Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W przedmiotowej sprawie prokurator złożył wniosek o przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego P. C..

Sąd Rejonowy (...) postanowieniem z dnia
9 listopada 2017 roku nie uwzględnił wniosku prokuratora.

Na powyższe postanowienie w oparciu o przepis art. 425 § 1 kpk oraz art. 252 § 1 kpk zażalenie złożył prokurator, formułując jednocześnie wniosek o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przedłużenie stosowania wobec podejrzanego tymczasowego aresztowania. Po rozpoznaniu powyższego zażalenia Sąd Okręgowy w Szczecinie postanowieniem z dnia 7 grudnia 2017 roku zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że na podstawie art. 263 § 2 kpk, art. 249 § 1 kpk, art. 258 § 1 pkt 2 kpk zastosował tymczasowe aresztowanie (a to wobec upływu czasu na jaki był stosowany ten środek zapobiegawczy) wobec podejrzanego P. C. na okres 2 miesięcy od daty zatrzymania z zastrzeżeniem, że na podstawie art. 257 § 2 kpk tymczasowe aresztowanie ulegnie zmianie z chwilą złożenia na konto sum depozytowych Prokuratury Okręgowej w Szczecinie, nie później niż w terminie do dnia 20 grudnia 2017r., poręczenia majątkowego w kwocie 70.000 złotych.

Na postanowienie sądu II – ej instancji zażalenie złożył prokurator. Zaskarżył on powyższe postanowienie w części dotyczącej uzależnienia uchylenia tymczasowego aresztowania zastosowanego wobec P. C. od wpłacenia w terminie do dnia 20 grudnia 2017 roku poręczenia majątkowego w kwocie 70.000 złotych. Zażalenie zostało złożone na niekorzyść podejrzanego. Jednocześnie skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zastosowanie wobec podejrzanego P. C. tymczasowego aresztowania na okres 2 miesięcy i wyeliminowanie z jego treści rozstrzygnięcia, uzależniającego uchylenie tymczasowego aresztowania stosowanego wobec P. C. od wpłacenia poręczenia majątkowego.

Jako podstawę prawną wymienionego zażalenia prokurator wskazał przepisy art. 252 § 1 kpk oraz art. 459 § 2 kpk.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż wymienione przez skarżącego przepisy nie mogą stanowić podstawy do uznania wymienionego środka zaskarżenia za dopuszczalny. Odnoszą się one bowiem do możliwości wnoszenia środków zaskarżenia od rozstrzygnięć sądu I –ej instancji na co wprost wskazuje przepis art. 425 § 1 kpk oraz art. 426 § 1 kpk.

Drugi z przywołanych przepisów stanowi, iż od orzeczeń sądu odwoławczego nie przysługuje środek odwoławczy, chyba iż ustawa stanowi inaczej.

Przepisem dopuszczającym możliwość wnoszenia środków odwoławczych od orzeczeń sądu odwoławczego jest art. 426 § 2 kpk. Stanowi on m.in., iż od postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na skutek zażalenia przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego.

Brzmienie powyższego przepisu jest klarowne co sugerowałoby, iż właściwą dla jego interpretacji byłaby wyłącznie wykładnia językowa. Tak jednak nie jest o czym przekonuje szeroki dorobek doktryny i judykatury. Jako bowiem tożsame z postanowieniami „o zastosowaniu tymczasowego aresztowania” uznano postanowienia „o przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania” czy też w określonych warunkach postanowienia „o uchyleniu poręczenia majątkowego” jako zastrzeżenia dla stosowania tymczasowego aresztowania (por. Dariusz Świecki w: Komentarz aktualizowany do art. 426 Kodeksu postępowania karnego, System Informacji Prawnej Lex 2017, Katarzyna Boratyńska, Paweł Czarnecki w: Kodeks Postępowania karnego. Komentarz 2016, System Informacji Prawnej Legalis, uchwała Sądu Najwyższego z 26 września 2002 roku w sprawie I KZP 32/02, OSNKW 2002/11–12/97).

Taka rozszerzająca interpretacja zwrotu „o zastosowaniu tymczasowego aresztowania” nastąpiła wskutek przyjęcia wykładni celowościowej.

Konieczność przyjęcia wykładni celowościowej względem rozpatrywanego tu przepisu wynika już choćby bowiem z uwagi na okoliczności towarzyszące uchwaleniu tegoż przepisu. Otóż wprowadzenie powyższego uregulowania prawnego, stanowiącego odstępstwo od treści art. 425 § 1 kpk i art. 426 § 1 kpk, wynikało z wykonania przez ustawodawcę zalecenia zawartego w postanowieniu sygnalizacyjnym Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 listopada 2009 roku w sprawie S 7/09 (OTK-A 2009/10/154), dotyczącego przyznania podejrzanemu, wobec którego sąd odwoławczy po rozpoznaniu zażalenia prokuratora na postanowienie sądu rejonowego o nieuwzględnieniu wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania zastosował ten środek zapobiegawczy, prawa do zaskarżenia takiego postanowienia.

Wprowadzenie powyższego przepisu służyło nadaniu podejrzanemu gwarancji, iż każde pierwsze rozstrzygnięcie sądu (w tym również sądu odwoławczego) o tymczasowym aresztowaniu powoduje powstanie po stronie podejrzanego prawa do odwołania się do sądu wyższej instancji lub co najmniej do innego składu tegoż sądu.

Uwzględnienie celu jakiemu służy rozpatrywany przepis (zachowaniu gwarancji podejrzanego) powoduje, iż przepis ten musi być interpretowany tak by ów cel, wytyczony wolą ustawodawcy i orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, był osiągnięty.

Powoduje to, iż o ile wydanie przez sąd odwoławczy postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania na skutek rozpoznania zażalenia rodzi po stronie podejrzanego uprawnienie do jego zaskarżenia, to takie uprawnienie nie konstytuuje się po stronie prokuratora, o ile nie działa na korzyść podejrzanego.

Po pierwsze wynika to z wnioskowania a minori ad maius oraz ujęcia systemowego wyznaczonego brzmieniem art. 78 i art. 176 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Wniosek prokuratora został bowiem rozpatrzony w sposób merytoryczny przez sądy dwóch instancji. Gdyby zażalenie prokuratora nie zostało uwzględnione przez sąd II –ej instancji, to nie przysługiwałoby mu od tego orzeczenia środek zaskarżenia co jest bezsporne. Prokurator nie mógłby więc zainicjować po raz kolejny, trzeci, postępowania w przedmiocie zasadności jego wniosku. Uwzględnienie zażalenia, a tym samym akceptacja stanowiska prokuratora o konieczności zastosowania tymczasowego aresztowania (aczkolwiek częściowa) przez sąd odwoławczy poprzez zastosowanie tymczasowego aresztowania nie może powodować więc przyznania stronie prawa do rozpatrywania jej wniosku po raz kolejny, wykraczający poza granice określone dotychczas przywołanymi przepisami gdyż prowadziłoby to ad absurdum.

Po drugie, i najistotniejsze, przyjęcie, iż prokuratorowi przysługuje uprawnienie do wniesienia środka odwoławczego od orzeczenia sądu odwoławczego o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na skutek rozpoznania zażalenia wiąże się z tym, iż dopiero po rozpoznaniu przez trzeci skład sądu (a po raz drugi przez sąd II – ej instancji) mogłoby zapaść rozstrzygnięcie odpowiadające wnioskowi prokuratora (lub będące najbardziej do niego zbliżone). Takie rozstrzygniecie, w danym układzie procesowym możliwe, oznaczałoby, iż wydane przez trzeci skład sądu rozstrzygnięcie stanowiłoby faktyczne pozbawienie osoby podejrzanego wolności w ramach zastosowanego środka zapobiegawczego. Od tegoż orzeczenia, określającego po raz pierwszy, iż jest stosowane wobec niego w sposób faktyczny tymczasowe aresztowanie, podejrzanemu nie przysługiwałby środek zaskarżenia. Wyznaczona przepisem art. 426 § 2 kpk in principio gwarancja procesowa podejrzanego nie byłaby zatem realną i miałaby jedynie postać gwarancji fasadowej. Wyznaczony przez ustawodawcę cel nie byłby w takiej sytuacji do osiągnięcia.

Z tych względów orzeczono jak na wstępie.