwotnej wersji harmonogramu (bez uwzględnienia obniżenia odsetek po zawarciu umowy) na dzień 26 marca 2017r. saldo niespłaconego kapitału winno wynosić 5.704,03 zł. Wpłaty dokonane przez pozwanego na poczet pożyczki zostały w taki sposób rozliczone przez powoda, że według jego wyliczeń saldo niespłaconego kapitału na dzień 28 lutego 2017r. wynosi 4720,72 zł.

niesporne

Sąd zważył co następuje:

Postępowanie w części, w jakiej powód cofnął pozew podlegało umorzeniu, a w pozostałym zakresie roszczenie jako bezzasadne zostało oddalone

Zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że czynność ta jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.). Skuteczne cofnięcie pozwu powoduje, że wydanie wyroku– w zakresie objętym cofnięciem - staje się niedopuszczalne, a postępowanie zgodnie z art. 355 § 1 k.p.c. podlega umorzeniu.

Sąd nie znalazł podstaw do tego, aby oświadczenia powoda o częściowym cofnięciu powództwa ze zrzeczeniem się roszczenia składane w toku postępowania uznać za nieskuteczne. Podstawą tych oświadczeń były wpłaty dokonywane na poczet spłaty pożyczki objętej sporem. Ponadto saldo kapitału, jakiego powód domaga się spłaty po ostatecznym ograniczeniu żądania jest mniejsze niż saldo kapitału, jakie pozostawałoby do spłaty na dzień orzekania, gdyby pozwany realizował pierwotny harmonogram spłaty pożyczki. A to oznacza, że pozwani dokonali zapłaty co najmniej kwot wynikających z umowy, a z pewnością uregulowali wyższą należność, z uwagi na to, że powód według przedstawianego w sprawie stanowiska wpłaty zaliczał także na koszty wezwań, upomnień i windykacji oraz odsetek dla przeterminowanych należności od całej kwoty kapitału od dnia 20 lipca 2014r. kiedy według niego umowa została wypowiedziana. Z tego względu na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. postępowanie w sprawie co do kwoty przekraczającej kwotę 4720,71 zł z odsetkami umownymi od dnia 1 marca 2017r. podlegało umorzeniu, o czym orzeczono w pkt II wyroku.

Co do części, w jakiej powód podtrzymał żądanie pozwu, tj. co do kwoty 4720,71 zł z odsetkami umownymi w wysokości w stosunku rocznym czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia 1 mara 2017r., postępowanie dowodowe nie wykazało zasadności roszczenia.

Powód dochodził należności z tytułu udzielonej pozwanemu pożyczce. Podstawę prawną żądania stanowił art. 720 § 1 k.c., zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Fakt zawarcia przez umowy pożyczki, jej warunki i terminy spłat oraz dokonanie poręczenia przez pozwaną pozostawało poza sporem. Nie było również kwestionowane przez pozwanych, że nie był realizowany harmonogram spłat pożyczki.

Przedmiotem sporu i podniesionych przez pozwanych zarzutów były następujące okoliczności:

- skuteczność wypowiedzenia umowy;

- zasadność naliczenia opłat za wezwania do zapłaty , upomnienia i koszty windykacji terenowej;

- wysokość kosztów sporządzenia wezwań, upomnień i windykacji terenowej;

- prawidłowość rozliczenia wpłat dokonywanych na poczet spłaty pożyczki, w szczególności w zakresie daty zaksięgowania spłaty i jej rozliczenia.

Zdaniem Sądu zarzuty te okazały się w przeważającej części zasadne prowadząc do wniosku, że podtrzymane żądanie nie może zostać uwzględnione.

Z treści pisma powoda zawierającego oświadczenie o wypowiedzeniu umowy wynika, że jego podstawę stanowił § 12 ust. 1 pkt 2 umowy tj. zaleganie z płatnością w warunkach przewidzianych w tym postanowieniu. Umowa strona stanowiła natomiast, że pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę pożyczki w przypadku nie zapłacenia przez pożyczkobiorcę w terminach określonych w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności, po uprzednim wezwaniu listem poleconym do zapłaty zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7 dni od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy. Umowa przewidywała również inne przypadki uprawniające pożyczkodawcę do wypowiedzenia umowy, jednakże powód nie powoływał się na nie i co decydujące w piśmie zawierającym oświadczenie o wypowiedzeniu nie wskazywał ich jako podstawę składanego oświadczenia. Dla oceny skuteczności złożonego wypowiedzenia istotne jest zatem, czy warunek przewidziany w § 12 ust. 1 pkt 3 umowy został spełniony. Wskazać zatem należy, że postanowienie to przewiduje dopuszczalność wypowiedzenia umowy tylko w przypadku, gdy występuje określony zakres zalegania z płatnością, a mianowicie chodzi o brak zapłaty pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności. Strona pozwana podnosiła, że w jej ocenie podstawą wypowiedzenia zgodnie z umowa było zaleganie z zapłatą co najmniej dwóch pełnych rat. Stanowisko to zostało podtrzymane w dalszym toku procesu. Wprawdzie zaprezentował je wyłącznie pełnomocnik pozwanego, natomiast pozwana nie wypowiedziała się w tej kwestii, jednakże zarzuty pochodzące od pozwanego (lub jego pełnomocnika) jako od strony umowy pożyczki, należało uznać za decydujące i przesądzające również o sytuacji pozwanej.

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 876 § 1 k.c. przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużni zobowiązania nie wykonał. W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny. Wobec powyższego o zakresie odpowiedzialności poręczyciela decyduje każdorazowo zakres odpowiedzialności dłużnika. W niniejszym procesie należało zatem w pierwszej kolejności rozstrzygnąć, czy roszczenie zgłoszone przez powoda wobec pozwanego jest zasadne. Rozstrzygnięcie w tym zakresie, wobec braku zarzutów dotyczących stosunku między wierzycielem a poręczycielem, przesądzało o istnieniu roszczenia powoda względem pozwanej.

Powracając do interpretacja treści postanowienia zawartego w § 12 ust. 1 pkt 2 umowy pożyczki, Sąd w pełni przychyla się do stanowiska pozwanego. Zgodnie z art. 65 § 1 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Stosownie do § 2 w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Kryterium zasad współżycia społecznego oznacza potrzebę tłumaczenia oświadczeń z zachowanie zasad etycznych i moralnych przestrzeganych w społeczeństwie. Zasady te mogą wyłączać możliwość wykładni prowadzącej do nierównego traktowania stron lub takiego tłumaczenia niejasnych oświadczeń woli, które prowadziłoby do uprzywilejowania jednej strony. Ustawodawca określając zatem sposób wykładni umów jako zasadnicze kryterium wskazał wolę stron i cel umowy. Uwzględniając te kryteria wykładnia umów obejmuje dwie fazy. Pierwsza wymaga wyjaśnienia, jak strony rzeczywiście rozumiały złożone oświadczenie woli, a w szczególności, jaki sens łączyły z użytym w oświadczeniu woli zwrotem lub wyrażeniem. W drugiej fazie, która występuje wówczas, gdy wyniki pierwszego etapu są sprzeczne, sens oświadczenia woli ustala się na podstawie przypisania normatywnego, czyli tak, jak adresat sens ten zrozumiał i rozumieć powinien (por. uchwałę SN z dnia 29 czerwca 1995 r. III CZP 66/95, OSNC 1995, nr 12, poz. 168). Użycie określeń „co najmniej dwa okresy płatności” i „pełna rata” nie wywołuje wątpliwości, że podstawą złożenia wypowiedzenia jest brak zapłaty w wysokości równej co najmniej dwóm pełnym ratom. Z pewnością intencją stron nie było przyznanie takiego uprawnienia w przypadku, gdy zaległość dotyczy tylko części rat tj. przypadku gdy nie została uregulowana cała rata, choćby taka sytuacja wystąpiła w stosunku do dwóch lub większej ilości rat za kolejne okresy płatności, bowiem wówczas prawo do wypowiedzenia umowy powstałoby w przypadku zalegania z płatnością w niewielkim zakresie, stanowiącym jedynie część raty. Również powód w swojej argumentacji powoływał się na brak zapłaty w wysokości przekraczającej kwotę odpowiadająca dwóm pełnym ratom pożyczki. Ponadto, i co istotne w niniejszej sprawie, uznać należy, że utrzymywanie się zadłużenia w wysokości dwukrotności miesięcznej raty, jakie winno występować w dacie złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu, powinno dotyczyć należności, które obejmowało wezwanie o jakim mowa w § 12 ust. 1 pkt 2 umowy. W odmiennym bowiem przypadku przewidziane w postanowieniu wezwanie nie miałoby znaczenia. Natomiast redakcja postanowienia, (użycie zwrotu „po uprzednim”) jest taka, że zostało ono powiązane z dopuszczalnością złożenia wypowiedzenia. Wezwanie dłużnika do zapłaty w wyznaczonym terminie i pod rygorem wypowiedzenia umowy ma na celu zdyscyplinowanie dłużnika, a jednocześnie wyznaczenie mu zakresu żądania, określenie obowiązku, który – w razie gdy nie zostanie spełniony, uprawniać będzie drugą stronę do wypowiedzenia umowy. Dlatego złożenie wypowiedzenia umowy przez pożyczkodawcę możliwe jest tylko wówczas, gdy obowiązek określony w wezwaniu nie został wykonany, a zatem nie zostały uregulowane należności w nim wskazane i utrzymuje się stan zadłużenia przekraczający wysokość dwóch rat.

Trzeba zatem uznać, że prawo do wypowiedzenia umowy istniało wówczas, gdy pożyczkobiorca zalegał z płatnością w wysokości co najmniej 1122,48 zł (2 x rata po 561,24 zł). Wtedy pożyczkodawca mógł wezwać pożyczkobiorcę do zapłaty wyznaczając mu termin co najmniej 7 dni na spłatę pod rygorem wypowiedzenia umowy. Wypowiedzenie umowy mogło nastąpić wówczas, gdy należności ujęte w wezwaniu nie zostały uregulowane oraz jedocześnie utrzymywał się stan zadłużenia przekraczający wysokość dwóch rat.

Wezwanie takie powód skierował do pozwanego oraz informację o zadłużeniu do pozwanej pismami z dnia 28 kwietnia 2014r. wskazując w nim, że łączna wysokość przeterminowanego zadłużenia na dzień sporządzenia pisma wynosi 1267,34 zł, w tym 614,45 zł z tytułu kapitału, 508,03 zł z tytułu odsetek umownych, 4,86 zł z tytułu odsetek karnych, 140 zł z tytułu windykacji.

Już tylko twierdzenia powoda zawarte w pismach procesowych, w tym wyliczenia ujęte w piśmie z dnia 17 sierpnia 2016r. (k. 244v) przeczą temu, aby powyższe warunki zostały spełnione. Powód bowiem wskazał, co do dnia 14 maja 2014r. pozwany winien uregulować zaległość w kwocie 1122,48 zł, a dokonał sprawy do kwoty 737,65 zł. W dniu wypowiedzenia zaległość w kwocie 737,65 zł uległa zwiększeniu o kolejną wymagalną ratę z dnia 26 czerwca 2014r. dając łącznie zaległość na sumę 1298,89 zł, jednakże pokreślić należy, że należność z powyższej raty nie była przedmiotem wezwania. Okoliczność, iż powiększyła ona istniejące zadłużenie do poziomu przekraczającego wysokość dwukrotności raty dawało powodowi jedynie uprawnienie – w świetle zapisów umowy – do ponownego wezwania dłużnika do zapłaty z wyznaczeniem terminu i rygorem wypowiedzenia umowy.

Powyższe przesądza o tym, że złożone przez powoda oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, zawarte w piśmie z dnia 9 czerwca 2014r. było nieskuteczne, a konsekwencją tego jest konieczność rozliczenia kolejnych wpłat przy uwzględnieniu harmonogramu spłat stanowiącego element umowy.

Ponieważ według tego harmonogramu (w pierwotnej wersji, przed obniżeniem oprocentowani) na dzień wyrokowania saldo kapitału przy regularnej spłacie winno wynosić 5704,03 zł, a według powoda wynosi 4720,72 zł (według stanu na miesiąc wcześniej), więc na dzień wyrokowania pozwany nie pozostaje w opóźnieniu i brak jest podstaw do uwzględnienia powództwa w jakimkolwiek zakresie.

Ponadto postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie nie potwierdziło okoliczności wskazanych w wezwaniu. Sąd w celu zweryfikowania tego, czy pozwany pozostawał w opóźnieniu w spłacie pożyczki, a jeśli tak to w jakiej wysokości, dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości T. B.. W oparciu o wnioski zawarte w tej opinii Sąd dokonał ustaleń i oparł na nich swoje rozstrzygnięcie. Biegła wyliczyła, że zarówno w dacie wezwania z dnia 28 kwietnia 2014r. jak i w dacie złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy pozwany nie zaległ z zapłatą w zakresie warunkującym wypowiedzenie umowy. Przeterminowane należności wynosiły bowiem odpowiednio 680,31 zł i 654,37 zł, a zatem znacznie mniej niż 1122,48 zł.

Sąd uczynił powyższą opinię postawą swoich ustaleń nie znajdując podstaw do odmowy przyznania jej wiarygodności i mocy dowodowej oraz uznając, że zarzuty podniesione przez powoda nie mogą ostatecznie podważyć jej treści. Na wstępie wskazać należy, że opinia biegłego, jak każdy inny dowód, podlega swobodnej ocenie sądu zgodnie z regułami określonymi w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd rozważa jej wiarygodność i moc dowodową na podstawie własnego przekonania, zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, przy wszechstronnym uwzględnieniu pozostałego materiału dowodowego. Istotne znaczenia przy ocenie ma stanowczość opinii, jej kompleksowość, spójność wniosków, doświadczenie biegłego. Sąd jako nieposiadający wiadomości specjalnych nie jest władny podważać wniosków biegłego, jeśli lektura opinii nie wykazuje, że sposób przeprowadzenia opinii i wnioskowania zawiera braki, wady logiczne bądź inne nieprawidłowości wychwytywane przez osobę niebędącą specjalistą w danej dziedzinie.

Sporządzona w sprawie opinia nie zawiera tego rodzaju defektów. Przede wszystkim zakres zarzutów podniesionych wobec opinii nie dotyczył kwestii rachunkowych, a jedynie sposobu rozliczenia wpłat dokonanych na poczet spłaty pożyczki, w tym zasadności zaliczenia części tych wpłat na należności, które biegła pominęła w swojej opinii wskazując, że brak jest materiału potwierdzającego ich istnienie. Tym samym ocena prawidłowości wniosków zawartych w opinii sprowadzała się w znacznej mierze do oceny, czy powód był uprawniony do takiego rozliczenia wpłat, jakie zaprezentował w toku procesu w pisma procesowych oraz w zarzutach do opinii, w tym do naliczenia poszczególnych należności kwestionowanych przez stronę pozwaną. Biegła bowiem odniosła się do różnic między wyliczeniem niespłaconego kapitału według jej wyliczeń i według wyliczeń powoda oraz wskazała przyczyny tych różnic polegające na rozliczeniu dokonanych wpłat w terminie późniejszym niż ich uzyskanie przez powoda oraz uwzględnieniu kosztów windykacji i wezwań.

W odniesieniu do kwestii daty rozliczenia dokonanych wpłat Sąd stoi na stanowisku, że niezależnie od tego, czy wpłata była dokonywana bezpośrednio w kasie powoda, czy na konto prowadzone przez powoda na rzecz pozwanego P. R., to jeśli dana wpłata według tytułu wpłaty została wpłacona na spłatę pożyczki objętej sporem, to po pierwsze powód nie był uprawniony do tego, aby zaliczyć ją na poczet innych świadczeń, chyba że między stronami istniałyby inne ustalenia w tym zakresie, a po drugie zobowiązany był do rozliczenia tej wpłaty według daty jej wykonania. Biegła zawarła w uzupełniającej opinii słuszną uwagę, iż odmienna praktyka jest działaniem wykorzystującym „silniejszą” pozycję pożyczkodawcy. W umowie pożyczki w § 4 ust. 4 wskazano, że w przypadku niezapewnienia przez pożyczkobiorcę środków na rachunku (...) na spłatę raty stosownie do obowiązku wynikającego z umowy, za dzień spłaty raty uważa się dzień obciążenia rachunku (...) kwotą wymaganej raty. Zdaniem Sądu postanowienie to jest nieważne w rozumieniu art. 58 § 1 i 2 k.c. Zgodnie z art. 354 § 1 k.c., dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Stosownie do § 2 w taki sam sposób winien współdziałać przy wykonywaniu zobowiązania wierzyciel. Zgodnie z art. 356 § 2 k.c. jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika. Stosownie do art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia. W świetle przytoczonych przepisów sprzeczny z ustawą jest brak uwzględnienia przez wierzyciela świadczenia pieniężnego i naliczenia odsetek za opóźnienie za okres od uregulowania świadczenia do czasu jego rozliczenia przez dłużnika. Dodatkowo wskazać należy, że takie działanie jest oczywiste sprzeczne również z zasadami współżycia społecznego, które to zasady nakładają na strony obowiązek realizacji umowy w sposób nienaruszający uzasadnionego interesu kontrahenta i kierowanie się zasadą równego rozłożenia obowiązków stron. Nierówność kontaktowa godzi w te reguły.

Wynikające z opinii biegłej wnioski co do tego, że wysokość zaległości istniejącej w dacie wezwania z dnia 28 kwietnia 2014r. nie przekroczyła dwukrotności miesięcznej raty, jest w głównej mierze konsekwencją tego, że biegła jak również Sąd, nie uwzględnił naliczonych przez powoda opłat za wezwania do zapłaty i kosztów windykacji terenowej.

Po pierwsze przeprowadzenie windykacji terenowej nie zostało w żaden sposób wykazane. Pełnomocnik pozwanego przyznał jedynie, że raz przyszedł windykator informując o wysokości zadłużenia, jednakże nie jest to wystarczające do przyjęcia, iż był to przypadek stanowiący podstawę naliczenia opłaty. Brak jest materiału pozwalającego na ustalenie, jakie konkretnie czynności i kiedy były dokonywane. Za pozbawiony mocy dowodowej Sąd uznał dokument prywatny na k. 100, zawierający jedynie zestawienie bez powołania się na materiały źródłowe. Nie zostało wyjaśnione przez kogo dokument został podpisany, ani w jakich okolicznościach powstał, jak również jaka jest rola w sprawie osoby, która go podpisała.

Po drugie, wysokość kosztów windykacji nie została wykazana. Powód nie podjął inicjatywy dowodowej w tym zakresie mimo, że strona pozwana podniosła w tym zakresie zarzuty. Odwołanie się do stawek z tabeli prowizji i opłat nie jest wystarczające. Koszty monitów i wezwań do zapłaty należy raczej zakwalifikować jako koszty mieszczące się w ramach obowiązku współdziałania stron przy wykonywaniu zobowiązania, zgodnie z art. 354 § 2 k.c. i tylko w sytuacji, gdy istotnie przekraczają przewidywane typowe wydatki w tym zakresie, zasadnym jest domaganie się ich pokrycia od drugiej strony.

Niezależnie od powyższego Sąd oddalając powództwo miał na względzie, że według wyliczenia biegłej zadłużenie na dzień 28 kwietnia 2014r. wynosiło łącznie 680,31 zł, a na dzień złożenia wypowiedzenia 654,37 zł, zaś według stanowiska powoda, który uwzględnił koszty windykacji i wezwań, zaległość na dzień 9 czerwca 2014r. wynosiła 1298,89 zł, czyli o 176,41 zł większa niż dwukrotność miesięcznej raty, przy czym kwota ta obejmowała również ratę z dnia 26 maja 2014r., która nie była wymagalna w dacie skierowania wezwania z dnia 28 kwietnia 2014r. W dalszym okresie pozwany dokonywał dość regularnych wpłat przekraczających wysokość raty pożyczki, tak, że przy przyjęciu, iż nie doszło do wypowiedzenia umowy, to nie pozostawał on w opóźnieniu dacie wyrokowania nawet według wyliczeń powoda uwzględniających należności, które w tym procesie nie zostały wykazane. Te okoliczności, nie tylko skutkowały przyjęciem, że roszczenie powoda nie istnieje, lecz także pozwalają uznać, iż powód powołując się na uprawnienie do wypowiedzenia umowy oraz dochodząc należności przed sądem, działał w warunkach nadużycia prawa w rozumieniu art. 5 k.c., a wobec tego brak jest podstaw do przyznania mu ochrony.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, strona powodowa została w całości obciążona kosztami sądowymi. Nieuiszczone koszty sądowe w postaci należnego dla biegłego wynagrodzenia, to kwota 3005,18 zł, zgodnie z postanowieniem z dnia 1 grudnia 2016r. Dodać przy tym należy, że kwota ta nie obejmuje kosztów związanych z opinią uzupełniającą. Wynagrodzenie za wydanie tej opinii zostało ustalone na kwotę 287,73 zł, lecz w dacie wyrokowania orzeczenie w tym zakresie nie było jeszcze prawomocne. Sąd uznał, że zasadnym jest obciążenie powoda kosztami procesu w całości, mimo tego, że częściowo cofnął on pozew ze zrzeczeniem się roszczenia wobec wpłat dokonanych w toku postępowania, a to z uwagi na przyczyny oddalenia powództwa w tym brak skuteczności wypowiedzenia umowy. Wpłaty, które były dokonywane w toku procesu winny być zaliczane na poczet wymagalnych rat i należności ubocznych związanych z brakiem terminowej płatności. Jednocześnie postawa strony pozwanej wyrażająca się w dokonywaniu dość regularnych wpłat przekraczających wysokość rat wskazuje jednoznacznie na to, że powód uzyskałby zaspokojenie swoich usprawiedliwionych roszczeń bez wszczynania niniejszego postępowania. Natomiast spór o zasadność naliczenia dodatkowych należności z tytułu opłat windykacyjnych i wezwań oraz w przeważającym zakresie co do odsetek za należności przeterminowane przegrał. Brak jest zatem podstaw do zastosowania funkcjonującej w judykaturze zasady, że uregulowanie roszczenia w toku procesu i cofnięcie z tego względu pozwu winno być traktowane jako przegranie sprawy przez pozwanego.