Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 lipca 2017 roku

Sąd Rejonowy w Tczewie w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSR Agnieszka Długosz-Zglinicka

po rozpoznaniu w sprawie o czyn z art. 231 § 1 k.k.

wniosku Prokuratora o zwolnienie z tajemnicy zawodowej

na podstawie art. 180 § 2 k.p.k.

postanawia:

nie uwzględnić wniosku i odmówić zwolnienia z tajemnicy zawodowej adw. J. G. na okoliczność:

kiedy, do kogo i na jakiej podstawie zwróciła się o udostępnienie zapisu monitoringu miejskiego z dnia 4 czerwca 2015 r.,

skąd miała wiedzę o zapis jakiej kamery ma wystąpić,

daty i okoliczności przekazania nagrania, złożonych w związku z tym dokumentów, pokwitowania,

sposobu wykorzystania uzyskanego nagrania,

wskazania postępowania, w związku z którym sporządzana była informacja prawna, której przedmiotem była analiza stanu faktycznego, którego dotyczył zapis monitoringu oraz komu, w jakich okolicznościach została ona przekazana oraz jak zostało to udokumentowane.

UZASADNIENIE

Prokurator Rejonowy w Malborku wystąpił z wnioskiem o zwolnienie adw. J. G. z tajemnicy zawodowej. W uzasadnieniu wskazał, iż w toku postępowania przygotowawczego ustalono, iż Prezydent Miasta T. M. P. przekazał nagranie monitoringu miejskiego adwokat J. G.. Dla rozstrzygnięcia, czy zachowanie to stanowiło czyn zabroniony, niezbędne jest więc ustalenie, czy uczynił to w interesie prywatnym, czy też w ramach obowiązków i uprawnień związanych z piastowanym urzędem.

Wniosek Prokuratora nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 180 § 2 kpk "osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej oraz tajemnicy Prokuratorii Generalnej, mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu".

Z brzmienia przepisu art. 180 § 2 k.k. wynika zatem, iż zwolnienie z zachowania tajemnicy adwokackiej może mieć miejsce jedynie w sytuacji, gdy spełnione są kumulatywnie dwie powiązane ze sobą przesłanki, a mianowicie gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości oraz okoliczność, w zakresie której nastąpiło zwolnienie, nie może być ustalona na podstawie innego dowodu.

Jak wskazano w postanowieniu SN z dnia 15 listopada 2012 r., (...) 32/12, OSNSD 2012, poz. 49, s. 193-198, LEX nr 1231613, tajemnica zawodowa radcy prawnego (analogicznie adwokata), jako obejmująca wszystko, o czym dowiedział się on w związku z udzielaniem porady prawnej i prowadzeniem sprawy, wyklucza możliwość złożenia przez niego zeznań w charakterze świadka w postępowaniu karnym, w którym stroną jest osoba reprezentowana przez niego uprzednio w innych postępowaniach, bez uprzedniego zwolnienia go od jej zachowania przez sąd w trybie określonym w art. 180 § 2, i to także wtedy, gdyby miał zeznawać na prośbę swojego klienta i w jego interesie odnośnie do okoliczności, które były przedmiotem jawnego procedowania przez sądy w sprawach innych niż karne, a tym bardziej gdyby dotyczyło to okoliczności związanych z pertraktacjami między stronami tamtego postępowania (a obecnie procesu karnego) i wzajemnych ich stosunków, gdyż tajemnica zawodowa radcy prawnego stanowi dobro samo w sobie, jako element prawidłowego i etycznego wykonywania tej profesji. To samo w pełni odnosi się do tajemnicy adwokackiej i innych tajemnic o podobnym zakresie.

Bezwzględnym obowiązkiem prokuratora składającego wniosek w przedmiocie zwolnienia z tajemnicy adwokata jest wnikliwe wykazanie w nim istnienia wskazanych wyżej dwóch przesłanek. Z uwagi na to, iż obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej przez adwokata ma charakter bezwzględny, stąd wniosek prokuratora mający na celu uczynienie wyłomu w tej zasadzie nie może być traktowany jak zwykła formalność i ograniczać się do powtórzenia wyrażeń ustawowych. Uzasadnienie takiego wniosku musi wnikliwie uargumentowane, z właściwym odniesieniem do materiału dowodowego akt sprawy.

W niniejszej sprawie Prokurator nie sprostał temu i sformułował wniosek, w którym jedynie we fragmentaryczny sposób uzasadnił swoje stanowisko.

W ocenie Sądu jednakże wniosek Prokuratora o zwolnienia z tajemnicy zawodowej adw. J. G. nie zasługiwał na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie nie wystąpiły przesłanki zwolnienia z tajemnicy adwokackiej określone w treści art. 180 § 2 kpk. Ustalenie bowiem okoliczności, na które miałaby zostać przesłuchana adw. J. G., wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, zostały ustalone za pomocą innych dowodów, m.in.: zeznań świadków A. J., Z. M., M. S., S. S. i M. P.. Świadkowie w sposób dokładny określili, kto i kiedy oraz w jakich okolicznościach dokonał zgrania zapisu monitoringu miejskiego, kiedy i w jakich okoliczności został on przekazany adw. J. G., nadto w aktach sprawy znajduje się jej wniosek udostępnienia jej takiego monitoringu z uzasadnieniem w jakim celu i do jakiego postępowania zamierza go wykorzystać.

W konsekwencji więc, kiedy nie zostały spełnione przesłanki wskazane w treści art. 180 § 2 kpk wniosek Prokuratora nie zasługiwał na uwzględnienie.

Na marginesie tylko należy zauważyć, iż Prokurator winien nadto dokładnie rozważyć fakt, czy Z. U. może posiadać status osoby pokrzywdzonej w niniejszym postępowaniu.

W orzecznictwie i doktrynie zgodnie przyjmuje się, że przepis art. 49 § 1 k.p.k. powinien być interpretowany wąsko. Wskazuje się, że definicja pokrzywdzonego ma charakter materialny (m.in. uchwała Sądu Najwyższego stanowiąca wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawie wzmożenia ochrony interesów pokrzywdzonego w postępowaniu sądowym z dnia 26 listopada 1976 r., VI KZP 11/75, OSNKW 1977, z. 1-2, poz. 1; uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 12 maja 1993 r., I KZP 6/93, OSNKW 1993, z. 5-6, poz. 28; z dnia 15 września 1999 r., I KZP 26/99, OSNKW 1999, z. 11-12, poz. 69; z dnia 21 grudnia 1999 r., I KZP 43/99 (niepubl.); z dnia 21 października 2003 r., I KZP 29/03, OSNKW 2003, z. 11-12, poz. 94). Zatem dla uznania, czy in concreto dana osoba jest pokrzywdzona w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k., podstawowe znaczenie ma właściwe ustalenie przedmiotu ochrony przepisu prawa karnego, którego znamiona wyczerpuje czyn będący przedmiotem postępowania. W niniejszej sprawie zagadnienie prawne związane jest z interpretacją art. 49 § 1 k.p.k. w relacji do art. 231 § 1 k.k. W literaturze prawa karnego wskazuje się, że przedmiot ochrony normy karnej z art. 231 § 1 k.k. jest ujęty bardzo szeroko. Bezpośrednim przedmiotem ochrony art. 231 § 1 k.p.k. są wszelkie dobra prawne bez względu na to, czy należą do sfery publicznej, czy prywatnej. Niezależnie od tego, bezpośrednio chronionym dobrem prawnym jest prawidłowe funkcjonowanie instytucji państwowej i samorządu terytorialnego (A. Barczak-Oplustil w: A. Zoll red.: Kodeks karny. Część szczególna, tom II, Kraków 2006, s. 990). Tak szeroko ujęty przedmiot ochrony oznacza, że zachowania wypełniające znamiona tego przepisu mogą bezpośrednio naruszać zarówno dobra ogólne, jak i mogą godzić w indywidualne interesy. Zatem, aby stwierdzić, kto jest pokrzywdzony czynem wypełniającym znamiona przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k., należy każdorazowo zbadać czyj indywidualny interes (dobro prawne) został naruszony tym konkretnym czynem.

Ponadto, pokrzywdzonym w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k. może być jedynie ten kogo przestępstwo dotyka bezpośrednio. W literaturze jednoznacznie wskazuje się, że bezpośredniość zachodzi, gdy pomiędzy czynem zawierającym przedmiotowe znamiona przestępstwa a naruszeniem lub zagrożeniem dobra danego podmiotu nie ma ogniw pośrednich, tj. gdy czyn uderza wprost w jego dobro. Warunek bezpośredniości naruszenia lub zagrożenia dobra prawnego ogranicza zakres pojęcia pokrzywdzonego, eliminując z kręgu pokrzywdzonych przestępstwem te wszystkie podmioty, które wprawdzie mogą być dotknięte czynem przestępnym, lecz tylko w sposób pośredni (Z. Gostyński red.: J. Bratoszewski, L. Gardocki, S. M. Przyjemski, R. A. Stefański, S. Zabłocki: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, tom I, Warszawa 2003, s. 426; A. Rybak-Starczak: op. cit., s. 83).

W konsekwencji, w sprawie o przestępstwo z art. 231 § 1 k.k. za pokrzywdzonego może być uznany tylko taki podmiot, którego indywidualne interesy zostały, bezpośrednio, w sposób realny zagrożone działaniami funkcjonariusza publicznego.

Na gruncie orzeczenia z dnia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2008 r., I KZP 16/08 Sąd ten stwierdził, iż "niektórzy z (...)., jako członkowie wspólnoty samorządowej, mogliby zostać uznani za pokrzywdzonych przestępstwem burmistrza R. (określonym w art. 231 § 1 k.k.), ale nie z racji tego, że są członkami samorządowej społeczności, zaś dobrem prawnym zagrożonym czynem jest mienie tej jednostki samorządu terytorialnego, również nie dlatego, że czyn naruszył dobro ogólne w postaci prawidłowego funkcjonowania jednostki samorządu terytorialnego, lecz jedynie wtedy, gdyby było możliwe ustalenie, że czyn bezpośrednio godził także w ich indywidualne interesy np. jeśli ponieśliby szkodę we własnym, prywatnym majątku (…). Zgodnie z treścią art. 51 § 1 k.p.k., za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu. Organami gminy, zgodnie z treścią art. 11a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym są rada gminy oraz wójt. Rada gminy jest organem stanowiącym oraz kontrolującym (art. 15 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym). Organem uprawnionym do reprezentacji gminy, zgodnie z treścią art. 31 ustawy o samorządzie gminnym, jest wójt (burmistrz, prezydent). To w gestii tego organu leży przejawianie woli gminy na zewnątrz. Zatem kwestia dokonywania czynności procesowych w imieniu poszkodowanej gminy w procesie karnym została w sposób jednoznaczny unormowana przepisami: art. 51 § 1 k.p.k., art. 11a ust. 1 i art. 31 ustawy o samorządzie gminnym. Przepisy te sformułowane są jasno i nie nastręczają trudności interpretacyjnych".

Zatem Prokurator winien ustalić, czy przekazanie zapisu z monitoringu w bezpośredni sposób naruszyło interes prywatny Z. U. i może on korzystać w niniejszej sprawie ze wszystkich uprawnień, które przysługują osobie pokrzywdzonej.

W związku z powyższym Sąd orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

1. Odnotować w wykazie Kp;

2. Odpis postanowienia doręczyć adw. J. G. i Prokuratorowi z pouczeniem o terminie i trybie wniesienia zażalenia;

3. Akta dochodzenia zwrócić PR w M.;

4. Przedłożyć z wpływem zażalenia;

5. Po uprawomocnieniu się postanowienia - zakreślić w wykazie Kp.

T., dnia 17 lipca 2017 r.